Podstawowe zagadnienia
ekonomii

Wydział Zarządzania

Katedra Ekonomii, Finansów i Zarządzania Środowiskiem

9.05.21

2

Co to jest ekonomia ?

•

Słowo ekonomia wywodzi się z języka greckiego oikos -

dom,
nomos - prawo.

•

Po raz pierwszy użył jej Ksenofont w V w.p.n.e.

•

Ekonomia jest to nauka zajmująca się:

–

badaniem gospodarczej działalności ludzi

–

opisem metod dokonywania wyborów ekonomicznych

przez poszczególne podmioty gospodarcze

–

mechanizmem funkcjonowania rynku

–

wzorcami funkcjonowania przedsiębiorstw w różnych

modelach rynku

–

wzrostem gospodarczym

–

zatrudnieniem

–

inflacją

–

ilością pieniądza w obiegu

–

handlem zagranicznym

[str. 9]

2

9.05.21

9.05.21

3

Co to jest ekonomia?

Ekonomia jest nauką społeczną

badającą jak ludzie radzą sobie z

gospodarowaniem ograniczonymi

zasobami w celu zaspokojenia

nieograniczonych ludzkich potrzeb.

[str. 10]

3

9.05.21

9.05.21

4

4

9.05.21

[str. 10]

Ekonomia

Mikroekonomia

Makroekonomia

9.05.21

5

Mikroekonomia zajmuje się:

- badaniem procesów podejmowania decyzji przez
poszczególne podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe,
firmy)

- badaniem mechanizmów funkcjonowania poszczególnych
rodzajów i form rynku

- badaniem zachowań indywidualnych podmiotów
gospodarczych na poszczególnych rynkach

- dążeniem do wyjaśnienia mechanizmu alokacji ograniczonych
zasobów w gospodarce

5

9.05.21

[str.10]

9.05.21

6

Makroekonomia zajmuje się:

-badaniem gospodarki narodowej jako całości

-globalnymi zmiennymi ekonomicznymi np. produkcja,
zatrudnienie, bezrobocie, inflacja

-skutkami wynikającymi z danej sytuacji gospodarczej

-mierzeniem ogólnych efektów gospodarczych wyjaśniając i
analizując ich przyczynę oraz skutki

-badaniem i przeprowadzaniem analiz polityki państwa w sferze
gospodarczej oraz w sferze polityki państwowej i zagranicznej

6

9.05.21

[str.10]

9.05.21

7

7

9.05.21

[str.11]

Ekonomia

Pozytywna

Normatywna

9.05.21

8

Ekonomia pozytywna:

- przedstawia rzeczywiste funkcjonowanie gospodarki

- koncentruje się wyłącznie na analizowaniu zjawisk i procesów
gospodarczych

- próbuje uzyskać odpowiedź na pytania: jak jest? jak się rzeczy
mają?

- bada zjawiska gospodarcze i prawa bez dokonywania
jakichkolwiek sądów i opinii

- dotyczy ekonomi jako nauki

8

9.05.21

[str.11, 12]

9.05.21

9

Ekonomia normatywna:

- zajmuje się sądami wartościującymi o tym jak gospodarka
powinna funkcjonować

- ocenia rzeczywistość gospodarczą według określonych
wartości i norm etycznych

- poszukuje odwiedzi na pytania: jak powinno być? jak może być
lepiej?

- odnosi się przede wszystkim do polityki gospodarczej bazującej
na teorii ekonomii

9

9.05.21

[str.12]

9.05.21

10

Potrzeby ludzkie i środki
zaspokajania

Potrzeba

–

wynika ze stanu braku, pożądania czegoś

niezbędnego do zapewnienia warunków rozwoju i

funkcjonowania człowieka.

Pożądanie to dotyczyć może zarówno przedmiotów

materialnych jak i stanów emocjonalnych.

Niezaspokojona potrzeba wywołuje u człowieka apatię,

niezadowolenie, poczucie przykrości.

[str.12]

10

9.05.21

9.05.21

11

Źródła potrzeb

Organizm ludzki

Środowisko

społeczne

Działalność

gospodarcza

Podstawowe potrzeby

biologiczne: sen,

jedzenie,

oddychanie

Środowisko

przyrodnicze

Chęć obcowania z

przyrodą: zbieranie

grzybów, zdobywanie

szczytów górskich

Wynikają z

funkcjonowania

jednostki w

zbiorowiskach

społecznych

np. rodzina

Potrzeba wynikająca

z chęci osiągnięcia

dochodów

np. prowadzenie

własnej firmy

[str.13]

9.05.21

12

Struktura potrzeb wg
Maslowa

Samo-

realizacji

Szacunku

Kontaktów społecznych

Bezpieczeństwa

Fizjologiczne

[str.14]

Zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu jest

możliwe dopiero po zaspokojeniu potrzeb

niższego rzędu.

9.05.21

13

Podstawowe cechy

potrzeb ludzkich

Ilościowa

nieograniczoność i

permanentne zdarzanie się

Ograniczona pojemność

Uwarunkowane społecznie

Zdanie matury, dostanie się na

studia, a gdy to zostanie

zaspokojone pojawiają

się nowe potrzeby

Osoba chora na

cukrzycę nie może

spożywać wyrobów

cukierniczych

Młodzież chodząca do szkoły

muzycznej będzie

odczuwać potrzebę

pójścia do filharmonii

[str.15]

9.05.21

14

Dobra - służą do zaspakajania potrzeb ludzkich

Dobra

Konsumpcyjne

(zaspakajają potrzeby ludzkie

bezpośrednio

w procesie konsumpcji)

Produkcyjne

(

są wykorzystywane

do produkcji dóbr

konsumpcyjnych)

[str.16]

9.05.21

15

Dobra

Dobra ekonomiczne

Dobra wolne

• produkty pracy ludzkiej

• występują w ograniczonej ilości

(w stosunku do potrzeb)

• Nie są efektem produkcji

(są dane przez naturę)

• nie są przedmiotem procesu

dystrybucji

• występują w ilości nieograniczonej

w stosunku do potrzeb

[str.16,17]

9.05.21

16

Ze względu na formę własności dobra dzielą się na:

• Dobra prywatne – są to dobra, do których ma dana osoba
społecznie uznane prawo własności i może z nich korzystać dla
własnych celów

• Dobra publiczne- dobra ekonomiczne, które mogą być
użytkowane przez wiele podmiotów gospodarczych, z ich
użytkowania nie można nikogo wyłączyć. Zwiększanie się liczby
użytkowników nie wpływa na możliwość użytkowania dobra przez
kolejnych.

16

9.05.21

[str.17]

9.05.21

17

Ze względu na zależności pomiędzy dobrami, dzielimy je na:

• Dobra substytucyjne - dobra posiadające podobne właściwości i
zaspakajające podobne potrzeby

• Dobra komplementarne - są to dobra, których posiadanie
powoduje zapotrzebowanie na inne dobra

17

9.05.21

[str. 17]

9.05.21

18

Ze względu na zmianę wielkości popytu konsumenta na
dane dobro w relacji do zmian jego dochodów, dobra
dzielimy na:

• Dobra normalne (relacja wprost proporcjonalna)

• Dobra podrzędne (relacja odwrotnie proporcjonalna)

18

9.05.21

[str.18]

9.05.21

19

Zasoby i strumienie

Zasoby – są to wielkości ekonomiczne, których
stan mierzy się w danym momencie, występują
w gospodarce w ograniczonej ilości a możliwość
ich

wykorzystania

i

przetwarzania

jest

różnorodna

19

9.05.21

[str.18]

9.05.21

20

Zasoby

Ludzkie

Naturalne

Kapitałowe

Odnawialne

np. Las, woda

Nieodnawialne

np. ropa, węgiel

kamienny

Kapitał rzeczowy:

• środki pracy

• przedmioty pracy

Kapitał finansowy

praca ludzka

[str.18]

9.05.21

21

Strumienie

– wyrażają wartości

ekonomicznych w pewnym okresie, w
przeciwieństwie do zasobów posiadają
określony wymiar czasowy, mierzone są w
jednostkach pieniężnych lub naturalnych w
danym okresie

21

9.05.21

[str.20]

9.05.21

22

Podstawowe różnice pomiędzy zasobami

a strumieniami

Zasoby

Strumienie

Zapasy surowców,

materiałów i wyrobów

gotowych

Produkcja i sprzedaż

przedsiębiorstwa

Bogactwo konsumenta

Przychody i wydatki

konsumenta

Pieniądz

Wydatki

Kapitał zaangażowany w

gospodarce

Nakłady inwestycyjne

przeznaczone na

zwiększenie zasobu

Dług publiczny kraju

Oszczędzanie

Zasób, liczba bezrobotnych

Liczba osób tracących pracę

w pewnym czasie

22

9.05.21

[str.20]

9.05.21

23

Problem rzadkości i pojęcie kosztu alternatywnego

Rzadkość - stan, w którym potrzeby indywidualne i społeczne
przewyższają możliwości ich zaspokojenia przy posiadanych
zasobach. Oznacza to, że nigdy nie możemy mieć wszystkiego
co byśmy chcieli mieć.

Koszt alternatywny (utracone korzyści) – występuje
wtedy, gdy posiadane zasoby czynników wytwórczych są
niewystarczające do zaspokojenia wszystkich potrzeb i pojawia
się problem wyboru. Są to korzyści utracone w wyniku wyboru
danej alternatywy. Nie jest to koszt rzeczywisty.

23

9.05.21

[str.21]

9.05.21

24

Związki między kosztem
alternatywnym a rzadkością:

• zawsze istnieje więcej niż jeden sposób
wykorzystania zasobu

• zawsze istnieje konieczność wyboru spośród
różnych możliwych sposobów wykorzystania
zasobów

• z każdym wyborem związana jest konieczność
ponoszenia kosztu alternatywnego (utraconych
korzyści).

24

9.05.21

[str.21, 22]

9.05.21

25

Krzywa możliwości produkcyjnych

(production possibility frontier)

Granica możliwości produkcyjnych –
prezentuje alternatywne kombinacje produkcji
dwóch dóbr, które społeczeństwo jest zdolne
wytworzyć w ciągu danego okresu,
wykorzystując do tego w całości i w jak najlepszy
sposób posiadane zasoby czynników
wytwórczych oraz technologie produkcji

25

9.05.21

[str.22]

9.05.21

26

26

9.05.21

[str.23]

Krzywa możliwości produkcyjnych

9.05.21

27

Krzywa możliwości

produkcyjnych

Gospodarowanie ograniczone jest zawsze danymi zasobami

czynników wytwórczych i daną technologią. Możliwości

wyrobów gospodarczych, jakie posiadają różne podmioty

gospodarcze ilustruje się przy pomocy granicy możliwości

produkcyjnych. Granica możliwości produkcyjnych prezentuje

alternatywne kombinacje dwóch dóbr, które społeczeństwo

jest zdolne wykorzystać w ciągu danego okresu,

wykorzystując do tego w całości i w jak najlepszy sposób

posiadanie zasoby czynników wytwórczych oraz technologię

produkcji.

Graficzną ilustracją możliwości produkcyjnych jest krzywa

możliwości produkcyjnych zwana również krzywą

jednakowego nakładu lub krzywą transformacji.

[str.22]

9.05.21

28

Stopa transformacji - ilość dobra z jakiego
trzeba zrezygnować, aby otrzymać większa ilość
innego dobra

Marginalna stopa transformacji (MTR) dóbr
Y na dobra X informuje o ile należy ograniczyć
produkcję dóbr Y, aby móc zwiększyć produkcje
dóbr X o jednostkę, którą można zapisać za
pomocą wzoru

Gdzie:

-∆Y - spadek produkcji dóbr cywilnych
∆X – przyrost produkcji dóbr wojskowych o
jednostkę

28

9.05.21

[str.24]

X

Y

MRT









9.05.21

29

29

9.05.21

[str.25]

9.05.21

30

9.05.21

30

Krzywa możliwości produkcyjnych

gdy MRT jest stała

Jak wynika z wykresu, zwiększenie dóbr

wojskowych wymaga rezygnacji zawsze ze stałej

ilości dóbr cywilnych i odwrotnie.

[str. 25]

9.05.21

31

9.05.21

31

[str.25, 26]

9.05.21

32

Krzywa możliwości, gdy MRT jest

malejąca

Z wykresu wynika, że zwiększenie produkcji
dóbr wojskowych pociąga za sobą coraz
mniejsze dóbr cywilnych, natomiast
zwiększenie dóbr cywilnych wymaga rezygnacji
z coraz mniejszej ilości dóbr wojskowych

32

9.05.21

[str.25,
26]

9.05.21

33

9.05.21

33

[str. 26]

D

A

B

C

E

D o b r a

C y w i l n e

( y )

D o b r a

w o j s k o w e

( x )

P P C

K r z y w a m o ż l iw o ś c i p r o d u k c y jn y c h a k o m b i n a c j e

e f e k ty w n e , n i e e f e k ty w n e i n i e o s i ą g a l n e

9.05.21

34

9.05.21

34

Punkty A, B, C oznaczają społeczeństwo wykorzystujące
posiadane zasoby czynników wytwórczych w całości i w jak
najlepszy sposób, przy danej technologii ich wykorzystania –
kombinacje efektywne

Punkty D niepełne wykorzystanie dostępnych zasobów i
technologii – kombinacje nieefektywne

Punkt E dobra, które gospodarka nie jest w stanie osiągnąć
przy danej wielkości zasobów i danej technologii – kombinacje
nieosiągalne

[str. 26]

9.05.21

35

9.05.21

35

[str. 27]

P P C 3

P P C 1

P P C 2

D o b r a

c y w i ln e

D o b r a

w o j s k o w e

0

K r z y w a m o ż li w o ś c i p r o d u k c y j n y c h a z m i a n y

te c h n o l o g i i d ó b r c y w il n y c h

9.05.21

36

Krzywa możliwości poprodukcyjnych

a zmiany technologii dóbr cywilnych

Krzywa PPC1 jest krzywą wyjściową. Przesunięcie w prawo

względem osi rzędnych PPC1 do PPC2 oznacza zwiększenie

dóbr cywilnych na skutek nowej technologii produkcji.

Natomiast przesuniecie z PPC1 do PPC3 oznacza

pogorszenie technologii produkcji dóbr cywilnych.

9.05.21

37

P P C 3

P P C 1

P P C 2

0

D o b r a

c y w iln e

D o b r a

w o js k o w e

K r z y w a m o ż liw o ś c i p r o d u k c y jn y c h a z m ia n y te c h n o lo g ii

d ó b r w o js k o w y c h

[str.27]

9.05.21

38

Krzywa możliwości produkcyjnych

a zamiany technologii dóbr wojskowych

Krzywa PPC1 jest krzywą wyjściową. Przesunięcie na prawo

względem osi odciętych z PPC1 do PPC2 oznacza

zwiększenie produkcji dóbr wojskowych. Natomiast

przesunięcie krzywej produkcyjnej w lewo względem osi

odciętych z PPC1 do PPC3 oznacza spadek produkcji tych

dóbr.

9.05.21

39

P P C 3

P P C 1

P P C 2

0

D o b r a

c y w i l n e

D o b r a

w o j s k o w e

K r z y w a m o ż l i w o ś c i p r o d u k c y j n y c h a z m i a n y

te c h n o l o g i i d ó b r w o j s k o w y c h i c y w i l n y c h

[str.28]

9.05.21

40

9.05.21

40

Krzywa możliwości produkcyjnych a

zmiany technologii dób wojskowych i

cywilnych

Krzywa PPC

3

jest krzywą wyjściową. Na skutek nowej technologii

produkcji dóbr cywilnych zwiększa się ich produkcja, przy danych

nakładach czynników wytwórczych. Wówczas krzywa transformacji

przesuwa się na prawo względem osi rzędnych z PPC

1

do PPC

2

.

Natomiast przesunięcie krzywej z PPC

1

do PPC

3

oznacza

pogorszenie technologii produkcji dóbr cywilnych, a zatem przy

takiej samej ilości czynników produkcji wytwarza się mniej tych

dóbr.

[str. 28]

9.05.21

41

9.05.21

41

Czynniki wpływające na przesuwanie

się PPC:

• intensywne (jakościowe),

• ekstensywne (ilościowe)

[str. 28]

9.05.21

42

9.05.21

42

Przykłady czynników wpływających

na przesuwanie się PPC:

• inwestycje,

• odkrycia geograficzne,

• poziom wykształcenia,

• wskaźnik aktywności zawodowej

[str. 28]

9.05.21

43

Model prosty okrężnego obiegu dochodów

Rynek

dóbr

i usług

Przedsiębiorstwa

Gospodarstwa

domowe

Rynek

czynników

wytwórczych

Zakup dóbr i

usług

Wydatki na

zakup dóbr

Sprzedaż dóbr i

usług

Dochody ze

sprzedaży

Sprzedaż

czynników

Dochody ze

sprzedaży

czynników

Wydatki na

zakupy

czynników

Zakup

czynników

43

9.05.21

[str.29]

9.05.21

44

Model prosty okrężnego obiegu

dochodów

Chcąc stworzyć obraz funkcjonowania całej gospodarki

można posłużyć się modelem obiegu okrężnego dochodu

i produktu. Przez obieg okrężny należy rozumieć

odbywający się na rynkach przepływ strumieni dóbr i usług

oraz czynników wytwórczych między podmiotami

gospodarczymi w zamian za płatności dokonywane za nie. Za

podmiot gospodarczy będziemy uważali podstawową

jednostkę ekonomiczną podejmującą automatycznie decyzje

o zastosowaniu rzadkich dóbr, będących jej własnością. W

najprostszej postaci obieg okrężny dochodów ilustruje

funkcjonowanie gospodarki, w której funkcjonują jedynie dwa

podmioty gospodarcze, a mianowicie gospodarstwa

domowe i przedsiębiorstwa. Oba podmioty spotykają się

na dwóch rodzajach rynków, tzn. na rynku czynników

wytwórczych oraz na rynku i usług.

[str.29
]

9.05.21

45

Narzędzia ekonomisty i sposoby

prezentacji zjawisk ekonomicznych

Ekonomiści badając rzeczywistość gospodarczą posługują się

metodami ilościowymi. Dlatego też podstawową częścią analizy

ekonomicznej jest ustalenie zależności między zmiennymi, stąd

często przedstawia się ją w formie wykresu.

Wykresy prezentujące zależność między dwiema zmiennymi

mogą mieć nachylenie dodatnie, ujemne, zerowe oraz równe

nieskończoności. Nachylenie krzywej informuje, jak bardzo

zmienna zależna zmienia się w odpowiedzi na zmiany zmiennej

niezależnej:

nachylenie

- zmiana zmiennej zależnej
- zmiana zmiennej niezależnej

[str.30]

1

2

1

2

x

x

y

y

X

Y













Y



X



9.05.21

46

9.05.21

46

[str.31]

0

y

x

K r z y w a o n a c h y l e n iu d o d a tn i m - s ta ły m

9.05.21

47

9.05.21

47

Krzywa o nachyleniu dodatnim –

stałym

Rysunek przedstawia krzywą o nachyleniu dodatnim-stałym ,

która przebiega w górę z lewej na prawo. Kierunek zmian

wartości zmiennej zależnej jest identyczny z kierunkiem zmian

zmiennej wartości zmiennej niezależnej.

[str. 31]

9.05.21

48

9.05.21

48

[str. 31]

0

y

x

K r z y w a o n a c h y l e n i u d o d a tn i m - z m i e n n y m

9.05.21

49

9.05.21

49

Krzywa o nachyleniu dodatnim -

zmiennym

Rysunek przedstawia krzywą o nachyleniu dodatnim - zmiennym

malejącym. Ponieważ nachylenie spada w miarę oddalania się od

początku układu współrzędnych

[str. 32]

9.05.21

50

9.05.21

50

[str.32]

y

x

0

K r z y w a o n a c h y l e n i u d o d a tn i m - z m ie n n y m

r o s n ą c y m

9.05.21

51

9.05.21

51

Krzywa o nachyleniu dodatnim –

zmiennym rosnącym

Rysunek przedstawia krzywą o nachyleniu dodatnim –

zmiennym rosnącym, ponieważ w miarę oddalania się od

początku układu współrzędnych nachylenie rośnie.

[str.32]

9.05.21

52

y

x

0

K r z y w a o n a c h y l e n i u u je m n y m - s ta ły m

[str.32]

9.05.21

53

9.05.21

53

Krzywa o nachyleniu ujemnym –

stałym

Rysunek przedstawia krzywą o nachyleniu ujemnym – stałym,

ponieważ kierunek zmian wielkości zmiennej zależnej zmienia

się w odwrotnym kierunku w stosunku do zmian wielkości

niezależnej. W każdym tej krzywej nachylenie jest stałe.

[str.33
]

9.05.21

54

9.05.21

54

[str.33]

y

x

0

K r z y w a o n a c h y l e n i u u j e m n y m - z m i e n n y m

m a l e ją c y m

9.05.21

55

9.05.21

55

Krzywa o nachyleniu ujemnym –

zmiennym malejącym

Rysunek przedstawia krzywą o nachyleniu ujemnym –

zmiennym malejącym, ponieważ w miarę oddalania się

oddalania od początku współrzędnych w górę nachylenie

wzrasta, natomiast im dalej od początku układu współrzędnych

na prawo w dół to nachylenie spada.

[str.33]

9.05.21

56

9.05.21

56

[str.33]

x

y

0

K r z y w a o n a c h y le n i u u j e m n y m – z m i e n n y m

r o s n ą c y m

9.05.21

57

9.05.21

57

Krzywa o nachyleniu – zmiennym

rosnącym

Rysunek przedstawia krzywą o nachyleniu ujemnym -

zmiennym rosnącym, czyli jest wklęsła w stosunku do

początku układu współrzędnych. A zatem nachylenie wzrasta

wzdłuż krzywej w dół i maleje wzdłuż krzywej w górę.

[str.34]

9.05.21

58

9.05.21

58

[str.34]

0

x

y

K r z y w a o n a c h y le n iu z e r o w y m

9.05.21

59

9.05.21

59

Krzywa o nachyleniu zerowym

Rysunek przedstawia krzywą o nachyleniu zerowym, która jest

równoległa do osi odciętych. Kierunek zmian wartości

zmiennej zależnej jest niezależny od kierunku zmian wartości

zmiennej niezależnej odkładanej na osi poziomej.

[str. 34]

9.05.21

60

9.05.21

60

[str. 34]

0

x

y

K r z y w a o n a c h y l e n i u r ó w n y m n ie s k o ń c z o n o ś c i

9.05.21

61

9.05.21

61

Krzywa o nachyleniu równym

nieskończoności

Rysunek przedstawia krzywą o nachyleniu równym

nieskończoności, która jest równoległa do osi rzędnych. A

zatem kierunek zmian wartości Y jest niezależny od kierunku

zamian wartości X.

[str.35]

9.05.21

62

[str.35]

C

A

B

Y = 0

C

C

c

c

a

a

b

b

Y = 0

Y / X

Y / X

X

Y

X

Y

y

x

0

N a c h y le n ie k r z y w e j w r ó ż n y c h je j p u n k ta c h

9.05.21

63

Nachylenie krzywej w różnych jej punktach

Wraz z ruchem wzdłuż krzywej zmienia się jej nachylenie. Dla

każdego punktu krzywej nachylenie jest nachyleniem
stycznej do krzywej w tym punkcie to znaczy punkcie

styczności. Krzywa może mieć w niektórych punktach

nachylenie dodatnie w innych ujemne a w jeszcze innych

równe zero. Nachylenie krzywej w punkcie A jest określone

przez nachylenie prostej aa stycznej do krzywej. Podobnie w

punkcie B nachylenie krzywej mierzy prosta bb styczna do

analizowanej krzywej. W punkcie C krzywej nachylenie jest

równe 0.

[str.35]

9.05.21

64

64

Źródło: „Podstawy

mikroekonomii”, Tomasz Zalega,

Warszawa 2005

Dziękuję za uwagę

9.05.21