GADY

GADY

Gady

Gady

(Reptilia, od łac

(Reptilia, od łac

repto

repto

–

–

czołgać się) – to grupa

czołgać się) – to grupa

zmiennocieplnych owodniowców.

zmiennocieplnych owodniowców.

Współczesne gady są

Współczesne gady są

pozostałością po znacznie

pozostałością po znacznie

większej grupie zwierząt, której

większej grupie zwierząt, której

największy rozkwit przypadł na

największy rozkwit przypadł na

erę mezozoziczną. Obecnie żyją

erę mezozoziczną. Obecnie żyją

tylko cztery rzędy gadów, ich

tylko cztery rzędy gadów, ich

pozostałe znane linie ewolucyjne

pozostałe znane linie ewolucyjne

wymarły.

wymarły.

Skóra

Skóra



Skóra gadów jest sucha, szorstka lub delikatna,

Skóra gadów jest sucha, szorstka lub delikatna,

wytwarzająca rogowe tarcze (

wytwarzająca rogowe tarcze (

żółwie

żółwie

i

i

krokodyle

krokodyle

) lub tarczki i łuski (

) lub tarczki i łuski (

jaszczurki,

jaszczurki,

węże

węże

), nieprzepuszczalna dla gazów, nie mogą

), nieprzepuszczalna dla gazów, nie mogą

więc oddychać przez skórę. Miejsca styku łusek

więc oddychać przez skórę. Miejsca styku łusek

i tarczek są słabo zrogowaciałe, dzięki czemu

i tarczek są słabo zrogowaciałe, dzięki czemu

gady zachowują dużą ruchliwość. U krokodyli

gady zachowują dużą ruchliwość. U krokodyli

naskórek zużywa się i odrasta w miarę

naskórek zużywa się i odrasta w miarę

złuszczania, a u jaszczurek i węży jest zrzucany

złuszczania, a u jaszczurek i węży jest zrzucany

w postaci wylinki (u jaszczurek płatami, a u

w postaci wylinki (u jaszczurek płatami, a u

węży w całości). W skórze jaszczurek znajdują

węży w całości). W skórze jaszczurek znajdują

się gruczoły udowe, żółwie mają gruczoły u

się gruczoły udowe, żółwie mają gruczoły u

nasady kończyn, a krokodyle po bokach żuchwy.

nasady kończyn, a krokodyle po bokach żuchwy.

Szkielet

Szkielet

Układ pokarmowy

Układ pokarmowy



Układ pokarmowy zaczyna się jamą gębową, wyraźnie

Układ pokarmowy zaczyna się jamą gębową, wyraźnie

odgraniczoną od gardzieli. U żółwi i krokodyli występuje

odgraniczoną od gardzieli. U żółwi i krokodyli występuje

kostne podniebienie oddzielające przewody nosowo-

kostne podniebienie oddzielające przewody nosowo-

gardzielowe od jamy gębowej. Na dnie jamy gębowej

gardzielowe od jamy gębowej. Na dnie jamy gębowej

leży język spełniający różne funkcje u różnych gatunków.

leży język spełniający różne funkcje u różnych gatunków.

W jamie gębowej znajdują się też gruczoły; najczęściej

W jamie gębowej znajdują się też gruczoły; najczęściej

występującymi są gruczoły przyżuchwowe, językowe i

występującymi są gruczoły przyżuchwowe, językowe i

wargowe, których wydzielina zwilża pokarm. U

wargowe, których wydzielina zwilża pokarm. U

niektórych gatunków występują gruczoły jadowe. Za

niektórych gatunków występują gruczoły jadowe. Za

gardzielą znajduje się przełyk, prowadzący do wyraźnie

gardzielą znajduje się przełyk, prowadzący do wyraźnie

wyodrębnionego żołądka. Za żołądkiem mieści się jelito

wyodrębnionego żołądka. Za żołądkiem mieści się jelito

cienkie, którego przedni odcinek –dwunastnica – tworzy

cienkie, którego przedni odcinek –dwunastnica – tworzy

charakterystyczną pętlę, w której znajduje się trzustka.

charakterystyczną pętlę, w której znajduje się trzustka.

Przewód trzustkowy wpada do dwunastnicy w tym

Przewód trzustkowy wpada do dwunastnicy w tym

samym miejscu co przewód wątrobowy.

samym miejscu co przewód wątrobowy.

Układ oddechowy

Układ oddechowy



Układ oddechowy stanowią pofałdowane

Układ oddechowy stanowią pofałdowane

płuca, z wyjątkiem krokodyli (gąbczaste).

płuca, z wyjątkiem krokodyli (gąbczaste).

Wentylację płuc uwydatniają ruchy klatki

Wentylację płuc uwydatniają ruchy klatki

piersiowej. U węży i padalców jedno

piersiowej. U węży i padalców jedno

płuco ulega redukcji, a drugie jest

płuco ulega redukcji, a drugie jest

wydłużone i może tworzyć worek

wydłużone i może tworzyć worek

powietrzny. Powietrze do płuc dostaje się

powietrzny. Powietrze do płuc dostaje się

przez szczelinę krtaniową oraz przez

przez szczelinę krtaniową oraz przez

tchawicę rozdzielającą się na oskrzela i

tchawicę rozdzielającą się na oskrzela i

oskrzeliki.

oskrzeliki.

Układ krwionośny

Układ krwionośny

Układ wydalniczy

Układ wydalniczy



W czasie rozwoju zarodkowego funkcjonują

W czasie rozwoju zarodkowego funkcjonują

pranercza, a u gadów dorosłych

pranercza, a u gadów dorosłych

nerka

nerka

ostateczna

ostateczna

. U samic pranercza ulegają

. U samic pranercza ulegają

całkowitemu zanikowi, a u samców

całkowitemu zanikowi, a u samców

przekształcają się w najądrze. Od nerek

przekształcają się w najądrze. Od nerek

odchodzą moczowody, którymi do kloaki spływa

odchodzą moczowody, którymi do kloaki spływa

mocz. Do kloaki otwiera się też pęcherz

mocz. Do kloaki otwiera się też pęcherz

moczowy, który występuje jednak tylko u żółwi i

moczowy, który występuje jednak tylko u żółwi i

jaszczurek. Ostatecznym produktem przemian

jaszczurek. Ostatecznym produktem przemian

białkowych jest silnie stężony

białkowych jest silnie stężony

kwas moczowy

kwas moczowy

,

,

ponieważ gady są urikoteliczne i oszczędzają

ponieważ gady są urikoteliczne i oszczędzają

gospodarkę wodną organizmu.

gospodarkę wodną organizmu.

Układ rozrodczy i

Układ rozrodczy i

rozmnażanie

rozmnażanie



Układ rozrodczy żeński złożony jest z parzystych

Układ rozrodczy żeński złożony jest z parzystych

jajników oraz jajowodów uchodzących do kloaki.

jajników oraz jajowodów uchodzących do kloaki.

Układ rozrodczy męski zbudowany jest z jąder, które

Układ rozrodczy męski zbudowany jest z jąder, które

u jaszczurek mają owalny kształt, a u węży kształt

u jaszczurek mają owalny kształt, a u węży kształt

wydłużonych wałeczków. Wychodzą z nich kanaliki

wydłużonych wałeczków. Wychodzą z nich kanaliki

tworzące najądrza, z którego wychodzą

tworzące najądrza, z którego wychodzą

nasieniowody łączące się z kloaką. U wszystkich

nasieniowody łączące się z kloaką. U wszystkich

samców oprócz

samców oprócz

hatterii

hatterii

występuje narząd

występuje narząd

kopulacyjny. Jaja są typu polilecytalnego – zawierają

kopulacyjny. Jaja są typu polilecytalnego – zawierają

duże ilości żółtka w osłonkach pergaminowatych, a

duże ilości żółtka w osłonkach pergaminowatych, a

u żółwi i krokodyli w wapiennych skorupkach.

u żółwi i krokodyli w wapiennych skorupkach.

Zapłodnienie wewnętrzne, jajorodne, jajożyworodne

Zapłodnienie wewnętrzne, jajorodne, jajożyworodne

lub żyworodne, rozwój prosty, zarodki tworzą błony

lub żyworodne, rozwój prosty, zarodki tworzą błony

płodowe – owodniowce.

płodowe – owodniowce.

Układ nerwowy i narządy

Układ nerwowy i narządy

zmysłów

zmysłów