EKONOMIA
X. MNOŻNIK WYDATKÓW
EKONOMIA
X. MNOŻNIK WYDATKÓW
X. MNOŻNIK WYDATKÓW
WSTĘP
1.
KONSUMPCJA I OSZCZĘDNOŚCI
2.
IMPORT
3.
MNOŻNIK
WSTĘP
Bardzo krótki okres (typowy model
keynesowski):
– Popyt determinuje podaż
– Ceny i płace są stałe
GLOBALNY POPYT AD:
Y=C+I+G+X-M
1. KONSUMPCJA I
OSZCZĘDNOŚCI
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA KONSUMPCJĘ I
OSZCZĘDNOŚCI:
– DOCHÓD ROZPORZĄDZALNY
– STOPA PROCENTOWA
– MAJĄTEK
– OCZEKIWANY PRZYSZŁY DOCHÓD
ROZPORZĄDZALNY
Dochód rozporządzalny (Yd) a
konsumpcja (C) i oszczędności
(S)
Yd = Y –T (dochód – podatki)
Yd = C +S (konsumpcja + oszczędności)
Związek pomiędzy wydatkami na konsumpcję
i rozporządzalnym dochodem, przy innych
czynnikach bez zmian, nazywa się
funkcją
konsumpcji
.
Związek pomiędzy oszczędnościami a
rozporządzalnym dochodem, przy innych
czynnikach bez zmian, nazywa się
funkcją
oszczędności
.
oszczędności
oszczędności ujemne
linia 45°
funkcja konsumpcji
dochód
dyspozycyjny
wydatki na konsumpcję
150
0
A
dochód
dyspozycyjny
oszczędności
funkcja
oszczędności
A
-150
0
W punkcie A na funkcji konsumpcji, konsumpcja równa się
150 nawet, jeśli rozporządzalny dochód równa się zero. Te
wydatki konsumpcyjne zwane są
konsumpcją
autonomiczną
. Jest to konsumpcja, która w krótkim
okresie ma miejsce nawet wtedy, gdy ludzie nie maja
żadnego dochodu. W tym wypadku zeszłe oszczędności są
używane, aby płacić za bieżącą konsumpcję. Taka
sytuacja nie może trwać długo, ale może pojawić się
tymczasowo.
Linia o nachyleniu 45° w części A mierzy dochód
rozporządzalny. Tak więc wzdłuż prostej 45°, wydatki na
konsumpcję równają się rozporządzalnemu dochodowi.
Wydatki na konsumpcję oraz oszczędności równają się
rozporządzalnemu dochodowi. Kiedy konsumpcja jest
poniżej linii 45°, oszczędności są pozytywne. Kiedy
funkcja konsumpcji przecina linie 45°, cały rozporządzalny
dochód jest konsumowany, oszczędności są zerowe a
funkcja oszczędności przecina oś poziomą.
KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ
DO KONSUMPCJI I OSZCZĘDZANIA
Krańcowa skłonność do konsumpcji (MPC)
jest to
część zmiany w dochodzie rozporządzalnym, jaka jest
konsumowana. Krańcowa skłonność do konsumpcji jest
to nachylenie funkcji konsumpcji.
MPC=dC/dYd
Kwota, o jaka wzrastają oszczędności, kiedy
rozporządzalny dochód wzrasta o jednostkę zależy od
krańcowej skłonności do oszczędzania MPS.
Krańcowa
skłonności do oszczędzania
jest to nachylenie funkcji
oszczędności.
MPS=dS/dYd
MCP+MPS=1
dC+dS=dYd
dC/dYd + dS/dYd=1
Zmiana w rozporządzalnym dochodzie prowadzi
do zmian w wydatkach konsumpcyjnych i
oszczędnościach
wzdłuż
funkcji CF I SF.
Zmiana w innych czynnikach wpływających na
te funkcje powoduje
przesunięcie
krzywych:
Funkcja konsumpcji jest przenoszona w górę a
funkcja oszczędności w dół poprzez:
●
Wzrost oczekiwanego przyszłego dochodu
rozporządzalnego
●
Spadek realnej stopy procentowej
●
Wzrost majątku
2. IMPORT
Import jest zdeterminowany przez wiele czynników,
ale w krótkim okresie, przy stałych cenach dominuje
jeden czynnik: realny PKB w kraju.
Przy innych czynnikach bez zmian, im większy realny
PKB w kraju, tym większa ilość importowanych dóbr.
Ten związek jest określony przez
krańcową skłonność
do importu.
KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO
IMPORTU:
MMP= dM/dY
ą
3. MNOŻNIK
ZMIANA POPYTU AUTONOMICZNEGO (przyklady):
– Spadek stopy procentowej
– Fala innowacji
– Zmiana sytuacji gospodarczej za granicą
– Zmiana nastrojów konsumentów i inwestorów
– Zmiana wydatków rządowych
Kiedy autonomiczne wydatki wzrastają, globalny popyt
też wzrasta. Wrasta więc realny PKB. Ale
wzrost realnego
PKB jest większy od początkowego wzrostu
autonomicznego popytu.
Mnożnik jest to wielkość, o którą trzeba powiększyć/
pomnożyć zmianę w wydatkach globalnych, aby
zdeterminować zmianę w wydatkach równowagi i
realnym PKB.
PODSTAWOWA ZASADA
MNOŻNIKA
BRAK PODATKÓW I IMPORTU
MNOŻNIK > 1 (
wygenerowana konsumpcja
)
I
AD
Y
Yd
C
S
Wyobraźmy sobie następujący szok: inwestycje
wzrastają. Dodatkowe wydatki przedsiębiorstw
oznaczają, że globalny autonomiczny popyt i realny
PKB wzrastają. Wzrost realnego PKB zwiększa dochód
rozporządzalny, a z zerowymi podatkami, realny PKB i
rozporządzalny dochód wzrastają o tą sama kwotę.
Wzrost rozporządzalnego dochodu powoduje następnie
wzrost konsumpcji. A wzrost konsumpcji powiększa
jeszcze bardziej globalny popyt. Realny GDP oraz
dochód rozporządzalny zwiększają się znowu
pociągając za sobą zwiększenie konsumpcji.
Początkowy wzrost inwestycji powoduje więc jeszcze
większy wzrost globalnego popytu ponieważ prowokuje
wzrost w konsumpcji. Skala wzrostu globalnego popytu
na wskutek zwiększenia się inwestycji jest
zdeterminowana przez mnożnik.
Mnożnik jest większy niż 1 ponieważ ostateczny wzrost
PKB jest większy niż początkowy wzrost popytu
autonomicznego.
Różnica to wygenerowany popyt
(konsumpcja).
ż
MNOŻNIK
wzrost z
biezacej
rundy
wzrost
skumulowany
z poprzednich
rund
ROZMIAR MNOŻNIKA
Mnożnik jest liczba, o jaką trzeba pomnożyć
zmianę w autonomicznym popycie, aby
określić zmianę w dochodzie globalnym.
Aby policzyć mnożnik, trzeba podzielić zmianę
w globalnym popycie przez zmianę w popycie
autonomicznym.
Bez podatków i importu:
Mnożnik= dAD/ dI = 1/(1-MPC)
PRZYKŁAD
MNOŻNIK a IMPORT I
PODATKI
IMPORT (M) I PODATKI (T)
ZMNIEJSZAJĄ MNOŻNIK:
Mnożnik = 1/(1-MCP+MMP+t)
I AD Y Yd
C S
T
M
Import (M) sprawia ze mnożnik jest
mniejszy niż byłby bez importu. Dzieje się
tak, poniewa
ż
część wzrostu konsumpcji
jest przeznaczona na dobra i usługi
importowane. A tylko dobra i usługi
produkowane w Polsce zwiększają realny
PKB w Polsce. Im większa krańcowa
skłonność do importu, tym mniejsza
zmiana w Polskim PKB.
Podatki dochodowe (T) także zmniejszają
Mnożnik. Jesli płacimy podatki
dochodowe, dochód rozporządzalny
wzrasta o mniej niż wzrost realnego PKB.
Konsekwentnie, konsumpcja wzrasta
mniej niż bez podatków. Im większa
krańcowa stopa opodatkowania tym
mniejsza zmiana w rozporządzalnym
dochodzie i w realnym PKB.
MNOŻNIK a POZIOM CEN
poziom
cen
realny
PKB
PA
SAS0
LAS0
AD0
A
YA
C
=YD
PC
PD
YC
AD1
w rośnie
D
SAS1
B
YB
wzrost
popytu
autonomicznego
efekt mnożnika
(dodatkowy
wzrost konsumpcji)
Na początku gospodarka znajduje się w równowadze
długookresowej (równowaga stacjonarna lub równowaga
pełnego zatrudnienia). Punkt A leży na przecięciu się LAS, SAS i
AD.
Przykładowo autonomiczne inwestycje wzrastają i przesuwają
AD w prawo. Zmiana w inwestycjach nie wpływa na globalną
podaż, która pozostaje bez zmian. Obserwujemy więc nadwyżkę
popytu. Początkową odpowiedzią przedsiębiorstwa jest więc
zwiększenie produkcji. Efekt mnożnika generuje dodatkowy
wzrost konsumpcji. Ostatecznie realny PKB wzrasta do B
(typowy model keynesowski = w bardzo krótkim okresie ceny i
płace sa sztywne, ceny = PA). Gospodarka znajduje się w
równowadze powyżej pełnego zatrudnienia oraz w luce
inflacyjnej.
W obliczu zwiększonego popytu, przedsiębiorstwa w końcu
postanawiają zwiększyć ceny. Poziom cen wzrasta, wyrównując
globalny popyt i globalną podaż. Równowaga krótkookresowa
jest w punkcie C. Realny PKB jest więc mniejszy od realnego PKB
w krótkim okresie
. Mnożnik krótkookresowy jest mniejszy od
mnożnika bardzo krótkookresowego.
W tej sytuacji, realny PKB jest powyżej potencjalnego PKB. Siła
robocza jest bardziej niż w pełni wykorzystana, występuje
nadmiar wolnych miejsc pracy. Jako że poziom cen wzrósł, siła
nabywcza płacy nominalnej zmalała. Pracownicy domagają się
teraz podwyżek. Płace nominalne zaczynają wzrastać.
Zwiększające się płace podnoszą koszty, co zmniejsza SAS.
Krzywa SAS zaczyna się przesuwać w lewo w kierunku SAS1.
Następuje przesuwanie się równowagi wzdłuż AD1. Wzrost płac
powoduje wzrost kosztów dla firm, które podnoszą ceny. Mamy
spiralę płacowo cenową. Jednak płace wzrastają bardziej, w
wyniku czego płaca realna sprzed szoku jest przywrócona. Kiedy
płaca nominalna i poziom cen wzrosły o ten sam procent, realny
PKB równa się potencjalnemu PKB i gospodarka znajduje się w
równowadze w punkcie D.
Długoterminowy mnożnik równa się
zero.
Jest to logiczne, gdyż w długim okresie to globalna podaż
determinuje produkcję, a w naszym przypadku globalna podaż
pozostała bez zmian.
konkluzja
Zmiany w C, I, G czy X-M powodują proporcjonalnie
większą zmianę w globalnym popycie (ponieważ
generują
dodatkowy wzrost konsumpcji
).
Jednak, kiedy poziom cen się zmienia, efekt mnożnika
staje się coraz mniejszy.
W końcu, w długim okresie, szok jest całkowicie
zabsorbowany i gospodarka ostatecznie powraca do
pełnego zatrudnienia.