POZNAWCZA TEORIA "JA"

 
 

 

Ja subiektywne

(podmiotowe) vs.

 

Ja obiektywne

(przedmiotowe)

[W.

James]

 

JEDNO "JA" CZY WIELE "JA"?

Rola

orientacji temporalnej

Znaczenie

kontekstu społecznego

i

skryptów związanych z rolą

Tożsamość

indywidualna

a tożsamość

społeczna

"Ja" publiczne i "ja" prywatne

: zjawisko

pozytywnej

autoprezentacji

Koncepcja

schematów poznawczych

i

hierarchii pojęciowych jako próba

rozwiązania problemu jedności vs.

wielości "Ja".  

STRUKTURA „JA” JAKO ŹRÓDŁO

MOTYWACJI

I WARTOŚCIOWAŃ

 

„JA" JAKO GENERATOR DĄŻEŃ:

1. Podtrzymanie poczucia własnej

wartości

2. Podtrzymanie poczucia własnej

tożsamości i

odrębności

(procesy autoweryfikacji,

podkreślanie unikalności)

3. Podtrzymanie poczucia

kontroli

nad

zdarzeniami

4. Dążenie do

trafnego samopoznania

5. Dążenie do

wzrostu

i rozwoju własnej osoby

 

Zdrowie psychiczne

: Trafne

samopoznanie czy podtrzymywanie
złudzeń na swój własny temat? (Sh.
Taylor & J. Brown, 1988)

DOSTĘPNOŚĆ POZNAWCZA "JA

" jako

warunek jego wpływu na przetwarzanie
informacji i kontrolę działania:

 

Idea

„roboczego „Ja”

(H. Markus)

istota i konsekwencje

autokoncentracji

 

istota i konsekwencje

dezindywiduacji  

AUTOSCHEMATY:
 

Poznawcze generalizacje n.t. samego

siebie,

wyprowadzone z ubiegłego

doświadczenia, które organizują i
ukierunkowują przetwarzanie
informacji dotyczącej własnej
osoby (Markus, 1977).

 

Sposób diagnozy

:

Badania oceniali u siebie natężenie różnych cech charakteru,

zarazem byli proszeni o określenie, na ile ważny jest dany

atrybut.

Autoschemat, jeżeli:
-         ocena

ekstremalna

(wysoka lub niska), i

-         atrybut uznany za

ważny

przez osobę.

 
W oryginalnych badaniach Markus - schematy związane z

zależnością-niezależnością

.

Wyodrębniono trzy grupy kobiet:
- z autoschematami niezależności,
- z autoschematami zależności, oraz
- pozbawione autoschematów w tej dziedzinie.

Tak diagnozowane schematy - istotny wpływ

na przetwarzanie informacji. "Schematycy„:

-         -

szybciej rozpoznają słowa

odpowiednich

kategorii (brak różnic dla słów neutralnych
względem tych kategorii);

-         - w odpowiedzi na prośbę,

dostarczają więcej

przykładów

zachowań odpowiednich kategorii;

-         - uważają

zaangażowanie się w zachowania

danej kategorii za bardziej prawdopodobne niż w
zachowania innej kategorii;

-         - są bardziej skłonni do

odrzucania informacji

niezgodnej

z ich obrazem siebie.

 

SAMOOCENA: UWARUNKOWANIA I

FUNKCJE MOTYWACYJNE

 

Koncepcja E. T. Higginsa (1987):

Perspektywy Ja

(punkty widzenia

na Ja)

Obszary Ja

(zakresy, dziedziny Ja)

 

_________________________________________________________________

Dziedziny Ja podlegające Perspektywa oceny Ja
ocenie

własna

cudza

__________________________________________________________________________

Ja

realne

Ja realne w oczach własnych Ja realne w oczach innych

(pojęcie Ja) ludzi (pojęcie Ja)

Ja

idealne

Ja idealne w oczach własnych Ja idealne w oczach innych
(ukierunkownie Ja) ludzi (ukierunkowanie Ja)

Ja

powinnościowe

Ja powinnościowe w oczach Ja powinnościowe w

oczach innych
własnych (ukierunkowanie Ja) ludzi (ukierunkowanie Ja)

INNE WAŻNE POJĘCIA:
 
Samooceny

cząstkowe

a samoocena

globalna

(poczucie własnej wartości)

 
Dążenie do pozytywnej samooceny: zjawisko

autoafirmacji

(Steele, 1975)

 

Strategie

zapewniania pozytywnej samooceny

(np.):
Egotyzm atrybucyjny
"kąpanie" się w cudzej chwale
porównania społeczne
pozytywna autoprezentacja

samoutrudnianie

Źródła dążenia

:

wrodzone

(np. teoria C. Rogersa)

nabyte

– teoria

społecznego uczenia się

teoria

opanowania trwogi

(Solomon, Greenberg,

Pyszczynski, 1991)

 

teoria

wykluczenia

ze społeczności (Baumeister & Tice,

1990)

 

Istota negatywnej samooceny

: brak ocen

pozytywnych + deficyt adaptacyjnych iluzji na
swój własny temat (nt.: własnych kompetencji,
przyszłości, możliwości kontrolowania zdarzeń)

Dysfunkcjonalność

negatywnej samooceny:

Nastrój
Nie podejmowanie działań
Generalizacja porażki + brak autoafirmacji
Oczernianie innych i przypisywanie wrogich intencji

 

Zagrożenia związane z wysoką pozytywną

samooceną

:

- Podejmowanie zachowań ryzykownych (motocykliści -

Pelham

& Taylor, 1991)
- nieracjonalny upór (Baumeister, Heatherton & Tice,

1993)
negatywny odbiór u innych (zarozumiałość)

 
Funkcjonalność wysokiej samooceny a

fazy działania

(Gollwitzer & Kinney, 1989)