Edukacja językowa z metodyką
Program języka polskiego, podstawa programowa, program nauczania.
Program nauczania - jest to zbiór tematów, informacji, instrukcji, określających całkowicie i jednoznacznie ciąg czynności, które należy wykonać, aby złożony proces przebiegał w sposób zaplanowany, czyli jest to plan zamierzonej działalności. Zadaniem nauczycieli jest przekaz, natomiast rolę uczniów sprowadza się najczęściej do przyswojenia tych treści. Składa się na program ogół dokumentów wyznaczających treści kształcenia, a więc oprócz resortowego programu nauczania, podręczniki dla nauczycieli, środki dydaktyczne, teksty szerokiego użytku oraz inne źródła pomocnicze. W szerszym sensie program nauczania można zdefiniować jako doświadczenia i umiejętności zdobywane w sposób zorganizowany pod kierunkiem i kontrolą nauczyciela.
Treści kształcenia i wychowania powinny umożliwiać uczniom zaspokajanie aktualnych i przyszłych potrzeb. Można wyróżnić trzy wymiary treści:
~cele nauczania
~materiał nauczanie
~wymagania programowe
Treści można podzielić na :
treść planowaną
treść opanowaną, czyli treść nauczania po zakończeniu procesu dydaktycznego.
Funkcje programu:
realizacyjne - polega na tym, że nauczyciel urzeczywistnia w praktyce edukacyjnej kolejne hasła programowe,
interpretacyjne - polega na tym, że nauczyciel wykorzystuje czy wybiera z propozycji programowej te treści, które wspierają rozwój dzieci.
Obecnie odchodzi się od formy realizacyjnej na rzecz interpretacyjnej.
Zasady szeregowania bloków treści:
układ linearny - treści są kolejno ułożone i nie pojawiają się ponownie, dawki materiału ustawione są szeregowo jedna po drugiej, rozpoczynając od samego początku kursu do samego końca. Zasada przechodzenia do kolejnej dawki materiału opiera się na założeniu całkowitego opanowania dawki poprzedniej.
Układ spiralny - materiał ułożony jest następujące po sobie cykle. Jeden cykl obejmuje cały materiał nauczania w zakresie podstawowym, kolejny cykl poszerza informacje. Mamy tu do czynienia z powtarzaniem i uzupełnieniem informacji w pewnym określonym zakresie. Taki układ treści dotyczy powtarzania treści w następujących po sobie cyklach. W obrębie każdego cyklu jest ułożony linearnie. Układ spiralny dotyczy tylko powtarzalności treści w kolejnych cyklach.
Układ koncentryczny - te same treści powtarzają się co pewien czas pogłębiane są związki i zależności. Przerwa może liczyć nawet kilka lat.
Do podstawy programowej: (praca grupowa jednolita)
Edukacja uczniów najmłodszych.
Zmiany organizacyjne w edukacji przedszkolnej-wczesnoszkolnej.
Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania.
Ramy czasowe dla głównych form aktywności.
Zalecane sposoby i warunki realizacji.
ad.3 Gotowość do nauki czytania i pisania:
rozwój procesów analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej
rozwój koordynacji wzrokowo-słuchowej i słuchowo-ruchowej
rozwój grafomotoryki, sprawności kierowania czynnościami drobnych mięśni dłoni i palców
rozwój procesów emocjonalno - motywacyjnych
kształtowanie pozytywnego stosunku dziecka do nauki czytania.
PROGRAM
A) Cele ogólne i cele szczegółowe, realizacja celów edukacyjnych
kształtowanie umiejętności służących do zdobycia wiedzy
przygotowanie do nauki języka obcego..........
kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktów z ludźmi
rozwijanie poczucia przynależności do społeczności
kształtowanie umiejętności działania w różnych sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych
wdrażanie do nawyków związanych z bezpieczeństwem
rozbudzanie potrzeby kontaktu z przyrodą.
Główne założenia edukacji wczesnoszkolnej - konstruktywistyczne teorie uczenia się:
uczeń postrzegany jest jako niepowtarzalna, indywidualna istota
proces rozwoju osobowego dziecka jest aktywną rekonstrukcją jego osobistych doświadczeń (osobiste negocjacje z dobrem kultury - Piaget)
stymulacja rozwojowa dziecka zachodzi poprzez podejmowanie atrakcyjnych i zróżnicowanych zadań, które wykraczają...........................
uczenie zachodzi w społecznym i naturalnym dla dziecka kontekście, bliskim jego codziennej aktywności życiowej
stwarzane są dziecku maksymalnie sprzyjające warunki do aktywnego nabywania i rozwijania się.
PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW:
Pracuj z podręcznikami,
Realizuj program,
Stosuj w pracy z uczniami różnorodne metody edukacyjne,
Stosuj w edukacji różnorodne środki edukacji,
Stosuj formy pracy uczniów w czasie zajęć,
Zapewnij dzieciom poczucie bezpieczeństwa i wolności,
Zapoznaj się na bieżąco z nowościami pedagogicznymi, które zainspirują się do nowych działań i pozwolą doskonalić pracę.
TEORIA HUMANISTYCZNA W EDUKACJI:
Człowiek z natury jest zdolny do uczenia się.
Każdy człowiek jest jednostką twórczą, podmiotowe traktowanie gwarantuje poczucie bezpieczeństwa oraz prawo do godności.
Uczenie odbywa się przez doświadczenia.
Kluczowym aspektem procesu jest samoocena.
Angażuje umysł i emocje.
Wykład 16 X 2010
Metody nauczania:
metody nauczania można zdefiniować jako systematycznie i świadomie stosowany sposób postępowania nauczyciela z uczniem, rozumiany jako zintegrowany system działań, służący do określonych celów nauczania . Tradycyjnie wyróżnia się następujące metody nauczania i odpowiadające im strategie uczenia się:
Metody słowne dzielimy na:
podające - uczenie przez przyswojenie
poszukujące - uczenie się przez odkrywanie
R. Więckowski wyróżnia METODY INFORMACYJNE, to zwięzły sposób przekazywania uczniom wiedzy z myślą o stopniowym dostarczaniu informacji. Przekaz tych informacji może się odbywać przy wykorzystaniu 3 sposobów, do których zaliczymy: narrację, opis, wyjaśnienie. Zarówno wyjaśnienie jak i narracja mogą być ilustrowane lub werbalne, natomiast opis z wykorzystanie okazów naturalnych lub modeli. METODY HEURYSTYCZNE - tworząc swoiste sytuacje , nieokreślone, nieznane uczniom, budzą niepokój poznawczy, zadowolenie, zastosowanie tych metod wymaga aktywności twórczej. W tej grupie metod wyróżniamy: metodę dyskusji, dialogu, problemu.
FORMY ORGANIZACYJNE nauczania
a) praca szkolna:
praca klasowo - lekcyjna
praca laboratoryjna
praca w zespołach zainteresowania
b) Praca pozaszkolna - czynności poznawcze organizowane poza terenem szkoły
prace domowe
wycieczki
prace społeczno - użyteczne
FORMY AJKTYWNOŚCI UCZNIÓW
Praca jednostkowa - uczeń realizuje swoje zadania, niezależnie od innych uczniów, korzystając bezpośrednio (pyta - odpowiada) lub pośrednio (wykonuje pracę na lekcji), korzystając z instrukcji n-la.
Praca zbiorowa wymagająca znacznego stopnia aktywności samodzielności uczniów, stwarza w zestawieniu z pracą jednostkową korzystne warunki wytwarzania więzi społecznych, udział ucznia w zbiorowym wysiłku może być podwaliną wspólnych uczuć, postaw, podłoża światopoglądowego.
Praca grupowa
- jednolita - sprowadza się do rozwiązywania na zajęciach przez grupy 4-5 osobowe równocześnie tych samych problemów praktycznych lub teoretycznych; po czym odbywa się wspólna dyskusja nad ustaleniem i usystematyzowaniem uzyskanych przez grupę wyników.
- zróżnicowana - polega na równoczesnym rozwiązywaniu na lekcji lub w domu przez stałe, kilkuosobowe grupy zadań różnych, przy czym musi być ich tyle, ile jest grup.
- kombinowana - polega na łączeniu zależności od potrzeby pracy grupowej jednolitej i pracy zróżnicowanej.
- brygadowa - polega na wykonywaniu przez stałe grupy, brygady zadań o dorobku praktyczno - produkcyjnym, np. na działce szkolnej, sprzątanie świata.
Cele pracy grupowej
sprzyja realizacji celów społ. - wychowawczych,
wyrabia przyzwyczajenie do odpowiedzialności,
przyzwyczaja do niesienia pomocy innym,
uczy partnerstwa,
umożliwia realizację celów poznawczych,
zwiększa wydajność pracy uczniów,
motywuje do aktywności, samodzielności,
zwiększa zasób interakcji między jednostkowej,
zwiększa więzi między uczniami,
pomaga w obiektywizacji procesu samooceny,
sprzyja obiektywizacji w ocenianiu innych.
Środki dydaktyczne:
techniczne - słuchowe - audycje radiowe, nagrania płyt,
wzrokowe - przeźrocza, filmy nieme, praca z komputerem.
Wzrokowo - słuchowe - filmy, audycje TV, programy komputerowe
konwencjonalne - podręczniki, pomoce graficzne, modele, okazy naturalne.
Sposoby oceniania:
ocena werbalna - służy temu, aby dziecko orientowało się , czy wykonując określone zadanie zmierza do celu,
ocena gestem i mimiką - służy temu, aby uczeń widział jakikolwiek znak, że wykonując zadanie podąża w dobrym bądź złym kierunku,
ocena przy pomocy znaków (symboli umownych) - nie są odpowiednikiem obowiązującej skali cyfrowej, ale mają za zadanie przyczynić się do mobilizacji uczniów do dalszej pracy, wykazują, że jest coś do zrobienia lub jest nagrodą za wysiłek.
Rola nauczyciela w aktywizującym procesie nauczania - ulega ona zmianie, z dotychczasowego eksperta staje się on fachowcem, który organizuje proces uczenia się, a od ucznia wymaga poszukiwania, dyskutowania, wymiany doświadczeń, zadawania pytań, wyszukiwania informacji, porządkowanie itp.
Metody aktywizujące (z ćwiczeń)
Metody aktywizujące to całokształt działań grupy i prowadzącego, służący w uczeniu się przez doświadczenie. ( emocje, doświadczenie, uczenie się, nauczyciel jako trener nauczania, doradca, uczeń jest podmiotem).
Podziała met. Akt- grupy metod
- integracyjne:
~Krasnoludek - podawanie przedmiotu,
~Pajęczyna
- metody tworzenia i definiowania pojęć
~kula śniegowa, dyskusja piramidowa
~burza mózgów
~mapa pojęciowa
- metody hierarchizacji (analiza, klasyfikacja)
~słoneczny promyczek
~diamentowe uszeregowanie
~piramida priorytetów
~poker kryterialny (gra planszowa)
uczniowie konkurują ze sobą w ramach reguł ustalonych z góry
- metody twórczego rozwiązywania problemów
~burza mózgów,
~635 - 6 - ilość grup, 3 - ilość rozwiązań, 5 - ilość rund
~rybi szkielet (schemat przyczyn i skutków) - ości duże - czynniki, ości małe - przyczyny, czynniki szczegółowe.
~6 myślących kapeluszy
- metody pracy we współpracy
~układanka (puzzle)
~zabawa na hasło
- metody ewaluacyjne
~kosz i walizeczka
~tarcza strzelecka
~rybi szkielet
Fonetyka
Jest nauką, której celem jest m.in. ścisły opis dźwięków mowy, w związku z tym stosuje się transkrypcję fonematyczną ( takich transkrypcji jest wiele), które opiera się na założeniu, że każdej odrębnej głosce musi odpowiadać odmienny znak. We współczesnym języku Polskim, wyróżniamy około 90 głosek.
Fonologia - to fonetyka funkcjonalna, zajmuje się bowiem ustalaniem jakie funkcje pełnią głoski w procesie komunikowania się, podstawowym pojęciem fonologii jest fonem, rozumiany jako abstrakcyjna jednostka, która umożliwia różnicowanie znaczeń.
Fonemów we współczesnej polszczyźnie wyróżnia się zwykle 37. Stanowią one niejako szkielet, na którym zbudowany jest cały system języka, a z porównania podanych liczb (90 a 37) wynika, że 1 fonem może być reprezentowany przez kilka głosek.
W przypadku fonemu [t] są to: głoski [t] jak w wyrazie [tata] i jej wariant zmiękczony [t] jak w wyrazie [tiara] oraz udziąsłowiony jak w wyrazie [trzeci]? [tš] (udziąsłowione głoski zębowe). Zapisując wypowiedzi fonetycznie staramy się uwzględniać nawet drobne różnice brzmieniowe między głoskami. W transkrypcji fonologicznej występują tylko znaki fonemów.
Mowa każdego człowieka ma swoiste znamiona. Na jej ukształtowanie wpływają przeróżne czynniki, takie jak: otoczenie, stylizacja, zawód, wykształcenie, byt. Do opanowania mowy można dojść różnymi drogami przez naśladownictwo, powtarzanie, obserwację życia na drodze przeżyć.
Można stwierdzić, że nie ma drogi, która wiodłaby do opanowania mowy bez wysiłku, trudu. Mowa to konkretne zjawisko dźwiękowe, obserwowane przez bezpośrednie porozumiewanie się z ludźmi.
Język jest czymś bardziej abstrakcyjnym, jest zespołem społecznie wytworzonych, obowiązujących znaków dźwiękowych lub pisanych oraz reguł określających ich użycie. Pozwala porozumiewać się członkom danej społeczności. Reguły rządzące znakami języka (gramatyka) poznajemy w czasie obserwacji określonych wypowiedzeń, w których dochodzi do wymiany pewnych członów, czyli do tzw. Rozczłonkowania. Cechy artykulacyjne, akustyczne czy audytywne (słuchowe) są istotne dla komunikacji językowej.
Do wytworzenia dźwięków mowy wykorzystujemy układ oddechowy i pokarmowy. Dźwięki mowy powstają najczęściej w trakcie przepływu powietrza z płuc na zewnątrz. Dźwięki artykułowane na wydech pojawiają się niekiedy, np. w czasie recytacji wiersza.
Do artykulacji dźwięków przygotowujemy się poprzez odpowiednią ilość powietrza, w czasie wdechu przez nos, uzupełniany przez jamę ustną, wydech odbywa się pod wpływem zwiększonego ciśnienia powietrza w płucach. Do wytworzenia nadciśnienia dochodzi przez zmniejszenie objętości płuc. Powietrze dociera do tchawicy, która na granicy z krtanią posiada narząd umożliwiający zablokowanie kanału wydechowego nagłośnią, składającą się z fałd głosowych, ruchomych chrząstek nalewkowych, wiązadeł głosowych (strun gł.). Chrząstki nalewkowe mogą zsuwać i rozsuwać więzadła głosowe. W krtani w ośrodku sprężystym powstaje układ drgający. Wiązadła drgają, gdy wypowiadamy głoski dźwięczne, a nie drgają, gdy głoski bezdźwięczne. (s, f, t, p).
dźwięk wydawany przez więzadła otrzymuje określoną barwę przechodząc przez odpowiednio ukształtowane rezonatory, które powstają dzięki różnym układom dźwięków mowy. Jama gardłowa może w znacznym stopniu zmieniać swój kształt, ma ona duży wpływ na barwę fali głosowej. Wydychane powietrze albo fale akustyczne, rozchodzące się kuliście, może uchodzić na zewnątrz jamą nosową lub jamą ustną. U osób z prawidłowo ukształtowanymi narządami mowy istnieje możliwość zupełnego zamknięcia wejścia do jamy głosowej. Służy temu przede wszystkiem podniebienie miękkie, zakończone języczkiem.
Jama nosowa jest rezonatorem o stałym kształcie. W jamie ustnej znajduje się najruchliwszy narząd mowy - język, który jest tworem mięśniowym, zdolnym do wykonywania bardzo precyzyjnych ruchów, dzięki którym istnieje możliwość artykułowania głosek. Najaktywniejsza jest przednia część języka.
Pozycje języka:
tylna część języka - tylna część podniebienia miękkiego - zbliżają się w czasie artykulacji, tworzą szczelinę lub zwierają się.
Środkowa część języka - podniebienie twarde (palatum) - jak wyżej.
Przednia część języka i zęby górne - szczelina, zwieranie się.
Są tu możliwe inne kombinacje np. czubek języka może zwierać się z zębami, a tylna cześć do podniebienia miękkiego (głoska ł).
Podniebienie twarde, dziąsła, zęby należą do nieruchomych narządów mowy, od ich kształtu zależy jednak barwa fali głosowej. Stan szczęki, zębów ma przede wszystkim wpływ na postać głosek artykułowanych z udzialem zębów (s, z, t, d). Jest też najczęściej przyczyną seplenienia.
Bardzo ruchliwym narządem mowy sa także wargi. Od ich pracy w dużym stopniu zależy ostateczny kształt fali głosowej. Piękne mówienie zaś zależy od stanu i pracy wszystkich narządów.
Budowa fali głosowej:
Układ fali odwzorowuje układ artykulatorów. Aby powstała fala głosowa musi istnieć ośrodek drgający oraz ośrodek sprężysty, w którym będą mogły rozchodzić się drgania. W normalnych warunkach ośrodkiem sprężystym, w którym rozchodzą się fale głosowe jest otaczające nas powietrze. Fala głosowa rozchodzi się w powietrzu kuliście, prędkością ok. 40 m/s. Ponieważ fala głosowa wydobywa się na ewnątrz jamą ustną i nosową tzw. Cień akustyczny powstaje również za głową. Nauczyciel odwrócony tyłem do słuchaczy jest znacznie mniej słyszalny, pozbawia także słuchaczy informacji płynących kanałem wzrokowym.
Każda głoska ma 4 cechy artykulacyjne:
miejsce artkulacji
stopień zbliżenia narządów mowy
dźwięczność, bezdźwięczność
ustność i nosowość.
Słuch fonematyczny - umiejętność rozróżniania słuchem dżwięków mowy, wymaga uprzedniego utrwalenia się w odpowiednim ośrodku sluchowym mózgu śladów usłyszanych dźwięków mowy. Ślady te można nazwać wzorcami słuchowymi glosek, które istnieją zapewne w formie impulsów nerwowych. Istnienie ich warunkuje wykształcenie się umiejętności rozróżniania dźwięków mowy, czyli słuch fonematycznego. Słuch fonemat. Oznacza zatem umiejętność rozróżniania najmniejszych elementów składowych wyrazów, czyli fonemów. Umiejętność ta umożliwia też rozróżnienie wyrazów, które są częścią składową danego języka.
Pamięć słuchowa wyrazów - to pamięć wzorców słuchowych wyrazów tzn. Pamięć ich długości (liczby sylab w wyrazie), kolejności sylab, a także liczby głosek w sylabie.
FUNKCJE JĘZYKA
na język składają się 2 elementy:
otwarty zbiór znaków zbudowanych z fonemów, morfemów, wyrazow oraz stałych zwrotów i wyrażeń,
łączenie i tworzenie nowych znaków: fonologia, morfologia (słowotwórstwo) oraz składnia.
I PODZIAŁ FUNKCJI JĘZYKA (3 FUNKCJE)
1. f. Kognitywna - polega na zdobywaniu wiedzy o świecie (wyrażanie myśli, sądów, idei, pojęć, a także realizowanie ich). Badają ją logika, psychologia, filozofia.
2. f. Społeczna - odzwierciedla miejsce i rolę języka w relacjach społecznych; język jest narzędziem tworzenia i regulowania tych relacji. Badają ją: socjologia, psychologia społeczna.
3. f. Afektywna - jest związana z przekazywaniem emocji, badają ją poetyka, literaturoznawstwo, psychologia twórczośi.
II PODZIAŁ FUNKCJI JĘZYKA
F. FATYCZNA - służy nawiązywaniu lub podtrzymywaniu kontaktu między rozmówcami (halo! Dzień dobry! Co u Ciebie? Czy mnie słyszysz? Jak się masz?
F. IMPRESYWNA - polega na wpływaniu na odbiorcę, nakłonienie go do podjęcia pewnych działań oraz wywołaniu określonych reakcji w postaci zachowań, postaw, przekonań.
F. INFORMACYJNA (informatywna) - skupia się na samym komunikacie i jego wartości informacyjnej (zdania oznajmujące, brak w tekstach zachowania emocjonalnego)
F. EKSPRESYWNA 0 polega na wyrażaniu poprez wypowiedź emocji i stanów wewnętrznych osoby mówiącej (dominacja czasowników w 1 osobie liczby pojedynczej oraz zaimków mnie, mój, ja)
F. POETYCKA - jest pełna porównań, metafor, może mieć specyficzny układ rytmiczny, spotykamy się z nią nie tylko w poezji, ale także w przemówieniach, prozie, przysłowiach.
F. KOMUNIKATYWNA
PISANIE - to co w referacie oraz...
Na pisanie składają się 3 podstawowe elementy:
psychologiczny,
fizjologiczny patrz referat
motoryczny
Sprawny ruch pisarski, w którym występują jakby 2 układy:
a) szeregowy - polegający na tym, że wykonuje się ruch po ruchu w pewnym ciągu, np. pisanie litery m,n laskami zaginanymi do góry;
b) 2 układ polega na równoczesnym wykonywaniu kombinowanych ruchów, np. w literach a, k; do ruchów kombinowanych dochodzi obok ruchu szeregowego, ruch podbiegający, dzięki któremu powstają proste i kręte, np.: b, d, l, a; w każdym ruchu występuje uświadomienie celu czynności i zdania sobie sprawy z jej schematu orz odpowiednie spostrzeżenia.
Pisanie stanowi całość, na którą składają się elementy:
słuchowe wydzielenie głoski, znalezienie jej odpowiednika literowego, zapamiętanie litery oraz kolejne rozmieszczenie liter w wyrazie, napisanie litery lub wyrazy (szereg ruchów wykonanych przez różne części aparatu ruchowego ręki pod kierownictwem kory mózgowej).
Dziecko pisząc wywołuje w pamięci różne wyobrażenia przestrzenne, które dotyczą kształtu liter, które są ze sobą odpowiednio powiązane i występują w wyrazie w określonym porządku. W dokładnym zapamiętaniu liter pomaga analiza, nazywanie składu, oznaczeniu drogi kreślenia oraz wykonywania ruchu.
W pisaniu ważnym czynnikiem kontroli prawidłowo wykonywanych coraz bardziej złożonych serii ruchowych, powstałych na podstawie kilku lub tylko jednego impulsu, jest kontrola wzrokowa.
Główne elementy pisania stanowią linie proste i krzywe, o charakterze owalnym połączone z prostymi, ich kombinacje wyrażają się w postaci pętli (kluczek) górnych np.f, środkowych e, dolnych g,y,j;lasek zaokrąglonych w górnej części m, lub w dolnej części u, różnych haczyków, np. ą, wężyków ł, spirali s, linii owalnych przy literze o, zaokrągleniem w liniach górnej części w pełnych literach m, n, r (arkady), w dolnej części np. y (girlandy).
Litery drukowane ukształtowane są inaczej. Nie mają one połączeń, podczas pisania. Podczas pisania początek liter jak i zakończenie służy łączeniu. Litera pisana odznacza się określoną pisemnością, czyli łatwością kreślenia. Przy pisaniu występuje najpierw podbieg (część wstępująca ruchu), umożliwiający pewien rozmach, ruch pisarski posiada też swoje zakończenie, czyli wyjście. Jest równocześnie podbiegiem do następnej litery. Nakreślenie litery w pisaniu ciągłym i kreślenie następnych składa się z określonego cyklu ruchowego (wejście, zrąb litery, wyjście). Prawie wszystkie litery umożliwiają naturalne łączenie z poprzednią i następną literą. Niektóre nie łączą się w sposób naturalny z poprzedzającą literą, są też takie litery, które trzeba łączyć kreską oraz węzełkiem (oczkiem) z następującą po niej literą. W wyniku ruchu podbiegającego powstają proste i pętle. Ruch ten kształtuje profil litery i przebiega w płaszczyźnie pionowej. Dzięki ruchowi postępującemu piszemy litery obok siebie w wyrazie w płaszczyźnie poziomej. Ruch podbiegający wykonują przede wszystkim 3 palce (wielki, wskazujący, serdeczny). Wskazujący wykonuje część napędową, a pozostałe część zginającą.
Ruch postępujący lub posuwisty wykonuje się dzięki mięśniom przedramienia i ramienia. Dopiero połączenie wyżej wymienionych ruchów stwarza warunki do płynnego pisania.
Biorąc pod uwagę sprawność pisania można wyróżnić błędy graficzne.
Błędem graficznym jest odejście od ściśle ustalonej normy regulującej w formie przepisu, poprawność ortograficzną, gramatyczną, stylistyczną. Pismo nasze oparte na piśmie łacińskim ma swoje określone kształty, które przyswojone w początkowej nauce, później zmienia wg własnych upodobań.
Do poprawności pisma należy:
czytelność,
pisemność,
estetyka.
W zależności od sposobu napisania liter i ich połączenia, pismo jest mniej lub bardziej czytelne, staranne. Istnieją wymagania w odniesieniu do kształtu danej litery, rozpatrywanej indywidualnie. Naruszenie kształtu, wszelka niedokładność odtwarzania zasadniczej formy danej litery, brak spoistości elementów, zatracenie proporcji w jej budowie nazywamy błędem konstrukcyjnym. W związku z tym, że litera występuje w wyrazie, a więc w sąsiedztwie z innymi literami, musi być w odpowiedni sposób z nimi połączona. Naruszenie zasady łączenia tworzy zespół błędów łączenia liter w wyrazach.
Litera w wyrazie powinna być napisana w stosunku do innych liter proporcjonalnie, właściwe zagęszczenie, równomierne ułożenie pod względem wysokości oraz w odpowiednim odstępie między wyrazami. Naruszenie ukształtowania liter w wyrazie to błąd proporcjonalności.
Litery w wyrazie można różnie układać: prosto, pochyło (w prawo, w lewo). Pochylenie może być stałe, mniej lub bardziej jednolite, naruszenie jednolitości nazywamy niejednolitym pochyleniem.
Wśród błędów konstrukcyjnych można wyróżnić:
niedopełnienie kształtu liter,
nieproporcjonalny układ w budowie liter,
zniekształcenie linii kresek.
Wśród błędów proporcjonalności liter wyróżniamy:
niewłaściwe zagęszczenie,
zachwianie proporcji liter w wyrazach,
nierównomierne ułożenie liter pod względem wysokości,
niewłaściwe odstępy między wyrazami.
Błędy niejednolitego pochylenia:
zmiany pochylenia liter w wyrazie (chwiejące się pismo),
zmiana kierunku pochylenia wyrazów w tekście.
Najgroźniejsze są błędy konstrukcyjne i proporcjonalności pisma, gdyż naruszenie kształtu liter i ich proporcji prowadzi do osłabienia czytelności, obniżają także estetykę pisania. Błędy te występują najczęściej i są trudne do usunięcia, należy dostrzegać w piśmie uczniów błędy graficzne, wskazując nieprawidłowość w kreśleniu ich, należy instruować jak tych błędów unikać.
Omawianie błędów, wspólnie w klasie oraz przeprowadzanie ćwiczeń mających na celu poprawę czytelności. Należy dbać o własną poprawność pisma pod względem graficznym. Osiągnięcie znacznej szybkości w pisaniu zależy od postawy nauczyciela, który motywuje uczniów do coraz szybszego pisania. Ważnym czynnikiem jest stosunek ucznia do wykonywania pracy, samokontroli własnej pracy. Ważnym czynnikiem jest indywidualne podejście nauczyciela do uczniów mających trudności w czytaniu i pisaniu.
Oprócz wyżej wymienionych błędów w piśmie, wyróżniamy błędy diakrytyczne (zła pisownia haczyków w literach ą - jest to łuk wklęsły skierowany w prawą stronę), błędne umieszczanie kresek (zbyt wysokie lub zbyt niskie ł, t), nieprawidłowe umieszczanie lub całkowite opuszczanie kropek oraz zmiękczeń.
OPIS I OPOWIADANIE
Powtórzenie wiadomości o rodzajach literackich
epika
liryka
dramat
EPIKA
Zasada prawdopodobieństwa
fikcja literacka (zmyślenie)
prawdopodobne
fantastyczne.
W zależności od tego rozróżniamy gatunki:
a) fantastyczne dzielimy na:
fantasy (legendy, mity) np. Tolkien
science - fiction (osiągnięcia naukowe) np. Lem
b) realistyczne:
powieść (obyczajowa, psychologiczna)
opowiadanie
nowela
baśń - przenikanie fantastyki i realizmu
legenda - -((-
mity -((-
Cechy charakterystyczne:
pisane prozą,
świat przedstawiony: czas, miejsce, bohaterowie;
obecność narratora.
LIRYKA - cechy
pisana wierszem,
środki poetyckiego wyrazu,
obecny podmiot liryczny.
DRAMAT - cechy:
przeznaczony na scenę,
dialog i monolog,
tekst główny i poboczny (didaskalia - kostium, ruch)
Kategoria stosowności
kategoria katharsis
Opis |
Opowiadanie |
1. Ujmuje cechy przedmiotu (barwa, wielkość, kształt, materiał, ciężar, zapach, smak). 2. Ukazuje obraz statyczny, dlatego występują w nim czasowniki oznaczające stan i niezmienność, Np.: jest, ma, wygląda, znajduje się, stoi, wisi, rozpościera się; czasowniki w stronie biernej np.: jest zrobione, zbudowane, przymocowane, oraz czasowniki w formie bezosobowej, np.: umocowano, wykonano, pomalowano. 3. wykorzystuje przede wszystkim przymiotniki o najrozmaitszych odcieniach znaczeniowych. W opisie tworzymy czasowniki pochodzące od przymiotników np. czerwony - czerwienić się. 4. aktywizuje przestrzeń, częste są w nim przyimki, wyrażenie przyimkowe i przysłówki np.: pod, nad, obok, bliżej, dalej, wzdłuż, na pierwszym planie, w środku. |
1. Przedstawia zespół zdarzeń przyczynowo - skutkowych (akcja). 2. Ukazuje obraz dynamiczny, dlatego występują czasowniki dynamizujące akcję, gdyż ich funkcją jest wyrażanie ruchu, stawania się bądź określonego stanu. Czasowniki w opowiadaniu występują w czasie przeszłym, ale mogą wystąpić w czasie teraźniejszym. 3. Wykorzystuje głównie czasowniki czynne oraz wyrazy oznaczające następstwo czasowe, np. potem, następnie, w dalszym ciągu, na koniec, najpierw. 4. Aktywizuje czas. |
Opisy dzielimy na następujące rodzaje:
opis pojedynczego przedmiotu o prostej budowie,
opis pojedynczego przedmiotu o budowie bardziej złożonej,
opis grupy przedmiotów umieszczonych na jednym podłożu,
opis osoby, zwierzęcia, krajobrazu, zjawiska, sytuacji,
opis przeżyć wewnętrznych.
Plan opisu:
rzecz
wielkość
części ciała
a) głowa
b) tułów
c) nogi
d) okrycie ciała
ubarwienie ciała
poruszanie się
użytek
OPOWIADANIE
Na treść opowiadania składa się szereg czynności i zdarzeń, nieprzypadkowych, ale takich, które następują po sobie w pewnej kolejności czasowej i pozostają do siebie w stosunku przyczynowo - skutkowym. Wyróżnia się opowiadanie pisane przez dzieci na podstawie lektur, ilustracji, własnych przygód oraz fikcyjne.
W opowiadaniu występują 3 podstawowe elementy:
postacie,
zdarzenie przebiegające w czasie,
miejsce akcji.
Trójczłonowa budowa opowiadania:
1. wstęp (przedstawienie sytuacji przed wydarzeniem) - Co było najpierw?
2. rozwinięcie: Co się stało?
a) wskazanie przyczyny wydarzenia,
b) opis przebiegu wydarzenia
c) podanie skutków wydarzenia.
3. zakończenie: wyciągnięcie wniosków, snucie refleksji. Jak to się skończyło?
PISMA UŻYTKOWE
ZAWIADOMIENIE - gatunek wypowiedzi użytkowej. Musi być krótkie i na temat. Nie należy się rozpisywać, ważne by trzymać się treści i myśli. Może mieć charakter oficjalny lub prywatny, w zależności do kogo jest kierowany i jakiej sprawy dotyczy. Pisany jest zwykle z okazji: narodzin, ślubu, pogrzebu. Może dotyczyć także np. lokatorów danego miejsca.
Układ zawiadomienia:
Miejsce i czas
kogo dotyczy zawiadomienie
co, kiedy i gdzie ma się wydarzyć lub już się wydarzyło
słowo kluczowe „zawiadamiam”. 4. kto zawiadamia.
np. zawiadomienie o wywiadówce
OGŁOSZENIE - przy pisaniu ogłoszenia musimy zacząć od doboru informacji, które chcemy w nim przekazać (konkretne i zrozumiałe).
Układ graficzny ogłoszenia może odznaczać się szczególną atrakcyjnością (zależy od osoby, która redaguje), przykuwającą uwagę patrzącego. Istotna będzie wielkość czcionki, kolor, format papieru.
Wyróżnia się czasami ogłoszenia:
porządkowe (zawierające obowiązujące przepisy lub informacje oficjalne)
plakatowe (przedstawiają informacje skierowane do każdego kupującego)
drobne (zawierające najczęściej indywidualne fakty, szczególną zwięzłość).
ZAPROSZENIE - jest gatunkiem wypowiedzi użytkowej, której cel to powiadomienie odbiorcy o jakimś wydarzeniu i nakłonienie go do wzięcia udziału. W zaproszeniu podajemy kto kogo zaprasza, z jakiej okazji, datę, miejsce.
Często na dole zaproszenia umieszczana jest prośba o potwierdzenie obecności, czasami wyrażana międzynarodowym skrótem (R. S. V. P.) - proszę o odpowiedź.
Forma graficzna zależy od pomysłowości i inwencji twórczej autora.
Zwroty grzecznościowe: gorąco, serdecznie, z prawdziwą przyjemnością, w imieniu .... i własnym, mam zaszczyt, miło, pragnę serdecznie, przypadło mi w udziale, cieszę się, że mogę zaprosić.
Zaimki piszemy wielką literą.
PODZIĘKOWANIE - jest formą wypowiedzi użytkowej, jej celem jest wyrażenie wdzięczności autora wobec adresata podziękowania. Podziękowanie może być mniej lub bardziej rozbudowane (typowo służbowe lub bardziej osobiste). Należy dążyć do rozbudowania wypowiedzi tak, by jak najpełniej wyrazić własną wdzięczność. Zalecany jest także naturalny i rzeczowy ton wypowiedzi.
PRZEPROSINY - gatunek wypowiedzi użytkowej o praktycznym charakterze. Celem tej formy jest naprawienie zazwyczaj własnego, niefortunnego zachowania. Przeprosiny mogą też być w imieniu zbiorowości. Wyrażanie żalu i ubolewanie związane z jego wystąpieniem i zaproponowanie formy zadośćuczynienia są składowymi przeprosin. Przeprosiny mogą także zawierać obietnicę poprawy i powinny mieć szczery charakter. Przeprosiny odznaczają się uprzejmym i oficjalnym tonem. (data i miejsce w górnym prawym rogu)
LIST - celem listu prywatnego jest podzielenie się wiadomościami, ze szczególnym uwzględnieniem przeżyć i refleksji, jakie towarzyszyły wydarzeniom.
Co list musi zawierać?:
dane nadawcy (w lewym górnym rogu)
miejscowość i data (górny, lewy róg)
Wstęp...itd.