PODSTAWOWE WIADOMOŚCI
O OPATRUNKACH

PODZIAŁ OPATRUNKÓW

W leczeniu urazów, aby przyspieszyć ich gojenie stosuje się

m.in. różnego rodzaju opatrunki.

W codziennej praktyce wyróżnia się kilka podziałów

opatrunków:

1. - opatrunki nowoczesne

- opatrunki tradycyjne

2. Podział opatrunków ze względu na rodzaj terapii

- do suchej terapii ran
- do wilgotnej terapii ran

PODZIAŁ OPATRUNKÓW

3. Podział opatrunków ze względu na użyty

materiał

-alginowe
-błony półprzepuszczalne
- hydrokoloidowe i hydrowłókniny
- hydrożelowe

- poliuretanowe (pianki)

- pochłaniające zapach

- dekstranomery

- opatrunki złożone i inne

4. Podział opatrunków ze wzg. na funkcję:

- osłaniające
- uciskowe

- unieruchamiające
- podtrzymujące

-wspomagające leczenia

ZADANIA OPATRUNKU OSŁANIAJĄCEGO

1. Ochrona przed zakażeniem
2. Zatamowanie krwawienia
3. Wchłanianie wydzieliny z rany
4. Zapobieganie wysychaniu
5. Ochrona tworzącej się delikatnej, podatnej na

uszkodzenia tkanki ziarninowej

6. Utrzymanie odpowiedniej wilgotności w ranie
7. Pobudzanie rany do gojenia.

CECHY IDEALNEGO OPATRUNKU wg T. D.
TURNER’A (1979)



Utrzymuje odpowiednią wilgotność między opatrunkiem
a raną



Usuwa nadmiar wysięku i toksycznych komponentów



Stanowi skuteczną barierę dla bakterii i innych
drobnoustrojów



Pozwala na wymianę gazową między raną a otoczeniem



Jest wolny od toksycznych cząstek i substancji
alergizujących



Stanowi ochronę nowo powstających tkanek



Można go łatwo zmienić bez powstawania urazu



Utrzymuje odpowiednią temperaturę.

NAJCZĘŚCIEJ OCENIANE CECHY
OPATRUNKÓW

1.

Szybkość

wchłaniania i pojemność chłonna –

wpływa na skuteczność oczyszczania rany oraz

zapobiega rekontamnacji. Wysięk po wchłonięciu

powinien być zamknięty w strukturze materiału.
Optymalne zabezpieczenie przed wtórnym

zakażeniem stanowią opatrunki ze zdolnością

intrakapilarnego wchłaniania wysięku lub

zawierające superabsorbent wiążący

drobnoustroje.
- Gaza, włóknina, tworzywa piankowe – wysoka

chłonność co może pobudzać wydzielanie z rany.

- kompresy: z alginów wapnia, z

superabsorbentem, hydrokoloidy,

hydrowłókniny i hydrożele skutecznie

wchłaniają wysięk i zatrzymują wysięk wraz z

zarazkami.

2. Przepuszczalność gazów i tzw.

paraprzepuszczalność to możliwość wymiany

gazowej (tlen – dwutlenek węgla) oraz

wydalanie pary wodnej. Nie zawsze zależy nam

na pełnej wymianie gazowej, w warunkach

lekkiej okluzji procesy autolityczne i naprawcze

intensyfikują się.

NAJCZĘŚCIEJ OCENIANE CECHY
OPATRUNKÓW

- gaza, włóknina – najwyższa przepuszczalność, przy

odparowaniu dochodzi do utraty ciepła potrzebnego do

procesów odbudowy tkanek. Mogą przywierać do tkanek

powodując uszkodzenia tkanek przy zmianie opatrunku.
- opatrunki alginowe – wysoka przepuszczalność gazów,

jednak dzięki zdolności do żelowania nie dopuszczają do

przesychania rany i są znacznie bezpieczniejsze dla

nowo tworzonej ziarniny.
- hydrożele i hydrokoloidy – najniższa przepuszczalność.

Uznawane są za materiały półprzepuszczalne –

ostrożnie stosować w ranach zakażonych – możliwość

narastania infekcji zwłaszcza beztlenowcami (z

wyjątkiem żeli amorficznych o złożonej strukturze,

przeznaczonych do oczyszczania ran)

NAJCZĘŚCIEJ OCENIANE CECHY
OPATRUNKÓW

3. Tolerancja w ranie i możliwość bezurazowej

zmiany opatrunku – decyduje o przebiegu gojenia i

osiągniętym efekcie kosmetycznym. Opatrunki

„przyjazne” rannie – możemy zdejmować bez

uszkodzenia nowej, delikatnej tkanki.
- gaza, włóknina przyklejają się do opatrywanej

powierzchni. Tkanki mogą w nie wrastać, każda zmiana

opatrunku powoduje uszkodzenia delikatnej tkanki

ziarninowej i ból, zaimpregnowanie ich maścią, żelem zy

balsamem umożliwia bezurazową i bezbolesną zmianę

opatrunku.
- specjalne włókniny z materiałem hydrofobowym jako

warstwa bezpośrednio stykającą się z raną – spełniają

w/w warunki i są przyjazne ranie.

NAJCZĘŚCIEJ OCENIANE CECHY
OPATRUNKÓW

- przyjazne ranie są wszystkie opatrunki

hydroaktywne po doborze do aktualnego stanu

rany.

4. Bezpieczeństwo użycia - opatrunki nie mogą

podrażniać rany, działać uczulająco, reagować z

substancjami stosowanymi w miejscowym

leczeniu ran.
- powinny być odpowiednio opakowane,

oznaczone i opisane
- jałowe lub gotowe do użycia po sterylizacji.

(jałowe opatrunki pojedynczo opakowane

ułatwiają postępowanie zgodne z zasadami

aseptyki).

OPATRUNKI DO TZW. „SUCHEJ” TERAPII
RAN



Gaza – 100% bawełna hydrofilowa bielona nietlenkowo bez
użycia chloru. Cechuje się dużą chłonnością. Może być
wyjałowiona do bezpośredniego opatrunku lub niejałowa.



Kompresy maściowe – opatrunki w których siatka nośna jest
zaimpregnowana maścią. Służą do bezurazowego opatrywania
ran, np. przy otarciach, oparzeniach, do pokrycia miejsca
pobrania, jak i nakładania przeszczepów skóry. Często wymagają
opatrunków wtórnych dobieranych do fazy gojenia rany.



Inne opatrunki chłonne i nieprzywieralne – suche kompresy
kombinowane, zbudowane z różnych materiałów co zwiększa ich
chłonność, swobodną wymianę gazową, przepuszczają parę
wodną, są miękkie, łatwe do formowania i dobrze wyściełają
ranę. Mogą być samoprzylepne lub wymagają mocowania

OPATRUNKI DO TZW. „SUCHEJ” TERAPII
RAN



Inne opatrunki chłonne i nieprzywieralne
– suche kompresy kombinowane, zbudowane z
różnych materiałów co zwiększa ich chłonność,
swobodną wymianę gazową, przepuszczają
parę wodną, są miękkie, łatwe do formowania i
dobrze wyściełają ranę. Mogą być
samoprzylepne lub wymagają mocowania

OPATRUNKI DO „WILGOTNEJ” TERAPII RAN



Rany w wilgotnym środowisku goją się szybciej i

skuteczniej. Wilgotna terapia staje się standardem

w leczeniu wtórnie gojących się ran, zwłaszcza

gdy konieczne jest odbudowanie ubytku tkanki.



Alginiany – kwas alginowy z brunatnic morskich,

wykorzystywany od dawna w medycynie ludowej,

wspierają gojenie ran. Wymagają opatrunku

wtórnego w zależności od obfitości wysięku z rany

i opatrywanej okolicy ciała. W większości są to

delikatne i wysoko chłonne materiały

opatrunkowe, dobrze tolerowane w długotrwałym

leczeniu, bez reakcji alergicznych.

OPATRUNKI DO „WILGOTNEJ” TERAPII RAN

- używane są alginiany wapniowe i wapniowo-

sodowe w postaci kompresów i taśm.
- włókniny alginianów po zetknięciu się z jonami

sodu (z krwi i wydzieliny przyrannej)

przeobrażają się w żel.
- włókniny absorbują interkapilarnie duże ilości

wydzieliny, ”puchną” i przekształcają się w

wilgotny żel, który wypełnia i dokładnie

pokrywa ranę.
- zarazki znajdujące się w ranie są zamykane w

strukturze żelu co powoduje skuteczne

oczyszczanie rany i redukcja zarazków

OPATRUNKI DO „WILGOTNEJ” TERAPII RAN

- ilość, kolor i szybkość tworzenia się żelu

zależy od obfitości i rodzaju wydzieliny (im

więcej wydzieliny, tym szybciej powstaje

żel)

- hemostatyczne działanie alginianów

oddawane do rany jony wapnia indukują

przechodzenie protrombiny w aktywną

trombinę
- alginiany mogą być nasączane

roztworami o działaniu leczniczym i

odkażającym.



Hydrokoloidy – (koloid z greckiego
lepki) złożone są z chłonnych
hydrokoloidów zdolnych do pęcznienia
jak karboksymetyloceluloza nieraz z
domieszką pektyn i żelatyny.



Mogą mieć postać płytek
dostosowanych kształtem i wielością do
opatrywanych ran powierzchownych lub
past do ran głębokich i drążących.

Zalety hydrokoloidów

- stworzenie wilgotnego środowiska w

ranie,
- utrzymanie stałej, zbliżonej do

prawidłowej temperatury w ranie

- pH ok. 6,0 zwiększające migracje

mikrofagów i leukocytów, które ułatwiają

działanie enzymów proteolitycznych
- zwiększenie aktywności fibrynolitycznej
- zmniejszenie dostępu tlenu – przyspiesza

proces angiogenezy i zmniejsza

dolegliwości bólowe

OPATRUNKI DO „WILGOTNEJ” TERAPII RAN



Przeciwwskazania względne do
stosowania Hydrokoloidów:
- rany zakażone (szczególnie beztlenowcami)
- rany z dużą ilością wysięku (ze wzg.
ekonomicznych)
- stopa cukrzycowa (prawdopodobieństwo
obecności beztlenowców)

- odsłonięte ścięgna i kość

OPATRUNKI DO „WILGOTNEJ” TERAPII RAN



Opatrunki hydrowłókniste zbudowane są z
karboksymetylocelulozy sodowej preparowanej
do miękkich, nietkanych płytek (Aquacel).
- dobrze dostosowują się do rany
- wykazują bardzo duże zdolności absorbcyjne
- część wchłaniająca (ponad raną) żeluje,
pozostała jest sucha

-

nie pozostawiają włókien w ranie

- utworzony żel izoluje wchłaniane bakterie
- często stosowane są z opatrunkiem wtórnym
dobranym do etapu gojenia, rodzaju i
umiejscowienia rany (folie półprzepuszczalne,
hydrokoloidy, pianki)

OPATRUNKI DO „WILGOTNEJ” TERAPII RAN



Hydrożele choć zawierają dużą ilość
wody nie są w niej rozpuszczalne.
Dzięki zawartości hydrofilów wiążą
duże ilości wody – pęcznieją. W
zależności od składu mogą być
stosowane do tworzenia wilgotnego
środowiska w ranie lub aktywnego
rozmiękczania tkanek martwiczych i
oczyszczania rany.



Wskazania do zastosowania opatrunków
hydrożelowych:
- rany z obecnością martwicy lub dużego
wysięku
- rany ziarninujące bez dużego wysięku
- rany naskórkujące (ochrona naskórka)
- oparzenia pośredniej grubości skóry

OPATRUNKI DO „WILGOTNEJ” TERAPII RAN



Opatrunki poliuretanowe – pianki, gąbki
kształtem dostosowane do opatrywanej okolicy
ciała, są łatwe do aplikacji nawet w
rękawiczkach (specjalne warstwy
zabezpieczające). Przeznaczone do
zaopatrywania ran powierzchownych i
głębokich.
mają dobre właściwości chłonne, zapewniają
wilgotne mikrośrodowisko w ranie, zapobiegają
powstawaniu strupów.

OPATRUNKI DO „WILGOTNEJ” TERAPII RAN



Błony półprzepuszczalne – nie przepuszczają

wody i zanieczyszczeń, ale są przepuszczalne

dla gazów. Ich przezroczystość pozwala

obserwować ranę.
- Nie pochłaniają wysięku – w ranach o

zwiększonym wydzielaniu wykorzystywane są

jako opatrunek wtórny, mocujący np. alginiany.
- Niektóre wykorzystywane są do

zabezpieczenia wkłuć centralnych i

obwodowych.
- Stanowią skuteczną barierę przed bakteriami i

innymi drobnoustrojami.

- Chronią czystą ziarninę i nowy naskórek
przed uszkodzeniami.
- Dobrze dopasowują się do opatrywanej
okolicy ciała, są łatwe do aplikacji w
rękawiczkach
- Umożliwiają mycie zanieczyszczonej okolicy
- Skutecznie zabezpieczają ranę przed
zabrudzeniem i infekcją.

OPATRUNKI DO „WILGOTNEJ” TERAPII RAN

Wskazania do zastosowania błon

półprzepuszczalnych:
- rany powierzchowne i rany z niewielkim wysiękiem
- pokrycie pęcherzy
- mocowanie innego opatrunku
- ochrona i mocowanie wkłuć obwodowych i centralnych
- zabezpieczenie ran gojących się przez rychłozrost i

naskórkujących
- ochrona miejsc pobrania przeszczepu.

Nie powinno się ich stosować do ran z wysiękiem

umiarkowanym i obfitym oraz głębokich i penetrujących.

OPATRUNKI DO „WILGOTNEJ” TERAPII RAN



Opatrunki ze srebrem stosowane przy ranach
zainfekowanych.
- Działanie bakteriobójcze wykazują kationy srebra
uwalniane w zetknięciu z wysiękiem z rany.
- Mogą być łączone z opatrunkami wtórnymi.
- Mogą być stosowane do zabezpieczenia tkanek w
przypadku wytrzewień spowodowanych przez
wady rozwojowe.



Inne opatrunki złożone złożoność ich budowy
łączy w sobie cech kilku omówionych opatrunków

ZAKŁADANIE I MOCOWANIE NOWEGO
OPATRUNKU



Okolice rany szczególnie przy długotrwałej

terapii, narażone są na powstawanie różnych

zmian, które należy leczyć w zależności od

potrzeb



Opatrunki samoprzylepne zakładać

odpowiednio większe, aby dobrze się

przyklejały



Przy każdej zmianie nakłada się nowy

opatrunek, którego działanie dobrane jest do

aktualnego stanu rany



Opatrunek mocujemy w zależności od potrzeb:
przylepcem, przylepcem chirurgicznym,
opaską podtrzymującą, elastyczną lub
rękawem opatrunkowym



W zależności od potrzeb można łączyć różne
typy opatrunków

BEZWZGLĘDNE WSKAZANIA DO
NIEZWŁOCZNEJ ZMIANY OPATRUNKU



Uskarżanie się pacjenta na ból



Wystąpienie gorączki



Przemoczenie i zabrudzenie opatrunku



Wyczerpanie jego chłonności



Poluzowanie mocowania



Zsunięcie się opatrunku

OPATRUNKI PODTRZYMUJĄCE



Opatrunki opaskowe



Opatrunki chustowe



Opatrunki przylepcowe



Opatrunki siatkowe

OPATRUNKI OPASKOWE - ZADANIA



Mocowanie opatrunku



Unieruchomienie stawu lub innej części ciała



Zabezpieczenie i stabilizacja po zabiegach

operacyjnych



Terapia kompresyjna

WYBIERAJĄC BANDAŻ UWZGLĘDNIĆ:

-

Do jakich celów ma służyć

-

Jaką część ciała będziemy bandażować

-

Czy zapewni wygodę pacjentowi i komfort

zakładania

-

Czy są przeciwwskazania do założenia danego

bandaża



Wyróżniamy kilka grup opasek - bandaży:

-

- opaski podtrzymujące – służą do mocowania
opatrunku (bandaże bawełniane i elastyczne)

-

- opaski stabilizujące – odciążenie i stabilizacja
w skręceniach, zwichnięciach, przeciążeniach i
innych urazach mięśni, stawów i ścięgien.

-

- opaski uciskowe - kompresyjne

ZASADY BANDAŻOWANIA



Bandaż powinien być starannie, ciasno

zwinięty



Szerokość opaski dobierać do celu

bandażowania oraz okolicy na jaką będzie

nałożony



Głowa bandaża powinna odwijać się na

zewnątrz



Pacjent powinien siedzieć lub leżeć, jeśli musi

stać należy go asekurować



Opatrywana kończyna ma być podparta, a

mięśnie rozluźnione



Opatrywany staw powinien być w ułożeniu
fizjologicznym (lekko przygięty)



Części ciała przylegające do siebie muszą być
dokładnie osuszone i odizolowane
(przetalkowane, oddzielone np. warstwą waty)



Bandażowanie zaczynamy i kończymy
obwojami kolistymi (okrężnymi)



Opatrunek powinien być staranny i estetyczny
oraz trwały (większa część obwoju
poprzedniego -3/4 - pokryta przez następny)



Obwoje powinny przylegać do ciała jednak nie

uciskać (zaburzenia krążenia)



Bandażowanie zawsze rozpoczynamy od

obwodu ku środkowi lub od miejsca na boki



Opatrunek ma spełnić tylko swoje zadanie

(przytrzymywać, stabilizować, uciskać)



Zdejmując bandaż nie urażać chorego

(zdejmowany bandaż przekładamy z reki do

ręki lub go przecinamy nożyczkami

opatrunkowymi)

PODSTAWOWE OBWOJE



W zależności ile osi ciała łączymy ze sobą

opatrunkiem wyróżniamy:



Obwoje jednoosiowe – bandażujemy proste

odcinki: przedramię, ramie, podudzie, udo,

tułów
- okrężny
- śrubowy
- zaginany
- wężowy



Obwoje dwuosiowe – ósemkowe zakładamy
na:

staw łokciowy, kolanowy, skokowy, piętę

- żółwiowy zbieżny i rozbieżny
bark, biodro i dłoń

- kłosowy wstępujący i zstępujący

opatrunek dłoni

– rękawiczka lub opatrunki poszczególnych
palców

broda i nos – procowy



opatrunek wieloosiowy Desaulta



ucho, oko czoło i potylica – zawój



głowy - uździenica

Rękawy opatrunkowe



Dopasowują się do kształtów ciała



Są rozciągliwe i zapewniają swobodne ruchy
stawów



Bardzo dobrze przepuszczają powietrze i parę
wodną



Są dobrze tolerowane przez skórę



Dobrze chłoną pot i inne wydzieliny



Są oszczędne (małe zużycie do mocowania
opatrunków)



Prosta technika nakładania (szybko się
nakłada)



Ma ciągłą powierzchnię, nie obluzowuje się
przy dużym obciążeniu przez co jest trwalszy i
estetyczniejszy



Nie naprężają się i nie ciągną



Można je wyjaławiać i używać wielokrotnie

Rękawy opatrunkowe - zastosowanie



Do szybkiego nakładania opatrunków
mankietowych



Jako opatrunek podtrzymujący



Do opatrunku wyciągowego



Jako wyściółka pod gips



Do powlekania szyn



Jako opatrunki na kończyny głowę i tułów