Temat prezentacji:

Podwzgórze: neurohormony i hormony

Przysadka mózgowa

hormony przedniego płata: FSH, LH, TSH,

ACTH, prolaktyna, hormon wzrostu

(zaburzenia wywołane nadmiarem lub

niedoborem h. wzrostu),

hormony tylnego płata: oksytocyna i

wazopresyna

Podwzgórze

Podwzgórze jest to część podkorowa mózgowia zaliczana do

międzymózgowia. Podwzgórze składa się z wielu jąder spełniających szereg

istotnych funkcji.

Podwzgórze produkuje i wydziela neurohormony i w ten sposób funkcjonalne

łączy Ośrodkowy Układ Nerwowy(OUN) z układem wewnątrzwydzielniczym

poprzez przysadkę mózgową.

Podwzgórze reguluje liczne procesy metaboliczne, oraz wiele funkcji

autonomicznego układu nerwowego i OUN.

Podwzgórze kontroluje:
•głód
•pragnienie
•rytm okołodobowy
•sen
•temperaturę ciała
•zachowania rodzicielskie.
•Podwzgórze jest częścią mózgu wszystkich kręgowców.

Umiejscowienie podwzgórza

• Podwzgórze znajduje się między

postawną częścią kresomózgowia i
brzuszną częścią śródmózgowia.
Podwzgórze jest ściśle połączone z
przysadką mózgową. Podwzgórze
wraz z przysadką stanowią część osi
podwzgórze-przysadka-nadnercza.

Neurotransmitery

podwzgórza

Neurony syntetyzują około 20 ważnych
związków o właściwościach hormonów lub
neurotransmiterów.

Neurotransmitery:

• noradrenalina
• dopamina
• serotonina
• acetylocholina
• glutaminian
• GABA

Noradrenalina

Organiczny związek chemiczny z grupy
katecholamin, hormon zwierzęcy,
neuroprzekaźnik wydzielany w części
rdzeniowej nadnerczy oraz w miejscu
sinawym, zwykle razem z adrenaliną w
sytuacjach powodujących stres.

Dopamina

Organiczny związek chemiczny z grupy
katecholamin. Ważny neuroprzekaźnik
syntezowany i uwalniany przez
dopaminergiczne neurony
ośrodkowego układu nerwowego.

Serotonina

(pot. „hormon szczęścia”) organiczny
związek chemiczny, biogenna amina
zaliczana do tryptamin, hormon tkankowy,
ważny neuroprzekaźnik w ośrodkowym
układzie nerwowym. Produkowana w jądrach
szwu, błonie śluzowej jelit, szyszynce oraz
trombocytach. Spożywanie czekolady
pobudza jej syntezę

Neuropeptydy:

• wazopresyna
• oksytocyna
• kortykoliberyna
• tyreoliberyna
• neuropeptyd Y
• leptyna
• oraz tlenek azotu

Hormony podwzgórza

Hormony biorące udział w regulacji wydzielania przedniego
płata przysadki:
•kortykoliberyna
•tyreoliberyna
•gonadoliberyna
•somatoliberyna
•somatostatyna
•prolaktoliberyna
•prolaktostatyna - dopamina
•melanoliberyna
•melanostatyna
Wydzielane hormony magazynowane w tylnym płacie przysadki:
•wazopresyna
•oksytocyna

Funkcje

• Podwzgórze zawiera ważne ośrodki kierujące czynnością

autonomicznego układu nerwowego, gospodarką wodną
organizmu (regulacją ilości wody i odczuwaniem pragnienia),
termoregulacją, czynnością gruczołów wewnątrzwydzielniczych,
pobieraniem pokarmu (głód i sytość), przemianą tłuszczów,
przemianą węglowodanów (cukrów), snem i czuwaniem,
czynnościami seksualnymi (cyklami układu rozrodczego,
popędem seksualnym) oraz reakcjami emocjonalnymi. Czynność
podwzgórza pozostaje w ścisłym związku z przysadką mózgową.

• Podwzgórze, które jest ośrodkiem preferencji seksualnych w

mózgu, pełni odmienne funkcje u kobiet niż u mężczyzn. U
mężczyzn reguluje ono przepływ hormonów w taki sposób, żeby
zapewnić utrzymanie stałego ich poziomu. U kobiet podwzgórze
reaguje na wysoki poziom hormonu powodując dalsze jego
wydzielanie.

Funkcje c.d.

• Podwzgórze stanowi wierzchołek trójkąta, łączący

bezpośrednio biochemiczny kanał łączności z

kanałami nerwowymi. Tą drogą wszelkiego

rodzaju procesy psychiczne mogą wpływać na

zmianę funkcji biochemicznych organizmu

żywego. Szczególną pozycję w łączności mózgu z

narządami wewnętrznymi zajmują aminy

katecholowe: adrenalina i noradrenalina.

• Na podstawie doświadczeń na szczurach

stwierdzono, że w podwzgórzu zlokalizowany jest

ośrodek przyjemności. Przez podwzgórze do kory

nerwowej przepływają bodźce czuciowe, dlatego

podwzgórze nazywane jest podkorowym

ośrodkiem czucia.

Przysadka mózgowa

Jest to gruczoł dokrewny o masie

0,7 g, którego funkcją jest wytwarzanie
i wydzielanie hormonów.

Przysadka zlokalizowana jest

wewnątrz czaszki w okolicy kostnego
zagłębienia nazywanego siodłem
tureckim.

Przysadka dzieli się na trzy części:

przednią, środkową i tylną. Funkcjonalnie

jest ściśle związana podwzgórzem. Część

przednia i środkowa powstały z nabłonka

wyścielającego podniebienie wtórne,

natomiast część tylna powstała z

podwzgórza i funkcjonalnie jest jego

częścią: nie wytwarza ona własnych

hormonów, a jedynie magazynuje i

wydziela oksytocynę i wazopresynę

(hormon antydiuretyczny). Przedni płat

przysadki o różowawym zabarwieniu ma w

przekroju poprzecznym kształt nerki.

Przedni płat przysadki

wydziela następujące

hormony:

• FSH
• LH
• TSH
• ACTH
• prolaktynę
• hormon wzrostu

FSH – hormon

folikulotropowy

Hormon o budowie peptydowej, jest

glikoproteiną składającą się z 207
aminokwasów. Występuje zarówno u kobiet
jak i u mężczyzn. Jego wydzielanie jest
kontrolowane przez podwzgórzowy czynnik
uwalniający - folikuloliberynę oraz w
mechanizmie sprzężenia zwrotnego przez
estradiol. Wydzielanie FSH u kobiet zależne
jest od faz cyklu miesiączkowego. Hormon
ten jest wydalany z moczem.

FSH u kobiet pobudza dojrzewanie

pęcherzyków jajnikowych i wydzielanie
estrogenów w komórkach ziarnistych
pęcherzyków jajnikowych. U mężczyzn
powoduje powiększenie cewek
nasiennych, pobudza spermatogenezę
(wytwarzanie plemników) oraz zwiększa
wytwarzanie białka wiążącego androgeny,
niezbędnego do prawidłowego
funkcjonowania testosteronu.

LH – hormon luteinizujący,

lutropina

Glikoproteinowy hormon, jego wydzielanie

jest stymulowane przez podwzgórzową

gonadoliberynę (GnRH). U mężczyzn pobudza

on produkcję testosteronu. Zwiększony poziom

testosteronu we krwi hamuje sekrecję

gonadoliberyny oraz hormonu luteinizującego.

U kobiet LH podtrzymuje jajeczkowanie i

produkcję progesteronu. Szczytowe stężenie

LH we krwi podczas ostatnich dni fazy

pęcherzykowej cyklu miesiączkowego

doprowadza do pęknięcia pęcherzyka Graafa,

czyli do owulacji.

TSH – hormon tyreotropowy,

tyreotropina

Hormon ten powoduje zwiększenie masy

tarczycy, zwiększenie przepływu krwi przez

ten narząd oraz nasilenie produkcji i

wydzielania hormonów tarczycy – tyroksyny i

trójjodotyroniny. Regulacja wydzielania TSH

odbywa się na zasadzie ujemnego sprzężenia

zwrotnego z hormonami tarczycy (niskie

stężenie TSH może oznaczać nadczynność

tarczycy i odwrotnie); wydzielanie jest także

hamowane przez somatostatynę i dopaminę.

Wydzielanie jest pobudzane przez

tyreoliberynę oraz przez stres, zimno.

ACTH – hormon

adrenokortykotropowy

Jest zbudowany z pojedynczego

łańcucha polipeptydowego (hormon

peptydowy) zawierającego 39 aminokwasów.

Pobudza on korę nadnerczy do wydzielania

m.in. kortyzolu. ACTH syntetyzowany jest

przez komórki przedniego płata przysadki

mózgowej w odpowiedzi na wzrost poziomu

kortykoliberyny (hormon związany

z odpowiedzią organizmu na stres) we krwi.

Hamowanie wydzielania ACTH i

kortykoliberyny (CRH) następuje pod

wpływem wzrostu we krwi stężenia ACTH,

kortyzolu i innych kortykosteroidów.

Pobudzenie przez ACTH wydzielania

kortyzolu odgrywa podstawową rolę
w odpowiedzi ustroju na stres; kortyzol,
m.in. podnosząc stężenie glukozy we
krwi, pozwala ustrojowi przetrwać
sytuację zagrożenia homeostazy.
Wydzielanie ACTH odbywa się
w rytmie dobowym. Skutkiem tego rytmu
jest uzyskanie najwyższego stężenia
kortyzolu we krwi wczesnym rankiem,
kiedy organizm jest przygotowywany do
stresu jakim jest dla niego pobudka.

Prolaktyna

Hormon peptydowy zbudowany ze 198

aminokwasów. Ma zbliżone efekty metaboliczne
i budowę chemiczną do somatotropiny.
Pobudza wzrost gruczołów sutkowych podczas
ciąży
i wywołuje laktację. U kobiet karmiących piersią
prolaktyna hamuje wydzielanie hormonu
folikulotropowego (FSH) i luteinizującego (LH),
blokując owulację i menstruację, szczególnie
w pierwszych miesiącach po porodzie.

Podwzgórze hamuje wydzielanie

prolaktyny wydzielając prolaktostatynę

(dopaminę). Wydzielanie jest zwiększane przez

prolaktoliberynę

i estrogeny. Nadmiar prolaktyny może być

odpowiedzialny za niepłodność. Dopamina wraz

z prolaktyną odpowiadają za ogólne napięcie

woli, kojarzone zwykle z napięciem seksualnym.

Do wzrostu wydzielania prolaktyny

dochodzi w fazie REM snu, po małych zabiegach

chirurgicznych, po posiłkach, stosunku

seksualnym, wysiłku, stymulacji brodawek (w

tym w wyniku karmienia piersią), w czasie

ciąży, w wyniku reakcji na stres i po napadach

padaczkowych.

Hormon wzrostu,

somatotropina, GH, STH

Hormon polipeptydowy, jego wydzielanie

odbywa się pulsacyjnie, a częstość i

intensywność pulsów zależna jest od wieku i

płci. Wydzielanie hormonu wzrostu jest

pobudzane przez specyficzny hormon

uwalniający – somatoliberynę i hamowane

przez somatostatynę. Jest odpowiedzialny za

rozrost organizmu, transport aminokwasów i

syntezę białek, wzrost poziomu glukozy we

krwi, rozkład tłuszczów zapasowych oraz

zatrzymanie jonów wapniowych i

fosforanowych potrzebnych do rozrostu kości.

Nieprawidłowo wysokie wydzielanie

hormonu wzrostu prowadzi do wystąpienia
schorzeń:
•w wypadku, gdy ma ono miejsce przed
zakończeniem wzrostu kośćca, prowadzi do
gigantyzmu, który charakteryzuje się
nadmiernym wzrostem
•u osób dorosłych prowadzi do akromegalii

Brak lub niedobór wydzielania hormonu

wzrostu u dzieci prowadzi do karłowatości
przysadkowej.