O doświadczaniu

bezdomności

Odeszli z likwidowanych hoteli

robotniczych, z rozbitych

rodzin

—

wymeldowani zostali

donikąd ze szpitali, z więzień,

z domów dziecka. Niezdolni do

samodzielnego życia,

pokonani przez przeciwności

losu. Jest ich coraz więcej

—

ludzi bez domów!

Bezdomni — stykamy się z nimi coraz

częściej. Idąc ulicami każdego

większego miasta mijamy ludzi z

tabliczkami na piersiach: jestem bez

domu od 10 lat, mąż się znęcał nade

mną i dziećmi, nie mamy dokąd pójść,

zaraziłem się HIV, rodzina wyrzuciła

mnie z domu, jestem chory...

i wielu podobnych.

Śpią na klatkach schodowych, w parkach,

na dworcach. Czasami denerwujemy się,

że tarasują przejście; czasami

zatrzymamy się, przeczytamy tabliczkę i

wrzucimy do czapki czy tekturowego

pudełka parę groszy. Ich obecność budzi

w nas — przechodniach mających swoje

domy — mieszane odczucia. Czujemy

litość, skrępowanie, niechęć, a

nierzadko także agresję.

Niechętnie poświęcamy im nasze myśli,

uwagę, nie mówiąc o rozmowie. Rzadko

zastanawiamy się, co sprawiło, że znaleźli

się w takiej właśnie sytuacji, że ich życie tak

właśnie wygląda, że wegetują na skraju

nędzy i upokorzenia. Rzadko widzimy w nich

kogoś innego, niż tylko alkoholika, nieroba,

kryminalistę. A przecież kiedyś mieli domy,

rodziny, bliskich; teraz są osaczeni — często

zniewoleni przez swoją bezdomność.

Bywa, że patrząc na ludzi bez domu

odwracamy szybko twarz, chcemy

ich ominąć ten — dla jednych

wstydliwy, dla innych żenujący, dla

jeszcze innych przygnębiający, a

nawet zatrważający „kawałek" naszej

rzeczywistości.

Zajęci swoimi sprawami chcemy jak

najszybciej zapomnieć, że oni są. Ludzie z

marginesu — nieudacznicy, jak często o

nich myślimy. A przecież nie wiemy nic o ich

świecie. Jak myślą o sobie, co czują,

napotykając spojrzenia innych — tych

mających dom i swoje miejsce na ziemi?

Dlaczego los, często oni sami, a najczęściej

jedno i drugie: splot przypadków, zbiegów

okoliczności, dramatycznych

wydarzeń życiowych doprowadziły ich

do miejsc, w których tkwią obecnie?

Co, według nich samych, zawiodło

ich na dworce, czy w najlepszym

razie do schronisk dla bezdomnych?

Czy sądzą,

że mają szansę na swój dom — swoje

miejsce na świecie i wśród ludzi?

Czy w naszych czasach — niewątpliwie

barwnych dla niektórych, i

niewątpliwie trudnych dla innych —

jest miejsce dla ludzi pozbawionych

domu, pracy, własnego kąta,

pieniędzy, rodziny, osób bliskich i

życzliwych?

Na te i inne pytania spróbujmy razem

sobie odpowiedzieć…

Przeprowadzone ostatnio badania

w schroniskach łódzkich oraz

warszawskich, w ramach których

omówiono motywy tworzenia tego

typu schronisk, warunki lokalowe i

materialne adresatów świadczeń,

przyczyny,

z powodu których tam się znaleźli…

Częściej poruszanym problemem jest

bezrobocie, zjawisko, które również na skalę

masową pojawiło się na początku lat

dziewięćdziesiątych. W dotychczasowych

opracowaniach na temat bezrobocia, problem

ten jest ujmowany pod kątem wpływu na

funkcjonowanie jednostki oraz rodziny; bądź

też badane są stereotypy

i autostereotypy dotyczące tych grup

społecznych [Manek, 1991; Reszke, 1993;

1995].

Przyczyny

bezdomności

Podejmując próbę zróżnicowania i typologizacji

zjawiska bezdomności ze względu na jego

przyczyny, możemy wstępnie przyjąć, że

bezdomność powodowana jest

następującymi czynnikami:

społecznymi,

związanymi z patologiami i chorobami,

natury psychologicznej (występują

epizodycznie),

natury prawnej.

Przyczyny społeczne

Główne przyczyny o charakterze społecznym, to:

Sytuacja społeczno-ekonomiczna, której efektem

jest wzrastające bezrobocie i postępująca

likwidacja hoteli robotniczych.

Brak miejsc w szpitalach lub zakładach

opiekuńczych dla osób z zaburzeniami

psychicznymi lub osób upośledzonych, które nie

wymagają ciągłej hospitalizacji.

Brak miejsc dla rencistów, emerytów i starców w

domach opieki społecznej,

Brak opieki nad wychowankami domów dziecka po

ukończeniu 18-go roku życia i nie zapewnianie im

mieszkania.

Brak ośrodków dla osób zarażonych wirusem

HIV.

Przyczyny związane

patologiami i chorobami

Wśród okoliczności sprzyjających

wystąpieniu bezdomności znajdują się też:

Alkoholizm.

Przestępczość (często bezdomnymi stają

się byli więźniowie),

Rozwody albo trwały rozpad innych więzi

formalnych i nieformalnych (najczęściej

z powodu alkoholizmu lub przestępczości).

Odrzucenie i brak opieki ze strony

osób najbliższych.

W przypadku kobiet i kobiet z dziećmi

są to ponadto:

Prostytucja.

Alkoholizm i psychopatia męża

(znęcanie się nad rodziną).

Przyczyny natury

psychologicznej

Zdarza się także, że bezdomność jest

świadomym wyborem innego

sposobu życia i odmiennego systemu

wartości (typ wiecznego wędrowca,

tułacza).

Wreszcie istnieją

prawne przyczyny

bezdomności.

Od 1.04.1995 r. obowiązuje ustawa dająca

możliwość eksmitowania lokatora za długi

i zaległości w opłatach czynszu.

Zauważmy, że są również bezdomni

z przymusu, tzn. ludzie nie posiadający

własnego mieszkania, z reguły bez

zameldowania na terenie kraju, nie

mający możliwości powrotu do ostatniego

miejsca zamieszkania.

Występuje także

bezdomność tymczasowa

która obejmuje osoby będące bezdomnymi

tylko do pewnego momentu, n.p.

załagodzenia konfliktu w rodzinie,

otrzymania lokalu zastępczego itp. [Pisarska,

1993]. Można też mówić o

ludziach

nieosiadłych, wśród których są

bezdomni nie przywiązani do jednego

miejsca: wędrowcy, żebracy,

mieszkańcy dworców, domów

przeznaczonych do rozbiórki, ruder,

klatek schodowych oraz piwnic.

Niewątpliwie takim bezdomnym należałoby

poświęcić więcej uwagi, niż mieszkańcom

schronisk, gdyż bezdomność tych

ostatnich jest mniej skrajna. Jednak brak

jakichkolwiek rzetelnych danych

uniemożliwia to, dlatego też naszą uwagę

skoncentrujemy na osobach wybranych,

choć należy zdać sobie sprawę, że jest to

tylko wycinek populacji osób

bezdomnych.

Przyczyny społeczne oraz prawne wiążą się

bezpośrednio (co należy podkreślić)

z problemami natury ekonomicznej.

Wszystkich bezdomnych można nazwać

ubogimi, gdyż

z reguły nie posiadają żadnych źródeł

dochodów. Tymczasem ubóstwo oznacza

również dochód poniżej najniższej emerytury i

renty, a te w Polsce są niższe, niż obliczone

minimum socjalne. Kryje się

w tym paradoks stawiający w sytuacji

faktycznego ubóstwa wszystkie osoby żyjące z

najniższej emerytury

i czyniący z nich potencjalnych bezdomnych

Kim są

bezdomni?

Znając przyczyny bezdomności i biorąc dodatkowo

pod uwagę nieliczne cytowane już czynniki,

można przyjąć, że wśród bezdomnych szczególnie

często spotykamy:

alkoholików,

osoby odzyskujące wolność po pobycie w

zakładzie karnym,

bezrobotnych, którzy utracili miejsce w hotelu

robotniczym,

rozwiedzionych, którzy wyprowadzili się lub zostali

eksmitowani z dotychczasowego mieszkania,

wdowców,

starców,

inwalidów,

osoby upośledzone,

przewlekle chorych psychicznie,

wychowanków domów dziecka,

nosicieli wirusa HIV.

Wśród kobiet ponadto:

uciekinierki od mężów - alkoholików,

kobiety wyrzucone z domu, np. z

powodu ciąży,

byłe prostytutki.

Zjawiska najnowsze to:

bezdomne rodziny,

zwiększająca się liczba bezdomnych

z wykształceniem wyższym,

zwiększająca się liczba bezdomnych

bardzo młodych poniżej 30., a nawet

20. roku życia.

Przytoczone tu dane wymagają

pewnego komentarza. Zauważmy, że

jedynie sporadycznie zdarza się

osoba bezdomna należąca tylko do

jednej

z wymienionych kategorii.

Bezdomnym często jest rozwiedziony

alkoholik, po pobycie w zakładzie

karnym itp.

Komentarza wymaga też spotykane w literaturze

fachowej [Piotrowska-Marczak, Kietlińska,] i mass-

mediach stwierdzenie, że przeważającą liczbę

mieszkańców schronisk i dworców stanowią

bezdomni z wyboru. Tezy te nie są poparte ani

danymi statystycznymi, ani wynikami badań. Z

wywiadów przeprowadzonych

w schronisku dla bezdomnych mężczyzn

Towarzystwa Pomocy im. Brata Alberta we

Wrocławiu wynika, że jest odwrotnie —

bezdomność z wyboru to aktualnie zjawisko

marginalne, co należy wziąć pod uwagę analizując

materiały poświęcone temu zagadnieniu.

Co możemy o nich jeszcze powiedzieć,

poza tym, że są zazwyczaj bezdomnymi

z przymusu, że przynależą do więcej niż

jednej z wyżej wymienionych kategorii

osób bezdomnych. Spróbujmy

rozszerzyć temat przytaczając dane

dotyczące wybranych osób bezdomnych

przebywających w schroniskach

Towarzystwa Pomocy im Brata Alberta.

SPOJRZEĆ INACZEJ

Nie sposób ująć w pełni problemu

bezdomności koncentrując się tylko na

danych statystycznych, zestawieniach

socjologów i aspektach prawnych.

W opracowaniach prawnych

i socjologicznych zwykle pomija się

subiektywną optykę osób

bezdomnych, doświadczających i

przeżywających własną bezdomność.

Dlatego spróbujmy na problem spojrzeć

inaczej, z perspektywy człowieka,

który nie ma swojego domu.

Naszym zamiarem jest ukazanie

bezdomności przez pryzmat bezpośrednich

spostrzeżeń, emocji, opinii i poglądów

osób nią dotkniętych; naszkicowanie

portretu człowieka bezdomnego takiego,

jaki wyłania się on z bezpośrednich relacji.

Po pierwsze

— zagadnienie bezdomności to

nie tylko i nie przede wszystkim problem

badacza, który rozważa go w kontekście

danych socjologicznych, prawnych czy

statystycznych. Bezdomność to głównie

problem osób pozbawionych domu i

przeżywających własną bezdomność.

Niewątpliwie problem istnieje obiektywnie,

jest jednak szczególny, bo

w subiektywny sposób przeżywany przez

samych bezdomnych.

Inaczej widzi się sytuację z pozycji

obserwatora,

a inaczej będąc podmiotem zdarzeń

interpretującym swoją bezdomność. Jest więc

to najpierw problem realnego życia, a dopiero

potem problem badawczy, socjologiczny czy

prawny. To właśnie decyduje o specyfice

i wyjątkowym charakterze tych kwestii

społecznych, które — tak, jak w przypadku

osób bezdomnych — są osadzone w realnym

świecie codziennych, często wysoce

dramatycznych doświadczeń.

Po drugie

— argumentem przemawiającym za

potrzebą zarejestrowania indywidualnych

doświadczeń, w tym także doświadczeń osób

bezdomnych, jest obecny, bardzo wyraźny

w naukach społecznych trend do ich

uwzględnienia w analizach naukowych.

Bezpośrednie doświadczenia stanowią

przecież składnik ludzkiej wiedzy i jako takie

wpływają na sposób interpretowania

rzeczywistości, widzenia siebie i własnego

życia.

Dlatego też wielu badaczy — psychologów

i socjologów podkreśla konieczność

uznania wiedzy potocznej za fakt

naukowy, którego nie można pominąć czy

ignorować w dążeniu do uchwycenia

złożonej natury zjawisk społecznych. W

tym kontekście treści subiektywne,

jednostkowe stanowią przedmiot badania

socjologicznego i jednocześnie punkt

wyjścia dla prowadzonych analiz.

Innymi słowy należy przyjąć, że dążąc do

pełniejszego

poznania i zrozumienia bezdomności musimy

uwzględniać świadomość samych bezdomnych.

Nie jest to równoznaczne z odrzuceniem czy

zakwestionowaniem zewnętrznego obrazu

danego zjawiska (danych obserwacyjnych),

pomijających perspektywę osób

doświadczających określonego problemu.

Chodzi raczej o dopełnienie zewnętrznego —

obserwacyjnego obrazu badanego fragmentu

rzeczywistości jego wewnętrznym,

subiektywnym komentarzem.

Jest to zresztą zgodne z klasycznym

już twierdzeniem Kluckhohna

i Murraya [2006, s. 53], że każdy

człowiek jest pod pewnym względem:

taki, jak wszyscy inni ludzie,

taki, jak niektórzy inni,

taki, jak nikt poza nim.

Jaka metoda?

Kiedy już zgodzimy się, że istnieje potrzeba

zarejestrowania subiektywnych doświadczeń

osób bezdomnych, wówczas pojawia się

problem w jaki sposób zebrać, a następnie

uporządkować i opracować materiał danych

subiektywnych?

Poszukując metod badawczych, które

umożliwiłyby zarejestrowanie indywidualnych

doświadczeń musimy w pierwszym rzędzie

zaakceptować ogólne wymogi

metodologiczne

Porównując autostereotyp bezdomnego i bezrobotnego

można dostrzec sporo podobieństw.

Autostereot

bezdomneg

Autostereot

bezrobotne

alkoholik

pijak, lubi

wypić

biedny

złodziej

kradnie

„

nierób",

„niebieski

ptak"

uchyla się od

pracy

„

lewy"

człowiek

Zdeprawowa

ny,

kombinator,

człowiek,

któremu

trzeba

bezradny,

zagubiony,

nerwowy

pomoc

Stereotyp bezrobotnego jest bardziej

negatywny niż autostereotyp (cechy takie,

jak, np. bezradność, nerwowość nie mają tak

negatywnych konotacji wartościujących, jak

kombinatorstwo). Tak duże podobieństwo

zawartości treściowej autostereotypu

bezdomnego i bezrobotnego oraz stereotyp

bezrobotnego tworzony przez ludzi

posiadających pracę, pozwala przypuszczać,

że stereotyp bezdomnego generowany przez

nie-bezdomnych byłby jeszcze bardziej

negatywny.

Stosunek do własnej

bezdomności —

postrzeganie siebie w

relacji ze światem

W czasie prowadzenia badań wszyscy

badani mężczyźni byli samotni. Nawet,

jeśli mieli rodziny (zwykle dorosłe już

dzieci), to nie utrzymywali z nimi żadnych

kontaktów. Przyjaciół nie mieli wcale.

Świat emocjonalny wszystkich tych osób

charakteryzował się trzema trwałymi

i specyficznymi odczuciami: poczuciem

osamotnienia, poczuciem niższości

i poczuciem wstydu.

Poczucie osamotnienia

Ma ono wymiar zarówno indywidualny, jak i społeczny

[Rostowski, 2000]. Bezdomny bowiem czuje się

wyalienowany, jako jednostka oraz ma poczucie

wyobcowania całej grupy, do której należy. Ma tym

samym poczucie odseparowania od społeczeństwa.

Z drugiej strony osoby bezdomne niejednokrotnie

odczuwają głęboko deficyt intymnych związków z

inną osobą. Zwykle nie utrzymujący lub pozbawieni

kontaktów z rodziną, czy innymi bliskimi, czują się

porzuceni, nieakceptowani, w pewnym sensie

„odstawieni na boczny tor"; czemu towarzyszą

różne jakościowo u poszczególnych osób odczucia,

takie jak: załamanie, uczucie wewnętrznej pustki,

zamknięcie się w sobie, brak odporności, lęk, złość,

agresja.

U podłoża osamotnienia bardzo często leżą

przyczyny społeczno-demograficzne, np.

nieprawidłowy przebieg socjalizacji (brak

wykształconych nawyków i umiejętności

społecznych umożliwiających nawiązywanie

satysfakcjonujących kontaktów z ludźmi).

Duże znaczenie ma także wiek — najbardziej

samotni są ludzie starsi. Na poczucie bycia

samotnym wpływ ma także status małżeński

— najmocniej przeżywają osamotnienie

osoby nie pozostające w żadnym związku.

Mężczyźni doświadczający samotności

sięgają częściej niż kobiety po alkohol,

środki odurzające, leki, co

niejednokrotnie prowadzi do nasilenia

izolacji

i zwiększenia poczucia osamotnienia.

Należy też zwrócić uwagę, że bezrobocie

i bardzo niskie zarobki również

sprzyjają odczuwaniu izolacji społecznej.

Wszystkie przyczyny sprzyjające wystąpieniu

poczucia osamotnienia i samotności były

wyraźne w grupie badanych bezdomnych.

Można nawet powiedzieć, że w przypadku osób

bezdomnych ma miejsce kondensacja

wszystkich czynników sprzyjających samotności.

Gdy poczucie osamotnienia jest trwałe, jednostka

jest podatna na zaburzenia psychiczne lub

psychosomatyczne, co także ujawniło się

w badanej grupie bezdomnych mężczyzn.

Poczucie niższości wobec

rodziny i innych nie-

bezdomnych

Poprzez fakt bardzo niskiego statusu

materialnego i społecznego

bezdomni czują się gorsi, wręcz

bezwartościowi. Stąd też bierze się

charakterystyczna dla nich postawa

wycofywania się.

Poczucie wstydu

Osoby bezdomne wstydzą się swojego stanu przed

rodziną i znajomymi z innych środowisk, ale też

sami wstydzą się własnej bezdomności. Poczucie

wstydu miało więc

u badanych bezdomnych podwójne znaczenie. Po

pierwsze, dotyczyło faktu postrzegania siebie

samego jako członka populacji osób bezdomnych

naznaczonych etykietą napiętnowanych. Po drugie,

był to wstyd przed samymi sobą, że są we własnym

odczuciu tak samo biedni i niezaradni, oraz że w

sumie dzielą taki sam los jak inni bez domu.

Wstydzili się przed sobą, że w ciągu całego życia nie

potrafili zabezpieczyć się materialnie na starość.

W rezultacie żaden z badanych nie przyznawał

się otoczeniu, nie znającemu jego sytuacji,

do faktu zamieszkiwania w schronisku dla

bezdomnych. Czasem wkładali sporo energii

w maskowanie się. Żyli w ciągłej obawie

przed możliwością odkrycia prawdy przez

„tamtych". „Tamci" to charakterystyczne

pojęcie służące badanym do określenia osób

posiadających dom. Obok „tamtych" istnieją

także „ci" (inni bezdomni), lecz badani

zazwyczaj sami nie zaliczali się do tej grupy.

Innymi słowy „ci" nie oznaczało dla

badanych „my".

Bezdomnych charakteryzowało

bowiem specyficzne poczucie

wyższości nad innymi bezdomnymi.

Analiza pokazuje, że tożsamość

społeczna ( czyli poczucie

przynależności do pewnej kategorii

społecznej), była u osób bezdomnych

słabo zarysowana.

Poczucie osamotnienia, niższości i wstydu było

bardzo charakterystyczne i powszechne

w grupie badanych bezdomnych, choć różne

było ich natężenie u poszczególnych osób.

Jeśli weźmiemy pod uwagę te

i inne pojawiające się odczucia możemy

wyróżnić trzy grupy bezdomnych, które

różniły się odmiennym stosunkiem do własnej

bezdomności.

Pierwsza grupa

to osoby,

które, jak same stwierdzały, dokonały takiego

wyboru.

W rozmowie padały stwierdzenia: nie chcę,

nie potrzebuję mieć rodziny, nie chcę

nikomu przeszkadzać; a także to za trudne,

nie chcę mieć tylu obowiązków, staram się

nie mieć nikogo bliskiego.

Należy się jednak zastanowić, na ile jest to

rzeczywiście wolny i świadomy wybór. Z

analizy materiałów badawczych wynika, że

może być kilka przyczyn natury

psychologicznej determinujących taką

decyzję i takie jej uzasadnienie.

Niebagatelną rolę odgrywa

tu opisane już poczucie niższości i wstydu.

Inne charakterystyczne dla bezdomnych

z tej grupy doznania i odczucia

wymieniam niżej.

Swoiście pojmowana duma i honor

Badani mówili:

skoro mnie tam nie chcą

(u rodziny — przyp. aut.),

nie będę

prosił, nie będę jeździł

Czasem można

też usłyszeć

nie potrzebuję.

Duma jest wartością, gdy wyrasta

z przekonania o wysokiej wartości

własnej i z pewności takiego sądu.

Natomiast ta duma, którą odczuwali

badani bezdomni ma swoje źródło w

przeżywanym poczuciu krzywdy.

To z kolei wiąże się z doświadczaniem

przez bezdomnych silnych emocji

negatywnych: złości, agresji, buntu

przeciwko swojej sytuacji, a także lęku.

Niektórzy nie potrafili sobie z tym poradzić, więc

zaprzeczali, mówiąc: to nie ty mnie

skrzywdziłeś, to ja sam dokonałem takiego

wyboru i to ja nie chcę cię widzieć. Tego

rodzaju poczucie dumy można nazwać

pozornym (gdyż nie wyrasta ono z przekonania

o wartości własnej), lub obronnym

(funkcjonującym jako specyficzny mechanizm

obronny), mającym na celu zniwelowanie

i usunięcie przyczyny, czyli dojmującego

poczucia krzywdy.

Wiąże się to ze swoiście pojmowanym

poczuciem godności

i podkreślaniem specyficznie

pojmowanego honoru. Jest to także reakcja

na podwójne odrzucenie nie tylko ze

strony bliskich, ale

i społeczeństwa. Prawdopodobnie ma tu

miejsce taka sekwencja doświadczeń:

poczucie krzywdy -* emocje negatywne -»

wyparcie -* obronne poczucie dumy

Poczucie bezsensu życia

Kiedy po wystąpieniu emocji

negatywnych nie następuje

wyparcie, poczucie krzywdy utrwala

się. Dla osoby przeżywającej te

emocje charakterystyczny jest

pewien egzystencjalny rys,

mianowicie pojawiające się wówczas

poczucie bezsensu własnego życia.

Obawa przed

odpowiedzialnością

Osoby z tej grupy twierdziły, że brak rodziny i

przyjaciół to świadomy wybór, dokonując go

zazwyczaj pragnęli uniknąć obowiązków

wynikających z założenia rodziny. Wybierali

więc życie samotnika. Wynikało to z ich

ogólnego stosunku do świata, ale i z lęku

przed wzięciem odpowiedzialności za innych

ludzi, a pośrednio za jakość swojego życia.

Druga grupa

to osoby, za które ktoś inny

podjął decyzję doprowadzającą je do

bezdomności lub spowodowała ją śmierć

najbliższych.

Wchodzą tu w grę dwie ewentualności:

odrzucenie przez rodzinę lub śmierć

najbliższych. Powodów odsunięcia się od osób

bliskich może być tyle, ile związków. W

badaniu przeważały sytuacje, w których

alkohol był główną przyczyną separacji lub

rozwodu. Pomimo, że często sami bezdomni

sprowokowali niejako własną sytuację, fakt, że

nie oni podjęli ostateczną decyzję, powodował,

że czuli się załamani, odtrąceni, pełni bólu. Na

tle tych doznań pojawiały się także lęk, złość,

czasami agresja. Inne uczucia najczęściej

przeżywane w tej grupie badanych to:

poczucie odrzucenia lub opuszczenia,

poczucie krzywdy (jeśli to nie ja zdecydowałem

o rozstaniu, mam prawo czuć się

skrzywdzony),

poczucie bycia niepotrzebnym, nieprzydatnym,

a przez to pozbawionym wartości,

brak poczucia kontroli i wpływu na zdarzenia

[tzw. zewnętrzne poczucie kontroli]

poczucie osamotnienia i samotności (te

doznania są charakterystyczne dla wszystkich

badanych, jednak w tej grupie są one

najsilniejsze).

Trzecia grupa

to bezdomni twierdzący tak

po prostu jest.

Były to osoby nie dokonujące (świadomie)

żadnego wyboru, biernie poddające się

biegowi zdarzeń, stojące niejako poza

możliwością podjęcia jakiejkolwiek decyzji.

Oni sami — we własnym odczuciu — nie

poczynili żadnych kroków, które mogłyby

doprowadzić ich do bezdomności, ani nikt

im tego nie narzucał.

Można się tu dopatrzeć dwu postaw różniących tę

grupę od dwóch poprzednich. Są to samotnicy,

ludzie z natury stroniący od kontaktów z innymi,

lub którym wystarczają kontakty

powierzchowne i krótkotrwale; albo też osoby

zrezygnowane, które zwątpiły w sens trwałych

związków.

Ci ostatni zazwyczaj wcześniej dokonywali próby

nawiązania bliskich relacji z innymi osobami.

Jednakże różne czynniki natury psychologicznej

w dużym stopniu im to utrudniały.

Przykładem może być tu nieumiejętność

podtrzymywania i rozwijania związków,

gdy już zostały nawiązane. Przyczyn tego

stanu rzeczy należy upatrywać

prawdopodobnie w rodzinie macierzystej.

Nie zostały tam wypracowane „matryce"

zachowań społecznych, stanowiące

podstawę satysfakcjonujących i trwałych

więzi z innymi osobami.

Bezdomni z tej grupy doświadczali

w związku z tym:

poczucia bezsilności i bezradności,

poczucia żalu i niesprawiedliwości,

poczucia bezsensu życia,

braku wiary w siebie,

poczucia upokorzenia.

Świat i natura ludzka

Nie ma na świecie sprawiedliwości.

Rzeczywistość społeczna jest straszna.

W kraju jest bałagan.

Ludzie są egoistyczni, nierzetelni, źli,

niezaradni, nie chcą pomagać innym.

Dorosłe dzieci zawsze odwracają się od

rodziców.

Aby mieć przyjaciół, trzeba odgrywać

kogoś innego (twardego, bez problemów).

Człowiek musi wszystko przejść.

Kim jestem

Włóczęgą, ale nie jestem chorym

psychicznie, wariatem i

alkoholikiem.

Jaki jestem

Bardzo zdesperowany, tak, że

mógłbym powystrzelać

niektórych członków rządu.

Nie zapominam doznanych

krzywd, ale nie chcę niczyjej

krzywdy; szanuję ludzkie życie.

Jaki jest los człowieka

Wszystkie małżeństwa skazane są na

rozpad, dzieci odwracają się od rodziców.

Picie rozbija małżeństwo, zrobiłem to, i mam

o to do siebie żal.

Nie warto pić, przez picie traci się wszystko.

Znalezienie się w schronisku jest czymś

najgorszym, co mogło mi się przytrafić.

Gdybym tak często nie zmieniał pracy i

miejsca pobytu, teraz byłbym urządzony.

Jakoś to będzie.

Wstydzę się

Spać na klatkach schodowych.

Jechać do dzieci, bo jestem

biedny.

Pobytu w schronisku, całej

sytuacji,

w jakiej się znalazłem.

Mam pretensję

Do ludzi, że nie chcą pomagać innym.

Do rządu, bo nic za darmo nie dają; komuna

dawała dużo świadczeń socjalnych.

Że lat spędzonych w więzieniu nie chcą mi

zaliczyć do emerytury.

Do kleru, że na wszystkim trzyma łapę.

Do komisji lekarskiej, że nie chcą mi dać

renty inwalidzkiej II grupy, tylko III.

Że nikt mi nie pomaga, choć jestem kaleką.

Do zbiegu okoliczności, że mnie tu

przyprowadził.

Samotność

Nie potrzebuję towarzystwa,

jestem zawsze sam; dobrze mi

samemu.

Nie czuję się samotny, jestem z

całym społeczeństwem.

Ze smutkiem radzę sobie za

pomocą wyobraźni.

Pieniądze

Wszystko mi jedno czy mam pieniądze,

czy nie, bo nie mam rodziny.

Nie martwi mnie brak środków; jak będą

pieniądze, to jakoś to będzie.

Nie chcę pomocy finansowej, chcę być

samowystarczalny.

Nie potrafię żyć na cudzej łasce.

Nie chcę mieszkania, bo trzeba o nie

dbać.

Nie chcę pieniędzy, bo boję się napaści.

Gdybyśmy, próbując podsumować

cytowane poglądy i refleksje, chcieli

naszkicować charakterystyczny dla

bezdomnych sposób widzenia świata i

siebie samych mógłby on wyglądać tak:

Nie dbam o środki materialne, nie mają

one dla mnie zbyt wielkiej wartości. Nie

muszę i nie chcę się o nikogo troszczyć.

Nie jest mi to potrzebne, bo wiąże się z

różnymi obowiązkami. Jednak czasem,

destruktywnych (pragnienie czyjejś

śmierci),

egzystencjalnych (czekanie na

śmierć).

Obraz

bezdomnych w

oczach

własnych

W podsumowaniu dotychczasowych rozważań

o bezdomności można dokonać próby

skomasowania różnorodnych poglądów,

odczuć i przeżyć osób bezdomnych. Kumulują

one charakterystyczne widzenie własnej

osoby, zawierają różne elementy, składające

się jednak na spójny, choć wielowymiarowy

portret bezdomnego, w którego ramach

mieszczą się zarówno własne przeżycia i

doświadczenia, jak i pewne uwewnętrznione

stereotypy. Co to znaczy być bezdomnym dla

samych bezdomnych? Oto próba odpowiedzi

na to pytanie.

Bezdomność oznacza wstyd i

upokorzenie.

Bezdomność oznacza samotność i bycie

pokrzywdzonym.

Bezdomność oznacza „zarażenie" winą,

nieszczęściem i biedą.

Bezdomność oznacza brak wewnętrznej

stabilizacji.

Bezdomność oznacza lęk przed chorobą

i zaangażowaniem uczuciowym.

Bezdomność oznacza bezradność,

bezsilność i zmęczenie.

Bezdomność oznacza bezradność,

bezsilność i zmęczenie.

Bezdomność oznacza wyczerpanie

fizyczne i psychiczne.

Bezdomność oznacza poczucie

winy za własną sytuację.

Bezdomność oznacza bierność i

brak siły do walki o siebie oraz

brak wiary w siebie.

ALE

Bezdomność nie oznacza bycia

gorszym od innych.

Bezdomność to nie przyzwolenie

na pogardę ani obojętność.

Bezdomność to nie choroba

psychiczna

JEDNAKŻE

Bezdomność to swoista duma.

Bezdomność to specyficzna

kultura.

Bezdomność to odmienne

spojrzenie na rzeczywistość.

Bezdomność to inny system

wartości.

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72
Slide 73
Slide 74
Slide 75
Slide 76
Slide 77
Slide 78
Slide 79

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
bezdomność 5
Bezdomność a postawy projekt badania
Bezdomność
aktywizacja zawodowa bezdomnych
LALKA-LUDZIE BEZDOMNI-różne sposoby naracji, Szkoła, Język polski, Wypracowania
Bezdomni z wyboru, PSYCHOLOGIA, Bezdomność
Bezdomny płomyczek, Harcerstwo, Gawędy
Bezdomność, PRiS
BEZDOMNOŚĆ, matura, matura ustna, MOTYWY, WORD
Ludzie bezdomni, Szkoła, streszczenia lektur
Ludzie Bezdomni- opracowanie, Do Matury, J. Polski, Opracowania lektur i wierszy
polski-mloda polska ludzie bezdomni2 , „LUDZIE BEZDOMNI” - tytuł powieści można odbierać
Ludzie Bezdomni, ludzie bez, „LUDZIE BEZDOMNI”
Wesele, Chłopi, Ludzie bezdomni, WESELE plan symboliczny, PLAN SYMBOLICZNY „WESELA”.
Odp literatura, BezdomnoÂŠ - metoda projektˇw, KONSPEKT DO ZAJĘĆ ZINTEGROWANYCH
ludzie bezdomni3, Twój s±d o programie ideowym i postępowaniu Tomasza Judyma, bohatera powieci Stefa

więcej podobnych podstron

bezdomność 2

Document Outline