NIENARKOTYCZNE

(NIEOPIOIDOWE)

LEKI PRZECIWBÓLOWE

NIENARKOTYCZNE LEKI

PRZECIWBÓLOWE



„małe” analgetyki



różnorodna budowa chemiczna - podobny

profil działania (przeciwbólowo,
przeciwgorączkowo, niektóre również
przeciwzapalnie) w odróżnienia od leków
opioidowych - nie wykazują działania
psychotropowego



Najczęściej stosowane leki!



PERCEPCJA BÓLU (MÓZG) →

PRZEWODZENIE BÓLU (NERWY) →
MEDIATORY ZAPALENIA: GENEROWANIE
CZUCIA BÓLU

MECHANIZM TERMOREGULACJI



EGZOGENNY PIROGEN → MAKROFAG →

INTERLEUKINA-1 → OŚRODEK
TERMOREGULACJI: PROSTAGLANDYNY →
cAMP → ↑ wytwarzania ciepła, ↓ utraty
ciepła → GORĄCZKA

NIENARKOTYCZNE LEKI

PRZECIWBÓLOWE



Pochodne aniliny – np. paracetamol



Działanie:



przeciwbólowe



Przeciwgorączkowe

NIENARKOTYCZNE LEKI

PRZECIWBÓLOWE



Niesteroidowe leki przeciwzapalne – np.

ASA



Działanie:



przeciwbólowe



przeciwzapalne



przeciwgorączkowe



antyagregacyjne

PARACETAMOL

–

Mechanizm działania – hamowanie COX w OUN, ale
nie obwodowo!

–

Efekt – działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe

–

Wskazania – bóle o różnej etiologii i gorączka

–

Przeciwwskazania – nadwrażliwość, niewydolność
wątroby i nerek, niedokrwistość, niedobory
enzymatyczne

–

Uwaga na różnorodność preparatów, w tym złożone!

–

Dawkowanie: 11 mg/kg m.c. (nie częściej niż co 4-6h),
u dorosłych w dawkach 500-1000mg (2,0-4,0g/24h,
nie powinno się przekraczać 4g/24h)

Mieszanki z paracetamolem



Paracetamol jest składnikiem wielu

mieszanek przeciwbólowych, w skład których
wchodzą leki przeciwbólowe z grupy opioidów
charakteryzujące się niewielkim potencjałem
wywoływania zależności, takie jak kodeina lub
propoksyfen , wybitnie zwiększające
skuteczność działania przeciwbólowego.



Hepatotoksyczność – uszkodzenie wątroby jest
następstwem tworzenia i akumulacji silnie
hepatotoksycznego metabolitu, który nie może być
dostatecznie szybko sprzężony z glutationem.



U małych dzieci (do 4rż), u których aktywność układu
cytochromów nie jest w pełni rozwinięta, toksyczny
metabolit praktycznie nie powstaje, nie dochodzi więc do
uszkodzenia wątroby nawet przy stosowaniu dawek
większych od zazwyczaj zalecanych.



Uszkodzenia nerek w zasadzie nie są wywoływane przez
sam paracetamol. Przypadki takie opisywano przy
łącznym stosowaniu paracetamolu i kwasu
acetylosalicylowego.

ZATRUCIE PARACETAMOLEM

ZATRUCIA PARACETAMOLEM



Po 2-4 dniach: brak łaknienia, bóle brzucha,

nudności i wymioty, biegunka, żółtaczka oraz
senność, zaburzenia świadomości



Po 4-6 dniach: encefalopatia wątrobowa i

obrzęk mózgu, depresja oddechowa,
zaburzenia rytmu i zapaść naczyniowa, DIC i
zaburzenia metaboliczne



Leczenie – antidotum: N-acetylocysteina

NIESTEROIDOWE LEKI

PRZECIWZAPALNE

•

Mechanizm działania (ośrodkowy i
obwodowy)- hamowanie COX, wpływ na
kaskadę kwasu arachidonowego.

•

Efekt – działanie przeciwzapalne,
przeciwbólowe, przeciwgorączkowe,
antyagregacyjne.

•

Działania niepożądane – ze strony przewodu
pokarmowego, ze strony wątroby i nerek
oraz reakcje alergiczne.

NLPZ I generacja:



Pochodne kwasów karboksylowych:



Salicylany



Pochodne kwasu indolooctowego



Pochodne kwasu fenylooctowego



Pochodne kwasu fenylopropionowego



Pochodne kwasu fenamowego



Pochodne kwasu enolowego

NLPZ



Działania niepożądane:



Niekorzystny wpływ na przewód pokarmowy

(zachamowanie syntezy prostaglandyny – PGE2 i

prostacykliny - PGI2). Zarówno PGE2 jak i PGI2 działają

ochronnie na błonę śluzową przewodu pokarmowego;

zahamowanie ich biosyntezy zmniejsza wytwarzanie

śluzu i uwalnianie wodorowęglanów, wskutek czego

łatwiej dochodzi do uszkodzenia błony śluzowej

Objawy dyspeptyczne, jak nudności, uczucie ciężaru i

dyskomfortu w nadbrzuszu.



Najpoważniejsze są ciężkie uszkodzenia górnej części

przewodu pokarmowego, na które składają się

krwawienia (utrata krwi z kałem, niedokrwistość

mikrocytarna), owrzodzenia, perforacje, zgon.

NLPZ



U osób starszych do perforacji może dochodzić bez

wyraźnych objawów, na co składa się zarówno

podwyższony próg doznań bólowych tej grupy, jak i

właściwości przeciwbólowe NLPZ.



Wywołane przez NLPZ uszkodzenia przewodu

pokarmowego zależą od długości okresu stosowania oraz

wielkości dawek: im bardziej dawki te zbliżają się do

dawek maksymalnych, tym prawdopodobieństwo

uszkodzenia przewodu pokarmowego jest większe.



Należy pamiętać, że przy stosowaniu 2 leków z grupy

NLPZ szczególnie łatwo dochodzi do uszkodzenia

przewodu pokarmowego. Nie należy kojarzyć NLPZ ze

sobą.



Uszkodzenia występują też częściej przy kojarzeniu NLPZ

ze sterydami lub przy stosowaniu NLPZ przez osoby

nadużywające alkoholu

NLPZ



Próby zmniejszenia częstości owrzodzeń żołądka i
dwunastnicy po NLPZ za pomocą leków zobojętniających
skazane są na niepowodzenie: leki te mogą co najwyżej
upośledzać wchłanianie (a zatem i skuteczność
terapeutyczną) NLPZ, nie chronią jednak przed
uszkodzeniem.



Inhibitory pompy protonowej (omeprazol, lansoprazol,
pantoprazol, rabeprazol) skutecznie leczą zarówno
wrzody żołądka, jak i dwunastnicy po odstawieniu NLPZ.



Jedynym jak dotychczas lekiem zapobiegającym wrzodom
przy stosowaniu NLPZ jest analog PGE2 – mizoprostol.
Jednak lek ten w dawce leczniczej wywołuje u
praktycznie wszystkich leczonych nasilone biegunki.

NLPZ



Upośledzenie czynności nerek – prowadzi do

retencji sodu (i wody) z następczymi
obrzękami i skłonnością do nadciśnienia. Jest
to szczególnie widoczne u chorych z już
upośledzoną czynnością nerek, nadciśnieniem
lub niewydolnością krążenia. Należy
pamiętać, że nefrotoksycznie działają również
koksyby.

Salicylany



Kwas acetylosalicylowy



Diflunisal



Salsalat



Salicylamid



Benorytal

Kwas acetylosalicylowy

•

Najstarszy lek przeciwzapalny i

przeciwgorączkowy, działa też przeciwbólowo i

antyagregacyjnie

•

Wskazania – bóle różnego pochodzenia

(nieskuteczny w bólach trzewnych), gorączka,

przeziębienia, dolegliwości reumatyczne,

prewencja wtórna zawału mięśnia sercowego

•

Działania niepożądane – ulcerogenne, ze strony

wątroby i nerek oraz OUN, zaburzenia

krzepnięcia krwi, reakcje alergiczne

•

Interakcje – wypieracz innych leków z połączeń

białkowych



Przeciwzapalnie: praktycznie nie wykorzystuje się
działania przeciwzapalnego (wymagana minimalna dawka
dobowa w RZS to 3,6g/24h, skutek występuje po kilku
dniach), inne leki są skuteczniejsze w mniejszych
dawkach!



Przeciwgorączkowe: nie stosuje się u dzieci poniżej 12 rż,
ponieważ odczyny gorączkowe często zależą od zakażeń
wirusowych, a zastosowanie kwasu acetylosalicylowego w
takich przypadkach zagraża wystąpieniem zespołu
Reye’a! Jako lek przeciwgorączkowy został on całkowicie
zastąpiony przez paracetamol i ibuprofen. W dawkach
325-500mg kwas acetylosalicylowy działa przeciwbólowo
porównywalnie do paracetamolu

Kwas acetylosalicylowy

Kwas acetylosalicylowy



Przedstawione uwarunkowania prowadzą do wniosku, że
doraźne stosowanie kwasu acetylosalicylowego do
znoszenia bólu musi ograniczać się do łagodnych i
umiarkowanych bólów, takich jak ból głowy, bóle po
ekstrakcji zęba itp.



Lek ten przypuszczalnie odszedłby do lamusa, gdyby nie
działanie przeciwpłytkowe:



Dawka kardiologiczna (przeciwagregacyjnie na płytki
krwi): 75mg/24h



Niemal natychmiastowe działanie przeciwpłytkowe po
dawce >375mg (stąd w zawale zaleca się możliwie
najszybsze jednorazowe zastosowanie dawki 375-500mg)

Pochodne kwasu indolooctowego:



Indometacyna



Sulindak



Acemetacyna



Tolmetyna

Indometacyna



Niemal wybiórczy inhibitor COX-1



Najczęściej wywołuje uszkodzenia przewodu

pokarmowego oraz zgony ze wszystkich
NLPZ!!



Wykorzystywana praktycznie tylko do

zamykania drożnego przewodu tętniczego
Botalla u wcześniaków (na oddziale
intensywnej terapii)

Pochodne kwasu

fenylooctowego



Diklofenak



Alklofenak



Fenklofenak

Diklofenak



Silne działanie przeciwzapalne i

przeciwbólowe



Najsilniej działający przeciwbólowo (obok

naproksenu i ketoprofenu)



Czopki, roztwory i.m., i.v., maści



Dawkowanie: przy długotrwałym stosowaniu

zazwyczaj podaje się75-100mg dziennie,
dobowa dawka maksymalna wynosi 150mg.

Pochodne kwasu

fenylopropionowego



Ibuprofen



Naproksen (zwykle stosuje się 250mg,

jednorazowa dawka maksymalna 500mg)



Fenbufen



Flubiprofen



Ketoprofen



Kwas tiaprofenowy



Oksaprozyna

Ibuprofen

•

Ibuprofen silne działanie przeciwzapalne,

przeciwbólowe i przeciwgorączkowe,

przeciwagregacyjne.

•

Jako lek przeciwbólowy (łagodne i średnie bóle) i

przeciwzapalny w reumatoidalnym zapaleniu

stawów, chorobie zwyrodnieniowej stawów

obwodowych i kręgosłupa oraz innych chorobach

reumatycznych. Również w leczeniu zmian

pourazowych, przeciążeniowych i zapalnych

tkanek okołostawowych: ścięgien, więzadeł,

mięśni, torebek stawowych, kaletek maziowych i

pochewek ścięgnistych. Także w innych stanach

bólowych (m.in. bóle głowy, zębów,

miesiączkowe) oraz w gorączce.

Ibuprofen



Maksymalne działanie przeciwbólowe

występuje w dawce 400mg

Pochodne kwasu fenamowego



Kwas mefenamowy



Kwas meklofenamowy



Kwas niflumilowy

Pochodne kwasu enolowego



Oksykamy



Piroksykam



Izoksikam



Tenoksikam



Pirazolidynodiony



Fenylbutazon



oksyfebutazon

NLPZ II generacji:

•

Bardziej selektywnie hamują COX-2 niż COX-1



Etodolak (po zostosowaniu dużej dawki –
400 mg – łagodzenie bólów pooperacyjnych
utrzymuje się przez ok. 6h)



Meloksikam (przeciwwskazany u osób
uczulonych na sulfonamidy)



Nabumeton



Nimesulid (nie wpływa na agregację płytek)

Selektywne inhibitory COX-2 - koksyby



Praktycznie wybiórczo hamują COX-2

(teoretycznie nie ma działań niepożądanych z
przewodu pokarmowego, nerek wątroby itp.,
za to wybiórczo działają na ból, zapalenie,
gorączkę) Nie mają też działania
przeciwagregacyjnego a czasem mogą nawet
nasilać agregację (zwiększać
prawdopodobnieństwo zawału mięśnia
sercowego)

Selektywne inhibitory COX-2



Celekoksyb



Rofekoksyb



Etorikoksyb



Waldekoksyb



Parekoksyb



Lumirakoksyb

Rofekoksyb

Pochodne pirazolonu



Metamizol



Fenylbutazon



Propyfenazon

Metamizol (Pyralgina)

•

Niepodważalne działanie
przeciwbólowe i
przeciwgorączkowe ALE
NIEPODWAŻALNE RÓWNIEŻ
DZIAŁANIA UBOCZNE!

•

Lek wycofany z kilku krajów w
Europie!

•

Działanie mielotoksyczne –
toksycznie na szpik

•

Przeciwwskazany w ciąży-u kobiet,
które otrzymywały ten lek podczas
ciąży stwierdzono blisko 10-krotnie
częstsze występowanie guzów nerki

Metamizol



U dorosłych lek jest stosowany doraźnie

doustnie w dawkach jednorazowych 500 mg –
1,0 g, pozajelitowo w dawce do 2,5 g