Centralny układ nerwowy składa się z mózgu, móżdżku i

rdzenia kręgowego.

Obwodowy układ nerwowy: nerwy kręgowe i czaszkowe,

dochodzące do mięśni i receptorów czuciowych i kończące

się w rdzeniu. Nerwy to wiązki aksonów, długich wypustek

neuronów otoczonych osłonką mielinową, stanowiące

"okablowanie" organizmu. Nerwy doprowadzające

informację od receptorów zmysłowych do mózgu nazywa się

czuciowymi lub aferentnymi, a nerwy wychodzące z mózgu i

kontrolujące mięśnie i gruczoły nazywa się ruchowymi lub

eferentnymi. Z rdzenia wychodzi 12 par nerwów

rdzeniowych

Autonomiczny układ nerwowy to część CUN i PUN, której

nie kontrolujemy w świadomy sposób. Jego zadanie to

koordynacja funkcji automatycznych: skurczy serca,

oddychania, trawienia, wydalania, pocenia się, pobudzenia

seksualnego. Otrzymuje sygnały z chemoreceptorów,

baroreceptorów, przez nerwy czaszkowe i rdzeniowe,

przechodzące przez zwoje rdzeniowe.

Centrum AUN znajduje się w pniu mózgu, koordynacja

następuje przy pomocy podwzgórza.

Funkcją układu współczulnego jest podnoszenie

ogólnej aktywności organizmu. Odgrywa on

pierwszoplanową rolę w sytuacjach stresowych, w

okolicznościach wywołujących napięcie emocjonalne,

wymagających pełnej mobilizacji organizmu. Uzyskuje

wówczas przewagę nad antagonistycznym układem

przywspółczulnym, który zazwyczaj oddziałuje

hamująco na unerwiane narządy, pobudza jednak pracę

przewodu pokarmowego i jego gruczołów i,

przyspieszając procesy trawienia, wywołuje

równocześnie obniżanie się temperatury ciała,

zwalnianie akcji serca itp.

  

  Aktywność układu przywspółczulnego przeważa

podczas snu, odpoczynku i psychicznego odprężenia,

a zatem w okolicznościach sprzyjających nasileniu

procesów wegetatywnych.

    Kadłuby neuronów przedzwojowych układu

przywspółczulnego leżą w mózgu oraz w odcinku

krzyżowym rdzenia kręgowego. Włókna jego części

mózgowej wchodzą w skład kilku nerwów czaszkowych:

okoruchowego, twarzowego, językowo-gardzielowego

i błędnego. Gł. nerwem przywspółczulnym jest nerw

błędny, którego gałąź brzuszna wysyła gałązki m.in. do

przewodu pokarmowego, tchawicy, oskrzeli, płuc,

serca, wątroby, trzustki, śledziony, nerek.

- zlokalizowana jest tu ośrodkowa regulacja

metabolizmu. Międzymózgowie otrzymuje

informacje czuciowe ze wszystkich układów

czuciowych z wyjątkiem węchowego, wysyłając

połączenia do kory, jąder podstawy i podwzgórza.

Odgrywa bardzo istotną rolę w integracji

informacji czuciowych i ruchowych.

 - międzymózgowie obejmuje wzgórze,

podwzgórze i szyszynkę;

-podwzgórze jest nadrzędnym narządem dla

układu hormonaln

 - odpowiada za regulację mięśni zwieraczy

źrenicy, przebieg dróg mózgowych, na terenie

śródmózgowia zlokalizowany jest twór siatkowaty,

który m. in. odgrywa rolę w odruchach

Część mózgu obejmująca półkule mózgu, spoidła mózgu
(w tym ciało modzelowate), blaszkę krańcową, jądra
podstawne oraz węchomózgowie. Kresomózgowie
nadzoruje większość czynności fizycznych i
umysłowych. Różne obszary kresomózgowia są
odpowiedzialne za rozmaite reakcje świadome.

Kresomózgowie skupia ponad połowę neurytów,
zbudowane jest z dwóch półkul mózgowych
oddzielonych podłużną szczeliną. Powierzchnię mózgu
tworzą silne fałdy zwane zakrętami, porozdzielane
bruzdami.

-Płaszcz:

*kora mózgu
*wyspa
*hipokamp
*węchomózgowie

-Jądra podstawne
-Istota biała półkul
-Komory boczne

-Ciało modzelowate
-Spoidło dziobowe
-Przegroda przezroczysta
-Sklepienie
-Blaszka krańcowa

Kora mózgu - struktura mózgu, w części kresomózgowia,
zbudowana z istoty szarej, którą stanowią komórki neuronów.
Pokrywa obydwie półkule kresomózgowia. Jest bardzo silnie
pofałdowana, dzięki czemu przy niewielkiej objętości zajmuje sporą
powierzchnię. Powierzchnia czynna jest więc dzięki temu
zwiększona.

Kora mózgowa odbiera i analizuje informacje z narządów zmysłów.
Odbywają się w niej także procesy skojarzenia, stąd też wysyłane
instrukcje określające reakcje ruchowe.

Odpowiada za czucie somatyczne, widzenie, słyszenie, czucie,
uczenie się oraz planowanie i polecenie ruchów.

Dzieli się na korę starą (układ limbiczny), odpowiadającą za stany
emocjonalne i popędy oraz kontrolę podwzgórza i korę nową.

W każdej pólkuli kora mózgowa dzieli się na płaty.

Bruzdy mózgu dzielą powierzchnię półkuli na 5

płatów:

płat czołowy – z ośrodkiem ruchowym i ruchowym mowy.
Uszkodzenie tego płata jest przyczyną niedowładów lub
porażenia kończyn, a w niektórych wypadkach może
ujawniać się zaburzeniami cech osobowości.
płat skroniowy – z ośrodkiem słuchu i czuciowym mowy,
płat ciemieniowy – z ośrodkiem czucia oraz korą
integrującą, doznania czuciowe, wzrokowe i słuchowe, a
następstwem uszkodzenia tego płata jest przeciwstronna
niedoczulica.
płat potyliczny – z ośrodkiem wzroku. Jeśli dojdzie do
upośledzenia funkcji tego płata, pacjent będzie miał
zaburzenia
w polu widzenia.
płat limbiczno-węchowy – związany z uczeniem się,
pamięcią, rozpoznawaniem nowości i odbieraniem wrażeń
węchowych

W lewej półkuli na granicy płata ciemieniowego, czołowego
i potylicznego jest nadrzędny ośrodek mowy.

Część mózgowia, odpowiadająca za koordynację ruchów i
utrzymanie równowagi ciała.

Znajduje się w dolnej-tylnej części mózgu, ku tyłowi od pnia
mózgu (most i rdzeń przedłużony) oddzielony od nich
poprzez czwartą komorę mózgu. Od góry móżdżek przykryty
jest przez namiot móżdżku będący częścią opony twardej.

Uszkodzenie móżdżku doprowadza do zaburzeń w
wykonywaniu ruchów precyzyjnych oraz powoduje
trudności w utrzymywaniu równowagi.

Funkcje móżdżku

Móżdżek dostaje informacje z wielu ośrodków mózgu,
szybko
je analizuje i odpowiednio moduluje, aby ruchy były
płynne
i dokładne. Decyduje, które mięśnie mają się kurczyć,
a których odruch rozciągania ma być zahamowany, z
jaką siłą. Móżdżek także stale kontroluje przebieg ruchu
i wprowadza do niego automatyczne poprawki. Zmienia
także napięcie innych mięśni szkieletowych, aby
przywrócić równowagę.
-koordynacja ruchowa
-równowaga
-tonus (napięcie) mięśni
-uczenie się zachowań motorycznych (np. jazda na
rowerze)
-decyduje o płynności i precyzji ruchów dowolnych
(współdziała z okolicą ruchową kory mózgowej)

Część mózgu (dokładniej tyłomózgowia) o kształcie ściętego
stożka, łączy rdzeń kręgowy z móżdżkiem (tyłomózgowiem
wtórnym).
Skupione są w nim ośrodki nerwowe odpowiedzialne za funkcje
odruchowe:
- ośrodek oddechowy,
- ośrodek ruchowy,
- ośrodek sercowy,
- ośrodek ssania,
- ośrodek żucia,
- ośrodek połykania,
a także ośrodki odpowiedzialne za: wymioty, kichanie, kaszel,
ziewanie, wydzielanie potu.

Uszkodzenie rdzenia przedłużonego niesie ze sobą
poważne zagrożenie życia.

Struktura anatomiczna ośrodkowego układu nerwowego,
obejmująca wszystkie twory leżące na podstawie czaszki.

Otoczenie pnia mózgu
Jak cały układ ośrodkowy układ nerwowy jest otoczony błonami
łącznotkankowymi, nazywanymi oponami. Oddzielają one pień
mózgu od ścian jamy czaszki.

Części składowe pnia mózgu
- rdzeń przedłużony
- most
-śródmózgowie

Główne funkcje pnia mózgu

W pniu mózgu znajdują się liczne pierwotne ośrodki
odpowiedzialne za utrzymanie funkcji życiowych.

Znajduje się tam
- ośrodek oddychania,
- ośrodek regulujący pracę serca,
- ośrodek regulujący ciśnienie tętnicze,
- ośrodek regulujący temperaturę organizmu,
- ośrodek regulujący metabolizm,
- przysadka będąca ważnym gruczołem
dokrewnym,
- ośrodki odruchowe wzroku i słuchu,
- ośrodek integracji bodźców ruchowych i
czuciowych
- twór siatkowaty pnia mózgu, odpowiedzialny
za zdolność do czuwania, za stan przytomności
i zdolność do wybudzania

Część ośrodkowego układu nerwowego, przewodząca

bodźce pomiędzy mózgowiem a układem obwodowym.

Ma kształt grubego sznura, nieco spłaszczonego w

kierunku strzałkowym, o przeciętnej średnicy 1 cm,

barwy białej, o masie ok. 30 g.

Umieszczony jest w biegnącym wzdłuż kręgosłupa

kanale kręgowym. Rozpoczyna się bez wyraźnej

granicy od rdzenia przedłużonego i rozciąga na

przestrzeni ok. 45 cm, od I kręgu szyjnego do górnej

krawędzi II kręgu lędźwiowego, gdzie kończy się

stożkiem rdzeniowym.

Od rdzenia odchodzą parzyste nerwy rdzeniowe,
wychodzące przez odpowiednie otwory
międzykręgowe. Ponieważ otwory są przesunięte
względem rdzenia ku dołowi, nerwy biegną na
znacznej przestrzeni wewnątrz kanału kręgowego,
zanim osiągną właściwy punkt wyjścia. Zespół tych
nerwów, otaczających nić końcową, nosi nazwę
ogona końskiego.

Średnica rdzenia nerwowego nie jest równomierna
na całej jego długości. W odcinkach, z których
wychodzą korzenie nerwów przeznaczonych dla
kończyn, rdzeń ma dwa wrzecionowate zgrubienia:
szyjne i lędźwiowe.

Na powierzchni zewnętrznej rdzenia widnieją w linii przyśrodkowej
dwie bruzdy:
- głębsza szczelina pośrodkowa przednia oraz

- płytsza bruzda pośrodkowa tylna
Dzielą one rdzeń na dwie symetryczne połowy: prawą i lewą.

Dodatkowo na powierzchni każdej połowy rdzenia zaznacza się:
- od przodu podłużna linia, zwana bruzdą boczną przednią, z
której wychodzą korzenie ruchowe nerwów rdzeniowych

- od tyłu bruzda boczna tylna, wzdłuż której wchodzą do rdzenia
korzenie czuciowe nerwów rdzeniowych.
Wymienione bruzdy dzielą każdą połowę rdzenia na trzy sznury:
- przedni,
- boczny,
- tylny,
utworzone przez pęczki włókien nerwowych, przebiegających
podłużnie w rdzeniu.

Budowa wewnętrzna rdzenia nie jest jednolita. Na przekroju
poprzecznym widać ciemniejszą część pośrodkowa w kształcie
motyla lub litery H, zwana istotą szarą (substantia grisea)
oraz otaczająca ją na kształt płaszcza istota biała (substantia
alba). Zasadniczym składnikiem istoty szarej są ciała komórek
nerwowych (perikaliony i dendryty skupione w struktury);
istota biała składa się z pęczków pojedynczych wypustek
komórek nerwowych, tzw. aksonów.

To przejrzysta, bezbarwna ciecz, która wypełnia przestrzeń
podpajęczynówkową mózgu, komory mózgu oraz kanał
rdzenia kręgowego.

-Płyn ten pełni funkcje amortyzacyjne, chroniąc tkankę
nerwową mózgu i rdzenia przed gwałtownymi zmianami
pozycji i urazami.

- Uważa się, że ma on znaczenie odżywcze dla neuronów i
komórek glejowych.

-Przepłukując ośrodkowy układ nerwowy usuwa toksyczne
produkty przemiany materii.

-Ze względu na obecność w nim biologicznie czynnych
substancji, przypuszcza się, że może on dla nich pełnić
funkcję transportującą.

Zawartość H+ i CO2 (pH) wpływa na perfuzję mózgową oraz
wentylację.

Płyn mózgowo-rdzeniowy jest nieustannie wytwarzany w

stałej objętości w ciągu doby poprzez sploty naczyniaste i
wyściółkę układu komorowego mózgu. Podlega on
dwukrotnej wymianie w ciągu 24 godzin.

Wymiana i krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego jest

następujące:

1) wytwarzany w komorach mózgu
2) przepływa przez:

- otwory Monroe'go
- III komorę
- wodociąg mózgu
- IV komorę
- otwory komory IV
- zbiorniki podstawy mózgu
- przestrzeń podpajęczynówkową sklepistości mózgu

3) wchłaniany jest do układu krążenia głównie w

ziarnistościach pajęczynówki.

Badania płynu są bardzo istotne w
diagnozowaniu wielu chorób układu
nerwowego:

- wirusowe, ropne, gruźlicze i grzybicze zapalenie opon
mózgowych
- krwawienie podpajęczynówkowe
- krwotoki mózgowe
- krwiaki
- guzy mózgu

To miejsce komunikacji błony kończącej akson z błoną komórkową
drugiej komórki — nerwowej lub np. mięśniowej. Impuls nerwowy
zostaje przeniesiony z jednej komórki na drugą przy udziale
substancji o charakterze neuroprzekaźnika (zwanego czasem
neurohormonem) — mediatora synaptycznego (synapsy
chemiczne) lub na drodze impulsu elektrycznego (synapsy
elektryczne). Wyróżnia się synapsy
- nerwowo-nerwowe,
- nerwowo-mięśniowe
- nerwowo-gruczołowe.

1. mitochondrium
2. pęcherzyki presynaptyczne z

neurotransmiterem
3. autoreceptor
4. szczelina synaptyczna
5. neuroreceptor
6. kanał wapniowy
7. pęcherzyki uwalniające

neurotransmitery
8. receptor zwrotnego wychwytu

mediatora

Typy synaps

-elektryczne – w tych synapsach neurony prawie się stykają (gł. połączenia typu
"neksus"). Kolbka presynaptczyna oddalona jest od kolbki postsynaptycznej o 2 nm.
Możliwa jest wędrówka jonów z jednej komórki
do drugiej - przekazywanie dwukierunkowe. Impuls jest bardzo szybko
przekazywany. Występują w mięśniach, siatkówce oka, części korowej mózgu oraz
niektórych częściach serca.

-chemiczne – w tych synapsach komórki są od siebie oddalone
o ok. 20nm, między nimi powstaje szczelina synaptyczna. Zakończenie neuronu
presynaptycznego tworzy kolbkę synaptyczną, w której są wytwarzane
neuroprzekaźniki (mediatory - przekazywane w pęcherzykach synaptycznych), które
łączą się z receptorem, powodując depolaryzację błony postsynaptycznej.
Występują tam, gdzie niepotrzebne jest szybkie przekazywanie impulsu, np. w
narządach wewnętrznych.

1.Akson
2.Połączenie
synaptyczne
3.Mięsień
szkieletowy
4.Mikrofibryla

Neurotransmiter, neuromediator to związek chemiczny, którego cząsteczki
przenoszą sygnały pomiędzy neuronami (komórkami nerwowymi) poprzez synapsy, a
także z komórek nerwowych do mięśniowych lub gruczołowych. Najbardziej
rozpowszechnionymi neuroprzekaźnikami są:
- glutaminian,
- GABA,
- acetylocholina,
- noradrenalina,
- dopamina,
- serotonina.

Neuroprzekaźnik służy do zamiany sygnału elektrycznego
na sygnał chemiczny w synapsie i do przekazywania tego
sygnału z jednej komórki (zwanej presynaptyczną) do innej
(zwanej postsynaptyczną). W klasycznym przypadku
neuroprzekaźnik jest zgromadzony w pęcherzykach
synaptycznych znajdujących się w komórce presynaptycznej
blisko błony presynaptycznej.

Przykłady neuroprzekaźników

1. Pochodne aminokwasów:

a) aspartam
b) glutaminian
c) GABA -- kwas gamma-aminomasłowy
d) Glicyna

2. Monoaminy (w kolejności ich syntezowania):

a) pochodne fenyloalaniny i tyrozyny:

- dopamina (da)

*norepinefryna (ne/noradrenalina)
*epinefryna (epi/adrenalina)

b)pochodne tryptofanu:

- serotonina (5ht/5-hydroxytryptamina)

c)pochodne histydyny:

- histamina