FENOMENOLOGIA

jeden z najważniejszych nurtów XX wieku.

 

Edmund Husserl

Max Scheler

Inni przedstawiciele:
Edyta Stein; Roman Ingarden

Edmund Husserl (1859-

1938)

• Twórca FENOMENOLOGII
• Studiował astronomię, 

metamatematykę i fizykę; 
(doktoryzował się z 
matematyki)

• Dopiero później zajął się 

filozofią

• Profesor, najpierw w Getyndze, 

później we Fryburgu Badeńskim

• Żyd z pochodzenia, w 1933 r. 

(Hitler dochodzi do władzy) – 
zostaje usunięty z uniwersytetu 

• W 1900 roku E. 

Husserl wydaje 

sztandarowe dzieło pt. 

Badania logiczne, 

którym rozpoczyna 

nowy etap w filozofii.

• W dziele tym 

koncentruje się na 

analizie tego, czym są 

przedmioty logiki, w 

celu wykazania, iż nie 

dotyczą one aktów 

psychicznych, ani 

przedmiotów 

materialnych, lecz 

przedmiotów 

idealnych: pojęć, 

zdań, teorii.

• W Badaniach logicznych wyróżnia zatem 3 

grupy przedmiotów:

• - przedmioty psychiczne (np. uczucia, stany - 

zmienne)

• - przedmioty materialne (zmienne)
• - przedmioty idealne (są wieczne)

• Prawa logiki zatem są idealne, czyli wieczne – 

w tym sensie są wieczne, że są idealnymi 
normami dla zmiennej rzeczywistości (zatem 
w pełni nigdy nie realizowalne)

Pluralizm 

metafizyczny, 

czyli powrót do 

tradycji 

arystotelesowski

ej

• Wraz z Badaniami logicznymi rozpoczyna się 

wielki projekt nowej filozofii, której pierwszą 
ważną konsekwencją był powrót do Platońskiego 
świata idei.

• Powrót do Obiektywności, Prawdy, Pewności 

• Fenomenologia jest antypozytywistyczna, 

oraz antypsychologiczna.

• Pozytywizm (Comte, Mill) i psychologizm 

(Schopenhauer, Nietzsche), skupiały się wyłącznie 
na faktach. Pierwszy – na faktach zewnętrznych 
(danych w doświadczeniu zmysłowym), drugi - 
wewnętrznych (danych w introspekcji).  Nurty te z 
założenia zrywały z wszelką metafizyką, 
rozumianą jako poznanie obiektywne.

• Dla pozytywizmu liczą się wyłącznie 

fakty, z których indukcyjnie 
wyprowadza się różne prawa, po to 
aby ostatecznie przewidywać.

• Również Schopenhauer i Nietzsche 

opierali się głównie na indukcji

• Drugie, kardynalne dzieło Husserla, w 

którym ostatecznie krystalizuje się projekt 
filozofii fenomenologicznej, to 

• Filozofia jako nauka ścisła

• Filozofia ma być oparta wyłącznie na 

niewzruszonych fundamentach. Ma być 
zatem ową ‘pierwszą nauką’, czyli podstawą 
dla wszystkich nauk (powrót do ideału 
Kartezjusza)

FENOMENOLOGIA
Ma być nauką 
BEZZAŁOŻENIOWĄ!

• Husserl zatem mówi do nas:
POZBĄDŹ SIĘ hipotez, 

konstrukcji, teorii, 
STWIERDZAJ tylko to, co 
niepowątpiewalne 

Skoro ma być 
podstawą 
(założeniem) dla 
innych nauk, sama 
musi być  nauką bez 
założeń.

FENOMENOLOGIA 

Ma być nauką 
EJDETYCZNĄ

• Fenomenologia jest zatem 

czysto racjonalną teorią 
sposobów, w jakie 
przedmiot przejawia się w 
świadomości. 

Jest nauką 

o tym, co jest 
bezpośrednio dane i 
oczywiste.

Gr. Eidos- istota
Fenomenologia nie 

bada zjawisk w ich 

konkretnym 

ukształtowaniu, lecz 

tylko ich istotę; 

REDUKCJA 

EJDETYCZYNA - 

pomijamy to, co 

zmienne, 

przypadkowe, 

niekonieczne dla 

niego 

 

Pytanie natomiast, 

co jest nam 

bezpośrednio dane i 

oczywiste!!!!!!

Zdaniem 

fenomenologów np. 

w spostrzeżeniu 

zmysłowym dane 

nam są nie wrażenia 

rzeczy, lecz same 

rzeczy, a nadto i 

przede wszystkim 

stany tych rzeczy, 

czyli własności oraz 

stosunku zachodzące 

między nimi

Co jest nam dane 

bezpośrednio? Cd.

• Bezpośrednio dane są nie tylko 

jednorazowe stany rzeczy, które 

uchwytujemy w poznaniu zmysłowym;

• Bezpośrednio dane są też stany stale, 

• Zarówno realne jak i idealne

• Różnicy między smakiem a dźwiękiem, 

ani nie czujemy ani nie słyszymy; praw 

logiki, też nie postrzegamy zmysłowo.

A którą częścią umysłu uchwytujemy 

owe bezpośrednie dane?

• INTUICJA – oto odpowiedź Husserla i jego następców

• Intuicja jest źródłem poznania, przez nią umysł 

wchłania w siebie to, co dane.

• Ale jako że istnieje wiele rodzajów fenomenów (barwy, 

dźwięki, miłość, przyjaźń),  Istnieje wiele typów intuicji, 

• Intuicja (intelektualna), o której mówi 

Husserl to najbardziej istotna część 
ludzkiego umysłu (zatem tylko 
człowiek ją posiada)

• Czyli, 

ani dedukcja 

(nauki ścisłe), 

ani indukcja 

(nauki przyrodnicze) nie stanowią metody dla 

filozofii. Te bowiem są metodami pośrednimi. 

(Są to typy rozumowań)

• Tylko intuicja jest pierwszym i 

niezastąpionym źródłem poznania:

Jeśli intuicja nie dostarcza nam 

bezpośrednich danych, niepodobna 

przeprowadzać jakichkolwiek rozumowań.

Panie Kancie, 

pomylił się Pan 

ze swoimi 

formami 

zmysłowości i 

kategoriami 

intelektu!

Husserl zatem, swoją koncepcją intuicji i 
bezpośrednich danych przeciwstawia się Kantowi. 
Dla Kanta bowiem wszystko było konstrukcją 
intelektu, który w procesie poznania jest aktywny.
Poznanie intuicyjne Husserla jest natomiast 
biernym wchłanianiem w siebie, tego co świat daje

Hm, chyba 

zapomniałem o 
intencjonalnym 

charakterze 

naszego 

umysłu ?!

Husserl

Kant

• Ważne pytanie, jakie postawił Kant, to:

Jak ludzki umysł może wejść w relację z 

czymś, co jest poza nim samym?

Również Husserl postawił w Badaniach 

logicznych ten problem

„Z powrotem do rzeczy 

samych!”

Oto główne hasło Husserla

Husserl i jego następcy przyjęli:
Intencjonalne rozumienie umysłu ludzkiego umysłu

- Podstawową cechą umysłu jest to, że we 

wszystkich aktach, które przeprowadza, zawsze 

skierowany jest na to, co leży poza nim.

• Umysł jest intencjonalny tzn. jest  celowo 

ukierunkowanym aktem 

 

Świadomość mianowicie, jest zawsze świadomością 

czegoś, zatem:

• Ego cogito cogitatium

• Po epoce Kanta i jego rozumieniu 

umysłu jako redukującego świat do 
kategorii wchodzących w skład umysłu, 
przychodzi czas na nową filozofię 
umysłu (a raczej powrót do starego), 

Z powrotem do rzeczy samych

• Dzięki intuicji i za sprawą 

intencjonalnego charakteru naszego 
umysłu, możemy docierać do prawd 
apriorycznych, pewnych, oczywistych, 
czyli do eidosów, istot rzeczy

Co to znaczy mieć intuicję „miłości” wg Husserla?

„Miłość” po redukcji ejdetycznej

Wg Husserla, kto raz miał intuicję miłości,
 ten raz na zawsze wie, że daje ona poznanie 
głębszych warstw duszy

• Kto ma intuicję barwy 

pomarańczowej

, ten raz na zawsze 

wie, że w skali barw leży ona między 

czerwoną 

a 

żółtą

Co to znaczy mieć intuicję barwy 

pomarańczowej wg Husserla?

Jakie poznajemy intuicją prawa 

dotyczące przedmiotów 

materialnych?

• Czyli, co intuicyjnie wiemy nt. 

przedmiotów materialnych?

• Odp. Żadnego przedmiotu nie 

możemy widzieć jednocześnie od 
wielu stron.

• Ostatecznie fenomenologii chodzi o realizm 

metafizyczny, czyli w tym przypadku o tezę, że 
świat realny istnieje i poznajemy go bezpośrednio; 
nadto rządzi się on różnymi prawami, które również 
bezpośrednio poznajemy.

• Docieramy za pomocą ludzkiego refleksyjnego, 

intencjonalnego umysłu do rzeczywistości, czyli do 
prawdy.

• Husserl zdaje się krzyczeć: nie ma mowy, by 

twierdzić, że nie ma różnicy między iluzją a 
rzczywistością.