fenomenologia i hermeneutyka - pojęcia filozoficzne

Fenomenologia jako metoda, narzędzie pracy, instrument poznawczy

Jak można użyć fenomenologii do analizy zjawisk antropologicznych?

Johan H. Lambert

Swoje rozumienie Lambert odniósł do teorii iluzji.

Kant odróżnił przedmioty i zdarzenia

Fenomeny - jak ukazują się naszemu doświadczeniu

Numeny - przedmioty, rzeczy same w sobie

między nimi twarda i nieprzekraczalna przegroda

Fenomenologia jako próba przebicia przez ramy wyznaczone przez Kanta

Fenomenologia ducha - próba opisania rozwoju ducha przez różne etapy, gdzie ukazywał się on jako fenomen. Studiowanie sposobów, w jakich objawia się duch.

Fenomen: prawie synonim faktu

Koniec XIX wieku - szersze rozumienie fenomenologii jako czysto opisowe studium przedmiotu

Zadaniem fenomenologii jest maksymalnie precyzyjny opis

Pearce „Fenomenologia nie tylko jako studium tego, co da się opisać, ale też złudzeń, wyobrażeń słów”

rozwinięcie kategorii najszerzej jak się da/do tego co znaczy być

cel, opis

Fenomenologia to nie prosty opis

Samo słowo opis rzadko stosowane w pracach fenomenologów

Zamiast pojęcia opis: prezentacja, ukazanie ujawnienie, odsłanianie

Język fenomenologów znajdujemy bliżej tego, co znajdujemy w opisie.

Phainame - świecić, przyświecać

Phanomenon - to, co się ukazuje

Szczególny akcent nastawiony na to, co się samo ukazuje

Fenomenologia: bierność umysłu

Rodzaj takiego spojrzenia na przedmiot, które wydobywa coś co się zjawia przez wytrącenie naszych władz poznawczych

Fenomenologia wywodzi się od Husserla

- próba systematycznego przeglądu różnych typów doświadczenia fenomenologicznego

Husserl chciał pokazać, że poznanie ma szereg rozmaitych wymiarów

Husserl pokazuje rozmaitość spostrzeżeń

są różne typy aktów poznawczych, których się nie da sprowadzić do zrelatywizowanego doświadczenia

Fenomenologia oparta na intuicji

intuicja jaklo pojęcie wglądu; wgląd w rzeczy rozmaitego typu, które są efektem osiągnięcia określonego nastawienia. Kontemplacja, uważny namysł. Próba odzyskania rzeczywistości na nowo.

Fenomenologia wzięła się z próby urealnienia naszych sposobów postrzegania rzeczywistości.

„Z powrotem do rzeczy samych”

oznacza to powrót do pierwotnego bezpośredniego doświadczenia poznania.

Sama idea o to, by pytać jak świat zjawia się nam, jak co zrozumieć, jak ustawiać

Fenomenologia: poszerzyć to spektrum rozmaitych poznań, doświadczeń

Polemika z psychologizmem

Fenomenologia rozumiana jako rozważanie i skierowanie uwagi w przeżyciu i doświadczeniu na istotę danego przedmiotu

Fenomenologia chciała ustalać poznania dotyczące istoty rzeczy.

Cała fenomenologia budowana była na przejrzeniu dojścia do rzeczy nieprawdopodobnych.

Poznawanie fenomenologiczne miało być poznawaniem poznania. Poznanie zawsze jest uważane jak pokazywała rzeczywistość, była to tylko piękna idea.

Filozofia fenomenologiczna, która chciała jednego poznania - poległa.

Próba poznania istotowego.

Fenomenologia rozpoznawalna przez specyficzny język

Esej - próba

Sarka: Husserl przywrócił rzeczom grozę i mrok

Fenomenologię można znaleźć w przestrzeni pomiędzy sensualistyczno-empirycznym a racjonalistycznym

Fenomenologia

1) nie zajmuje się badaniem faktów, jest nauką o istotach

2) ważny jest sposób budowania uogólnień

Oryginalność fenomenologicznej metody - próba bycia trzecim wyjściem.

Spomiędzy indukcji i dedukcji wybiera własną drogę, redakcję eidyczną (droga, która wychodzi od faktu w stronę poznania), sprowadzenie podmiotu poznania do cech niezbywalnych.

Za każdym razem chodzi o wydobycie cech istotnych

3) zawieszenie i wyłączenie rozważań poznaniowo-skutkowych

Nie musimy znać genezy, żeby poznać istotę.

4) Jednym z narzędzi poznania jest zasada wszystkich zasad.

Swego rodzaju nastawienie, spojrzenie

Pewien komponent subiektywny

Zdarza się, że fenomenologia, hermeneutyka nie są naukowe w klasycznym, pozytywistycznym ujęciu

11.03.13

Mermeount „Fenomenologia percepcji”, Berger „O patrzeniu”, „Pole”

czym jest doświadczenie fenomenologiczne?

Żadna teoria jaką możnaby wymyślić nie może nas zwieść na manowce co do tej zasady wszystkich zasad:

że każda źródłowo prezentująca prawomocność jest źródłem prawomocności poznania, że wszystko co się nam „w intuicji” źródłowo przedstawia, należy po prostu przyjąć jako to, jako co się prezentuje, ale także jedynie w tych granicach, w jakich się prezentuje.

Fenomenologia szuka istoty, esencji.

Wszystko może być przedmiotem jej namysłu.

Uważny namysł, kontemplacja, obserwacja tego jak przedmiot zjawia się w polu mojego widzenia wystarczy, aby móc poznać.

Należy przyjąć naoczność w granicach, w jakich się prezentuje.

np. ewolucjoniści przekroczyli tę zasadę, nie można udowodnić tego, czego się nie widzi.

Należy uważnie przyglądać się światu, temu co się widzi, ale zachować pewien dystans.

Obojętnie czego nasze doświadczenie dotyczy, trzeba je opisywać maksymalnie dokładnie jako to, jako co się prezentuje.

Enco Paci

Dziennik dotyczący tego czym jest fenomenologia.

Opisać to, co się naprawdę widzi!

Opis fenomenologiczny to seria prób prezentacji czegoś. Mam pewne domniemania, przypuszczenia - domniemanie intencji.

Podatność na zmiany, na retusz, weryfikację - cecha fenomenologii

Fenomenologia zakłada zmianę punktu widzenia - intencja pierwotna się nie spełni.

Poznanie jest próbą, bo obraz to nowe elementy, rzeczy objawiają się nam.

Reaktywowanie oczywistości - pokazać na nowo obiekt, który większości jest znany.

Punkt widzenia nastawiony na odkrywanie nieoczywistości rzeczy oswojonych.

Sposób, w jaki doznaję rzeczywistości jest istotny. Możemy opowiedzieć o tym jaki obiekt zjawia się, jak rzecz mi się daje.

Fenomenologia to nauka o sposobach dawania się, nauka o JAK.

Fenomenologia wskazuje, że istnieje ważny związek pomiędzy sposobem istnienia przedmiotu/doświadczenia a jego prezentacji.

Metoda fenomenologiczna to poszukiwanie na drodze szeregu prób tej najbardziej uprawnionej.

Poznanie przebiega po kręgu.

Reflektujemy własne sposoby przedstawienia przedmiotu do sposobu jego istnienia.

Szklanka - w niej łyżeczka. Łyżeczkę zanurzoną w wodzie widzę jako złamaną - sąd fenomenologiczny.

Fenomenologia jako narzędzie.

Wychodzimy od zjawiska, przechodzimy do sposobu jego prezentacji.

Fenomenologia jest antynaukowa na poziomie opisu.

Fenomenologia jest to próba nie do uzyskania, pobudzająca myślowo i poznawczo ciekawa zobaczenia świata po raz pierwszy.

Fenomenologia - próba opisu, poznania istoty odmienności, inności, oryginalności, czegoś czego nikt nie pokazał.

Fenomenologia: poznanie jest wciąż przed nami, wciąż nas wyprzedza.

Nauka ma nam opisać świat takim jaki jest

Antropologia jako swego rodzaju echo fenomenologii a nadziei rozumienia świata jako innego.

Przedmowa: Ponty

Fenomenologia percepcji

Fenomenologia upiera się, że opis pozwala na roszczenia obiektywizujące.

Roszczenie do prawdy, roszczenie do obiektywności

Intencja fenomenologiczna jest wciąż świeża.

Fenomenologiczność polega na autokorygowalności opisu.

Fenomenologia jest próbą, stwarzanie świata na nowo.

25.03.13

G. Bachlard: Fenomenologia wyobraźni

E. Mińkowski: jeden z pierwszych badaczy próbujących metody fenomenologii do opisu codzienności.

Studia Mińkowskiego są przykładem fenomenologicznej czułości.

„Światło lampy”, „Zapalam lampę”

Opowieść o podróży przez dwa światy, świat ciemności i jasności

Próba zwrócenia uwagi na coś, na co nie zwykliśmy zwracać uwagi

przejście

Fenomenologia - zobaczyć świat od początku

ucieleśnienie się

Moment fenomenologizacji tekstu następuje wtedy, kiedy Mińkowski mówi jak zjawiają mu się światy jak dwie sfery zjawiają się w jego percepcji. Subiektywna jakość, ale my - czytający, możemy porównać nasze sposoby postrzegania przestrzeni z tym, co mówi Mińkowski.

Opis taki ma pewne roszczenia obiektywizujące. Z jednostkowego zdarzenia wyciągamy wnioski ponadjednostkowe

Wychodząc od jednostkowego żywego doświadczenia, próba ejdetyki świata jasnego i ciemnego

Kolejne co możemy zrobić, to powtórzyć operację myślową i gestową Mińkowskiego.

Miarą wielkości tekstu fenomenologicznego jest to, na ile potrafi wyświetlić pewne problemy

Mińkowski odkrywa świat zdarzeń codziennych trywialnych i mówi o nich coś ciekawego.

„Most i drzwi” G. Simmel

Fenomenalny przedstawią rzeczywistość oczywistego.

Mamy jedność kategoryzowania świata

Próba esencjalna

Próba redukcji ejdetycznej

Próba apragmatycznego podejścia

Próba opisania tego co naprawdę widzę

ahistoryczność

Zawieszczenie rozważań przyczynowo-skutkowych

Hidegger „Budować, mieszkać, myśleć”

Zapleczem tekstu Heideggera jest tekst Simmela

Heidegger odwołuje się do elementów naszego doświadczenia.

Pojawia się koncepcja czworokąta. Na tym nadbudowuje się proste zjawisko zamieszkiwania.

Fenomenologia:

- pominięcie rozważań przyczynowo-skutkowych

- szukanie istoty

- dochodzenie do wniosków - próba wejścia w idee zamieszkiwania, nie dedukcja

redukcja ejdetyczna - próba wyzwolenia sensów, które odnajdują fenomenolodzy

8.04.2013

Otto „Świętość”

Jeden z ważniejszych tomów pokazujących inaczej zjawisko religijne. Nie jest to w ścisłym sensie tekst fenomenologiczny

1916 Kilkakrotnie wydana

Przedtem: Schelemacher: źródło pomysłów

Otto inspirował Eliade

Sacrum - numinosum

numinosum jest ponadmoralne, nie wskazuje na kategorie moralności

Otto: rozstrzał w materiale źródłowym

Fenomenologiczny moment: dojście do wniosku w momencie wzięcia do ręki tekstu - tekst empiryczny prowadzi do kategorii numinosum, w której dobroć, moralność nie jest najważniejsza

Mocno empiryczny punkt wyjścia

Inne elementy przejawiają się w kategorii sacrum.

Numinosum by w samym pojęciu uniezależnić się od starej kategorii sacrum

Strach - awe

groza, bojaźń boża, drżenie, Tremendum

Mysterium: tajemnica, niekomunikowalna, nieujęta w dyskurs pojęciowy

mistyczne wymyka się przez swą głębię doświadczeń

Racjonalne, irracjonalne

Otto: istota religii

podkr. elementy religijne, które zazwyczaj nie są dostrzegane na pierwszym planie

Jeśli jest coś takiego jest religia to ona jest wszędzie taka sama u fundamentu doświadczenia sacrum leży ten sam zestaw elementów

Otto stosuje bardzo techniczne sformułowania, wylicza

Wzniosłość Augustus

Majestas, wszechmoc

Niesamowitość

Wyekstrahowane przez Otta elementy to typ idealny

Mirum: element cudowności, coś co wychodzi poza zakres rzeczy zwykłych

Numinosum: coś całkiem innego

coś co wypada poza rzeczy zwykłych

taka konceptualizacja pojęcia numinosum daje dużą szansę antropologom

Środki wyrazu numinosum w sztuce

wzniosłość, wielkość, pustka, cisza, ciemność, czerń, język np. starożytny

15.04.2013

Mircea Eliade „Traktat o historii religii”

Cezaria Jędrzejewiczowa: prekursorka w Polsce myślenia fenomenologicznego

Słoń: wskazuje na sposób traktowania zjawisk religijnych

Alegoria słonia - wskazanie na to, co istotne, wyróżniające zjawisko religijne - badane w skali jemu właściwej - coś

słoniowatość słonia

religijność religii

lokogenetyczny status zjawiska

zrozumiemy zjawisko religijne jeśli nie dokonamy redukcji tego zjawiska do czegoś innego

Eliade proponuje oglądać zjawisko skali jemu właściwej

sacrum profanum

ambiwalencja

- esencjalna dwubiegunowości zjawiska sakralnego

- badanie faktów sakralnych

trzeba odnieść się do maksymalnej różnorodności

Czym jest sacrum?

Sacrum: struktura rzeczywistości struktura świadomości. Sacrum jest zawsze gdzieś.

Świadomość różnicuje rzeczywistość na zdolności nadawania czemuś sakralności a czemuś innemu nie.

Świętość jest świętością, bo odznacza się na tle tego co nie święte.

Próba sprowadzenia hierofanii do pewnych cech rzeczywistości

Relacja między sacrum a profanum jest relacją ontologiczną. W sensie ontologicznym to jest to, co naprawdę jest.

Bytowo istnieje to co jest sakralne.

Hierofania - coś co objawia sacrum

Hierofanie są zmienne historycznie

Dialektyka sacrum

forma przejawiania się sacrum w profanum

pewna rzeczywistość, która się przejawia

hierofanie lokalne i (globalne) uniwersalne

Hierofanie otwarte i hierofanie kryptyczne - nie do końca otwarte - ukryte w umysłach czasami nawet nie do końca uświadamiane

Związek mitu i rytuału

Każdy obrzęd oparty na archetypie.

Archetyp Junga

arche tipos (odbijać, pieczęć)

Coś co jest rzeczywistością psychiczną

Eliade pokazuje słownik przez użycie rytuałów, obrzędów

Eliade, archetyp: pewne prawzory zachowań ujawniane w tekście mitycznym

Mit, święta narracja jest tym co istnieje naprawdę.

Przyjmująca logika bycia w rzeczywistości

Święta Cecylia

Dwa portrety Cecylii:

1) dumna arystokratka, męczennica, dziewica, nieugięta: oficjalna linia myślenia i przedstawiana w kościele tej świętej

2) Uboga niewidoma, poddaje się śmierci

patronka muzyki - kult pielęgnowany przez lud. Wymiar apokryficzny

29.04.13

Operatywność metody fenomenologicznej w odniesieniu do świata współczesnego

Mity współczesnego świata M. Eliade

- czym jest mit konfrontuje pojęcie z wyobrażeniem na temat XIXw. chrześcijaństwa

- powrót do mitów archaicznych

rekreacja świata; powrót do czasów prapoczątku

Marksizm i jego odwołanie do mitu

To, co jest charakterystyczne dla mitu to nasze doświadczenie indywidualne

Inny przykład: chrześcijaństwo

Msza jako reaktualizacja, re-kreacja

Bliskość pojęć mitu i sacrum nie ma pojęcia mityczności bez sakralności

Lęk człowieka współczesnego przed czasem historycznym, wyjście poza niego

-rozrywka –reklama –rajskie wyspy –kino, teatr

ciąg mit-legenda

Kino, literatura najlepiej wyrażają mit

1) czy przykłady współczesnych mitów są równoważne, czy są to fenomeny z tego samego poziomu?

2) czy nie nadbudowujemy, dodajemy splendoru określając te różne kategorie jako mit?

Mit jako prawda objawiona (dla tych, którzy w nią wierzą)

Rozróżnienie na mit święty, mit sakralny zdegradowany

Leach: mit jest opowieścią święta dla tych, którzy w nią wierzą

Mit zakamuflowany

1) Na poziomie zjawiskowym - czy istnieje różnica

Czy język fenomenologiczny metodologia fenomenologiczna tego co się zjawia pozwala rozróżnić ludzi wierzących w różne rzeczy? chyba nie

Eliade wpada w pułapkę metodologicznie niepoprawne jest mówienie o micie zakamuflowanym i zdegradowanym

Na poziomie zjawiskowym pokazują się atuty i braki fenomenologii

Na poziomie opisu fenomenologicznego, fenomenologia nie pozwala nam odróżnić…

Fenomenologia daje pewne możliwości porównań

Eliade nie spełnia rygorów, które sam sobie stawia

Czy w niebie tańczą?

Koncepcja kół koncentrycznych

Pracuje model między światem pełnym mitu a inaczej przesuniętym

Dla współczesnego człowieka wszystko jest od siebie oddzielone

W czasie archaicznym wszystko mogło mieć magiczny, archaiczny charakter

Zakładamy, że model jest prawdziwy, adekwatny, istota rozróżnienia chyba działa, świat archaiczny, świat pełni sacrum odwołujący się do prawzorca

Rytm, specyficzny sposób poruszania się, całość nastawienia w specyfikacji sytuacji

przykład Jerycha

procesje dookoła kościoła

Taniec dzisiaj

manifestacje, demonstracje jako formy taneczne

- siła demonstracji niezaprzeczalna

- pochód ma swój rytm

Na poziomie opisu takie przedstawienie ma ręce i nogi

Pewien rytm, przemieszczanie się

Filozofowie religii mówią, że fenomenologia religii nie pozwala na opis realności, do której się ona odnosi.

Van der Leuw mówi, że fenomenologia nie dowodzi np. istnienia Boga

Mówi o tym co się zjawia a nie o formach zjawiania

Możemy mówić o tym co się zjawia bez przesądzania o tym czym jest.

6.05.13

Pytanie o stopień i zakres stosowalności pewnych metodologii

Czy pewne fenomeny z życia politycznego czy mówienie o typie ideologii sacrum ma sens?

Natura nazywanej rzeczywistości

Mauzoleum Lenina wg Eliadego nie spełnia kategorii sacrum, jest religijne, bo pełni funkcję mitu religijnego

O sacrum można mówić tylko na sposób fenomenologiczny.

Fenomenologia nie jest impresjonizmem myślowym.

Pewne wrażenia indywidualne próbujemy zobiektywizować

Mauzoleum Lenina a grób św. Antoniego w Padwie - gdzie jest różnica w sensie fenomenologicznym?

Na poziomie fenomenologicznym tego się odróżnić nie da, zasadne jest twierdzić, że sacrum religijne i świeckie na poziomie reakcji jest nierozróżnialne

Metodologia fenomenologiczna ma pewne ułomności związane z udowodnieniem

Dwuznaczność w analizie Eliadego

R. Cover: „Piłka nożna jako sakrament egzystencjalny”

- opis metodycznie przeprowadzony

- wymiar poznawczy stosowania tego typu kategorii

- kategorie religijne, ale nie na poziomie prostej analogii

- do opisu ten język działa, ale nie jest to język jedyny

20.05.13

M. Leris „Lustro tauromachii”

3 wątki: sport, erotyzm, sztuka

Sport: wymiar rywalizacji, treningu, wysiłku

sprawność, ryzyko (ewentualność ryzyka w sporcie; corrida-nieodzowne), odwaga

Sztuka:

- sama warstwa językowa: spektakl

- choreografia: scenariusze ruchu

- oryginalne sposoby poruszania się torrerów

- posługuje się symbolami

- aktorzy, granie ról, 3 tercje

Erotyzm

- ruchy, schodzenie, rozchodzenie się torreador byk

- wbicie szpady

- rola publiczności

Lustro:

życie i śmierć

strona - nie prawa - lewa wychodzi na jaw, że jesteśmy śmiertelni

Corrida ma przewagę nad pojęciowym dyskursem

śmierć jest w środku życia

Fenomenologia w tekście

- Struktura sugeruje pragnienie ukazania istoty corridy

- corrida tu i teraz, zawieszenie poszukiwań przyczynowo-skutkowych

- Opis!!! - co się zjawia

- wieloaspektowy

- pewien rodzaj rytuału, akcji, sztuki, sportu, nawet coś więcej