Koncepcja zmiany

Koncepcja zmiany

osobistej -

osobistej -

modele procesu zmian

modele procesu zmian

Wykład 5 i 6

Prekursorzy i twórcy



Integracja psychoterapii – próby łączenia
różnych szkół na poziomie założeń
teoretycznych, technik i strategii
terapeutycznych



Poziom teoretycznego powiązania założeń -
integracyjna terapia psychodynamiczno-
behawioralna Paula Wachtela



Poziom technicznych powiązań (tzw.
eklektyzm techniczny) – terapia
multimodalna Arnolda Lazarusa

Prekursorzy i twórcy



Transteoretyczne modele – próby

wyodrębnienia wspólnego procesu i

etapów zmiany – Prochaska i

DiClemente



Oba kierunki wynikają z tendencji do

osiągnięcia większej skuteczności w

leczeniu pacjentów z różnymi

problemami psychicznymi

Modele transteoretyczne

wyników terapii



Model liczby sesji-efektu (

dose-effect model

)

Howarda, Kopty, Karusego i Orlinsky’go



Zbadano jakie zmiany zachodzą po
określonej ilości (dozie) sesji
terapeutycznych, uwzględniający
dobrostan, objawy zaburzeń
psychicznych i zmiany w funkcjonowaniu

Jaki powinien być MT



Uwzględniać różnice, jak i zasadniczą jedność

systemów terapeutycznych



Odznaczać się empiryzmem – możliwością

pomiaru i walidacji poszczególnych zmiennych



Wyjaśniać, jak ludzie zmieniają się pod wpływem

terapii i bez niej



Przydatny dla uogólnień na temat zdrowia i

zaburzeń psychicznych



Zachęcać terapeutów do wprowadzania innowacji,

a nie tylko zapożyczeń z różnych systemów

Trzy kluczowe wymiary MT

1.

Procesy prowadzące do zmiany

– ukryte

lub jawne formy aktywności prowadzące

do zmiany emocji, sposobu myślenia,

zachowania lub relacji z ludźmi

2.

Stadia zmiany

– etapy całego procesu

terapii

3.

Poziom zmian

– jakie zmiany dokonują

się na poziomie behawioralnym i

psychicznym

Badania Prochaski i
DiClemente

Najważniejsze procesy i czynniki prowadzące do

zmiany:



Poszerzanie świadomości



Rozładowanie emocjonalne/katharsis



Zmiana oceny siebie/innych



Uwolnienie się od siebie/otoczenia



Przewarunkowanie



Kontrola bodźców i sterowanie wzmocnieniami



Relacja pomagania

Stadia zmiany

1.

Przedrefleksyjne (prekontemplacji)

2.

Refleksji (kontemplacji)

3.

Przygotowania do działania

4.

Działania

5.

Utrwalania zmiany

Stadium przedrefleksji



Osoby nie uświadamiają sobie swoich

problemów, choć otoczenie jest ich świadome



Ludzie mogą pragnąć zmiany, choć nie

spostrzegają jej jako konieczności (mam wady,

ale kto ich nie ma!)



Nie przechodzą do aktywnego działania z

określonym celem



Okres ten jest charakterystyczny dla wielu

zaburzeń psychicznych np. psychozy,

uzależnienia, zaburzenia osobowości

Stadium refleksji



Osoby świadomie istnienia problemu i
poważnie myślą o przezwyciężaniu go



Czas „przebywania” w tym stadium różnie
długi, badania wskazały, że często trwa
około dwóch lat



Zjawisko „chronicznej refleksji” –
pozostawanie przez cały czas w stadium
refleksji, bez podejmowania aktywności
prowadzącej do zmiany

Stadium przygotowania



Stadium to łączy kryterium intencji i
zachowania, zazwyczaj ograniczające
zachowania wskazujące na zaburzenie,
dewiację itp.



Okres ustalania celów, priorytetów i
konkretny plan działania



Dochodzi do wzmocnienia mechanizmów
samoregulacji i inicjowane są zmiany
zachowania

Stadium działania



Modyfikowanie własnych zachowań,

doświadczania i/lub otoczenia, w celu

przezwyciężenia problemów



Kryterium oceny tego etapu to wielość działań

i poziom zaangażowania w zmianę



Włączone różne strategie oddziaływania, które

są charakterystyczne dla konkretnych szkół



Wypracowuje się konkretne procesy

prowadzące do zmiany, takie jak:

przewarunkowanie, kontrola bodźców,

sterowanie wzmocnieniami

Stadium utrwalania

Stadium utrwalania

zmiany

zmiany



Sprawdzanie skuteczności
dotychczasowych zmian (trwa około 6
miesięcy)



Korzystanie z różnych form pomocy
dla utrwalenia zmiany



Zapobieganie nawrotom, zwłaszcza w
zaburzeniach o charakterze
przewlekłym

Model spirali



Podkreśla się możliwość wystąpienia
recykli (powtórzenie różnych etapów
procesu zmiany)



Rozwiązanie problemu – inne kryteria
w różnych zaburzeniach (najczęściej
brak nawrotów lub fakt, że P nie musi
robić szczególnych wysiłków żeby
utrzymać zmianę)

Integracja stadiów i
procesów

Przedrefleksji Refleksji Przygotowania Działania
Utrwalania

Poszerzanie świadomości
Rozładowanie

Zmiana oceny otoczenia

Zmiana oceny siebie

uwalnianie się od siebie

sterowanie

wzmocnieniami
kontrola

bodźców

Poziomy zmiany
psychologicznej



Poczucie dobrostanu, subiektywnej jakości życia



Zanik lub zmniejszenie nasilenia objawów
zaburzeń psychicznych lub problemów
sytuacyjnych np. obniżony nastrój, trudności w
koncentracji uwagi, nieporozumienia w
relacjach interpersonalnych



Zmiana polegająca na nie powtarzaniu
dezadapatacyjnych wzorców funkcjonowania w
różnych sferach

Model liczby sesji-wyników

terapii Howarda i

współautorów



Faza pierwsza (remoralization) – następuje
po kilku sesjach, gdy osoba uzyskuje
wsparcie i nadzieję („przywrócenie
ducha”), co u jednych pacjentów
przywraca sprawność mechanizmów
samodzielnego radzenia sobie
skłaniających do zaprzestania terapii, u
drugich prowadzi do przejścia do
następnych etapów terapii



Faza druga (remediation) – następuje poprawa w

zakresie objawów chorobowych, które na tyle

zakłócały życie osobie, że skłoniły ją do podjęcia

leczenia; ustąpienie objawów chorobowych

motywuje pacjentów do zakończenia terapii po

ustąpieniu cierpienia związanego z objawami



cześć osób nie traktuje ustąpienia objawów jako

podstawowy cel terapii, bo są przekonani, że ich

główne problemy są związane z powtarzaniem się

pewnych niepożądanych zjawisk w ich życiu np.

utrata pracy, niesatysfakcjonujące lub krótkotrwałe

związki.



Faza trzecia (rehabilitation) – terapię
kontynuują osoby, które zdają sobie sprawę z
tego, że zmiana musi nastąpić na głębszym
poziomie niż tylko ustąpienie objawów; na tym
etapie dochodzi do gruntownej przemiany
dezadapatacyjnych zachowań, przekonań i
cech i wypracowanie nowych sposobów
radzenia (np. Nie porzucanie pracy czy
partnera, gdy ten okazuje się niedoskonały)

Model fazowy zmiany

terapeutycznej

Faza I

Wzbudzanie nadziei

Faza II

Znikają objawy

Faza III

Zmiany

osobowościowe

Perspektywa
krótkoterminowa



Poprawa nastroju, stymulowane poczuciem

zmiany na podstawie pozytywnych efektów

zawiązanych z wykonywaniem „zadań

domowych”, które są zadawane przez

terapeutę, w niektórych typach terapii



W ciągu kilku miesięcy utrwalające się

zmiany w zachowaniu prowadzą do lepszego

funkcjonowania, większego zadowolenia z

siebie, zmniejszenie afektu negatywnego

związanego z redukcją symptomów

Perspektywa
średnioterminowa



Rozkład czasowy obejmuje od kilku
miesięcy do kilku lat



Zmiana zdolności adapatacyjnych,
będące efektem zmiany przekonań i
postaw, a także postrzegania
samego siebie oraz „ja idealnego”



Zmiany okazywały się stabilniejsze

Perspektywa długoterminowa



Obejmuje okres kilku lat, podczas których
zachodzą zmiany na poziomie
osobowościowym, wpływają na
modyfikację bardziej utrwalonych
mechanizmów obronnych i charakteru



Zwrotnie te zmiany wpływają na
polepszenie funkcjonowania i
subiektywne poczucie jakości życia
(dobrostanu)

Konsekwencje wynikające z

zaprzestania terapii na różnych

etapach



Występowanie nawrotów i negatywna
ocena skuteczności terapii



Rozpoczynanie kolejnych terapii dla
części pacjentów jest trudniejsze
(mniejsza nadzieja) i efekty
krótkoterminowe osiągane później



Inne bardziej zindywidualizowane: