INTERWENCJONIZM

PAŃSTOWY

Zawodność rynku

to przyczyna

interwencjonizmu

państwa. Opinie na

temat roli tej

interwencji są

podzielone.

Interwencjonizm państwowy to
polityka aktywnego oddziaływania
państwa na przebieg procesów
gospodarczych. Przeciwieństwo
liberalizmu gospodarczego. Zwolennicy
interwencjonizmu wskazują na trzy
główne jego cele:
*ograniczenie bezrobocia do poziomu
uznanego za niezbędny, a nawet
korzystny dla gospodarki;
*pobudzenie popytu globalnego, którego
niedostateczny poziom uznaje się za
jedną z przyczyn wahań koniunkturalnych;
*podniesienie tempa wzrostu
gospodarczego.

Jednak na samym początku warto zadać sobie

pytanie, czy interwencjonizm państwa jest

konieczny? Jakie są za i przeciw w tej sprawie?

Argumenty za interwencjonizmem

państwowym

- konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego. Chodzi

tutaj o stronę instytucjonalno - prawną, 

- niedoskonałość rynku i konkurencji, 

- występowanie negatywnych efektów zewnętrznych

(przestępczość, kataklizmy, zanieczyszczenie środowiska), 

- występowanie wielu zjawisk: niepełne wykorzystanie mocy

wytwórczych, duże wahania aktywności gospodarczej, inflacja,

bezrobocie, 

- istnienie dóbr publicznych, np. autostrady,

- istnienie dóbr niekorzystnych np. narkotyki i dóbr korzystnie

społecznych np. szczepionki, 

- powstawanie dużych różnic dochodowych i majątkowych, które

nie są akceptowane społecznie, 

- regulacja tempa wzrostu gospodarczego, zmiany strukturalne, 

Argumenty przeciw interwencji

państwa

- w wyniku regulacji państwowych mogą

pojawić się stany nierównowagi na rynku, a

także zniekształcone informacje, 

- efektywność systemu gospodarczego może

zostać zmniejszona na skutek biurokracji, 

- wysoki koszt interwencjonizmu przy

jednocześnie niewielkiej skuteczności działań, 

- ograniczenie wolności jednostki i hamowanie

oddolnej inicjatywy, 

- nie działa ku dobru obywateli, lecz w swoim

interesie. 

Jedną stronę w sporze o

interwencjonizm

państwa

zajmują

liberałowie

, którzy

uważają, że najważniejsza

jest

efektywność

, drugą

socjaliści

, którzy

utrzymują , że

sprawiedliwość

.

W imię

efektywności

państwo
zapobiega praktykom
monopolistycznym.

Monopol (czysty)

jest

wyłącznym
sprzedawcą jakiegoś
dobra lub usługi.
Ponieważ

monopol

nie

ma konkurentów,
może spowodować
ograniczenie produkcji
poprzez zmniejszenie
podaży,
a także nałożyć wyższe
ceny.

Państwo

może nie

dopuszczać do

powstawania

monopoli

oraz zmowy między

największymi

producentami danego

dobra oraz przeciwdziałać

wspomnianym praktykom

monopolistycznym, gdyby

z jakichś powodów

monopole powstały.

Przyczyną interwencji pastwa w gospodarce są również

pozytywne i negatywne efekty zewnętrzne

.

Pewne działania gospodarcze są przyczyną występowania

efektów zewnętrznych

, czyli

dodatnich lub

ujemnych skutków transakcji

.

Skutki dodatnie

uzyskiwane przez jakąś osobę

trzecią nazywane są

korzyściami

zewnętrznymi

.

Przykładem

korzyści zewnętrznych

jest działalność

oświatowa

.

Korzyść z kształcenia przeważnie odnoszą nie tylko osoby nabywające

tą usługę ale i pozostali członkowie społeczności

. Oświata

wyposaża

ludzi w bardziej produktywne umiejętności zawodowe i przygotowuje

ich do pełnienia przez nich powinności obywatelskich. W przypadku

gdyby za naukę płacili tylko uczący się, oświata byłaby

niedoinwestowana (zasada równoważenia popytu i podaży).

Państwo może przezwyciężać niedobór wykorzystując część swych

wpływów podatkowych do zapewnienia

subwencji

dla rodziców

mających dzieci w szkołach. 

Zewnętrzne efekty ujemne

określane

są mianem

kosztów zewnętrznych.

Są to

koszty produkcji

i

konsumpcji

ponoszone

przez ludzi nie uczestniczących bezpośrednio w

produkcji, konsumpcji lub wymianie danego dobra.

Na przykład zanieczyszczenie powietrza, hałas są

skutkiem procesu z którego odnoszą korzyści

producenci i konsumenci, ale koszty ponoszone są

przez pozostałych

mieszkańców danej okolicy.

Państwo

może pobierać opłaty od działalności

powodującej zatrucie środowiska i hałas np. w

postaci kar dla przedsiębiorstw

,

podatku od

paliwa samochodowego.

 

Poprzez zakazy, nakazy, podatki i inne środki,

państwo stara się skłonić przedsiębiorstwa do

wytworzenia optymalnej ilości

efektów

zewnętrznych

.

Przyczyną interwencji

państwa w gospodarce są

również

dobra

publiczne

, które nie są

przedmiotem rywalizacji i

nie da się ich zastrzec.

Definicję dobra publicznego,
można zilustrować na
przykładzie pokazu sztucznych
ogni. Nie ma możliwości
wyłączenia z ich konsumpcji,
ponieważ jeżeli ktoś znajduje
się w miejscu, z którego dobrze
widać pokaz, wówczas
organizująca go firma nie może
zabronić mu go oglądać. Z
drugiej strony, fajerwerki nie są
konkurencyjne w konsumpcji,
ponieważ oglądanie ich przez
jedną osobę nie pozbawia
innych możliwości oglądania
tego samego pokazu. W
konsekwencji efekt gapowicza
sprawia, że prywatne
przedsiębiorstwa nie produkują
wcale lub produkują za mało
dóbr publicznych. W takiej
sytuacji państwo wytwarza je
samo, zleca produkcję lub
czyni dobra publiczne
prywatnymi.

Definicję dobra
publicznego, można
zilustrować na
przykładzie pokazu
sztucznych ogni. Nie
ma możliwości
wyłączenia z ich
konsumpcji, ponieważ
jeżeli ktoś znajduje się
w miejscu, z którego
dobrze widać pokaz,
wówczas organizująca
go firma nie może
zabronić mu go
oglądać. Z drugiej
strony, fajerwerki nie
są konkurencyjne w
konsumpcji, ponieważ
oglądanie ich przez
jedną osobę nie
pozbawia innych
możliwości oglądania
tego samego pokazu.

W konsekwencji

efekt gapowicza

sprawia, że

prywatne

przedsiębiorstwa

nie produkują

wcale lub

produkują za mało

dóbr publicznych

.

W takiej sytuacji

państwo wytwarza

je samo, zleca

produkcję lub

czyni

dobra

publiczne

prywatnymi

.

Asymetria informacji

, czyli sytuacja, w

której jedna ze stron transakcji posiada

więcej informacji od drugiej to kolejna

przyczyna

interwencjonizmu państwa w

gospodarce

.

Państwo stara się zapobiec skutkom złego

oceniania przez ludzi użyteczności

dóbr

pożądanych

i

dóbr niepożądanych

społecznie różnymi sposobami poprzez

zakazy, nakazy, podatki, subsydia

nakłaniając tym samym obywateli do

kupowania jednych i nie nabywania innych

dóbr.

Bez udziału państwa w gospodarce nie

można rozwiązać tak trudnych i

brzemiennych w społeczne skutki

problemów jak:

masowe ubóstwo

,

nierówności w podziale bogactwa

,

nierównomierny wzrost

demograficzny

,

regionalne

dysproporcje gospodarcze

. Dlatego

państwo często zwiększa swoją

ingerencję w sprawy gospodarcze aby

zapewnić powszechny dobrobyt swoim

obywatelom.

Państwo

realizujące takie zadanie nazywa

się

państwem dobrobytu lub państwem

opiekuńczym

(np. Niemcy, Szwecja).

W państwach takich stosuje się szeroki

zakres

ubezpieczeń społecznych

,

zasiłki

dla ubogich i bezrobotnych,

unormowane warunki pracy i płacy

a

także

rozszerza się społeczno-polityczną

i budżetową działalność państwa

.

Dbając o sprawiedliwość państwo posługuje

się również

podatkami i płatnościami

transferowymi

(przepływy pieniężne bez

wzajemnego świadczenia ze strony

podmiotu, który otrzymuje środki pieniężne

od innego podmiotu, np. emerytury, renty,

zasiłki dotacje).

Rola państwa

jest wciąż poważna dla polskiej

gospodarki, społeczeństwa i pojedynczego obywatela

tego kraju.

Cel ogólny państwa

polega na zapewnieniu wzrostu

gospodarczego, zapobieganiu nadmiernemu bezrobociu i

dążeniu do wewnętrznej równowagi płatniczej.

Realizacja celu ogólnego możliwa jest poprzez

rozwiązywanie problemów cząstkowych dotyczących

poszczególnych dziedzin życia społecznego i

ekonomicznego

.

Państwo

realizuje politykę interwencjonizmu w

rolnictwie, przemyśle, na rynku pracy, finansuje i

organizuje politykę socjalną, politykę regionalną,

stymuluje badania naukowe.

Zakres interwencji państwa w poszczególne dziedziny

jest różny i zmienia się, a decydują o tym ogólne

założenia

polityki społeczno – ekonomicznej

oraz

hierarchia celów.

KONIE

C

AGATA GOLCZEWSKA EWA
GŁĄBIŃSKA