FARMAKOLOGIA

UKŁADU

ADRENERGICZNEGO

NEUTOPRZEKAŹNIKI UKŁADU

ADRENERGICZNEGO

RECEPTORY:

α

β

α

1

α

2

β

1

β

2

β

3

β

4

RECEPTORY α-ADRENERGICZNE

Naczynia
krwionośn
e

Skurcz

Oskrzela

Skurcz, hamowanie
wydz. śluzu

Serce

Zwiększenie
pobudliwości

Nerki

Hamowanie
wydzielania
reniny

Jelita

Skurcz zwieraczy

Nasieniow
ody

Skurcz, wytrysk

Glikogenoli
za

Pobudzenie

OUN

aktywacja

OUN

Efekt

Efekt

hipotensyjny,

hipotensyjny,

efekt sedatywny

efekt sedatywny

Naczynia
krwionośne

Skurcz

Zakończeni
a neuronów

Hamowanie
uwalniania
neuroprzekaźników

Trzustka

Hamowanie
wydzielania
insuliny

HAMOWANIE FUNKCJI
NEURONÓW, W TYM REC.
ADRENERGICZNYCH

heterorecep
tory

POBUDZANIE
FUNKCJI NARZĄDÓW

FARMAKOLOGIA, W. Kostowski i Z. Herman

α

1B,C

Kanał
wapniowy
typu L

α

1A

http://www.mun.ca/biology/desmid/brian/BIOL2060/BIOL2060-14/1424.jpg

α

1

α

2

RECEPTORY β -ADRENERGICZNE

Serce

Działanie :
Inotropowe
Chronotropowe
Dromotropowe
batmotropowe

β

1

>β

2

Naczynia krwionośne

Rozkurcz

β

2

> β

1

Oskrzela

Rozkurz, wzrost
wydzielania śluzu

β

2

> > β

1

Przewód pokarmowy

relaksacja

β

2

> β

1

Pęcherz moczowy

Rozkurcz zwieracza

Β

2

Nerki

Zwiększenie
wydzielania reniny

Β

1

Wątroba

Glikogenoliza

β

2

> β

1

Adipocyty

Nasilenie lipozlizy

β

3

> β

2

Trzustka

Zwiększenie
wydzielania insuliny

β

2

> β

1

ZWIĄZKI SYMPATYKOMIMETYCZNE

(SYMPATOMIMETYCZNE)

ADRENERGIKI (ADRENOMIMETYKI)-pobudzające rec. α β

SYMPATYKOMIMETYKI

BEZPOŚREDNIE

POŚREDNIE

Uwalniające endogenną NA

NATURALNE
NEUROPRZEKAŹNIKI

SYNTETYCZNE
POCHODNE

ZWIĘKSZAJĄCE
UWALNIANIE NA

HAMUJĄCE
ROZKŁAD NA

HAMUJĄCE
WYCHWYT
ZWROTNY NA

ADRENERGIKI

BEZPOŚREDNIE

1) α β 2) α

3) β

SYNTEZA ADRENALINY

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Biosynthese_Adrenalin.png/480px-Biosynthese_Adrenalin.png

AGONIŚCI REC. α β

ADRENALINA I NORADRENALINA

ROZKŁAD NA I A

2. Wchłaniane zwrotne do neuronu i
utlenienie do kwasu 3,4
dihudroksymasłowego

1. Działanie COMT i MAO

BUDOWA CHEMICZNA

! α i ß

! α i ß

! ß

! ß

2

! ß

2

Brak podstawników w pierścieniu aromatycznym
-większe działanie ośrodkowe

• ADRENALINA α<β

1. Serce: - inotropowo +

Chronotropowo

+

Dromotropowo -

Odruch z baroreceptorów-
Zwolnienie tętna

Zwiększona
pojemność
lewej komory

2. mięśnie naczyń, głównie naczyń żylnych i małych tętniczek;
rec.

α

3. Mięśnie gładkie pobudzenie rec.

β

2

MAŁE DAWKI
-OBNIŻENIE CIŚNIENIA
(PRZEWAGA DZIAŁANIA NA REC. Β)

DUŻE DAWKI (lub podanie dożylne):
-WZROST CIŚNIENIA SKURCZOWEGO
ALE SPADEK ROZKURCZOWEGO

Inne działania:

• Rozkurcza mięśnie gładkie p.p
• Zmniejsza skurcz macicy
• Rozkurcz oskrzeli
• Nasilenie metabolizmu (wzrost

stęż. Glukozy, mleczanów i
wolnych kwasów tłuszczowych)

ZASTOSOWANIE:

• Wstrząs anafilaktyczny-podskórnie
(dożylnie NIE-zaburzenia rytmu

serca)

• Dodatek do środków miejscowo

znieczulających

DZIAŁANIA

NIEPOŻADANE:

• Zaburzenia rytmu komorowego
• Nagły wzrost ciśnienia
• Zaburzenia oddychania
• Bóle głowy
• Drżenia mięśniowe

NORADRENALINA

SILNY agonista α,
względnie silnie na β1, prawie wcale na β2

•Skurcz naczyń krwionośnych, zwiększa opór obwodowy

Wzrasta ciśnienie skurczowe i rozkurczowe

• zmniejszony rytm serca- Odruch z baroreceptorów

Zarówno A jak i NA pogłębiają zmniejszenie ukrwienia mózgu-

Efekt patologiczny

ZASTOSOWANIE:
W warunkach szpitalnych;Wstrząs pochodzenia np. Sercowego- dożylnie

DOPAMINA

• PREKURSOR A i NA

Małe dawki

Pobudzenie rec D1

-rozszerzenie

naczyń gł. Nerkowych,

wieńcowych

Większe dawki-
pobudza rec ß1

(stymulacja serca)

Większe dawki

Działanie na rec α1

(skurcz naczyń, wzrost

oporu obwodowego)

ZASTOSOWANIE:

Niektóre postacie i fazy
wstrząsu

Ciężka niewydolność
serca ze skąpomoczem

Wstrząs kardiogenny i
septyczny

2. ADRENERGIKI DZIAŁAJĄCE NA REC α

• 2A. NIESELEKTYWNI

• OKSYMETAZOLINA

• 2B.SELEKTYWNI
• A) Agoniści α1

• FENYLEFRYNA, METOKSAMINA
• MEFENTERAMINA, METARAMINOL

• MIDODRYNA

• B) Agoniści α2

• KLONIDYNA

2B.SELEKTYWNI

A) Agoniści α1

FENYLEFRYNA, METOKSAMINA

MEFENTERAMINA, METARAMINOL-+ uwalnianie

endogennej NA

MIDODRYNA-prolek (hipotonia ortostatyczna)

KSYLOMATZAOLINA, NAFAZOLINA

DZIAŁANIE;
-

SKURCZ NACZYŃ KRWIONOŚNYCH-WZROST CIŚNIENIA

TĘTNICZEGO

-ODRUCHOWE POBUDZENIE NERWU BŁĘDNEGO-

BRADYKARDIA

ZASTOSOWANIE;

-wstrząs
- dodatek do kropli do nosa
- dodatek do środków miejscowo znieczulających

B)SELEKTYWNI Agoniści α2

KLONIDYNA

GUANAFACYNA, GUANABENZ

APRAKLONIDYNA

ALFA-METYLDOPA

• STYMULACJA RECEPTORÓW α2W OBREBIE

JĄDRAM PASMA SAMOTNEGO co prowadzi
do hamowania układu współczulnego-
przewaga działania nerwu błędnego

• Na obwodzie pobudzenie autoreceptorów α2

KLONIDYNA

GUANAFACYNA, GUANABENZ

DZIAŁANIA NIEPOŻADANE:

• Suchość w jamie ustnej, uspokojenie
• Zaburzenie funkcji seskualnych
• Lepiej tolerowana-przeskórnie

Wskazania:

• Nadciśnienie tętnicze
• Tłumienie objawów abstynencyjnych
• znieczulenie (zmniejszają ilości środków

znieczulających)

WSKAZANIA NIEZAREJESTROWANE PRZEZ FDA:
• ADHD
• Łagodzenie biegunek z cukrzycą
• Diagnostyka guza chromochłonnego

APRAKLONIDYNA

• Miejscowo-zmniejsza ciśnienie wewnątrzgałkowe

niezależne od jaskry

BRIMONIDYNA

• Obniżenie ciśnienia wenątrzgałkowego u pacjentów z

ostrym nadciśnieniem wewnątrzgałkowym

• -zmniejsza wytwarzabie cieczy wodnistej
• Zwiększa jej odpływ
• MOŻE PRZECHODZIĆ PRZEZ BARIERĘ KREW-MÓZG

3.AGONIŚCI RECEPTORÓW β

•

3A. NIESELEKTYWNI

•

IZOPROTERENOL

•

3B. SELEKTYWNI

a)

Selektywni wobec β1

•

DOBUTAMINA (Względnie wybiórcza)

•

Selektywni wobec β2

•

SALBUTAMOL, FENOTEROL, TERTBUTALINA

•

FORMETEROL, ALBUTEROL, SALMETEROL

Ad. 3A. AGONIŚCI

NIESELEKTYWNI

IZOPRENALINA

• Nasila kurczliwość mięśnia sercowego
• Przyspiesza czynność serca, zwiększa pojemność

minutową i wyrzutową

• Rozszerza oskrzela i naczynia krwionośne, zmniejsza

uwalnianie histaminy

STOSOWANIE:
-blok przedsionkowo-komorowy , bradykardia
-rzadkoskurcz komorowy

PODAWANY TYLKO PODJĘZYKOWO

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

• Kołatanie serca
• Bóle głowy
• Nagłe zaczerwienienie twarzy
• Niedokrwienie serca, arytmia

Ad. 3B. AGONIŚCI SELEKTYWNI

a) wobec

ß1

DOBUTAMINA

• Analog DA, względnie wybiórcza
• Izomer + działa silniej
• Izomer –słabiej

ZASTOSOWANIE:
DZIAŁANIE INOTROPOWE; zwiększa kurczliwość

mięśnia sercowego

Wstrząs kardiogenny, septyczny
Niewydolność serca, zawał
Względnie nie zmienia oporu obwodowego

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:

• MOŻE wzrastać ciśnienie krwi i akcja serca

• U pacjentów z migotaniem przedsionków-

większe ryzyko arytmii

• Może zwiększać obszar niedokrwienny po

zawale serca

Ad. 3B. AGONIŚCI SELEKTYWNI

b) wobec

ß2

OH

COMT

DUŻE PODSTAWNIKI
WIĘKSZA WYBIÓRCZOŚĆ DO ß,
OBNIŻENIE METBOLIZMU PRZEZ MAO

ZWIĘKSZENIE WYBIÓRCZOŚCI:

1. MODYFIKACJE CHEMICZNE
2. PODAWNAIE MAŁYCH DAWEK

ORCIPRENALINA:

ORCIPRENALINA:

NIEWYBIÓRCZY choć ma większe

powinowactwo do ß2 niż do ß1

-ostre napady dychawicy oskrzelowej

-Blok przedsionkowo -komorowy

SALBUTAMOL, FENOTEROL

SALBUTAMOL, FENOTEROL

(Berotec)

(Berotec)

• Działa natychmiast, do 4-6 godz

• Do przerwania napadu astamtycznego

ALBUTEROL (Ventolin)

ALBUTEROL (Ventolin)

• Działa po 15 min

TERTBUTALINA

TERTBUTALINA

Zawiera pierścień rezorcynolowy-nie jest substratem dla COMT,

Działa po 1 godz, utrzymuje się od 3-6 godz

SALMETEROL(serevent),

SALMETEROL(serevent),

FORMETEROL(Foradil)

FORMETEROL(Foradil)

• Selektywni agoniści rec. ß2

• Działają długo do 12 godz
(związki lipofilne i o bardzo dużym

powinowactwie do receptora)

Działania niepożądane:

• częstoskurcz komorowy

zaburzenia rytmu serca

• Drżenia mięśniowe,
• Wzrost stężenia glukozy
• Desynsytyzacja, zmniejszenie

liczby receptorów

RITODRYNA

RITODRYNA

TYLKO GINEKOLOGIA

• Rozkurcza macicę-
Zatrzymanie przedwczesnego porodu

• Wydalana w postaci niezmienionej w 90%

Środki działające

ośrodkowo:

1. O mieszanym działaniu
( działają na rec. α β jak i środki uwalniające DA, NA i A)
Efedryna

2. Działające pośrednio

2A. Uwalniające NA
-amfetamina, tyramina

2b. Inhibitory wychwytu
-kokaina

Efekty działania:

Efekty działania:

• Pobudzenie psychoruchowe

-zwiększenie ciśnienia,
-Zwiększenie aktywności ośrodka naczynioruchowego
-Zwiększenie czynności ośrodka oddechowego
• Bezsenność
• Utrata łaknienia
• Zmniejszenie poczucia zmęczenia
• Zwiększa inicjatywę, pewność siebie
• Poprawia wykonywanie prostych zadań ale prz

skomplikowanych wzrasta ilość błędów

DUŻE DAWKI:
Zmęczenie, depresja, bóle głowy, kołatanie serca