Wstrząs

anafilaktyczny

•

przyczyny

•

leczenie

Wstrząs anafilaktyczny

definicja

Gwałtowny i najgroźniejszy objaw kliniczny alergii
o charakterze ogólnoustrojowym. Zależy od
reakcji przeciwciała typu IgE z alergenem, którym
jest najczęściej lek lub wstrzyknięte białko
(rzadziej składnik pokarmowy). Wstrząs
anafilaktyczny jest gwałtowną reakcją
anafilaktyczną w ogólnoustrojowej, najcięższej
postaci. W jej wyniku uwolnione zostają silne
mediatory chemiczne działające głównie na
mięśnie gładkie i układ naczyniowy. Warunkiem
wystąpienia takiej reakcji jest, co najmniej
dwukrotne zetknięcie się organizmu z danym
antygenem. Pierwsze pobudza układ
immunologiczny do produkcji przeciwciał, drugie
wyzwala reakcję antygen-przeciwciało wśród
objawów anafilaksji.

Jest to klasyczna forma reakcji typu I. W jej
wyniku uwalniane są substancje chemiczne
(m.in. histamina, bradykinina,
prostaglandyna, leukotrieny) działające na
mięśnie gładkie i układ naczyniowy. W
wyniku rozszerzenia naczyń włosowatych
chory wykrwawia się do swojego łożyska
naczyniowego, a wzrost ich
przepuszczalności powoduje ucieczkę osocza
do przestrzeni pozakomórkowej ze
wszystkimi następstwami
charakterystycznymi dla wstrząsu
hipowolemicznego.

Wstrząs anafilaktyczny

patogeneza

• nagły początek

• objawy zagrażające życiu chorego,

• odwracalność objawów - pod

wpływem leczenia, a niekiedy
samoistnie

Wstrząs anafilaktyczny

cechy

• leki:

 antybiotyki: m.in. penicylina, cefalosporyny,

aminoglikozydy, tetracyklina

 witaminy: kwas foliowy, tiamina,

cyjanokobolamina

 płyny infuzyjne: dextran

Wstrząs anafilaktyczny

czynniki sprawcze

• leki cd:

 hormony: insulina, ACH, parathormon

 leki anestetyczne (suksametonium)
 środki kontrastowe z jodem używane w

radiologii

 niesteroidowe leki przeciwzapalne (aspiryna)
 narkotyczne środki przeciwbólowe (morfina)

Wstrząs anafilaktyczny

czynniki sprawcze

• enzymy: trypsyna, chymotrypsyna, papaina,
• surowice: anatoksyna tężcowa, jadu

kiełbasianego, zgorzeli, jadów węży itd.

• produkty żywnościowe (gł. orzeszki ziemne, ryby,

skorupiaki, owoce cytrusowe i inne) i dodatki do
żywności (chemiczne środki konserwujące)

Wstrząs anafilaktyczny

czynniki sprawcze

• jady owadów błonkoskrzydłych (rzędu Ordo,

grupa Hymenoptera)

• immunoterapia alergenem (tzw. odczulanie)
• lateks
• przetoczenia krwi lub preparatów

krwiopochodnych

Wstrząs anafilaktyczny

czynniki sprawcze

Stadia wstrząsu:
• Stadium 0 Reakcja miejscowa: zmiany ograniczone

w miejscu kontaktu z alergenem – rumień, obrzęk;

• Stadium 1 Lekka reakcja ogólna: zmiany skórne

rozsiane – świąd, pokrzywka, rumień; wyciek z nosa,
łzawienie, dysfonia; niepokój, ból głowy;

• Stadium 2 Nasilona reakcja ogólna: reakcje skórne

jak w stadium 1; hipotonia, tachykardia, arytmia,
duszność, objawy dyspepsji (nudności, wymioty,
biegunka), odczuwanie lęku;

• Stadium 3 Groźna reakcja ogólna: objawy wstrząsu

anafilaktycznego – ciężka hipotonia, obrzęk krtani,
bronchospazm (skurcz oskrzeli) prowadzący do
asfiksji, zaburzenia świadomości, ostra dyspepsja;

• Stadium 4 Niewydolność narządowa – niewydolność

krążeniowa prowadząca do zatrzymania oddechu.

Wstrząs anafilaktyczny

fazy

• złe samopoczucie, niepokój, świąd dłoni i

stóp,

• blednięcie, zmiana rysów twarzy, chory traci

świadomość,

• źrenice rozszerzone, oddech szybki i płytki,
• wymioty i biegunka
• HR przyspieszone, tony ciche, ledwo

słyszalne, tętno niewyczuwalne, ciśnienie
bardzo niskie i nieoznaczalne

• skóra wilgotna, zimne kończyny.

Wstrząs anafilaktyczny

objawy

Leczenie wstrząsu zależy od jego fazy oraz od
środka sprawczego (wywiad!). Jeżeli
zauważymy początkowe objawy po
wstrzyknięciu dożylnym leku (tzw. Stadium I
anafilaksji):

• powinna zostać założona opaska uciskowa

powyżej miejsca wkłucia,

• równocześnie podaje się:

 glikokortykosteroid –

hydrokortyzon

w dawce do 200 mg (nie więcej niż 1,5 g na

dobę) aby zapobiec rozwijaniu się kolejnych
objawów wstrząsu.

Wstrząs anafilaktyczny

leczenie

U chorych w bardzo ciężkim stanie (tzw. Stadium
III),

w razie zatrzymania czynności serca należy

przystąpić do postępowania reanimacyjnego.

Wstrząs anafilaktyczny

leczenie

U pacjentów w stanie średnio ciężkim (Stadium II), którzy
najczęściej trafiają na szpitalne oddziały ratunkowe
obowiązuje rutynowe leczenie przeciwwstrząsowe:

• Oddychanie czystym tlenem,

• Podawanie dożylnie płynów tj.

Dextran

40.000 i

NaCl

0,9% oraz 50 ml 8,4% roztworu

NaHCO

3

Wstrząs anafilaktyczny

leczenie

W następnej kolejności stosujemy farmakoterapię:

•

Adrenalina [Epinefryna]

– lek z wyboru - 1 mg

rozcieńczony w 10 ml soli fizjologicznej -
podawany po 0,5 ml w odstępach 5-15
minutowych, kontrolując ciśnienie tętnicze
pacjenta.
-

lek sympatykomimetyczny pobudzający

zarówno

pośrednio jak i bezpośrednio

receptory α i β.

Wstrząs anafilaktyczny

farmakoterapia

• W dalszej kolejności:



Hydrokortyzon

w dawce 100 – 200 mg –

dożylnie w postaci soli sodowej bursztynianu
lub doustnie.

- Główny kortykosteroid kory nadnerczy

otrzymywany syntetycznie ,

- W większych stężeniach ma działanie

przeciwzapalne, przeciwalergiczne,
przeciwświądowe.

Wstrząs anafilaktyczny

farmakoterapia



Aminofilina

w dawce 200 mg domięśniowo lub

dożylnie

- Działa poprzez uwolnienie teofiliny, która

hamuje fosfodiesterazę oraz blokuje receptory
adenozynowe.

- Rozkurcza mięśnie gładkie oskrzeli, a także

naczyń krwionośnych, zwiększa przepływ
nerkowy, obniża ciśnienie tętnicze,

- Działa ino- i chronotropowo dodatnio na serce.
- Lek powszechnie stosowany w astmie oraz

innych stanach przebiegających ze zwężeniem
oskrzeli.

Wstrząs anafilaktyczny

farmakoterapia



Difenhydramina

w dawce 50 – 100 mg najczęściej

doustnie.
-

lek przeciwhistaminowy, inhibitor receptorów

H

1,

-

zmniejsza objawy alergiczne związane z

uwalnianiem

histaminy,

-

podana ogólnie działa też cholinolitycznie.



Izoprenalina

w dawce 0,2 mg dożylnie

-

lek pobudzający receptory β , zapobiegający
skurczowi oskrzeli.

-

działa pobudzająco na mięsień sercowy.

Wstrząs anafilaktyczny

farmakoterapia

Podsumowując:
1. NaCl 0,9% z 8,4% roztworem NaHCO

4

lub Dextran 40.000

2. Epinefryna [Adrenalina] 1 mg w

iniekcji i.v.,

3. Hydrokortyzon 100 – 200 mg w

iniekcji i.v.,

4. Aminofilina 200 mg i.m lub i.v,
5. Izoprenalina 0,2 mg dożylnie.

Wstrząs anafilaktyczny

farmakoterapia – podsumowanie

Wstrząs anafilaktyczny

koniec