Medycyna fizykalna w

leczeniu chorób skóry

Klinika Dermatologii Ogólnej

Estetycznej i

Dermatochirurgii UM w Łodzi

Medycyna fizykalna - cel

• usunięcie procesów chorobowych

lub ich następstw

• zapobieganie powikłaniom,

nawrotom i postępowi choroby

• usuwanie dolegliwości
• odzyskanie zdrowia
• utrwalenie zdrowia

Metody

fizykoterapeutyczne

• termoterapia (hydroterapia, promienie

podczerwone, krioterapia)

• elektroterapia (prąd galwaniczny, prądy małej,

średniej i wielkiej częstotliwości)

• magnetoterapia (pulsujące pole magnetyczne

małej częstotliwości)

• fototerapia (wykorzystująca światło słoneczne,

promieniowanie nadfioletowe, chromoterapię,

lasery)

• hydroterapia i balneoterapia (leczenie

uzdrowiskowe)

• mechanoterapia (kinezyterapia, masaż)

Mechanizm działania

• zmiana i usprawnienie funkcji

poszczególnych układów
narządowych

• poprawa wydolności ogólnej i

odporności

• usprawnienie procesów adaptacji i

jej rozwoju

Mechanizm działania zabiegów

fizykoterapeutycznych w skórze

• zmiany naczyniowe
• zmiany przepuszczalności ścian naczyń
• przyspieszenie procesów przemiany materii
• uwolnienie hormonów tkankowych
• zmiany pobudliwości zakończeń nerwowych
• pobudzenie receptorów
• wywołanie odruchów aksonowych i rdzeniowych
• zmiana funkcji gruczołów potowych i łojowych

Krioterapia

•

zabiegi miejscowe: zimna woda, lód, ziemia
lecznicza, borowina (okłady, masaże, kąpiele)

•

zabiegi ogólne (kriokomory)

•

do zamrażania CO

2

lub płynny azot

•

działanie przeciwbólowe, hamujące na
procesy zapalne, zmiany napięcia
mięśniowego

•

miejscowo – hamowanie obrzęków,
zmniejszanie skłonności do krwawień

Wskazania do miejscowej

krioterapii w dermatologii

• liszaj rumieniowaty
• oparzenia
• otarcia skóry
• brodawki zwykłe, łojotokowe
• włókniaki, naczyniaki, nagniotki,

keloidy

• łuszczycowe zapalenie stawów
• odnowa biologiczna

Przeciwwskazania

• miejscowe zaburzenia ukrwienia
• znaczna niedokrwistość
• niedoczynność tarczycy
• choroby nowotworowe
• zaawansowane ropno-zgorzelinowe

zmiany w kończynach dolnych

• ostre schorzenia dróg oddechowych
• labilność emocjonalna

Ciepłolecznictwo

• nagrzewania stosuje się w celu wywołania

przegrzania ogólnego lub miejscowego

• wraz ze wzrostem temperatury zwiększa

się aktywność prawie wszystkich
enzymów oraz przyspiesza się przemiana
materii

• stosuje się nagrzewanie powietrzem,

wodą, ciałami stałymi (parafina, piasek i
inne)

Miejscowe zastosowanie

ciepła

• poprawa ukrwienia tkanek
• działanie przeciwzapalne,

przeciwbólowe

• poprawa rozciągliwości kolagenowej

tkanki łącznej

• poprawa lepkości mazi stawowej i

wzrost ruchomości stawów

• poprawa trofiki tkanek
• zwiększenie fagocytozy

Ogólne zastosowanie

ciepła

• zwiększenie procesów przemiany materii
• pobudzenie krążenia
• stymulacja układu przysadkowo-

nadnerczowego

• działanie przeciwzapalne,

przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe,
cytostatyczne

• stymulacja fagocytozy
• immunosupresja lub immunostymulacja
• nasilenia działania niektórych leków

Zastosowanie w dermatologii

• ropnie skóry
• czyraki
• zanokcica
• łuszczycowe zapalenie stawów

Przeciwwskazania

• ostre i przewlekłe choroby

zakaźne

• niewydolność krążenia i

oddychania

• krwotoki
• choroby wątroby

Ultradźwięki

• w lecznictwie fizykalnym stosuje

się drgania o częstotliwości od
800 KHz do 5 MHz

• przenikają one tkanki do 7 cm
• czas trwania zabiegu od 2 do 15

minut

• ilość zabiegów od 10 do 30

Działanie

Działanie biofizyczne ultradźwięków:
- cieplne - możliwość uzyskania celowego przegrzania

tkanek głębiej leżących zwłaszcza z pogranicza

tkanki łącznej i kości (termoterapia)

- mechaniczne – wzrost przepuszczalności błon

komórkowych, zmiany ciśnienia płynów tkankowych-

mikromasaż, kawitacja

- fizykochemiczne – kataliza, utlenianie, redukcja,

wpływ na pH, na wzrost szybkości przez błony

biologiczne

- biologiczne – ciepło rozszerza naczynia krwionośne,

lepsza przemiana materii, rozluźnienie mięśni,

zwiększenie rozciągliwości włókien kolagenowych,

przyspieszenie gojenia ran, działanie przeciwbólowe

Zastosowanie w dermatologii

• bliznowce
• trudno gojące się rany
• odleżyny
• mikromasaż twarzy
• zabiegi odmładzające
• trądzik młodzieńczy

Sonoforeza

(ultrafonoforeza)

• zabieg polegający na wprowadzaniu

odpowiednich leków za pomocą energii
ultradźwięków

• leki dodaje się do środka sprzęgającego lub

powleka się nimi skórę w miejscu poddanemu
zabiegowi

• głębokość wnikania leków zależy od czasu trwania

zabiegu, a nie od natężenia: 5-30 minut;
optymalna moc 0,8-1,0 W/cm

2

• im wyższa częstotliwość tym płytsza penetracja
1 MHz, 3 MHz
• im większa gęstość tkanek tym płytsza penetracja

Substancje

• rozszerzone naczynka – arnika, wit. K,

C, escyna, rutyna

• przebarwienia – 2-5% kwas

trójchlorooctowy

• obrzęki i zacienienia okolicy oczu –

witamina K

Przeciwwskazania

• stany gorączkowe
• skazy krwotoczne
• choroba nowotworowa
• niewydolność krążenia
• niewydolność nerek
• miejscowe stany zapalne
• rozrusznik serca
• okolice podstawy czaszki i górnych

kręgów szyjnych oraz narządy płciowe

• ciąża

Peeling kawitacyjny

• usuwa nadmiar łoju, bakterie, zaskórniki
• złuszcza warstwę rogową naskórka
• poprawa stanu skóry trądzikowej, spłycenie

blizn potrądzikowych, rozjaśnienie
przebarwienia

• efekt wygładzenia zmarszczek, zwiększenia

nawilżenia, jędrności, napięcia i
elastyczności

• zabieg wykonuje się co 10-14 dni, następnie

raz w miesiącu jako zabieg pielęgnujący

Pole magnetyczne

• Stałe pole magnetyczne (magnesy w formie taśm,

bransoletek, sztabek noszonych przy sobie)

• Impulsowe pole magnetyczne o częstotliwości
1-50 Hz i natęzeniu indukcji magnetycznej 10 mT

- stany ostre 1-5 Hz, 3mT
- stany podostre 5-20 Hz, 5 mT
- stany przewlekłe 20-50 Hz, 5 mT

• czas trwania zabiegu 5-30 minut (czasami 60

min)

• 5 zabiegów codziennie, kolejne 5 zabiegów co 2

dni, następne co 2-3 tygodnie

Pole magnetyczne

• zmienne pole magnetyczne indukuje w tkankach

prądy elektryczne

• wpływa na systemy piezoelektryczne (związki

białkowe np. kolagen, keratyna)

• wpływa na ciekłe kryształy wchodzące w skład

wielu struktur organizmu np. błon komórkowych,
rdzenia kręgowego, kory nadnerczy, jajników,
hormonów płciowych, struktur mózgu, DNA

• zmienia wnikanie jonów wapnia do komórki,

stymuluje tworzenie C-AMP, zwiększa absorpcję
białek, stymuluje tworzenie prostaglandyny E,
działanie cyklazy adeninowej, wypływ jonów
potasu i jonów sodu

Działanie

• przeciwbólowe
• przeciwzapalne
• przeciwobrzękowe
• uspakajające
• poprawa przemiany materii
• zwiększenia przepływu krwi w naczyniach

tętniczych i w kapilarach

• przyspieszenie procesów gojenia ran i

złamań

• zwiększenie wrażliwości zainfekowanych

ran na kurację antybiotykami

Zastosowanie w dermatologii

• zranienia
• trudno gojące się rany
• odleżyny
• owrzodzenia podudzi
• blizny skórne z keloidami
• łuszczycowe zapalenie stawów
• oparzenia

Przeciwwskazania

• przebyte zakrzepy żylne i zatory tętnic obwodowych
• ciąża
• ostre i przewlekłe choroby wirusowe, bakteryjne i

grzybicze

• choroba nowotworowa
• choroba wieńcowa, niewyrównna niewydolność

krążenia

• rozrusznik serca
• niewydolność nerek
• czynna gruźlica płuc
• cukrzyca
• krwotoki

Diatermia

• metoda lecznicza wykorzystująca

pole elektromagnetyczne o różnej
długości i częstotliwości fal

• diatermia długofalowa,

krótkofalowa i mikrofalowa

• energia cieplna wytwarzana przez

diatermię przenika głęboko do
tkanek

Zastosowanie w dermatologii

• choroby ropne skóry
• trudno gojące się rany
• owrzodzenia podudzi
• odleżyny
• łuszczycowe zapalenie stawów

Przeciwwskazania

• zaburzenia rytmu serca
• dusznica bolesna
• ostre choroby zakaźne
• niewydolność krążenia i oddychania
• niewydolność nerek
• krwotoki
• choroby wątroby

Elektroterapia

• urządzenia stosowane w elektroterapii

wykorzystują prąd stały o czasie trwania
impulsu 1 ms i częstotliwości 50 Hz,
parametry napięcia i kształty impulsów
są modulowane przez przetworniki i
generatory

• prąd stosowany w zabiegach wpływa na

poprawę krążenia i przyspiesza rozkład
komórek, oddziałując pośrednio na tkanki

Zastosowanie w dermatologii

• Owrzodzenia podudzi
• Blizny
• Miażdżyca tętnic dolnych
• Stopa cukrzycowa
• Łuszczycowe zapalenie stawów

Przeciwwskazania

• Zaburzenia rytmu serca, rozrusznik

serca

• Dusznica bolesna
• Ciąża
• Ostre choroby zakaźne
• Niewydolność krążenia i oddychania
• Niewydolność nerek
• Krwotoki
• Choroby wątroby
• Nadmierna otyłość

Elektroliza

• rozkładanie się tkanek pod wpływem

prądu stałego (galwanizacyjnego)

• elektrodę czynną stanowi igła wykonana

ze złota, platyny lub stopu platyny z

irydem.

• elektroda płytkowa jest elektrodą bierną

• zmiany elektolityczne i termiczne

powodują uszkodzenie najbliższych

tkanek o charakterze martwicy

rozpływnej korzystnej pod względem

kosmetycznym

Zastosowanie w dermatologii

• zamykanie małych naczyń skórnych

• usuwanie małych brodawek, polipów

• usuwanie włosów (epilacja)
- igłę wkłuwa się równolegle do

przebiegu włosa na głębokość ok.5

mm-dojście do opuszki włosa.

Czas zabiegu przy niszczeniu jednej

opuszki-

5-30 sekund –żmudny zabieg

Wprowadzanie substancji

czynnych do skóry

• leczenie stanów chorobowych,

poprawa kondycji skóry

• skóra ludzka bariera: płaszcz

tłuszczowy skóry, warstwa rogowa

• przeniknięcie przez warstwę rogową,

przez naskórek, przedostanie się do
skóry właściwej, wniknięcie do naczyń
krwionośnych

Jonoforeza/jontoforeza

• zabieg elektroleczniczy, polegający na

wprowadzeniu do tkanek siłami pola
elektrycznego jonów działających leczniczo. Do
jonoforezy mogą zatem być używane tylko
związki chemiczne ulegające dysocjacji
elektrolitycznej, które nazywamy elektrolitami.

• stały prąd galwaniczny
• zjawiska elektroforezy, elektroosmozy, dyfuzji
• anoda (kationy), katoda (aniony)- odpychanie
• max gęstość prądu poniżej progu czucia 0,05-1

mA/cm

2

(indywidualne odczucia pacjentów)

Jonoforeza/jontoforeza

zastosowanie

• stopień rozcieńczenia roztworu użytego do

jonoforezy zwiększa stan dysocjacji i
przyczynia się do lepszego wprowadzania leku

• ruchliwość jonów
• przewodnictwo elektryczne struktur skóry

(zależne od nawilżenia, ukrwienia)

• blizny, przykurcze – 1% jodek potasu

hialuronidaza
contractubex

Helioterapia

• metoda polega na wykorzystaniu słońca do celów

leczniczych (naświetlania całego ciała lub jego części)

• organizm ludzki pochłania 75% promieniowania

słonecznego, a odbija 25%, dlatego słońce wywołuje na

skórze odczyny o charakterze rumienia cieplnego lub

fotochemicznego

• czas kąpieli słonecznych powinno wydłużać się powoli,

w dawkach 2-5 min, zaczynając od opalania każdej

strony ciała ok. 15-20 min (jasna cera 7-8 min.),

dochodząc po 2 tyg. do 2 godzin

• należy unikać opalania w godz. 12.00-15.00
• powinno się robić przerwy w opalaniu (przebywanie w

cieniu, ochładzanie pod prysznicem, kąpiel w wodzie)

Zastosowanie w dermatologii

• sączące dermatozy
• czyraczność
• trądzik pospolity
• przewlekła nawracająca pokrzywka
• AZS
• łuszczyca
• bielactwo

Przeciwwskazania

• gruźlica płuc
• stan po RZS
• niewydolność krążenia
• przewlekłe zapalnie nerek
• przewlekłe zatrucia
• niewydolność wątroby
• choroby zakaźne
• stany chorobowe przebiegające z gorączką
• psychonerwice
• nadwrażliwość skóry na promienie

słoneczne

Klimatoterapia

• leczenie uzdrowiskowe
• kompleksowe postępowanie

terapeutyczne, rehabilitacyjne i
profilaktyczne

• zastosowanie w dermatologii:

łuszczyca, łuszczycowe zapalenie
stawów, stany zapalne skóry,
wypryski alergiczne, trądzik

Hydroterapia i balneoterapia

• zanurzanie całego ciała lub jego części w wodzie
• Hydroterapia - kąpiel przygotowuje się w wannie

napełnionej wodą z dodatkiem roślin leczniczych

w postaci maceratu, naparu lub odwaru bądź z

dodatkiem gotowego preparatu leczniczego:

- macerat – moczenie przez 30 min rozdrobnionego

surowca w wodzie o temp. pokojowej

- napar – zalanie rozdrobnionego surowca

roślinnego zimną woda i podgrzewanie przez 15

min

- odwar – podgrzewanie ziół przez 30 min
• Balneoterapia wykorzystuje naturalne tworzywa

uzdrowiskowe: wody lecznicze, borowiny i gazy

lecznicze

Kąpiele stosowane w

dermatologii

• z wyciągiem ze słomy owsianej – działanie oczyszczające,

wysuszające, przeciwzapalne, przeciwświądowe

• z odwarem ze skrzypu – działanie przeciwzapalne,

hamująco na uwalnianie prostaglandyn, histaminy,

sprzyjające gojeniu ran; stosowane w leczeniu wyprysku,

owrzodzeń podudzi, pokrzywki, odleżyn i oparzeń

• z odwarem z rumianku – działanie przeciwzapalne i

przeciwbólowe; stosowane w leczeniu bakteryjnych

zapaleń skóry, czyraków, zakażonych ran

• z odwarem z kory dęby – działanie ściągające, hamujące

działanie gruczołów; stosowane w leczeniu stanów

zapalnych skóry, głównie wyprysku, wyprzeń, świądu,

nadmiernej potliwości

• z odwarem z tymianku – działanie bakteriobójcze,

powodujące przekrwienie skóry; stosowane pomocniczo

w dermatozach świądowych

• z odwarem z jałowca – powodujące przekrwienie skóry
• z naparem z lawendy – działanie przeciwgrzybicze

Kąpiele stosowane w

dermatologii

• z naparem z szałwi, babki, rumianku, lipy – działanie

bakteriobójcze, bakteriostatyczne, przeciwwirusowe;

stosowane w leczeniu pokrzywki, świądu, odleżyn,

nadmiernego pocenia, miejscowych podrażnień i stanów

zapalnych skóry

• z odwarem ze ślazu dzikiego – działanie przeciwzapalne,

przeciwświądowe, regenerujące na skórę

• kleikowe z mąki pszennej – działanie łagodzące w stanach

zapalnych skóry; stosowane w leczeniu pokrzywki, odleżyn,

oczyszczaniu i pielęgnowaniu skóry, tradziku, wyprzeń,

nadwrażliwości na inne kapiele

• z odwarem z krwawnika – działanie przeciwzapalne;

stosowane w leczeniu stanów zapalnych skóry, źle gojących się

ran, świądu skóry, odleżyn, wyprzeń

• częściowe z mąki z gorczycy czarnej – stosowane w leczeniu

odmrożeń

• z odwarem z kasztanów – działanie zmniejszające łamliwość

naczyń krwionośnych, hamujące trombinę, stosowane w

leczeniu świądu

Balneoterapia

Kąpiele solankowe – stężenie soli 2-4%, temperatura

kąpieli 35-38

º

C, czas trwania kąpieli początkowo 10-

12 min., przedłużając o 2 min. do 20-24 min., w serii

8-10 kąpieli co drugi dzień

• po kąpieli pozwolić skórze wyschnąć na powietrzu i

wypoczywać w pozycji leżącej od 0,5 do 1 godz.

• wskazane w stanach wymagających zwiększenia

odporności na zakażenia, w łuszczycy

• przeciwwskazania – niewydolność krążenia, choroby

naczyń wieńcowych z wysiłkową dusznością, wady

zastawkowe, psychozy, nadczynność tarczycy, ciąża,

czynna gruźlica, nowotwory

• sztuczne kąpiele z wykorzystaniem kamiennej soli z

Kłodawy, ługu i szlamu ciechocińskiego, leczniczej

soli bocheńskiej i soli iwonickiej

Kąpiele kwasowęglowe – wykonywane w wodzie

zawierającej rozpuszczony dwutlenek węgla tzw.

szczawy, w temp. 31-36

º

C wywołują początkowo

przejściowe uczucie zimna, po ok. 1 min. uczucie

gorąca; czas trwania kąpieli 10-30 min., 3-4 kąpiele

w tygodniu, łącznie 12 zabiegów

• w trakcie kąpieli powinno unikać się wykonywania

ruchów, po kąpieli zalecany jest 30-40 min.

odpoczynek

• powodują rozszerzenie naczyń włosowatych
• wskazania – zaburzenia krążenia włośniczkowego w

skórze, choroby naczyń obwodowych, zaburzenia

ukrwienia kończyn dolnych w cukrzycy

• przeciwwskazania – niewydolność oddechowa,

choroby układu oddechowego przebiegające

hiperkapnią

Balneoterapia

Kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe –

wykonywane w temp. 33-38

º

C, przez 8-15 min.,

seria 8-12 zabiegów co 2-4 dni

• po kąpieli wskazany jest wypoczynek w pozycji

siedzącej

• wskazania – trądzik, łuszczyca, wyprysk

łojotokowy

• przeciwwskazania – takie jak przy stosowaniu

innych wód

• Sztuczne kąpiele z wykorzystaniem kalium

sulfuricum

Balneoterapia