SYMPATYKOLITYKI

Krystyna Cegielska-

Perun

sympatykolityki

β

1

α

1

α

1

α

1

β

2

Leki blokujące receptory α-

adrenergiczne

1. Nieselektywne (α

1

i α

2

)

• Fentolamina
• Tolazolina
• Fenoksybenzamina

Leki blokujące receptory α-

adrenergiczne

2. Blokujące receptory α

1

• Alfuzosyna
• Doksazosyna
• Prazosyna
• Tamsulosyna
• Terazosyna
• Urapidil

Leki blokujące receptory α-

adrenergiczne

3. Blokujące receptory α

2

• Johimbina
• Pochodne alkaloidów sporyszu

Leki blokujące receptory β-

adrenergiczne

1. Blokujące receptory β

1

i β

2

(np.Propranolol, Timolol, Nadolol)

2. Blokujące receptory β

1

w sercu

(kardioselektywne) (np.Atenolol,
Metoprolol, Betaksolol)

3. Blokujące receptory β-adrenergiczne

i działanie rozszerzające naczynia
(np.Labetalol,Karwedilol)

Fentolamina

Mechanizm działanie:
• Nieselektywnie blokuje receptory

adrenergiczne α

1

i α

2

• Hamuje przekażnictwo

serotoninergiczne

• Pobudza receptory histaminowe i

muskarynowe

• Działanie krótkotrwałe, do 2 h

Zastosowanie:

1. Guz chromochłonny nadnerczy ( z

wyboru)

2. W badaniu hipertensji
3. W niewydolności mięśnia sercowego

Fenoksybenzamina

Mechanizm działania:
• Kowalentnie, nieodwracalnie wiąże

się z receptorami α

1

i α

2

• Działanie długie do 48h
• Hamuje wychwyt zwrotny NA

Zastosowanie:

1. Guz chromochłonny nadnerczy

( przed operacją)

2. W prostacie u osób nieoperacyjnych
3. W niewydolności mięśnia sercowego

(odróch z baroreceptorów)

Działania nepożądane:

1. Odruchowa tachykardia
2. Zapaść ortostatyczna
3. Owrzodzenia żołądka i dwunastnicy
4. Suchość w jamie ustnej, nosa
5. Zaburzenia erekcji
6. Zwężenie źrenic

Tolazolina

Mechanizm działania:
• Nieselektywnie blokuje receptory

adrenergiczne α

1

i α

2

Zastosowania:

1. Zaburzenia krążenia obwodowego

( miażdżyca, choroba Raynauda,
choroba Bürgera, odmrożenia)

2. We wlewach w ostrej zakrzepicy
3. Zator tętnicy środkowej siatkówki

( 10% gutt. opht.)

Blokujące receptory α

1

I generacja: Prazosyna
II generacja: Doksazosyna, Terazosyna
III generacja: Alfuzosyna, Tamsulosyna

Prazosyna

• Krótki okres póltrwania (3 razy

dziennie)

• Efekt pierwszego przejścia

(zaczynamy od małych dawek,
podawanych wieczorem)

• Działanie niepożądane: hipotonia

ortostatyczna

Doksazosyna i Terazosyna

• Długi czas półtrwania ( 1 raz

dziennie)

Tamsulosyna

• Najberdziej selektywnie blokuję rec.

α

1

• Powoduje rozkurcz mięśni gładkich

gruczołu krokowego i cewki
moczowej. Poprawia parametry
urodynamiczne

• Dawki: 1 raz dziennie po posiłku,

tabletki o przedłużonym uwalnianiu

Działania niepożądane:

1. Zawroty głowy
2. Ból głowy
3. Kołatania serca
4. Hipotonia ortostatyczna

Niezbyt często

Często

Przeciwwskazania:

1. Nadwrażliwość na tamsulosynę
2. Hipotonia ortostatyczna
3. Ciężka niewydolność wątroby

Zastosowanie grupy:

1. Przerost gruczołu krokowego: poprawia

parametry urodynamiczne, ułatwia oddawanie

moczu (bardziej sel.: Alfuzosyna, Tamsulosyna)

2. Przerost gruczołu krokowego w połączeniu z

niewydolnością serca (mniej sel.: Prazosyna,

Terazosyna)

3. W terapii skojarzonej w nadciśnieniu tętniczym

( z β-blokerami i leki moczopędne)

4. Nadciśnienie z dyslipidemią (↑ HDL oraz ↓ LDL

cholesterolu)

Prostata

Urapidil

• Działanie obwodowe i ośrodkowe
• Dożylnie, doraźne obniżenie ciśnienia

tętniczego

• Działania niepożądane:
• Uczucie zmęczenia
• Seność
• Bóle głowy
• tachykardia

Alkaloidy sporyszu

Ergotamina
Ergotoksyna (ergokorniny,

ergokrystyny, ergokryptyny)

Dihydroergotoksyna
Dihydroergotamina
Nicergolina (półsyntetyczna pochodna

alkaloidów sporyszu)

Mechanizm działania

• Ergotonina i Ergotoksyna: uwalniają

jony wapnia, powodując skurcz

mięśnia macicznego i mięśni gładkich

naczyń krwionośnych

• Dihydropochodne: blokują rec.α-

adrenergiczne (działanie obwodowe),

natomiast znacznie słabiej kurczą

mięśnie gładkie. Działanie ośrodkowe-

depresja ośr. naczynioruchowego

Zastosowanie

(dihydropochodne)

1. Nadciśnienie tętnicze
2. Stany skurczowe obwodowych

naczyń krwi

3. Zaburzenia krążenia obwodowego
4. Migrena (z kokainą)

Ergotamina

• Bardzo silnie kurczy mięśnie macicy i

rozszerzone naczynia krwionośne

• Zastosowanie:
1. Migrena (przerywają napad i zapobiegają jego

wystąpieniu)

2. Niedostateczne zwijanie macicy
3. Krwawienia poporodowe
4. Działania niepożądane: skurczowe reakcje

naczyniowe, niewydolność wieńcowa, nudności,

wymioty

Migrena

• Zaburzenia nerwowo-naczyniowe, objawiające się

silnymi bólami głowy z towarzyszącymi objawami
autonomicznymi

• Uwarunkowana genetycznie
• 2 typy: z aurą i bez aury
• Patomechanizm: uwalnianie serotoniny, amin

katecholowych, histaminy, kinin, prostaglandyn.
W okresie zwiastunów (aury) występuje skurcz
naczyń, a następnie dochodzi do ich rozszerzenia
(silny ból).

Leki stosowane w migrenie

1. NLPZ i paracetamol, ASA z kodeiną
2. Antagonista rec. α-adrenergicznych (ergotamina,

dihydroergotamina)

3. Antagonista rec. Serotoninowych ( metysergid)
4. Agonista rec. serotoninowe 5-HT

1

(tryptany)

5. Leki blokujące rec.histaminowe, muskarynowe i

serotoninowe ( pizotifen)

6. P.wymiotne, uspokajające i inne

Tryptany

• Sumatriptan
• Zolmitriptan
• Rizatriptan
• Naratriptan
• Frowatriptan
• Eletriptan

Nicergolina

• Półsyntetyczna pochodna alkaloidów

sporyszu

• Działa α-adrenolitycznie
• Rozszerza naczynia krwionośnie

(obniża ciśnienie krwi, poprawia
ukrwienie OUN) oraz działa
antyagregacyjnie ( zmniejsza
krzepliwość krwi)

Nicergolina

• Zastosowania:
1.

Zaburzenia ukrwienia mózgu

2.

Zaburzenia krążenia obwodowego

3.

Retinopatia - zmiany obserwowane w

siatkówce

4.

Zaburzenia ukrwienia ucha

wewnętrznego

5.

Nadciśnienie płucne

6.

Migrena i naczynio-ruchowe bóle głowy

Nicergolina

• Działania niepożądane:
1. Senność
2. Uczucie gorąca
3. Bóle brzucha, nudności, wymioty
4. Zawroty głowy
5. Hipotonia ortostatyczna
6. Arytmia

Nicergolina

• Przeciwwskazania:
1. Nadwrażliwość na lek
2. Zapaść
3. Ostry zawał serca
4. Ostre krwotoki
5. Ciąża

Nicergolina

• Interakcje: nasila działanie leków

hipotensyjnych (α i β-blokerów)

Leki blokujące receptory β-

adrenergiczne

1.

Blokujące receptory β

1

i β

2

•

Alprendolol*

•

Nadolol

•

Oksprendolol*

•

Propranolol

•

Timolol

•

Sotalol

•

Penbutolol

•

Pindolol*

•

Biopindolol*

•

Penbutolol*

•

Karteolol*

* aktywność wewnętrzna

Leki blokujące receptory β-

adrenergiczne

2. Blokujące receptory β

1

w sercu

(kardioselektywne)

• Atenolol
• Metoprolol
• Betaksolol
• Bisoprolol
• Acebutolol*
• Praktolol*
• Celiprolol* - działanie blok.α

1

- adrenergiczne

• Esmolol*

Leki blokujące receptory β-

adrenergiczne

3. Blokujące receptory β-adrenergiczne

i działanie rozszerzające naczynia

• Labetalol – blok.α

1

• Karwedilol - blok.α

1

, hamuje

utlenianie lipidów

• Nebiwolol – pobudza uwalnianie NO

w śródbłonku naczyń

Cechy farmakodynamiczne:

1. Leki hydrofilne (Atenolol, Sotalol,

Nadolol)

• Długi czas eliminacji
• Trudniej przenikają prze barierę krew-

mózg

2. Lipofilne (Propranolol, Metoprolol,

Acebutolol)

• Krótszy czas eliminacji
• Łatwo przenikją barierę krew-mózg

Mechanizm działania:

1. Blok. rec.β-adrenergicznych

(dz.antagonistyczne)

2. Wewnętrzna aktywność

sympatykomimetyczna(dz.agonistyczna)

3. Nieswoiste właściwości błonowe (działanie

miejscowo znieczulające i chinidynopodobne)

Np. Prapranolol
Oksprenolol
Metoprolol
Acebutolol

Zastosowanie:

1. Zaburzenia rytmu serca
2. W chorobie niedokrwiennej serca
3. W nadciśnieniu tętniczym
4. W nadczynności tarczycy
5. Jaskra (np. Timolol, Betaksolol, Karteolol)
6. W profilaktyce migreny
7. W abstynencji alkoholowej
8. W nerwicach lękowych

Działania niepożądane:

1. Zaburzenia czynności serca i jego kurczliwości
2. Hipotonia ortostatyczna
3. Zaburzenia przewodnictwa u układzie

bodźcoprzewodzącym

4. Skurcz oskrzeli, duszności
5. Zaburzenia gospodarki lipidowej (np.Propranolol, Sotalol)
6. Zaspół oczno-śluzówkowo-skórny (Praktolol)
7. Zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego
8. Zmęczenie, bezsenność
9. Depresja

Interakcje:

1. Leki przeciwcukrzycowe i insulina
2. Leki hipotensyjne
3. Glikozydy nasercowe
4. Leki rozszerzające naczynia
5. Leki chinidynopodobne i antagoniści kanałów

wapniowych

6. NLPZ
7. Inhibitory enzymatyczne (fenytoina,

fenobarbital)

8. Cimetydyna
9. Pokarm

Propranolol

• Mechanizm działania:

1.

Nieselektywny antagonista rec.β

1

i β

2

2.

Brak aktywności wewnętrznej

3.

Silne dział.chinidynopodobne

4.

Działanie miejscowoznieczulające (x3

od prokainy)

5.

Działanie antyarytmiczne (x3

chinidyny)

6.

Silne dział. kardiodepresyjne

Propranolol

• Farmakodynamika:
1. Dobrze wchłania się z

p.pokarmowego

2. T1/2 i.v. =90 min
T1/2 p.o.=120 min
3. Wydalany w 90% z moczem, jako

aktywny produkt biotransformacji
( 4-hydroksypropranolol)

Propranolol

• Działanie:
1. Inotropowo ujemne (zmniejsza zapotrzebowanie

na tlen w chorobie niedokrwiennej serca)

2. Obniża ciśnienie tętnicze krwi
3. P.arytmiczne ( wydłuża czas refrakcji)
4. Zmniejsza przepływ wieńcowy
5. Po dłuższym stosowaniu zwiększa wrażliwość

receptorów adrenergicznych na aminy
katecholowe

Propranolol

• Wskazania:
1. Nadsiśnienie tętnicze obok leku moczopędnego
2. Choroba niedokrwienna serca
3. Nadkomorowe i komorowe zaburzenia rytmu

serca

4. Po zawale
5. Migrenowe bóle głowy
6. Nadczynność tarczycy

Propranolol

•

Działania niepożądane:

1. Osłabienie
2. Uczucie zmęczenia
3. Żawroty głowy
4. Zaburzenia ze strony p.pokarmowego
5. Bradykardia
6. Blok przedsionkowo-komorowy
7. Hipotonia
8. Koszmarne sny
9. Duszności
10. Nagłe przerwanie leczenia może spowodować: arytmię,

zawał, zgon

Propranolol

• Przeciwwskazania:
1. Bradykardia zatokowa
2. Astma oskrzelowa
3. Niewydolność serca
4. Cukrzyca (ostrożnie)

Timolol

Silniej działa od Propranololu
Zastosowanie w jaskrze (obniża

ciśnienie śródgałkowe)

Labetalol

• Mechanizm działania: jednoczesne

blokowanie rec.α i β (x5 silniej od

Propranololu)

• Kardioselektywny
• Brak aktywności wewnętrznej
• Powoduje rozkurcz naczyń

obwodowych (blok. rec.α ) i

zmniejszenie obciążenia następczego

Zastosowanie:

1. Nadciśnienie tętnicze w monoterapii

lub politerapii z lekami
moczopędnymi

2. Choroba niedokrwienna serca
3. Arytmia

Przeciwwskazania:

1. Astma oskrzelowa
2. Niewyrównana niewydolność

krążenia

3. Blok przedsionkowo-komorowy
4. Wstrząs kardiologiczny
5. Znaczna bradykardia
6. Ostrożnie u pacjentów z cukrzycą i

hiperlipidemią, niewydolność nerek i

wątroby