Ekonomia

Ekonomia

Rynek pracy i bezrobocie

Rynek pracy i bezrobocie

Błażej Łyszczarz

Błażej Łyszczarz

Rynek pracy

Rynek pracy

Na rynku pracy podobnie jak na rynkach

Na rynku pracy podobnie jak na rynkach

towarów czy innych usług mamy do

towarów czy innych usług mamy do

czynienia z grą popytu i podaży.

czynienia z grą popytu i podaży.

Przedmiotem transakcji na rynku pracy

Przedmiotem transakcji na rynku pracy

są umiejętności, zdolności,

są umiejętności, zdolności,

doświadczenia i motywacje ludzi,

doświadczenia i motywacje ludzi,

które składają się na kapitał ludzki.

które składają się na kapitał ludzki.

Praca na rynku pracy występuje w roli

Praca na rynku pracy występuje w roli

towaru, jest więc przedmiotem

towaru, jest więc przedmiotem

wymiany udostępnianym przez

wymiany udostępnianym przez

gospodarstwa domowe.

gospodarstwa domowe.

Popyt na pracę

Popyt na pracę

Popyt na pracę

Popyt na pracę

można określić jako

można określić jako

zapotrzebowanie przedsiębiorstw oraz

zapotrzebowanie przedsiębiorstw oraz

innych instytucji w gospodarce na

innych instytucji w gospodarce na

kapitał ludzki.

kapitał ludzki.



Popyt na pracę może być wyrażony jako

Popyt na pracę może być wyrażony jako

liczba stanowisk pracy lub oferowanych

liczba stanowisk pracy lub oferowanych

na rynku zasobów czasu pracy

na rynku zasobów czasu pracy



Czynnikami kształtującymi popyt na

Czynnikami kształtującymi popyt na

pracę są: cel produkcyjny

pracę są: cel produkcyjny

przedsiębiorstw, poziom techniczny

przedsiębiorstw, poziom techniczny

maszyn oraz przede wszystkim płaca

maszyn oraz przede wszystkim płaca

Podaż pracy

Podaż pracy

Podaż pracy

Podaż pracy

to liczba pracowników

to liczba pracowników

zatrudnionych lub gotowych do

zatrudnionych lub gotowych do

podjęcia pracy oraz oferowany przez

podjęcia pracy oraz oferowany przez

nich czas, który jest przeznaczony na

nich czas, który jest przeznaczony na

wykonanie tej pracy.

wykonanie tej pracy.



Czynnikami wpływającymi na wielkość

Czynnikami wpływającymi na wielkość

podaży pracy są: czynniki

podaży pracy są: czynniki

demograficzne (liczba ludności w

demograficzne (liczba ludności w

wieku produkcyjnym, współczynnik

wieku produkcyjnym, współczynnik

aktywności zawodowej), czynniki

aktywności zawodowej), czynniki

kształtujące czas pracy oraz płaca

kształtujące czas pracy oraz płaca

Równowaga na rynku pracy

Równowaga na rynku pracy

Równowaga na rynku

Równowaga na rynku

pracy występuje

pracy występuje

w momencie, gdy popyt na pracę

w momencie, gdy popyt na pracę

zrównoważy się z podażą pracy, czyli

zrównoważy się z podażą pracy, czyli

popyt przedsiębiorstw na siłę roboczą

popyt przedsiębiorstw na siłę roboczą

jest równy liczbie osób skłonnych

jest równy liczbie osób skłonnych

podjąć pracę przy danej płacy. Każdy,

podjąć pracę przy danej płacy. Każdy,

kto chce podjąć pracę przy

kto chce podjąć pracę przy

istniejącym poziomie płacy, znajduje

istniejącym poziomie płacy, znajduje

zatrudnienie.

zatrudnienie.

Równowaga na rynku pracy

Równowaga na rynku pracy



Płaca

Płaca

jest ceną rynkową na rynku pracy. Jej

jest ceną rynkową na rynku pracy. Jej

wysokość decyduje o równowadze na rynku

wysokość decyduje o równowadze na rynku

pracy

pracy



Istnieje jednak wiele innych czynników

Istnieje jednak wiele innych czynników

pośrednich mających wpływ na równowagę.

pośrednich mających wpływ na równowagę.

Po stronie popytu

Po stronie popytu

to: posiadanie

to: posiadanie

określonego kapitału, jakość,

określonego kapitału, jakość,

dyspozycyjność i zaangażowanie

dyspozycyjność i zaangażowanie

pracowników.

pracowników.

Po stronie podaży

Po stronie podaży

z kolei:

z kolei:

możliwości awansu i rozwoju,

możliwości awansu i rozwoju,

samozadowolenie z pracy, warunki pracy,

samozadowolenie z pracy, warunki pracy,

czas i koszty dojazdu do pracy

czas i koszty dojazdu do pracy

Bezrobocie

Bezrobocie

Na rynku pracy zarówno w stanie

Na rynku pracy zarówno w stanie

równowagi jak i nierównowagi

równowagi jak i nierównowagi

pomiędzy popytem a podażą pracy

pomiędzy popytem a podażą pracy

pojawia się bezrobocie

pojawia się bezrobocie

Bezrobocie

Bezrobocie

– zjawisko braku pracy

– zjawisko braku pracy

zarobkowej dla osób zdolnych do

zarobkowej dla osób zdolnych do

pracy i poszukujących jej

pracy i poszukujących jej

Przyczyny bezrobocia

Przyczyny bezrobocia

Bezpośrednią przyczyną bezrobocia jest

Bezpośrednią przyczyną bezrobocia jest

niewystarczająca liczba wolnych miejsc

niewystarczająca liczba wolnych miejsc

pracy w stosunku do ilości ubiegających się o

pracy w stosunku do ilości ubiegających się o

nie.

nie.

Przyczynami bezrobocia mogą być również:

Przyczynami bezrobocia mogą być również:



Wadliwa organizacja rynku pracy

Wadliwa organizacja rynku pracy



Brak odpowiednich kwalifikacji bezrobotnych

Brak odpowiednich kwalifikacji bezrobotnych



Oferowanie zbyt niskich stawek płac (np.

Oferowanie zbyt niskich stawek płac (np.

porównaniu z zasiłkiem dla bezrobotnych)

porównaniu z zasiłkiem dla bezrobotnych)



Automatyzacja produkcji

Automatyzacja produkcji



Stopień wykorzystania zasobów siły roboczej

Stopień wykorzystania zasobów siły roboczej

w rolnictwie

w rolnictwie

Bezrobotny

Bezrobotny



Pod pojęciem

Pod pojęciem

bezrobotnego

bezrobotnego

rozumie

rozumie

się zwykle osobę zdolną do pracy i

się zwykle osobę zdolną do pracy i

gotową do jej podjęcia w ramach

gotową do jej podjęcia w ramach

stosunku pracy w pełnym wymiarze

stosunku pracy w pełnym wymiarze

czasu pracy, pozostającą bez pracy,

czasu pracy, pozostającą bez pracy,

nie uczącą się w szkole i nie mającą

nie uczącą się w szkole i nie mającą

innego stałego źródła utrzymania.

innego stałego źródła utrzymania.

Rodzaje bezrobocia

Rodzaje bezrobocia

Bezrobocie strukturalne

Bezrobocie strukturalne

– występuje

– występuje

gdy istnieje niedopasowanie podaży

gdy istnieje niedopasowanie podaży

pracowników i popytu na nich na

pracowników i popytu na nich na

poszczególnych rynkach

poszczególnych rynkach



Powstaje w sytuacji gdy rośnie popyt na

Powstaje w sytuacji gdy rośnie popyt na

pracę jednego typu, a jednocześnie

pracę jednego typu, a jednocześnie

popyt na pracę innego typu spada zaś

popyt na pracę innego typu spada zaś

podaż nie dostosowuje się

podaż nie dostosowuje się

wystarczająco szybko.

wystarczająco szybko.



Niedopasowanie owo może mieć aspekt

Niedopasowanie owo może mieć aspekt

kwalifikacyjny, zawodowy, regionalny

kwalifikacyjny, zawodowy, regionalny

Rodzaje bezrobocia

Rodzaje bezrobocia



Ten typ bezrobocia występuje często

Ten typ bezrobocia występuje często

w gospodarkach, w których zachodzą

w gospodarkach, w których zachodzą

radykalne zmiany w mechanizmach

radykalne zmiany w mechanizmach

jej funkcjonowania (np. w Polsce po

jej funkcjonowania (np. w Polsce po

1989 roku)

1989 roku)



Bezrobocie takie ma często charakter

Bezrobocie takie ma często charakter

długotrwały, ponieważ jego likwidacja

długotrwały, ponieważ jego likwidacja

wymaga zmiany zawodu, kwalifikacji,

wymaga zmiany zawodu, kwalifikacji,

a nawet miejsca zamieszkania

a nawet miejsca zamieszkania

Rodzaje bezrobocia

Rodzaje bezrobocia

Bezrobocie frykcyjne

Bezrobocie frykcyjne

– występuje w

– występuje w

związku z nieustannym ruchem

związku z nieustannym ruchem

ludności

ludności



Bezrobocie frykcyjne uważa się za

Bezrobocie frykcyjne uważa się za

dobrowolne, gdyż opisuje ono

dobrowolne, gdyż opisuje ono

sytuacje, w której ludzie pozostają

sytuacje, w której ludzie pozostają

bez pracy w momencie gdy są w

bez pracy w momencie gdy są w

trakcie zmiany pracodawcy

trakcie zmiany pracodawcy

Rodzaje bezrobocia

Rodzaje bezrobocia



Ten rodzaj bezrobocia spowodowany jest

Ten rodzaj bezrobocia spowodowany jest

niedoskonałością informacji na rynku

niedoskonałością informacji na rynku

pracy. Pracownicy, jak i pracodawcy nie

pracy. Pracownicy, jak i pracodawcy nie

posiadają pełnej informacji o dostępnych

posiadają pełnej informacji o dostępnych

miejscach pracy i osobach

miejscach pracy i osobach

poszukujących pracy. Mogłoby ono

poszukujących pracy. Mogłoby ono

obniżyć się gdyby informacje docierały

obniżyć się gdyby informacje docierały

do zainteresowanych osób szybciej.

do zainteresowanych osób szybciej.



Ma ono charakter krótkookresowy i

Ma ono charakter krótkookresowy i

niegroźny dla funkcjonowania gospodarki

niegroźny dla funkcjonowania gospodarki

Rodzaje bezrobocia

Rodzaje bezrobocia

Bezrobocie klasyczne

Bezrobocie klasyczne

– występuje

– występuje

gdy płaca jest utrzymywana powyżej

gdy płaca jest utrzymywana powyżej

poziomu, przy którym krzywe popytu i

poziomu, przy którym krzywe popytu i

podaży pracy przecinają się

podaży pracy przecinają się



Ten rodzaj bezrobocia może być

Ten rodzaj bezrobocia może być

spowodowany działalnością związków

spowodowany działalnością związków

zawodowych lub ustawodawstwem,

zawodowych lub ustawodawstwem,

które określa poziom płacy

które określa poziom płacy

minimalnej, co powoduje utrzymanie

minimalnej, co powoduje utrzymanie

się płac na poziomie powyżej płacy

się płac na poziomie powyżej płacy

określającej poziom równowagi

określającej poziom równowagi

Rodzaje bezrobocia

Rodzaje bezrobocia



Ten rodzaj bezrobocia można więc

Ten rodzaj bezrobocia można więc

tłumaczyć ograniczeniami w

tłumaczyć ograniczeniami w

działaniu mechanizmów rynkowych

działaniu mechanizmów rynkowych

na rynku pracy

na rynku pracy



Ograniczenia te związane są właśnie

Ograniczenia te związane są właśnie

z tendencjami do usztywniania płac

z tendencjami do usztywniania płac

przez związki zawodowe

przez związki zawodowe

Rodzaje bezrobocia

Rodzaje bezrobocia



Bezrobocie technologiczne – praca

Bezrobocie technologiczne – praca

człowieka zostaje zastąpiona

człowieka zostaje zastąpiona

mechanizacją

mechanizacją



Bezrobocie sezonowe – występuje w

Bezrobocie sezonowe – występuje w

zależności od pór roku, najczęściej w

zależności od pór roku, najczęściej w

budownictwie, rolnictwie,

budownictwie, rolnictwie,

przetwórstwie

przetwórstwie



Bezrobocie regionalne – większe

Bezrobocie regionalne – większe

bezrobocie występuje w regionach o

bezrobocie występuje w regionach o

słabszej infrastrukturze, transporcie

słabszej infrastrukturze, transporcie

Rodzaje bezrobocia

Rodzaje bezrobocia

Rodzaje bezrobocia ze względu na czas

Rodzaje bezrobocia ze względu na czas

pozostawania bez pracy:

pozostawania bez pracy:



Krótkookresowe – do 3 m-cy

Krótkookresowe – do 3 m-cy



Średniookresowe – 3-12 m-cy

Średniookresowe – 3-12 m-cy



Długookresowe – powyżej 12 m-cy

Długookresowe – powyżej 12 m-cy

Bezrobocie chroniczne – zjawisko

Bezrobocie chroniczne – zjawisko

trwałe obejmujące określone grupy

trwałe obejmujące określone grupy

ludności, np. młodzież, osoby starsze

ludności, np. młodzież, osoby starsze

Ekonomiczne skutki

Ekonomiczne skutki

bezrobocia

bezrobocia

Skutki masowego bezrobocia są dotkliwe

Skutki masowego bezrobocia są dotkliwe

nie tylko dla samych bezrobotnych i ich

nie tylko dla samych bezrobotnych i ich

rodzin ale także dla całego

rodzin ale także dla całego

społeczeństwa.

społeczeństwa.



Najistotniejszą stratą dla społeczeństwa

Najistotniejszą stratą dla społeczeństwa

jako całości jest spadek PKB

jako całości jest spadek PKB





spadek

spadek

dochodów gosp. dom. a tym samym

dochodów gosp. dom. a tym samym

popytu

popytu



Państwo przy wysokim bezrobociu ponosi

Państwo przy wysokim bezrobociu ponosi

wysokie koszty świadczeń socjalnych, co

wysokie koszty świadczeń socjalnych, co

zmusza do utrzymywania podatków na

zmusza do utrzymywania podatków na

wyższym poziomie

wyższym poziomie

Ekonomiczne skutki

Ekonomiczne skutki

bezrobocia

bezrobocia



Przy wysokim poziomie bezrobocia wśród

Przy wysokim poziomie bezrobocia wśród

ludzi zatrudnionych wzrasta poczucie

ludzi zatrudnionych wzrasta poczucie

zagrożenia utraty pracy

zagrożenia utraty pracy



Ograniczone zostają dochody budżetowe

Ograniczone zostają dochody budżetowe

(bezrobotni nie płacą podatków),

(bezrobotni nie płacą podatków),

zwiększają się z kolei wydatki na

zwiększają się z kolei wydatki na

świadczenia socjalne, co prowadzi do

świadczenia socjalne, co prowadzi do

przyrostu długu publicznego

przyrostu długu publicznego



Duże i długotrwałe bezrobocie w

Duże i długotrwałe bezrobocie w

pewnych regionach może prowadzić do

pewnych regionach może prowadzić do

powstawania sfer ubóstwa

powstawania sfer ubóstwa

Pozaekonomiczne skutki bezrobocia

Pozaekonomiczne skutki bezrobocia

Bezrobocie niesie za sobą także koszty

Bezrobocie niesie za sobą także koszty

indywidualne, nieszacowalne z

indywidualne, nieszacowalne z

ekonomicznego punktu widzenia,

ekonomicznego punktu widzenia,

jednak bardzo istotne.

jednak bardzo istotne.



Pogorszenie standardu życia

Pogorszenie standardu życia



Poczucie obniżenia statusu

Poczucie obniżenia statusu



Izolacja społeczna

Izolacja społeczna



Zaniechanie uczestnictwa w życiu

Zaniechanie uczestnictwa w życiu

politycznym, kulturalnym,

politycznym, kulturalnym,

społecznym

społecznym

Metody przeciwdziałania

Metody przeciwdziałania

bezrobociu

bezrobociu

W każdym programie przeciwdziałania

W każdym programie przeciwdziałania

bezrobociu można wyodrębnić część

bezrobociu można wyodrębnić część

aktywną, mającą na celu redukcję

aktywną, mającą na celu redukcję

bezrobocia oraz część pasywną

bezrobocia oraz część pasywną

obejmującą pomoc socjalną dla osób

obejmującą pomoc socjalną dla osób

bezrobotnych.

bezrobotnych.

Aktywna polityka państwa na rynku

Aktywna polityka państwa na rynku

pracy

pracy

Aktywna polityka wykorzystuje

Aktywna polityka wykorzystuje

instrumenty ekonomiczne.

instrumenty ekonomiczne.

Polityka makroekonomiczna

Polityka makroekonomiczna

–

–

ograniczenie bezrobocia za pomocą

ograniczenie bezrobocia za pomocą

instrumentów fiskalnych (podatki,

instrumentów fiskalnych (podatki,

wydatki budżetowe) i pieniężnych

wydatki budżetowe) i pieniężnych

(stopy procentowe, podaż pieniądza).

(stopy procentowe, podaż pieniądza).

Instrumenty te skierowane są na

Instrumenty te skierowane są na

stymulowanie popytu globalnego na

stymulowanie popytu globalnego na

towary i stwarzanie producentom

towary i stwarzanie producentom

korzystniejszych warunków działania w

korzystniejszych warunków działania w

gospodarce

gospodarce

Aktywna polityka państwa na rynku

Aktywna polityka państwa na rynku

pracy

pracy

Polityka mikroekonomiczna

Polityka mikroekonomiczna

– obejmuje

– obejmuje

stosowanie mechanizmów , które dążą

stosowanie mechanizmów , które dążą

do poprawy funkcjonowania rynku

do poprawy funkcjonowania rynku

pracy:

pracy:



Publiczne programy zatrudnienia

Publiczne programy zatrudnienia



Prace interwencyjne i aktywizacja

Prace interwencyjne i aktywizacja

absolwentów

absolwentów



Pożyczki na tworzenie małych firm

Pożyczki na tworzenie małych firm



Szkolenia i przekwalifikowanie

Szkolenia i przekwalifikowanie

bezrobotnych

bezrobotnych



Przygotowanie zawodowe młodocianych

Przygotowanie zawodowe młodocianych

Pasywna polityka państwa na rynku

Pasywna polityka państwa na rynku

pracy

pracy

Pasywna polityka obejmuje z kolei

Pasywna polityka obejmuje z kolei

pomoc finansową dla bezrobotnych.

pomoc finansową dla bezrobotnych.



Zasiłki dla bezrobotnych

Zasiłki dla bezrobotnych



Jednorazowe odszkodowania dla osób

Jednorazowe odszkodowania dla osób

zwalnianych (odprawy)

zwalnianych (odprawy)



Świadczenia przedemerytalne

Świadczenia przedemerytalne