Edukacja przedszkolna w
Europie-główne tendencje

Uwarunkowania ideologiczne,

ekonomiczne i

psychopedagogiczne

2

Schemat podejścia

ekologicznego

3

Definicje



Ekologiczna teoria rozwoju człowieka zakłada

transakcyjną relację między zmieniającym się,

aktywnym i wywierającym wpływ podmiotem a

zmieniającymi się kontekstami jego życia i rozwoju.



Mikrosystem- diada; działanie, role społeczne,

oczekiwania, relacje społeczne, temperament, cechy

osobowości, cechy strukturalne i społeczne;



Mezosystem-relacje między mikrosystemami;



Ekosystem-inne struktury i praktyki społeczne, w

których dziecko się nie znajduje, mające wpływ na

mikrosystemy;



Makrosystem-kultura, polityka państwa, dominujące

ideologie.

4

Tendencje programowe



Osadzenie i czerpanie z wielu koncepcji i
(cele, treści, metody),



Odniesienia do historii-silne osadzenie w
dokonaniach teoretyków i praktyków,



Eklektyzm w zakresie koncepcji
programowych vs koncepcje jednorodne,



Dydaktyzm vs nacisk na zabawę i
aktywność swobodną.

5

Rozwiązanie programowe



Pedagogika M. Montesorii,



Pedagogika R.Steinera-Waldorffa,



Pedagogika Reggio Emilia,



Pedagogika High/Scope,



Koncepcja Inteligencji Wielorakich H.Gardnera,



Eklektyzm,



Programy zorientowane na kompetencje-
twórcze, muzyczne, dramatyczne,
matematyczne.

6

Formy organizacyjne



Przedszkola publiczne,



Przedszkola niepubliczne- wyznaniowe,
orientacja programowa, osoby fizyczne,



Przedszkola rodzinne-prowadzone przez
matki małych dzieci,



Kooperacje rodziców (play groups),



Inne formy (nanny, au pair, childs
minders, instytucje prowadzone przez
duże korporacje).

7

Główne cechy-1



Silne związki z koncepcją państwa i dominującym

systemem wartości;

1.

Demokracja-Francja, Szwecja-wartości

demokratyczne; W. Brytania, USA-udział rodziców,

formy niepubliczne; zmniejszanie roli państwa na

rzecz uczestnictwa obywateli, samorządność,

2.

Totalitaryzm, autorytaryzm-narzucanie ideologii,

indoktrynacja ideologiczna, konflikt wartości

(dawniej Polska, obecnie Chiny, państwa

wyznaniowe),

3.

W Brytania- II wojna światowa, rozwój form, po

wojnie - spadek).

8

Główne cechy-2



Silne związki z zatrudnieniem kobiet i mężczyzn w

pierwszych latach ich kariery zawodowej-( primary working

years),



Przedszkola bardziej odpowiadają na potrzeby rynku pracy-

siła robocza, brak przedszkoli na wsi,



Włączenie w system edukacji – większa kontrola państwa,

ciągłość programowa, dydaktyzm, kształcenie nauczycieli,

standardy kształcenia, awans zawodowy, obniżanie

obowiązku szkolnego, reprodukcja wartości narodowych,



Centralizacja vs decentralizacja- podział władzy między

państwo i samorządy (koncepcja programowa, finansowanie,

zarządzanie itd.),



Dzieci i rodzice postrzegani jako klienci-instytucja jako

dostawca usług- wymiar korporacyjny (dominacja

międzynarodowych korporacji nad państwem).

9

Defincja instytucji edukacji
przedszkolnej



„Instytucje” edukacji przedszkolnej
konstruowane są społecznie, ich główne
charakterystyki mają wymiar globalny i
uniwersalny, pełnią podobne cele społeczne.
Realizacje konkretnych rozwiązań
instytucjonalnych zależą od uwarunkowań
lokalnych-różne systemy wartości,
konstrukcje dziecka i dzieciństwa.



Konstrukcja instytucji prowadzi do
określonej konstrukcji dziecka-dorosłego

10

Cechy instytucji-1



Znaczenie socjalizacyjne-uwarunkowania społeczne,

badania High/Scope,



Nabywanie innych doświadczeń socjalizacyjnych



Lepsze perspektywy zawodowe i osobiste-badania,



Edukacyjne ukierunkowanie programów,

przygotowanie do szkoły,



Redukcja skutków marginalizacji (wtapianie w kulturę

dominujacą), ubóstwa, biedy, wykluczenia-badania

High/Scope,



Ujednolicenie/uniformizacja kulturowa,



„Produkcja” dzieci pożądanej społecznie jakości,



Reprodukcja wartości dominującej kultury.

11

Cechy instytucji -2



Replika domu rodzinnego- paradygmat dominacji opieki

matki, relacji jeden na jeden jako najbardziej

skutecznych w wychowaniu, edukacji itd,,



Indywidualizacja na poziomie relacji z dzieckiem (jw),



Nauczyciele jako indywidualności – samowystarczalność

dydaktyczna (W. Brytania, Polska),



Nauczyciel jako część zespołu- Hiszpania, Włochy, USA,



Instytucja jako producent zastępczej opieki,



Instytucja jako miejsce działań profilaktycznych,

realizująca oczekiwania szkoły-gotowość szkolna,

12

Instytucja-definicja



Tworzą miejsca, gdzie dzieci poddane są

oddziaływaniom w celu osiągnięcia

pożądanych rezultatów rozwojowych, gdzie są

edukowane, socjalizowane, wychowywane,

gdzie kompensowane są ich niedobory, braki.

Jeżeli te miejsca promuje się jako miejsca dla

dzieci, w ich interesie, a nie miejsca, gdzie

dorośli podejmuj decyzję, ci ostatni nie są tym

zainteresowani.



Metafora fabryki (L. Katz)- surowy materiał

poddawany jest obróbce w celu osiągnięcia

ważnych i uznanych kulturowo kompetencji.

13

Nauczyciel-(społeczno-
kulturowa konstrukcja)



Fachowiec/profesjonalista-zapewnia

produkcję społecznie pożądanych rezultatów,

transmituje wiedzę, dba o nabywanie

określonych kompetencji w pożądanym

czasie (normy, standardy, gotowość

szkolna),wytwór pedagogiki dyscyplinującej,

podziela władzę i sam ją egzekwuje,



Zastępczy rodzic-matka,



Przedsiębiorca-troska o dobre/korzystne

sprzedanie swojego produktu, dbałość o

jakość działania instytucji i jakość produktu.

14

Instytucja przedszkolna jako
forum dialogu



Warunki:



Przekonanie, że jej (instytucji)
zadaniem jest realizowanie wartości
charakteryzujących społeczeństwo
obywatelskie,



Odnalezienie w różnych sferach
społeczeństwa obywatelskiego, (vs
ekonomia i państwo).

15

Cechy instytucji-forum
dialogu



Otwartość na lokalną społeczność,



Otwartość na wszystkie dzieci i rodziców (SES,

kryteria przyjęć),



Publiczne finansowanie vs lokalne zarządzanie,



Miejsce dla dzieci a nie dla dorosłych,



Szacunek i wzajemność, naprzemienność

zajmowanej pozycji,



Konstruowanie wiedzy, tożsamości, kultury w

dialogu vs transmisja wiedzy,



Dostarczanie narzędzi i sposobów rozwiązywania

problemów, negocjowania, nadawania znaczenia.

16

Czym jest uczenie i
nauczanie w instytucji?



Loris Malaguzzi



„Im szerszy zakres możliwości działania
oferujemy dzieciom tym silniejsza jest
ich motywacja i bogatsze ich
doświadczenia. Wszyscy dostrzegamy
zadziwiające i niezwykłe siły i
umiejętności dzieci połączone z
niewyczerpana potrzebą poznawania i
ekspresji”.

17

Uczenie się-nauczanie



Celem nauczania jest tworzenie warunków
dla uczenia się dzieci,



Dzieci są autonomicznymi osobami,
zdolnymi do nadawania znaczenia
nabywanym doświadczeniom,



Uczenie/nauczanie wymaga instytucji
nastawionej na aktywne uczestnictwo w
otaczającym świecie, zainteresowanej
aktualnymi problemami-przedszkole bez
ścian.

18

Instytucja a społeczność
lokalna



Promowanie uczestnictwa, krytycznej,

refleksyjnej demokracji,



Podejmowanie i dyskutowanie ważnych

problemów, np. Czym jest instytucja? Jaką

konstrukcje dziecka akceptujemy? Czym

jest dzieciństwo? Jaka relacja istnieje

między dziećmi i resztą społeczności?



Dyskutowanie z rodzicami, np. Czego

chcemy dla naszych dzieci? Co to jest

dobre dzieciństwo?

19

Instytucja vs miejsce
zatrudnienia



Refleksyjna, krytyczna debata przenoszona
jest na inne przestrzenie społeczne-kontrola
własnego życia, asertywność,
podmiotowość, pozytywna swoboda vs
kompulsywna pewność,



Wzmocnienie społecznych relacji-spójność
społeczna, kapitał społeczny (zaufanie,
kooperacja, solidarność, wzajemność i
pomoc), intensywność relacji poziomych
(Putnam)

20

Instytucja vs miejsce
zatrudnienia



Uczestnictwo w pracy zawodowej,



Równouprawnienie,



Pogodzenie obowiązków (dom-praca
zawodowa),



Efektywne wykorzystanie siły roboczej,



Rozwijanie poczucia wspólnoty,
solidarności, równości, postrzeganie
Innego jako ważnego vs prywatność,
indywidualizm,

21

Instytucja vs miejsce
zatrudnienia

Pytanie:



W jaki sposób możemy
zideologizowaną,
zbiurokratyzowaną instytucję
edukacji przedszkolnej zmienić w
forum dialogu obywatelskiego,
gdzie zadawane są pytania na
temat „bycia razem?

22

W jaki?



Własne propozycje?



Propozycje innych?