Żywienie dietetyczne



Sposób żywienia, który ma na celu zapewnienie



dowozu wszystkich niezbędnych składników

pokarmowych



z jednoczesnym dostosowaniem ich podaży

( ilość i jakości ) do możliwości zmienionego przez

chorobę organizmu,



wyrównanie i uzupełnienie istniejących

niedoborów,



a także odciążenie tych narządów, których funkcja

została upośledzona w wyniku choroby-



tj. przez odpowiedni dobór pokarmów i

zapewnienie w ten sposób optymalnych warunków
dla procesów odnowy.

Współczesna dietetyka zakłada, że
najważniejszym warunkiem jaki ma
spełnić żywienie dietetyczne , jest
zapewnienie dowozu wszystkich
niezbędnych składników
pokarmowych.
Podstawą leczenia dietetycznego ma być
dieta najbardziej zbliżona do
żywienia prawidłowego, która może
ulec modyfikacji w zależności od choroby

Dietetyka

jest działem nauki o

żywieniu ustalającym – na podstawie
najnowszej zdobyczy nauk medycznych –
zasady racjonalnego żywienia człowieka
chorego

Dietetyka kliniczna

jest to sposób

żywienia ludzi a stanach ostrego
przebiegu choroby, gdy dieta stanowi
składową część leczenia

Dietetyka społeczna

jest to sposób

żywienia dietetycznego w chorobach
przewlekłych bądź żywienie
profilaktyczne, nie dopuszczające do
wystąpienia schorzenia lub jego
zaostrzenia

Ogólne zasady żywienia
dietetycznego

1.

Przygotowywanie potraw z surowców

najwyższej jakości, świeżych, starannie

oczyszczonych

2.

Regularne podawanie niezbyt obfitych

posiłków

3.

Przygotowywanie potraw zgodnie z

zaleceniami sanitarnymi

4.

Urozmaicanie posiłków i ich estetyczne

podawanie

5.

Staranne opracowanie jadłospisów

zgodnie z zasadami związanymi z

danym schorzeniem

Klasyfikacja diet wg PAN



Dieta podstawowa łatwo strawna



Dieta bogatobiałkowa



Dieta ubogobiałkowa



Dieta ubogotłuszczowa z ograniczeniem błonnika



Dieta ubogowęglowodanowa



Dieta ubogoenergetyczna



Dieta oszczędzająca z ograniczeniem substancji
pobudzających wydzielanie soku żołądkowego i
błonnika



Dieta z modyfikacją konsystencji



Dieta z modyfikacją składników mineralnych

-

z ograniczeniem chlorku sodowego

-

bogatopotasowa

Klasyfikacja diet wg IŻŻ- zalecana
do stosowania w szpitalach



1. Podstawowa



2. Bogatoresztkowa



3. Lekkostrawna



4. Lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczu



5.

Lekkostrawna z ograniczeniem substancji

pobudzających wydzielanie soku żołądkowego



6. Łatwo strawna o zmienionej konsystencji



7. Ubogoenergetyczna



8.O kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych



9. Łatwo strawna bogatobiałkowa



10. Z ograniczeniem łatwo przyswajalnych

węglowodanów



11. Łatwo strawna niskobiałkowa



12.Diety specjalne

KLASYFIKACJA DIET

wg IŻŻ



1

. Podstawowa



określa racjonalny sposób żywienia



stosuje się u chorych nie wymagających

żywienia dietetycznego



2. Bogatoresztkowa



powinna zawierać powyżej 35–40 g

błonnika pokarmowego



zaparcia, nadmierna pobudliwość jelita

grubego



3. Łatwo strawna



dobór produktów, potraw i technik
sporządzania posiłków łatwo
strawnych jest podstawą do
planowania diet pozostałych



schorzenia układu pokarmowego,
osoby starsze, dieta wstępna przy
przyjęciu pacjenta do szpitala do
ustalenia diety przez lekarza



4. Łatwo strawna z ograniczeniem

tłuszczu



tłuszcz zredukowany do połowy normy

fizjologicznej



(ostre) i przewlekłe zapalenie wątroby,

(ostre) i przewlekłe zapalenie trzustki w

stanie ostrym zaleca się płynną lub

papkowatą przewlekłe zapalenie

pęcherzyka żółciowego i dróg

żółciowych, kamica żółciowa, okres

zaostrzenia wrzodziejącego zapalenia

jelita grubego



5.

Łatwo strawna z

ograniczeniem substancji
pobudzających wydzielanie
soku żołądkowego



zakażenie Helicobacter pylori, wrzód
zoładka i dwunastnicy, przewlekły nieżyt
żołądka z nadkwaśnością, okres
rekonwalescencji



6. Łatwo strawna o zmienionej

konsystencji



wartość odżywcza diety powinna pokrywać

zapotrzebowanie chorego



po zabiegach operacyjnych

- papkowata



potrawy miksowane, przetarte



utrudnione gryzienie



schorzenia jamy ustnej i przełyku



rekonwalescencja po zabiegach operacyjnych

- płynna



potrawy płynne z zastosowaniem produktów o

wysokiej wartości odżywczej



nudności, wymioty, płyny podawać w małych
porcjach, brak łaknienia, biegunka

Łatwo strawna o zmienionej konsystencji

-

płynna wzmocniona



jak wyżej



chroni jamę ustną, pzrewód pokarmowy przed

podrażnieniem mechanicznym, chemicznym i

termicznym



- do żywienia przez

zgłębnik lub przetokę



zbilansowane diety przemysłowe, płyny z

produktów naturalnych miksowane,

przetworzone cedzone



schorzenia jamy ustnej, urazy twarzoszczęki, po

oparzeniach przełyku i żołądka, nowotwory

przełyku i wpustu żołądka, chorzy nieprzytomni



7

. Ubogoenergetyczna



wartość energetyczna
zredukowana do 1200 – 1000 kcal



nadwaga, otyłość



modyfikowana w okresach
rekonwalescencji



8. O kontrolowanej zawartości
kwasów tłuszczowych



zwiększenie tłuszczów roślinnych i
rybich, ograniczenie tłuszczów
zwierzęcych



hiperlipidemia, miażdżyca,
podwyższone stężenie cholesterolu
we krwi



9. Łatwo strawna
bogatobiałkowa



zaleca się powyżej 100 g białka na
dobę



wyniszczenie organizmu,
oparzenia, zranienia, choroby
gorączkowe



10. Z ograniczeniem łatwo
przyswajalnych węglowodanów



ogranicza się lub wyklucza cukier,
miód, dżemy, słodycze



cukrzyca,



11. Łatwo strawna niskobiałkowa



ograniczenie białka do 40 g
i poniżej, nie mniej niż 20 g



niewydolność wątroby,
niewydolność nerek
należy dietę ustalać indywidualnie



1Diety specjalne

wg zaleceń lekarzy

Diety specjalne,



diety eliminacyjne, diety polegające na całkowitym
eliminowaniu z pożywienia składników nie tolerowanych
przez ustrój lub znacznym ograniczeniu składników,
których wadliwe metabolity zaburzają równowagę
biochemiczną ustroju.

Przykładami diet eliminacyjnych są:



dieta z ograniczeniem fenyloalaniny w fenyloketonurii



dieta bezmleczna w nietolerancji mleka krowiego,



dieta bez cukru i owoców w nietolerancji sacharozy,



dieta bezglutenowa w chorobie trzewnej (gluten).

W stosowaniu diety specjalnej u dzieci duże zastosowanie

mają mieszanki lecznicze.

3.Dieta lekkostrawna



 Różnica polega przez wszystkim na tym, że z żywienia

  łatwostrawnego wyklucza się produkty

 i potrawy ciężkostrawne, 

zawierające stosunkowo dużo błonnika, 

wzdymające, przesiąknięte  tłuszczem, które

pozostają długo w żołądku.



 Wyklucza się także ostre przyprawy. 



Pewna ilość błonnika w diecie lekkostrawnej jest potrz

ebna, ale składnik ten powinien pochodzić w

miarę możliwości z młodych, delikatnych warzyw, dobr

ze dojrzałych owoców i z 

delikatnego pieczywa z pełnego 

ziarna, jakim jest np. chleb pszenny, graham. 

Dieta lekkostrawna- cd



Dieta ta znajduje zastosowanie w schorze

niach układu  trawiennego jak i w innych

przypadkach 

chorobowych wg. zaleceń lekarza.  



Z diety tej powinni również korzystać cho

rzy przyjęci  do szpitala do czasu

zlecenia diety przez lekarza. 



Dieta łatwo strawna jest modyfikacją żywi

enia  podstawowego. 



W diecie tej należy unikać takich produ

któw jak :

kapusta, cebula, ogórki, gdyż większość

 chorych źle je toleruje. 



Ilość błonnika w diecie wynosi ok 24 gr

amy na dobę. 



Błonnik można zredukować w diecie lu

b uczynić go

mniej drażniącym przewód pokarmowy 

poprzez:



 dobór młodych, delikatnych warzyw



 usunięcie pestek



 usunięcie skórki (przez obranie warzyw i owo

ców)



 oddzielenie części warzywa zawierającego

znaczne ilości włókien



 stosowanie gotowania

(proces ten zmiękcza błonnik)



 przecieranie przez sitko



stosowanie oczyszczonych produktów zbożow

ych



stosowanie soków i przecierów zamiast całyc

h warzyw i owoców

.

Produkty zalecane- dieta
lekkostrawna



pieczywo pszenne jasne
czerstwe,



mąka pszenna, pytlowa, 
razowa,ziemniaczana,
kukurydziana,
makaron nitki, 
kasze drobne, jęczmienn
e, ryżpłatki owsiane,
 kasza manna



mleko świeże, w proszku,
fermentowane, przetwory
 z
mleka,sery mało kwaśne,
homogenizowane,



Wędliny: chuda szynka, polędw
ica, parówki cielęce,



masło świeże,śmietana niezbyt
kwaśna oraz śmietanka,



inne tłuszcze -
masło roślinne, oleje sojowy i
słonecznikowy,



ziemniaki gotowane i pieczone,
 



pomidory, marchew, dynia, sała
ta
zielona, szpinak,groszek zielon
y,
fasolka szparagowa pietruszka,
 seler, buraki   

Produkty zalecane- dieta
lekkostrawna



jaja całe, białka, żółtka,



mięso chude, cielęcina, 
konina,wołowina, 

chuda wieprzowina, 



drób kura, kurczaki,

 perliczka, indyk, gołąb,
 



podroby - płucka, 
serca, wątroba,
móżdżek, ozorki, ryby c
hude 



winogrona, brzoskwinie,

owoce jagodowe, cytrusowe,

 jabłka, ( bez skórki)



cukier, miód,  syropy,

 marmolady dżemy,



przyprawy wanilia, cynamon

,

goździki, skórka cytrynowa, 

pomarańczowa, koper zielon

y, pietruszka, 

majeranek, kwasek

cytrynowy, sok z cytryny,



napoje - herbata, kawa

zbożowa,bawarka, soki

warzywne i owocowe, woda

mineralna

Produkty

niewskazane

w

diecie lekkostrawnej



pieczywo żytnie, świeże, 
mąka żytnia, kasze grube, jagl
ana,



mleko zbyt kwaśne,



sery pikantne, tłuste,



mięso tłuste, drób - gęś, kacz
ka, 



ryby tłuste, węgorz, łosoś, śle
dź, 



wszystkie konserwy, 



wędliny - tłuste, pikantne,



masło stare, topione,



śmietana zbyt kwaśna,



inne tłuszcze - smalec, słonin
a, boczek,



Olej rzepakowy, ceres, oma,



ziemniaki smażone,



kalafior, kapusta włoska, 



brukselka, ogórki, brukiew, r

zepapory, cebula, czosnek ,

rzodkiewki, 



gruszki, zbyt stare, zdrewniał

e, śliwki, orzechy, czereśnie

agrest



niewskazane są wszystkie nas

iona  roślin strączkowych,



wszystkie słodycze zawierając

e  tłuszcze, 



torty,



przyprawy ostre, pieprz,

papryka,  ocet, musztarda, 



napoje - alkohol, kawa natura

lna



Propozycje potraw na poszczególne posiłki w diecie łatwo strawnej

I śniadanie

Napoje: mleko, kawa zbożowa z mlekiem, musli lub płatki zbożowe z mlekiem, jogurt, kefir, herbata

owocowa, słaba herbata zwykła z cytryną, sok warzywny lub owocowy.

Pieczywo: mieszane dozwolone + dobra margaryna do smarowania lub niewielkie ilości masła.

Produkty białkowe: chudy twaróg, serek chudy homogenizowany, jajko gotowane na miękko, chuda

wędlina lub kawałek chudego mięsa z kurczaka lub indyka (pieczonego bez tłuszczu) lub klopsu.

Dodatki: dżem, miód, dozwolone warzywa i owoce.

II śniadanie

Napoje: sok owocowy, kefir, jogurt, herbata owocowa lub zwykła. Dania podstawowe: kanapka z

twarogiem, serek homogenizowany, drożdżówka, owoce i warzywa sezonowe dozwolone.

Obiad

Zupy: Zupa z dozwolonych produktów - przecierana lub drobno rozdrobniona jarzynowa, barszcz,

pomidorowa, ziemniaczana, krupnik, rosół odtłuszczony z drobnym makaronem.

Drugie danie: ziemniaki gotowane (całe lub puree), drobna kasza lub ryż na sypko lub półgęsto,

porcja mięsa gotowanego lub duszonego, warzywa gotowane dozwolone, surówka z warzyw

dozwolonych, pomidor bez skórki, zielona sałata.

Deser: Kompot, owoc sezonowy dozwolony, sok lub napój owocowy z ciastem drożdżowym,

galaretka owocowa.

Podwieczorek

Sok lub napój owocowy z ciastem drożdżowym lub sucharkiem, owoc sezonowy, galaretka, kisiel,

serek homogenizowany, sernik, jogurt.

Kolacja

Dania podstawowe: pierogi leniwe, kurczak lub ryba w galarecie, mięso duszone lub gotowane w

warzywach, ryż z jabłkami, sałatka warzywno-mięsna lub warzywno-ryżowa, jajecznica na parze,

kanapki z chudą wędliną lub mięsem pieczonym, ser twarogowy z ziołami.

Dodatki: owoce i warzywa sezonowe dozwolone.

Napoje: herbata lub napój bądź sok owocowy, mleko, jogurt, kefir

4.

Dieta z ograniczeniem tłuszczów,

cukrów prostych i cholesterolu

stosowana jest w profilaktyce i
leczeniu

miażdżycy

oraz w

zawale

mięśnia sercowego.



Niektóre z tych chorób

wymagają stosowania

ograniczeń lub wykluczeń

pewnych składników

pokarmowych,



zwłaszcza tłuszczów i cukrów

prostych,



ograniczenia kaloryczności,



lub uzupełnienia ilości

wybranych składników

mineralnych i witamin

•Istotnym składnikiem pokarmowym,

przeciwmiażdżycowym

jest

błonnik

pokarmowy a zwłaszcza pektyny,
obniżające stężenie w krwi cholesterolu,
trójglicerydów i cukru.

•Hamujący wpływ na rozwój miażdżycy
mają substancje

antyutleniające

a

zwłaszcza rozpuszczalne w tłuszczach
witaminy

E i beta – karoten

.

•Chronią one lipidy zawarte w błonach
komórkowych przed utleniającym
działaniem wolnych rodników

•W diecie

przeciwmiażdżycowej

niezbędne jest ograniczenie

spożycia

cholesterolu i tłuszczów nasyconych

na rzecz tłuszczów zawierających wielonienasycone kwasy
tłuszczowe typu omega 3 i omega 6.
Tłuszcze te zapobiegają sklejaniu się płytek krwi i chronią błony
komórkowe naczyń przed uszkodzeniami.

• Dlatego wielu dietetyków zaleca spożywanie tłustych
ryb morskich, których tłuszcz zawiera kwasy tłuszczowe
omega - 3, działające ochronnie na naczynia krwionośne.
Eskimosi i część Japończyków spożywających duże ilości
tłustych ryb morskich ma bardzo niski wskaźnik
zachorowań na miażdżycę i choroby serca.

•Czynnik miażdżycowy stanowią

cukry proste, fruktoza i

sacharoza

, których gwałtowny rozkład powoduje uszkodzenia

ścian naczyń krwionośnych i dlatego zaleca się maksymalne
ograniczenie ich spożycia.

Pokarmy dozwolone –4.

Dieta z ograniczeniem tłuszczów,

cukrów prostych i cholesterolu,



wszystkie rodzaje pieczywa

z wyjątkiem chleba z

dodatkiem miodu, pieczywa

półcukierniczego i

cukierniczego,



wszystkie rodzaje mąki i

kaszy, potrawy z mąki i

kasz, gotowane, nie

słodzone z dodatkiem

surowego oleju lub oliwy,



odtłuszczone mleko i

produkty mleczne,



białko jaj, do 2 żółtek na

tydzień,



chude mięso wieprzowe,

wołowe, cielęce, chude

kurczaki, indyki,



wszystkie warzywa oprócz

wzdymających,



potrawy z warzyw - gotowane,

duszone,



surówki z dodatkiem

surowego oleju, soku z cytryny

i czosnku,



zupy mleczne, jarzynowe, z

kasz na wywarach z jarzyn

zaprawiane mlekiem lub

jogurtem z mąką



dodatki do zup - ziemniaki,

makarony, kasze, grzanki bez

tłuszczu,



wszystkie owoce z

ograniczeniem ilościowym

owoców bardzo słodkich, w

ilościach ograniczonych:

Pokarmy dozwolone c.d.



tłuste ryby morskie -

makrela, łosoś, śledź,

tuńczyk, sardynki,



potrawy mięsne, półmięsne

i z ryb, gotowane na

parze, gotowane, duszone,

smażone bez tłuszczu,



chuda szynka i polędwica,

konserwy mięsne z małą

ilością tłuszczu,



masło i niskotłuszczowa

śmietana w bardzo małych

ilościach,



olej sojowy, słonecznikowy,

lniany, arachidowy, oliwa z

oliwek,



ziemniaki z wody lub

gotowane na parze,



cukier, miód, syropy, konfitury,
dżemy, cukierki bez czekolady,



sól, cynamon, koperek, sok z
cytryny, zielona pietruszka,
angielskie ziele, inne
przyprawy w ograniczonych
ilościach,



napoje niesłodzone, z małą
ilością cukru, soki owocowe i
warzywne,



herbata, kawa z mlekiem,
herbaty ziołowe, jogurt, kefir,



sosy na wywarze z jarzyn, z
dodatkiem mąki, mleka, jogurtu
i oliwy lub oleju,



desery - surowe owoce,
pieczone jabłka, przeciery,
kompoty bez cukru.

Pokarmy

zabronione

w diecie z ograniczeniem
tłuszczów



słodkie pieczywo i ciastka,



tłuste mleko, napoje
mleczne i przetwory
mleczne,



sery żółte, dojrzewające,
topione,



żółtka jajek,



torty, ciastka i inne
produkty cukiernicze,



podroby zawierające duże
ilości cholesterolu jak: nerki,
wątroba, szpik kostny,



podroby z drobiu,



frytki, chipsy, placki

smażone,



śmietana,



wszystkie tłuste wędliny i

wyroby wędliniarskie,



wyroby półmięsne, pasztety,

parówki, konserwy,



konserwy z ryb

słodkowodnych, ryby w

oleju,



łój, smalec, słonina, boczek,



margaryna,

Pokarmy zabronione

w diecie z ograniczeniem
tłuszczów



zupy na tłustych

wywarach,



groszek ptysiowy,

grzanki smażone,

paszteciki, ciasto

francuskie,



potrawy z ryb

smażone,



potrawy z warzyw

smażone,



potrawy z mąki,

ziemniaków, kasz,

smażone lub

odsmażane

,



wszystkie mięsa i

potrawy mięsne tłuste,

smażone, pieczone,

duszone z dodatkiem

tłuszczów zwierzęcych,



podroby zawierające

duże ilości

cholesterolu jak: nerki,

wątroba, szpik kostny,



tłusty drób - kaczki,
gęsi, tłuste kury

,

Pokarmy zabronione

w diecie z ograniczeniem
tłuszczów



pizza



sosy i majonezy na tłustych

wywarach z mięsa, drobiu, kości,

ryb, grzybów, zaprawiane

śmietaną i zasmażkami,



sos tatarski, inne sosy tłuste lub

słodkie, tłuste



słodkie ciasta, torty, kremy, lody

8. Dieta o kontrolowanej
zawartości kwasów
tłuszczowych



Szczególnie ważna w leczeniu miażdżycy



Stwierdzono, że nasycone kwasy tłuszczowe

są składnikiem pokarmowym najsilniej

zwiększającym stężenie cholesterolu (LDL) w

surowicy



Podobne działanie wykazują również izomery

trans nienasyconych kwasów tłuszczowych,

które ponadto obniżają poziom HDL



Również otyłość, szczególnie brzuszna

powoduje wzrost stężenia cholesterolu



W naturalnych, świeżych tłuszczach roślinnych kwasy
nienasycone występują w konfiguracji

cis.



Izomery

trans

pojawiają się w nich pod wpływem

temperatury, różnych czynników fizycznych i
chemicznych w procesie przemysłowego oczyszczania
tłuszczów i podczas uwodornienia w produkcji margaryn.



Izomery trans sprzyjają podnoszeniu poziomu
cholesterolu we krwi



Duże ilości tych związków występują w słodyczach i
koncentratach spożywczych typu zup w proszku



Przechodzenie kwasów tłuszczowych w formy

trans

pociąga za sobą zmianę ich wartości biologicznej i
oddziaływania na organizm.

.



Izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych
powstają w procesie przemysłowego utwardzania olejów
roślinnych.



Dochodzi wówczas do wysycenia podwójnych wiązań
nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz przekształcenia
konfiguracji cis do konfiguracji trans jednonienasyconych
kwasów tłuszczowych.



Jest więc ważne, by wszystkie procesy technologiczne były
prowadzone w taki sposób, aby maksymalnie wyeliminować
możliwość powstawania izomerów kwasów tłuszczowych.



Izomery trans są obecne także w niewielkich ilościach w
tłuszczach zwierzęcych. Powstają one samorzutnie w
żołądku zwierząt przeżuwających i przedostają się do mleka
i tkanek.



Ilości kwasów trans wykrywane w maśle są dużo niższe niż
w rafinowanych olejach lub margarynach zawierających

dużo tłuszczów utwardzanych

.



Wieonienasycone kwasy tłuszczowe n-6
zmniejszają poziom cholesterolu, jeżeli
zastępują w żywieniu nasycone kwasy
tłuszczowe.



Podkreślenia wymaga, że obecność w
racji pokarmowej naturalnych
przeciwutleniaczy ma działanie przeciw
miażdżycowe:



są to



Tokoferol( wit. E)



β-karoten



wit.C

.



Flawonoid

y



Najbardziej efektywnymi w walce z miażdżycą
substancjami są roślinne polifenole – zwłaszcza
ich grupa znana pod nazwą flawonoidy.



Źródłem ich są owoce, warzywa (pomidory-
likopen, brokuły – sulforafan)



herbata, kawa i wino, zwłaszcza czerwone.



Dzienne spożycie tych związków waha się od
kilku mg do 1 g. Zależy to od ilości
spożywanych warzyw i owoców.



Z roku na rok wzrasta, również w Polsce,
spożycie łatwo dostępnych preparatów
zawierających flawonoidy. Soki owocowe
dostarczają ok. 25% flawonoidów spożywanych
przez człowieka.



W badaniach epidemiologicznych

wykazano odwrotną zależność pomiędzy

wysokim spożyciem flawonoidów

zawartych w warzywach i owocach, a

nawet w winie z czerwonych winogron, a

częstością choroby niedokrwiennej serca.



Wyjaśnia to najlepiej zjawisko tzw.

francuskiego paradoksu

polegające na

tym, że w rejonie Morza Śródziemnego, nawet

przy dużym spożyciu lipidów, śmiertelność ludzi

z powodu np. choroby niedokrwiennej serca jest

dużo niższa niż w innych krajach np. USA.



Tłumaczyć to można wysokim spożyciem

warzyw i owoców oraz obfitego we flawonoidy

czerwonego wina, które jest elementem

codziennego spożycia w tym rejonie



Według raportów WHO i FAO spożycie
nasyconych kwasów tłuszczowych nie
powinno przekraczać 10%
energii(masło)



Wielonienasycone kwasy tłuszczowe-

4-10% energii( oleje

sojowy,słonecznikowy, tłusteryby
morskie)



Jednonienasycone kwasy powinny

uzupełniać ogólne spożycie tłuszczów do

15-30% energii( olej rzepakowy, oliwa)

9.Dieta
bogatobiałkowa,



Największe zapotrzebowanie na białko występuje

bezpośrednio po zabiegach operacyjnych,



po zawale mięśnia sercowego,



przy cukrzycy I i II typu,



niedoczynności tarczycy,



po wycięciu trzustki i jelita grubego,



zapaleniu jelita grubego,



marskości wątroby , przewlekłym zapaleniu wątroby,



po oparzeniach,



w stanach niedożywienia białkowego,



chorobie nowotworowej

•W

diecie bogatobiałkowej ilość białka

wynosi 1,5 do 2 g na kilogram masy
ciała.

•Przynajmniej połowa tego białka
powinna być białkiem o wysokiej
wartości odżywczej.

• W celu dobrego przyswajania pokarmów
dzienną rację należy podzielić na
minimum pięć posiłków, rozkładając
produkty białkowe na wszystkie posiłki.

Produkty dozwolone

w diecie wysokobiałkowej



ryż, płatki owsiane,
kasze pszenne lub
jęczmienne, drobno- lub
średnioziarniste,
makarony drobne,



pieczywo pszenne,
niewielkie ilości pieczywa
razowego, pieczywo
półcukiernicze,



chude kurczaki, indyki,



chuda szynka, polędwica,



chude ryby



mleko i produkty
mleczne o małej
zawartości tłuszczu -
kefir, jogurt, twaróg,



łagodne sery żółte,



jaja na miękko lub w
przetworach,



chuda cielęcina,
wieprzowina, wołowina,
królik,

Produkty dozwolone

w diecie wysokobiałkowej



oleje roślinne, oliwa z

oliwek,



masło, śmietana,



zupy mleczne,

owocowe, na słabych

wywarach, z

warzywami,

makaronem, lanym

ciastem, ryżem,

kaszą,



warzywa gotowane

przetarte,



ziemniaki, marchew,

buraki, pietruszka,

pomidory bez skórki,

sałata, niewielkie

ilości surówek,



owoce dojrzałe bez skórki -

jabłka, morele, banany, melony,

pomarańcze, grejpfruty, owoce

jagodowe, winogrona bez skórek

i pestek, soki owocowe i

warzywne,



kisiele, galaretki owocowe,



budynie,



dżemy, miód, cukier, biszkopty,

herbatniki,



herbata, napary z ziół, źródlane

nie gazowane wody mineralne,



łagodne przyprawy do potraw -

cynamon, pietruszka, cytryna itp.

Produkty

zabronione

w diecie wysokobiałkowej



pieczywo świeże,
żytnie, razowe,



mąka ziemniaczana i
kukurydziana,



tłuste i ostre sery
żółte,



duże ilości żółtek,



potrawy smażone i
odsmażane



tłuste mięsa,
podroby i dziczyzna,



tłuste wędliny,
konserwy i wyroby
wędliniarskie,



tłusty drób i dzikie
ptactwo,



masło solone,
topione,



tłuszcze zwierzęce,

Produkty zabronione

w diecie wysokobiałkowej



groch, fasola sucha i

szparagowa,



warzywa wzdymające,

ostre lub zawierające

dużo błonnika - kapusta,

rzodkiew, rzodkiewka,

brukselka, cebula,

czosnek, jarmuż, selery,



grzyby,



agrest, ananasy,

czereśnie, wiśnie, śliwki,

gruszki, porzeczki, figi,

truskawki,



czekolada i wyroby
czekoladowe,
słodycze zawierające
niestrawne części
owoców,



napoje alkoholowe,



ostre przyprawy,



kakao, tłuste napoje



lody, torty, bita
śmietana, ciastka.

Produkty zabronione

w diecie wysokobiałkowej



paszteciki, grzanki,



pizza,



tłuste smażone
lub duszone
potrawy mięsne i
półmięsne,



smażone i
pieczone potrawy z
drobiu,



tłuste sosy,



zupy na tłustych
wywarach z
zabronionych warzyw,
zaprawiane paszteciki,
grzanki, zasmażkami,



smażone ryby i
warzywa,



smażone lub
odsmażane potrawy z
mąki, półmięsne,

11.Dieta łatwo strawna
ubogobiałkowa- niskobiałkowa



Odznacza się zmniejszoną zawartością białka w
stosunku do diety podstawowej



Celem tej diety jest dostarczenie w odpowiednich
ilościach wszystkich potrzebnych substancji
odżywienia, wymaganej ilości kalorii, składników
mineralnych przy jednoczesnym ograniczeniu
podaży produktów zawierających białko.



Ilość białka 0,6- 0,7 g na 1 kg masy ciała



W tym białko zwierzęce powinno stanowić 2/3
ilości



Dłuższe stosowanie diety ubogobiałkowej wymaga
kontroli lekarza

Zastosowanie diety
ubogobiałkowej



Niewydolność nerek



Niewydolność wątroby



Biegunki gnilne



Zaparcia spastyczne



Zapalenia kłębków nerkowych
(jednoczesnym ograniczeniem
płynów i soli kuchennej)

Produkty dozwolone w diecie
ubogobiałkowej:

1.

Czerstwe pieczywo, skrobia pszenna

i ziemniaczana, kasze jeśli są w racji dziennej

2.

Mleko 2 % słodkie i zsiadłe, ser biały

3.

Jaja gotowane na miękko, w koszulkach,

ścięte na parze, sadzone

4.

Mięso i wędliny chude, chude ryby

5.

Masło, olej sojowy, słonecznikowy, rzepakowy,

oliwa, margaryna wysokogatunkowa

6.

Ziemniaki gotowane, puree, tłuczone

7.

Warzywa surowe i gotowane: sałata,

pomidory, cykoria, marchewka

8.

Owoce

Produkty dozwolone w diecie
ubogobiałkowej

:

9.

Cukier, miód, dżem bez pestek

10.Przyprawy: cukier, sok z cytryny, koper,

kminek, majeranek, wanilia, sól wg zaleceń

11.Zupy owocowe i jarzynowe z dozwolonych

produktów, żółtka jaja

12.Mięso gotowane, duszone, potrawki, pulpety
13.Kasze gotowane na sypko lub w zupie
14.Kompoty, kisiele, budynie, ciastka ze skrobi
15.Herbata, mleko, soki owocowe i warzywne

Produkty

zabronione

w diecie

niskobiałkowej:



Zwykłe pieczywo, wszystkie kasze i mąki

z wyjątkiem ziemniaczanej



Produkty mleczne przekwaszane, sery żółte

i topione



Jaja na twardo, smażone



Mięso peklowane, wędzone i konserwowane,

wszystkie mięsa, wędliny i ryby poza

wymienionymi w racji żywieniowej



Smalec, słonina, boczek, łój, margaryny,

śmietana



Frytki, placki ziemniaczane, pyzy



Warzywa niewymienione i zasmażane,

konserwowane octem



Owoce niedojrzałe i suszone

Produkty

zabronione

w diecie

niskobiałkowej:



Groch, fasola, soczewica, bób



Chałwa, czekolada, słodycze, kakao, orzechy



Ostre przyprawy: ocet, papryka, pieprz, magi,
musztarda, chrzan, pikle, kostki bulionowe



Kapuśniaki, zupa ogórkowa, fasolowa, grochowa,
grzybowa, zaprawiane mąką, śmietaną, zasmażkami



Mięsa smażone, duszone, pieczone



Kasze, potrawy z mąki



Desery z czekoladą, z przeciwwskazanych owoców,
ciasta



Kakao, płynna czekolada, alkohol

5.

Łatwostrawna z

ograniczeniem substancji

pobudzających wydzielanie soku

żołądkowego



Stosowana w chorobie wrzodowej

żołądka i dwunastnicy



Zasadą diety jest stosowanie pożywienia,
wiążącego w żołądku kwas solny,



Niektórzy zalecają spożywanie więcej niż
3 posiłków dziennie, a nawet co 2-4
godziny

5. Dieta ograniczająca

– Produkty zabronione



Kawa i napoje zawierające kofeinę



Mocna herbata



Napoje alkoholowe



Napoje gazowane



Ostre przyprawy



Potrawy smażone( związki Millarda)



Pieczone



Wyroby wędzone i inne ciężko strawne



Wywary mięsne,tłuste mięsa,



Surowce zawierające duże ilości cukrów
prostych ( ciasta, kremy)

Produkty zalecane



Potrawy gotowane i duszone



Pieczone w folii



Duże ilości mleka w tym zsiadłe,kefir



Sery twarogowe chude



Masło , śmietana



Pieczywo pszenne



Warzywa gotowane o niewielkij zawartości
błonnika, sałata,



Owoce dojrzałe ( jabłka, banany, cytrusowe

)

Dieta z ograniczeniem łatwo
przyswajalnych
węglowodanów



Jest stosowana przede wszystkim przez chorych

cierpiących na cukrzycę.



Jej najważniejszym zadaniem

, obok dostarczania

odpowiednich ilości energii i składników

odżywczych niezbędnych do prawidłowego

funkcjonowania organizmu,

jest przeciwdziałanie

powstawaniu powikłań cukrzycy.



Dieta ta powinna być możliwie jak najbardziej

zbliżona do sposobu żywienia człowieka

zdrowego i niekoniecznie musi być odczuwana

przez chorego jako szczególnie uciążliwa



Modyfikacja polega na znacznym

ograniczeniu spożycia cukrów prostych i

dwucukrów,



Wyeliminowaniu lub wyraźnym

ograniczeniu słodyczy i przetworów

zawierających znaczny dodatek cukru

(dżemy, miód, ciastka, itp.).



Ogranicza się także do niezbędnego

minimum zawartość tłuszczu (ok. 25%

energii), w tym szczególnie tłuszczu

pochodzenia zwierzęcego.



Jest to szczególnie istotne ze względu na

profilaktykę chorób układu krążenia oraz

nadwagi i otyłości



Większość osób chorych na cukrzycę,

szczególnie cukrzycę insulinoniezależną,

cierpi jednocześnie na otyłość oraz

wykazuje zaburzenia sercowo-naczyniowe.



Redukcja masy ciała do wartości

zbliżonych do masy należnej może

spowodować ustąpienie cukrzycy lub

złagodzenie jej objawów.



Z tego względu dieta z ograniczeniem

łatwo przyswajalnych węglowodanów

powinna być w

wielu wypadkach

jednocześnie dietą

niskoenergetyczną.



Bez względu na zalecaną wartość energetyczną
diety,

jej podstawą powinny być

, tak jak ma to

miejsce w żywieniu osób zdrowych,

produkty

będące źródłem węglowodanów złożonych,

a

wiec przetwory zbożowe, ziemniaki, ryż, kasze
itp.



Zwiększeniu powinien

ulec zwyczajowy udział

węglowodanów nie ulegających strawieniu, czyli

błonnika pokarmowego

.



Dlatego zaleca się spożywanie

znaczących

ilości warzyw

, będących jego głównym

nośnikiem



oraz w nieco

mniejszym stopniu owoców

,

gdyż te ostatnie są jednocześnie źródłem
cukrów prostych.

Podstawą terapii w każdej formie

cukrzycy jest dieta .

Leczenie żywieniowe opiera się na trzech

założeniach

1.

Podaż substratów energetycznych w

ilości pozwalającej osiągnąć lub

utrzymać

wartość należnej masy ciała

Normalizacja masy ciała może

prowadzić do ustąpienia cech

upośledzenia tolerancji glukozy a tym

samym stanowi podstawowy czynnik

prewencji cukrzycy nieinsulinozależnej

2.

Prawidłowo prowadzona terapia

żywieniowa jako czynnik zapobiegający
zarówno stanom niedocukrzenia jak i
hiperglikemii.

3. Przestrzeganie zaleceń dietetycznych

uznawane także jako czynnik
zmniejszający ryzyko miażdżycy
naczyń.



Błonnik pokarmowy odgrywa istotną
rolę w obniżaniu poziomu glukozy we
krwi, w wyniku zwiększonego jej
wydalania



produkty obfitujące w błonnik są
najczęściej produktami
niskoenergetycznymi, co ma duże
znaczenie dla osób wymagających
redukcji masy ciała.



Ze względu na występowanie u chorych
dużych różnic w zdolności
metabolizowania węglowodanów, jak
również zróżnicowanego
zapotrzebowania poszczególnych
chorych na energię i składniki
odżywcze, dieta powinna być ustalana
indywidualnie dla każdego pacjenta.



W żywieniu chorych na cukrzycę bardzo

ważna jest kontrola ilości i jakości

spożywanych posiłków lub potraw

(szczególnie tych, które są źródłem

węglowodanów)



ich właściwe, równomierne rozłożenie w

czasie w ciągu całego dnia.



Dzienna ilość posiłków powinna być

jednakowa, a także powinny być one

spożywane w jednakowych porach.



Szczególną rolę w żywieniu powinny

odgrywać zupy jarzynowe



Chorzy na cukrzycę nie mogą
jednorazowo spożywać zbyt obfitych
posiłków,



ani też zbyt długo przebywać na czczo.



Każdego dnia spożycie powinno być
wyrównane i odpowiednio
zbilansowane.

I.Zalecenia dietetyczne dotyczące chorych z

cukrzycą insulinozależną powinny

uwzgledniać:



Regularnośc trybu odżywiania jako warunek

uzyskania wyrównania metabolitycznego



Zwiększone zapotrzebowanie energetyczne u tych

chorych



Konieczność równomiernej dystrybucji podaży

węglowodanów w poszczególnych posiłkach



Konieczność uwzględniania przekąsek między

posiłkami i przed snem



Ustalenie czasu przyjmowania posiłków jako

decydujący czynnik terapeutyczny w przypadku

stosowania insuliny długodziałającej



Uwzględnienie dodatkowej podaży substratów

energetycznych w przypadku stosowania ćwiczeń
fizycznych o większym nasileniu

.

II. Leczenie żywieniowe cukrzycy

typu II natomiast charakteryzuje

:



Zwykłe zmniejszenie zapotrzebowania
energetycznego



Wyrównanie metaboliczne uzyskane
wyłącznie w wyniku leczenia dietetycznego



Brak wymagań równomiernego rozłożenia
podaży węglowodanów w poszczególnych
posiłkach



Stała i zredukowana podaż energii



Ustalony czas posiłków -wskazany



Ograniczenie przekąsek

Osoby

Mało
aktywn

e

Średnio
aktywne

Bardzo
aktywne

Otyłe
Prawidłowa
masa ciała
Z niedowagą

20- 25
30

35

30
35

40

35
40

45-50

Zapotrzebowanie kaloryczne osób
dorosłych (kcal/kg masy należnej /24 h

Nazwa
produk
tu

Dozwolone

Przeciwwskazane

Produk
ty
zbożow
e

każde pieczywo, część w
postaci pieczywa razowego

makaron z żółtkami jaj

Mleko i
produk
ty
mleczn
e

mleko znormalizowane (2% tl)
mleko w proszku
odtłuszczone, ser biały
(twarogowy) chudy

mleko pełne, mleko w
proszku pełne, ser biały
(twarogowy tłusty), sery
żółte i topione

Jaja

białko jaja

żółtko jaja

Mięso,
drób,
ryby
wędliny

mięso, drób, ryby - tylko
chude
wędliny tylko chude kiełbasa
szynkowa wołowa lub
wieprzowa, szynka, polędwica

mięso, drób, ryby tłuste,
podroby - wątroba, mózg,
nerki,
wędliny wieprzowe tłuste,
pasztety

Masło

masło w ograniczonej ilości
(wg racji pokarmowej)

masło w przeciętnych lub
dużych ilościach, śmietana

Inne
tłuszcz
e

olej rzepakowy, oliwa, olej
sojowy, słonecznikowy, masło
roślinne "Vita",
wysokogatunkowa margaryna
(w ograniczonej ilości),
majonez domowy z białka jaja
i z oleju słonecznikowego

margaryny (poza
wymienionymi jako
dozwolone), smalec,
słonina, łój wołowy i barani

Cukier i
słodycz
e

cukier w bardzo ograniczonej
ilości lub całkowicie
wyeliminowany

cukier, wszystkie wyroby i
przetwory z cukrem, miód

Nieodżywcze środki
słodzące



Żadnego z dostępnych środków nie
można zalecić w sposób
bezkrytyczny



Sorbitol, mannitol, ksylitol występują
w niektórych produktach



Sorbitol może wywołać biegunke



Najczęściej spotykanym srodkiem
jest aspartam i sacharyna

Znaczenie chromu w
diecie cukrzycowej



Naukowcy zwrócili uwagę na jego właściwości

zaledwie 50 lat temu, w trakcie badań nad

cukrzycą.



Wówczas zauważyli, że wywołana sztucznie u

szczurów cukrzyca, cofała się po zastosowaniu w

ich diecie dodatku drożdży piwnych.



Taka reakcja u gryzoni wywołała ogromne

zainteresowanie.



Po zbadaniu drożdży okazało się, że zawierają one

nieznaną dotąd substancję z organiczną postacią

chromu. Ten kompleks nazwali czynnikiem

tolerancji glukozy – GTF (Glucose Tolerance Factor).

Tajemnica pierwiastka



Chrom odgrywa decydującą rolę w

zakresie kontroli stężenia cukru we krwi.



Ściśle współpracuje on z hormonem

trzustkowym – insuliną nad komórkowym

przyswajaniem glukozy.



Chrom pomaga insulinie transportować

zawartą we krwi glukozę do komórek

ciała. Tam glukoza jest spalana, w efekcie

czego dostarczana jest organizmowi
energia

.



Odpowiedni poziom chromu w ustroju

zapobiega wahaniom cukru, które

wywołują niekontrolowane napady głodu



Chrom a dieta 



Niewłaściwa dieta może doprowadzić do

niedoborów tego pierwiastka.



Przypuszcza się, że deficyt chromu może

być jednym z czynników ryzyka cukrzycy i

niedokrwiennej choroby serca.



Stwierdzono, że dieta bogata w mono- i

disacharydy powoduje zwiększone

wydalanie chromu z moczem, a tym samym

sprzyja powstawaniu jego niedoborów.

Chrom nie jest magazynowany w

organizmie człowieka.



Objawy niedoboru chromu
Długotrwały deficyt chromu może doprowadzić
do



cukrzycy, powtarzających się stanów
niedocukrzenia (hipoglikemii),



miażdżycy tętnic.



Poza tym objawami niedoboru są:

o

nadwaga,

o

notoryczne zmęczenie,

o

nadmierne pragnienie,

o

nieuzasadniony niepokój,

o

częste oddawanie moczu,

o

wzmożony apetyt,

o

zmniejszona odporność na infekcje.

o

Brak chromu wywołuje też hipercholesterolemię i
podwyższa poziom frakcji LDL – cholesterolu

 Zawartość [mg/100g]



 Drożdże spożywcze

 0,56



 Gotowana wołowina

 0,04



 Ser Mozzarella

 0,036



 Jabłko

 0,03



 Sok pomarańczowy

 0,01



 Płatki ryżowe

 0,005



Nadmierne nagromadzenie

chromu w organizmie lub

spożywanie go w dużych

dawkach może zaburzyć

działanie insuliny lub

stymulować powstawanie

nowotworów.



Na ogół zawartość w diecie i paszach pokrywa

zapotrzebowanie.



Zalecane dawki spożycia dziennego chromu

wynoszą:

• niemowlęta do 6 miesiąca życia– 10 do 40µg

• od 7 miesiąca życia do 1 roku – 20 do 60 µg

•dzieci 2 do 3 lat –20 do 80 µg,

• dzieci 4 do 6 lat – 30 do 120 µg

• powyżej 7 lat i dorośli 50 do 200 µg



Zapotrzebowanie na chrom rośnie przy

dużych wysiłkach fizycznych i diecie

wysokocukrowe z powodu zwiększonego

wydalania chromu z moczem.



Źródła

Pokarmy pozwalające uzupełnić niedobory

chromu to

drożdże piwne,

niskoprzetworzone kasze i płatki,

pełnoziarnisty chleb,

ser, jaja, chude mięso, wątroba, nerki

wieprzowe, ryby, mięso indycze i owoce

morza, wątroba cielęca, kurczaki,

sałata, groszek zielony, brokuły, sok

winogronowy, olej, kiełki pszenicy.

niektóre przyprawy i zioła

Bogatoresztkowa



Zadaniem diety bogatoresztkowej
jest uregulowanie czynności
wydalania kału bez stosowania
środków farmakologicznych. Dieta
ta stanowi modyfikację żywienia
podstawowego polegającą na
zwiększeniu w całodziennym
pożywieniu ilości błonnika i
płynów.



 

Błonnik



Błonnik jest naturalnym składnikiem pożywienia

roślinnego, który nie ulega trawieniu w przewodzie

pokarmowym człowieka jednak wypełnia go, a

dzięki właściwościom wchłaniania wody powiększa

masę kału i w ten sposób ułatwia wypróżnienia.



Błonnik znajduje się głównie w otoczkach nasion zbóż,

warzywach, niektórych owocach i nasionach roślin

strączkowych.



Aby wraz z pożywieniem dostarczyć zwiększoną ilość

błonnika należy



w posiłkach białe pieczywo zastąpić razowym żytnim i

pszennym,



a drobne i oczyszczone kasze oraz ryż grubymi kaszami

jak gryczana, pęczak, płatki owsiane.



Pożywienie zawierające dużo produktów zbożowych

wysoko oczyszczonych i cukru, a mało warzyw, owoców,

razowego pieczywa często powoduje zaparcie a także

utrudnia jego  leczenie.



Błonnik nie jest substancją jednorodną, w

jego skład wchodzą gównie: celuloza,

hemicelulozy, lignina, pektyny, gumy, kleje i
jako całość nosi nazwę

błonnika

pokarmowego.



Dotychczas nie ma ściśle określonego

zapotrzebowania na błonnik, gdyż obserwuje

się duże indywidualne różnice w tolerancji

tego składnika przez przewód pokarmowy.



Potrzebną ilość określa się również jako 100

mg na kilogram masy ciała.



Dietę, która zawiera powyżej 20g  tego

składnika /20-40/ uważa się za

bogatoresztkową.



Płyny



Ilość wypijanych płynów
wynosi przeciętnie 1,5 litra na
dobę lecz przy zaparciach ilość
tę zwiększamy do 2 a nawet
2,5 litra na dobę. Może to być
woda, herbata, napoje
mleczne, napoje owocowe.

– Produkty i potrawy dozwolone i przeciwskazane



W diecie tej zasadniczo dozwolone są wszystkie

produkty,

jednaka ogranicza się pożywienie wysoce

oczyszczone i skoncentrowane.



Natomiast kładzie się duży nacisk na konieczność

stosowania produktów bogatych w błonnik,



a więc warzyw, owoców, w znacznej części

spożywanych na surowo, produktów zbożowych z

pełnego ziarna lub słabo oczyszczonych /pieczywo

razowe, grube kasze/.



Istnieje możliwość dodawania do diety otrąb, jako

źródło błonnika Należy czynić to z umiarem, gdyż

nadmiar otrąb może podrażnić przewód pokarmowy.



Dopuszczalna dzienna ilość otrąb pszennych

dodawanych do potraw wynosi 30g  /3 czubate łyżki

stołowe/. Ilość ta dostarcza ok. 15g  błonnika

pokarmowego.



Przy stosowaniu tej diety dozwolone są wszystkie

powszechnie stosowane techniki kulinarne

. 



Przykładowy jadłospis dla diety bogatoresztkowej:



Śniadanie:



chleb  „Graham”, chleb żytni razowy, masło, kiełbasa na
gorąco, pomidor, sałata zielona, jabłko, kawa z mlekiem



Obiad:



kapuśniak ze słodkiej kapusty z pomidorami, kotlet
wieprzowy panierowany, ziemniaki, marchewka 
groszkiem, ogórek kwaszony



Podwieczorek:



ciastko drożdżowe z makiem, truskawki świeże lub
mrożone, herbata;



Kolacja:



½ porcji pierogów leniwych, cykoria, chleb „Graham”,
powidła śliwkowe, ciastko z płatków owsianych (1/2
porcji) ; herbata, jabłko



Śniadanie:  zupa mleczna z dodatkiem
produktu mącznego /wskazane z
gruboziarnistą kaszą/, mleko, kawa, herbata.
Pieczywo w przewa żającej części razowe,
masło, majonez. Produktem białkowym
dodawanym do pieczywa mogą być sery
twarogowe, ser żółty, wędlina, pasztety,
mięsa na zimno, jaja gotowane lub smażone,
pasty z jaj, kiełbasy lub ryby wędzonej itp.
Do pieczywa można dodatkowo podać dżem,
najlepiej porzeczkowy, malinowy, agrestowy.
Do tego posiłku należy też podać surowe
warzywa i owoce sezonowe



Obiad: zupy różne: jarzynowe z dużą

ilością warzyw, krupniki z grubych kasz z

warzywami, kapuśniaki, barszcz ukraiński,

fasolowe lub grochowe, najlepiej

rozgotowane i nie przecierane, owocowe.

Dania mięsne, półmięsne, rybne, z sera, jaj

- dostarcza jące białka zwierzęcego. Jako

dodatek ziemniaki, kasze grubo ziarniste,

rzadziej makaron, kluska. Warzywa w

znacznej części podawane w formie

surówek. Desery – owoce surowe,

kompoty, kompoty z owoców suszonych,
kisiele, galaretki, budynie, musy

itp.



Kolacja: możliwie często potrawa
gotowana: zsiadłe mleko lub kefir z kaszą
gryczaną lub ziemniakami, naleśniki z
serem, leniwe pierogi, pierogi z mięsem,
serem lub kapustą, zapiekanki, kurczak lub
ryba w galarecie, "risotto" z kaszy
jęczmiennej, mięsa i warzyw, kasza jaglana z
owocami itp. Jeśli dodatek dżemu, jeśli nie
zawiera /np. kasza jaglana z owocami
potrawa gotowana zawiera białko
zwierzęce,  do pieczywa może być /
konieczny jest dodatek do pieczywa sera lub
wędliny, jaja, ryby. Do posiłku niezbędny jest
dodatek warzyw lub owoców sezonowych.

Dieta ubogoenergetyczna



Jedną z konsekwencji wadliwego

żywienia jest otyłość.



Otyłość niesie ze sobą ryzyko

wielu chorób.



Otyłość jest chorobą

ogólnoustrojową charakteryzującą

się zwiększeniem masy ciała
ponad przyjętą normę.



Otyłośc powstaje w wyniku
utrzymywania się przez dłuższy
czas dodatniego bilansu
energetycznego. Główną przyczyna
tego zjawiska jest najczęściej
wysokoenergetyczne pożywienie i
mała aktywność fizyczna



Mniejsza niż przeciętnie PPM i niska
termogeneza posiłkowa (SDDP)



Z uwagi na rozmieszczenie tkanki tłuszczowej

otyłość dzielimy na tzw.



męską, czyli androidalną (inaczej centralną,

brzuszną, wisceralną - przypominająca "jabłko" )

lub



gynoidalną - kobiecą (obwodową lub

pośladkowo-udową typu "gruszka" ).



Aby rozróżnić oba typy należy obwód talii na

poziomie pępka podzielić przez największy

obwód na poziomie bioder

.



Jeśli uzyskane wartości u kobiet będą wyższe niż

0,8 , a u mężczyzn od 1,0 ,to mówimy wówczas

o otyłości brzusznej typu męskiego.



Natomiast gdy u kobiet będą równe lub

mniejsze od 0.8 a u mężczyzn równe lub

mniejsze od 1,0 to jest postać otyłości typu
kobiecego czyli pośladkowo-udowa

.



Na podstawie wieloletnich obserwacji i
badań stwierdzono, że u osób z otyłością
brzuszną, a nawet u osób o prawidłowym
ciężarze ciała, lecz o wyraźnym
nagromadzeniu tłuszczu w tej okolicy,
choroby zdarzają się zdecydowanie
częściej.



Należy do nich przede wszystkim:
nadciśnienie tętnicze, cukrzyca,
hipercholesterolemia, choroba wieńcowa,
zawał serca, a u kobiet także nowotwory
sutka, jajnika i macicy.



Otyli rzeczywiście żyją krócej

.



Podstawą leczenia otyłości jest
uzyskanie ujemnego bilansu
energetycznego, co przede
wszystkim wymaga diety
ubogoenergetycznej , zazwyczaj do
połowy zapotrzebowania.



Stosując dietę dostarczająca 1000
kalorii dziennie można schudnąć
minimum 4 kg miesięcznie.



Stosując diety odchudzające o
ograniczonej podaży kalorii należy
pamiętać iż muszą one być bezpieczne,



Pokrywające pomimo ograniczenia ilości
zapotrzebowanie na wszystkie
niezbędne składniki pokarmowe,



Smaczne i w miarę możliwości
hamujące uczucie głodu.



Z diet odchudzających najbardziej
zbliżona do fizjologicznego modelu
odżywiania jest dieta
ubogoenergetyczna ograniczająca
spożycie energii pochodzącej z
tłuszczu i węglowodanów.



Przestrzeganie diety dostarczającej
1000 kalorii powoduje ubytek masy
ciała około 4 kg miesięcznie, bez
jakichkolwiek objawów ubocznych

.



Przed przystąpieniem do odchudzania

należy określić dzienne zapotrzebowanie

energetyczne. Należy najpierw obliczyć

spoczynkową PPMwg wzoru:



Mężczyźni=900+10 x( masa ciała w kg)



Kobity = 700+ 7 ( masa ciała w kg)



Następnie mnożymy przez współczynnik

określony dla różnych stopni aktywności

np.: 1,2 mała aktywność , 1,4

umiarkowana, 1,8 duża



Po odjęciu 1000 kcal uzyskuje się wartość

zalecaną



Taki sposób liczenia dotyczy tylko

osób otyłych o BMI >30



Najczęściej dieta odchudzająca zawiera od 1000

do 1500 kcal.



Powinna ona składać się z

pięciu posiłków

i

posiadać następujące cechy:

- dostarczać mniej kalorii niż wynosi

zapotrzebowanie energetyczne organizmu,

- dostarczać wszystkich niezbędnych składników

odżywczych,

- składać się z 4-5 małych posiłków,

- uwzględniać zwyczaje żywieniowe pacjenta,

- być łatwa w przygotowaniu,

- być łatwa w stosowaniu w domu i poza domem,

- być odpowiednia do długotrwałego

przestrzegania,

- stanowić model żywienia w przyszłości.

Warzywa: (świeże lub mrożone,
niekonserwowane), spożywać gotowane lub
jako sałatki bądź surówki.
karczochy, szparagi, kapusta, kalafiory,
marchew, selery, cykoria, rzeżucha, ogórki,
fasola szparagowa, papryka, pory, sałata,
dynia, grzyby, cebula, rzodkiew, szpinak,
pomidory, rzepa
Owoce: (świeże, niekonserwowane). Grejpfruty
Zupy: Chude buliony i inne klarowne zupy
Napoje: Kawa lub herbata z mlekiem
odtłuszczonym, napoje bezalkoholowe bez
tłuszczu, woda mineralna.
Do słodzenia płynów sztuczne środki słodzące.

Produkty dozwolone bez ograniczeń w umiarkowanych porcjach

(w posiłkach lub jako przekąski

)

Uproszczony opis diety

ubogoenergetycznej

Produkty nabiałowe: 2 porcje na dzień
Przykład 1 porcji:
- 1 szklanka mleka odtłuszczonego lub
- szklanka mleka o niskiej zawartości tłuszczu lub
- 1 szklanka jogurtu o bardzo niskiej zawartości
tłuszczu, bez cukru lub 30 g twarogu z mleka
odtłuszczonego plus 1-2 jajka na tydzień
Oleje i tłuszcze: dziennie 10 g (2-3 łyżeczki od
herbaty) oleju lub margaryny zawierającej
wielonienasycone kwasy tłuszczowe plus 10 g
margaryny o bardzo małej zawartości tłuszczu.
Owoce: 4 porcje na dzień (1 porcja = 100 g)

Produkty dozwolone w

kontrolowanych ilościach

Strączkowe: ½ szklanki 3-4 razy tygodniowo,
gotowana soczewica, groch, fasola, bób
Produkty zbożowe i ziemniaki: 5 porcji dziennie.
Przykład jednej porcji: 1 kromka chleba z pełnego
ziarna ukrojona z dużego bochenka lub 1 szklanka
płatków śniadaniowych lub szklanki gotowanego
makaronu lub szklanki gotowanego ryżu albo mały
gotowany lub pieczony ziemniak.
Ryby, kurczaki, indyk, bardzo chude mięso:
100 g na dzień. Drób spożywać po zdjęciu skóry

Produkty dozwolone w kontrolowanych ilościach



Jedną z najbardziej popularnych metod

nieracjonalnego

odchudzania

jest głodówka

.



Polega ona na podawaniu dowolnej ilości płynów

pozbawionych energetycznych składników pokarmowych,

najczęściej wzbogaconych witaminami i składnikami

mineralnymi.



Leczenie głodem może spowodować szereg groźnych dla

zdrowia powikłań.



Dochodzi do zaburzeń w funkcjonowaniu serca, jelit i mózgu.



W czasie głodówki groźne są również powikłania w postaci

zaburzeń wodno-elektrolitowych.



Szczególnie niebezpieczna jest ucieczka z organizmu

potasu, magnezu i sodu, bowiem to przyczynia się do

zaburzeń rytmu serca i omdleń.



Głodówka powoduje szybki ubytek masy ciała.



Niestety, odbywa się to nie tylko kosztem tłuszczu

zawartego w organizmie ale również w wyniku ubytku wody i

utraty masy mięśniowej



Nie istnieją diety „CUD”

Diety specjalne

Alergia

Należy unikać produktów, na które dana osoba jest

uczulona.

Często nie jest możliwe określenie tych czynników, a za

najpowszechniejsze alergeny pokarmowe uważa się :



mleko i produkty mleczne np. masło, śmietanę, jogurt, sery,



produkty zawierające gluten takie jak - mąka, pieczywo,

produkty z zawartością jęczmienia i owsa,



jajka,



ryby świeże i wędzone,



owoce morza,



orzechy,



soję i jej przetwory,



kukurydzę i jej przetwory,



owoce cytrusowe,



czekoladę,



barwniki spożywcze

.



Żywienie w nietolerancji laktozy

•Nietolerancja laktozy jest zaburzeniem
trawienia, w którym organizm wytwarza za mało
lub nie wytwarza wcale laktazy, enzymu
wymaganego do prawidłowego rozkładu laktozy
(cukru obecnego w mleku i innych produktach
nabiałowych).

•W przypadku nietolerancji laktozy spożycie
produktów zawierających laktozę prowadzi do
nadmiernej produkcji gazów trawiennych
(wzdęcia i kurczowe bóle brzucha) i często do
wodnistej biegunki.

•Ludzie z nietolerancją laktozy powinni zwracać
uwagę na składniki i dodatki zawarte w
produktach żywnościowych.

Wyróżnia się nietolerancję

:



wrodzoną (alaktazja), którą stwierdza się
bardzo rzadko - dziecko od momentu poczęcia
nie posiada zdolności wytwarzania enzymu
laktazy;



pierwotną - występującą u osób dorosłych
(hypolaktazja typu dorosłych), dziedziczona
jako najczęstsza forma genetycznie
uwarunkowanego niedoboru laktozy; ujawnia
się w okresie dojrzewania lub we wczesnym
wieku dorosłym; przy tego typie nietolerancji
rzadko występuje całkowity zanik wytwarzania
laktazy;



wtórną (nabytą) – mająca charakter przejściowy bądź
utrwalony, w zależności od rodzaju i czasu działania
czynnika uszkadzającego błonę śluzową jelita cienkiego
charakter przejściowy występuje najczęściej w wyniku
stosowania leków niszczących błonę śluzową jelita, takich
jak: antybiotyki, czy niesteroidowe leki przeciwzapalne;



poważniejsza forma utrwalona pojawia się przy
przewlekłych stanach chorobowych jelitowo-żołądkowych,
jak: celiakia, mukowiscydoza, alergia przewodu
pokarmowego, lamblioza.



W wyniku wielu zabiegów chirurgicznych lub długotrwałej
diety bezmlecznej też występuję zmniejszenie aktywności
wydzielania laktazy.



Obniżenie aktywności laktazy narasta między innymi
wraz z wiekiem (przyjmuje się, że ludzie w wieku
podeszłym nie powinni spożywać laktozy więcej niż 15 g
dziennie co odpowiada ok. 300 ml mleka



W Polsce nietolerancja laktozy
występuje u 1,5% niemowląt i
dzieci oraz u 20-25% osób
dorosłych.



Dla porównania w Danii występuje
u 6% społeczeństwa,



Grecji - 38%,



Niemczech - 15%,



Anglii - 6-34%.



Diagnoza



Jeśli po spożyciu produktu zawierającego laktozę, po ok.

30 minutach do 2 godzin wystąpią objawy nudności,

skurczów bólowych, wzdęcia oraz biegunka, to

prawdopodobnie mamy do czynienia z nietolerancją

laktozy. Intensywność objawów może być różna u wielu

osób i zależy od ilości skonsumowanej laktozy.



Zdolność wchłaniania laktozy przez układ trawienny

można sprawdzić w warunkach domowych stosując

prosty test: wypij dwie szklanki mleka na czczo i

obserwuj czy nie wystąpią symptomy ze strony układu

pokarmowego w przeciągu kilku godzin.



Następnego dnia, zjedz ok. 50 g żółtego, twardego sera

lub wypij dwie szklanki mleka wolnego od laktozy.



Jeżeli objawy pojawią się tylko pierwszego dnia, to jest

to nietolerancja laktozy. Jeżeli pierwszego i drugiego to

mamy do czynienia z alergią na produkty mleczne



Zasadniczo nie ma opracowanych metod leczenia

nietolerancji laktozy, jedynie profilaktyka wymagająca

stosowanie diety.



Przy wrodzonej nietolerancji wymagana jest dieta przez

całe życie.



Pierwotna nietolerancja laktozy typu dorosłych wymaga

rezygnacji z mleka słodkiego i jego przetworów. Dobrze

tolerowane jest mleko fermentowane w postaci kefirów

lub jogurtów.



Zawarte w tych produktach probiotyki są zdolne do

wytworzenia laktazy, a same produkty poddane

fermentacji mlekowej zawierają mniej laktozy.



Bezpiecznie można spożywać twarde sery, jak Cheddar,

długo dojrzewające mogą praktycznie nie zawierać

laktozy. W aptekach dostępne są również gotowe

preparaty zawierający laktozę.



Przy wtórnej nietolerancji laktozy wymaga się okresowej

eliminacji mleka i stosowanie produktów bezlaktozowych



Laktoza jest często wykorzystywana w

produkcji innych produktów spożywczych.

Osoby z nietolerancją laktozy powinny

zdawać sobie sprawę z istnienia

produktów zawierających nawet znikome

ilości laktozy. Mogą to być: wyroby

piekarskie, płatki śniadaniowe,

margaryna, sosy, półprodukty w proszku.

Laktoza jest stosowana również jako

podstawowy składnik w powyżej 20 %

lekarstw na receptę i ok. 6 % lekarstw

dostępnych bez recepty. Niemniej

produkty te stanowią problem tylko u

ludzi z bardzo ciężką nietolerancją laktozy



U osób dorosłych nietolerancja laktozy
zwiększa ryzyko powstania osteoporozy.
Występuje ona szczególnie w okresie
menopauzy u kobiet i andropauzy u
mężczyzn.



Dla niemowląt i dzieci z nietolerancją
laktozy są dostępne preparaty
mlekozastępcze. Najczęściej są to
białkowe preparaty sojowe, w których
laktozę zastąpioną innymi cukrami,
wzbogacane w witaminy, żelazo, mikro-
i makroelementy, aminokwasy

.



Osteoporoza należy do grupy chorób, w których

dieta

ma olbrzymie znaczenie. Wiedza, że sposób odżywiania

się może mieć wpływ na czas ujawnienia się i tempo

rozwoju osteoporozy jest naszą potężną bronią. Należy

tylko umieć odpowiednio ją wykorzystać. Podczas

konstruowania modelu odżywiania, który ma chronić

przed osteoporozą, obowiązują ogólne zasady żywienia

racjonalnego. Szczególny nacisk kładzie się jednak na

spożywanie pokarmów bogatych w wapń i witaminę D

(mleko i nabiał), natomiast zaleca się ograniczanie tych

produktów, które nie służą naszym kościom np.

napoje

gazowane, kawa, herbata i inne z kwasem

szczawiowym i fitynowym( szczaw, szpinak

,rabarbar)

.

Celiakia (nietolerancja glutenu) i
alergia na białka pszenicy



Choroba dotyczy obydwu płci i może się
pojawić w każdym wieku, od okresu
niemowlęcego, (gdy wprowadza się do
pokarmu produkty zbożowe) do dowolnego
okresu życia (nawet, jeśli wcześniej
spożywanie produktów zbożowych nie
wywoływało alergii)



Objawia się poprzez zanik kosmków jelita
cienkiego i w rezultacie powoduje złe
wchłanianie składników odżywczych



Celiakii nie da się wyleczyć. Można
natomiast prowadzić normalne, zdrowe
życie, jeśli się stosuje dietę bezglutenową.
Oznacza to, że należy unikać wszystkich
produktów,

do

których

wytworzenia

wykorzystano pszenicę, żyto, jęczmień,
owies i kilka innych mniej znanych zbóż.



Jeśli to konieczne, można przyjmować
dodatkowe witaminy, ale jedyny sposób
uniknięcia

uszkodzeń

kosmków

jelita

cienkiego i towarzyszących temu objawów
polega

na

przestrzeganiu

diety

bezglutenowej.



Objawy



Nie spotyka się postaci typowej celiakii.



U różnych osób objawia się ona inaczej, począwszy od braku

jakichkolwiek objawów (choroba bezobjawowa lub ukryta) po

skrajne przypadki, którym towarzyszą wzdęcia, gazy, biegunka

oraz utrata wagi spowodowana złym wchłanianiem składników

odżywczych.

Poza skrajnymi przypadkami, choroba może się objawiać

także poprzez:



Biegunkę



Zaparcia



Obfite stolce tłuszczowe



Bóle podbrzusza



Wzdęcia



Problemy z niedoborem witamin



Niedobór żelaza (anemia)



Przewlekłe zmęczenie



Słabość



Utratę wagi



Bóle kości



Łamliwość kości



Parestezję (uczucie mrowienia, drętwienia, kłucia itp. skóry)

U dzieci objawy mogą być

następujące:



Nieprawidłowy rozwój



Bladość



Płaczliwość, marudność, drażliwość



Niezdolność do koncentracji



Zapadnięte pośladki



Wzdęcie połączone z bólem brzucha



Blade, cuchnące, niekształtne stolce



Częsta, pienista biegunka

Fenyloketonuria



Choroba uwarunkowana genetycznie. W Polsce zdarza

się raz na 8000 urodzeń.



W organizmie chorego dziecka brakuje enzymu

przekształcającego aminokwas fenyloalaninę w tyrozynę oraz

związki odpowiedzialne m.in. za pigmentację skóry..

Nagromadzenie fenyloalaniny może doprowadzić do

upośledzenia umysłowego.



Chore dziecko może rozwijać się normalnie, pod warunkiem że

choroba została wykryta w pierwszych tygodniach życia i z

diety dziecka wyłączono fenyloalaninę,



tzn. dieta musi być uboga w białko, wykluczać mięso, nabiał,

czekoladę i zawierać niewiele warzyw i owoców.Stosuje

preparaty mlekozastępcze (Lofenalac)



Taką dietę chory powinien utrzymywać przez całe życie.

W Polsce każdemu noworodkowi w 3.-4. dobie życia robi się

badanie na obecność enzymu rozkładającego fenyloalaninę