PSYCHOLOGIA 

 

Prowadzący:

 

dr Jolanta TARAPATA

 

konsultacje: poniedziałek, godz. 15.00-15.45   , tel.:  0501 050 262

e-mail:

jola@tarapata.strefa.pl

 

Wykład 2: 

Wrażeniowo-spostrzeżeniowe 

odzwierciedlanie świata

 

2

Pojęcie wrażliwości zmysłowej:

Wrażliwość zmysłowa

Wrażliwość zmysłowa

 – zdolność doznawania 

 – zdolność doznawania 

wrażeń

wrażeń

3

Proces powstawania wrażeń:

Bodziec

Receptor

Droga nerwowa

Ośrodek

 /zmysł/

        /pole 

mózgowe/

4

Proces powstawania wrażeń:



Receptor (narząd czucia)

 – 

wyspecjalizowana część ciała wybiórczo 
odczuwająca pewne rodzaje zmian swojego 
środowiska, nie reagująca natomiast na 
zmiany innego rodzaju.



Bodziec – 

mechaniczna, fizyczna lub 

chemiczna zmiana otoczenia, oddziałująca 
na narząd zmysłu (receptor).

5

Rodzaje receptorów:



Ekstreroreceptory – 

narządy czucia 

odbierające bodźce dochodzące do 
organizmu z zewnątrz.



Intreroreceptory – 

narządy czucia 

odbierające bodźce dochodzące z 
wnętrza organizmu do ośrodkowego 
układu nerwowego oraz układu 
wegetatywnego.

6

Rodzaje receptorów:

Ekstreroreceptory:



Telereceptory – 

narządy czucia odbierające 

bodźce od przedmiotów lub zjawisk znajdujących 
się lub zachodzących w pewnej, nieraz dłużej, 
odległości od receptora.



Kontaktoreceptory – 

narządy czucia odbierające 

bodźce od przedmiotów lub zjawisk bezpośrednio 
działających na receptor i wchodzących z nim w 
bezpośredni kontakt.

7

Rodzaje receptorów:

Intreroreceptory:



Proprioreceptory – 

narządy czucia spełniające 

ważne funkcje w wykonywaniu różnych 

ruchów.



Wisceroreceptory – 

narządy czucia odbierające 

bodźce ustrojowe pochodzące z biologicznych 

układów organizmu lub poszczególnych jego 

organów.

8

Kiedy powstaje wrażenie?

Aby powstało wrażenie bodziec musi charakteryzować 

odpowiedni stopień intensywności

9

Wrażliwość zmysłowa:



Próg wrażliwości – 

najmniejsze (najsłabsze) wrażenie wywołane przez najmniejszy (najsłabszy) bodziec.

Wrażliwość zmysłowa 

jest zatem odwrotnie proporcjonalna do progu wrażliwości. Im próg ten jest niższy, tym wrażliwość większa

10

Czułość zmysłowa:



Próg różnicy (czułości) – 

najmniejsza zmiana we wrażeniu wywołana najmniejszą zmianą w bodźcu.

Czułość zmysłowa 

jest zatem odwrotnie proporcjonalna do progu różnicy (czułości). Im próg ten jest niższy, tym 

czułość większa.

11

Zmiana wrażenia:



Aby przyrost intensywności bodźca wywoływał zmianę 

wrażenia musi być proporcjonalny do już działającego bodźca

12

Istota spostrzegania:

Spostrzeganie

 polega na odbiorze, 

analizie i interpretacji informacji, które 

docierają do człowieka za 

pośrednictwem zmysłów: wzroku, 

słuchu, dotyku, smaku, powonienia.

13

Charakterystyka doznawanych 

wrażeń:

Wrażenia wzrokowe

Bodźcami wywołującymi wrażenia wzrokowe 

są określonej długości fale 
elektromagnetyczne  /od 360 do 790 
milimikrona/, nazywane falami świetlnymi.

Podstawowym składnikiem receptora wzroku 

są dwa rodzaje komórek odbiorczych – 
pręciki i czopki zlokalizowane w siatkówce 
oka.

14

Charakterystyka doznawanych 

wrażeń:

Akomodacja oka



Zdolność soczewki do zmiany swej krzywizny 
– uwypuklania się lub spłaszczania - pod 
wpływem patrzenia na przedmioty daleko 
bądź blisko oddalone od oka.



Akomodacja oka ma za zadanie skupienie 
promieni świetlnych zawsze na tę samą 
odległość /na siatkówce/ bez względu na 
odległość przedmiotu od oka.

15

Charakterystyka doznawanych 

wrażeń:

Rodzaje wad wzroku:



Krótkowzroczność 



Dalekowzroczność 



Niezborność /asygmatyzm/ 

16

Charakterystyka doznawanych 

wrażeń:

Wrażenia słuchowe

Bodźcami wywołującymi wrażenia słuchowe 

są określonej długości fale dźwiękowe  
/od 25 do 20 000 Hz /1 herc = jedno drganie 
na sekundę/.

Podstawowym składnikiem receptora 

słuchowego jest narząd Cortiego 
zawierający komórki rzęsate, zlokalizowany 
w uchu wewnętrznym.

17

Jak powstaje wrażenie słuchowe?



Teoria fortepianu – 

zakłada, że każda 

komórka nerwowa (rzęsata) odpowiada na 
określoną wibrację, do której jest 
dostrojona. Wibracje identyfikujemy więc 
jako różne dźwięki.



Teoria salwy – 

zakłada, że różne właściwości 

dźwięku są wynikiem działania wielu 
włókien nerwowych, a nie pojedynczych.

18

Charakterystyka doznawanych 

wrażeń?



Wrażenia węchowe

Wrażenia węchowe wywołują różnorodne 

substancje chemiczne wciągane wraz z 
powietrzem do nosa.

Receptorem węchu jest tzw. plamka 

węchowa, umieszczona w górnej szczelinie 
komory nosa.

19

Charakterystyka doznawanych 

wrażeń?



Wrażenia smakowe

Wrażenia smakowe wywołują związki 

chemiczne zawarte w płynnym pokarmie.

Receptorem smaku są mikroskopijnej 

wielkości komórki receptorowe w kubkach 
smakowych zlokalizowanych w brodawkach 
języka, nagłośni i podniebienia miękkiego.

20

Charakterystyka doznawanych 

wrażeń?



Wrażenia skórne: dotykowe, termiczne, 

bólu

Receptorem dotyku, ciepła, zimna lub bólu są 

oddzielne zakończenia nerwowe 
zlokalizowane na powierzchni skóry.

21

Charakterystyka doznawanych 

wrażeń?



Wrażenia równowagi i kinestetyczne

Receptorem czucia równowagi i pozycji ciała 

są kanały półkoliste zawierające komórki 
czuciowe zlokalizowane w uchu 
wewnętrznym.

22

Charakterystyka doznawanych 

wrażeń



Wrażenia ustrojowe

Wrażenia ustrojowe odbierane są za pomocą 

wisceroreceptorów rozmieszczonych we 
wszystkich narządach wewnętrznych tj. 
żołądek, jelita, serce, wątroba itd..

23

Zasady spostrzegania:



  

Doświadczenia sensoryczne całego życia 

człowieka decydują o jego percepcji.



Dużą rolę w spostrzeganiu odgrywa różnica w 

ćwiczeniu. 



Percepcja ma charakter całościowego 

doświadczenia.



Nie spostrzegamy przedmiotów jako 

wyizolowanych elementów lecz

 

widzimy rzeczy w 

zorganizowanych całościach.



Gdy otoczenie lub tło bodźca nie jest dokładnie 

określone doświadczamy zjawiska „przełączania” 
percepcji.



Bliskość elementów determinuje jakość naszych 

spostrzeżeń.

24

Dziękuję za uwagę

25

26

27

28

29

30

31

Dziękuję za uwagę