INTERWENCJONIZM 

PAŃSTOWY

Zawodność rynku

 

to przyczyna 

interwencjonizmu

 

państwa. Opinie na 

temat roli tej 

interwencji są 

podzielone. 

Interwencjonizm państwowy to 
polityka aktywnego oddziaływania 
państwa na przebieg procesów 
gospodarczych. Przeciwieństwo 
liberalizmu gospodarczego. Zwolennicy 
interwencjonizmu wskazują na trzy 
główne jego cele: 
*ograniczenie bezrobocia do poziomu 
uznanego za niezbędny, a nawet 
korzystny dla gospodarki;
*pobudzenie popytu globalnego, którego 
niedostateczny poziom uznaje się za 
jedną z przyczyn wahań koniunkturalnych;
*podniesienie tempa wzrostu 
gospodarczego.

Jednak na samym początku warto zadać sobie 

pytanie, czy interwencjonizm państwa jest 

konieczny? Jakie są za i przeciw w tej sprawie?

Argumenty za interwencjonizmem 

państwowym

- konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego. Chodzi 

tutaj o stronę instytucjonalno - prawną, 

- niedoskonałość rynku i konkurencji, 

- występowanie negatywnych efektów zewnętrznych 

(przestępczość, kataklizmy, zanieczyszczenie środowiska), 

- występowanie wielu zjawisk: niepełne wykorzystanie mocy 

wytwórczych, duże wahania aktywności gospodarczej, inflacja, 

bezrobocie, 

- istnienie dóbr publicznych, np. autostrady,

- istnienie dóbr niekorzystnych np. narkotyki i dóbr korzystnie 

społecznych np. szczepionki, 

- powstawanie dużych różnic dochodowych i majątkowych, które 

nie są akceptowane społecznie, 

- regulacja tempa wzrostu gospodarczego, zmiany strukturalne, 

Argumenty przeciw interwencji 

państwa

- w wyniku regulacji państwowych mogą 

pojawić się stany nierównowagi na rynku, a 

także zniekształcone informacje, 

- efektywność systemu gospodarczego może 

zostać zmniejszona na skutek biurokracji, 

- wysoki koszt interwencjonizmu przy 

jednocześnie niewielkiej skuteczności działań, 

- ograniczenie wolności jednostki i hamowanie 

oddolnej inicjatywy, 

- nie działa ku dobru obywateli, lecz w swoim 

interesie. 

Jedną stronę w sporze o 

interwencjonizm 

państwa 

zajmują 

liberałowie

, którzy 

uważają, że najważniejsza 

jest 

efektywność

, drugą 

socjaliści

, którzy 

utrzymują , że 

sprawiedliwość

.

W imię 

efektywności

 

państwo 
zapobiega praktykom 
monopolistycznym. 

Monopol (czysty)

 jest 

wyłącznym 
sprzedawcą jakiegoś 
dobra lub usługi.
 Ponieważ 

monopol

 nie 

ma konkurentów, 
może spowodować 
ograniczenie produkcji
 poprzez zmniejszenie 
podaży, 
a także nałożyć wyższe 
ceny.

Państwo 

może nie 

dopuszczać do 

powstawania 

monopoli

 

oraz zmowy między 

największymi 

producentami danego 

dobra oraz przeciwdziałać 

wspomnianym praktykom 

monopolistycznym, gdyby 

z jakichś powodów 

monopole powstały.

Przyczyną interwencji pastwa w gospodarce są również 

pozytywne i negatywne efekty zewnętrzne

.

Pewne działania gospodarcze są przyczyną występowania 

efektów zewnętrznych

, czyli 

dodatnich lub 

ujemnych skutków transakcji

.

Skutki dodatnie

 uzyskiwane przez jakąś osobę 

trzecią nazywane są 

korzyściami 

zewnętrznymi

. 

Przykładem 

korzyści zewnętrznych

 jest działalność 

oświatowa

. 

Korzyść z kształcenia przeważnie odnoszą nie tylko osoby nabywające 

tą usługę ale i pozostali członkowie społeczności

. Oświata

 wyposaża 

ludzi w bardziej produktywne umiejętności zawodowe i przygotowuje 

ich do pełnienia przez nich powinności obywatelskich. W przypadku 

gdyby za naukę płacili tylko uczący się, oświata byłaby 

niedoinwestowana (zasada równoważenia popytu i podaży).

 

Państwo może przezwyciężać niedobór wykorzystując część swych 

wpływów podatkowych do zapewnienia 

subwencji

 dla rodziców 

mających dzieci w szkołach. 

Zewnętrzne efekty ujemne

 określane 

są mianem 

kosztów zewnętrznych.

 

Są to 

koszty produkcji

 i 

konsumpcji 

ponoszone 

przez ludzi nie uczestniczących bezpośrednio w 

produkcji, konsumpcji lub wymianie danego dobra. 

Na przykład zanieczyszczenie powietrza, hałas są 

skutkiem procesu z którego odnoszą korzyści 

producenci i konsumenci, ale koszty ponoszone są 

przez pozostałych 

mieszkańców danej okolicy. 

Państwo

 może pobierać opłaty od działalności 

powodującej zatrucie środowiska i hałas np. w 

postaci kar dla przedsiębiorstw

, 

podatku od 

paliwa samochodowego.

 

Poprzez zakazy, nakazy, podatki i inne środki, 

państwo stara się skłonić przedsiębiorstwa do 

wytworzenia optymalnej ilości 

efektów 

zewnętrznych

.

Przyczyną interwencji 

państwa w gospodarce są 

również 

dobra 

publiczne

, które nie są 

przedmiotem rywalizacji i 

nie da się ich zastrzec.

Definicję dobra publicznego, 
można zilustrować na 
przykładzie pokazu sztucznych 
ogni. Nie ma możliwości 
wyłączenia z ich konsumpcji, 
ponieważ jeżeli ktoś znajduje 
się w miejscu, z którego dobrze 
widać pokaz, wówczas 
organizująca go firma nie może 
zabronić mu go oglądać. Z 
drugiej strony, fajerwerki nie są 
konkurencyjne w konsumpcji, 
ponieważ oglądanie ich przez 
jedną osobę nie pozbawia 
innych możliwości oglądania 
tego samego pokazu. W 
konsekwencji efekt gapowicza 
sprawia, że prywatne 
przedsiębiorstwa nie produkują 
wcale lub produkują za mało 
dóbr publicznych. W takiej 
sytuacji państwo wytwarza je 
samo, zleca produkcję lub 
czyni dobra publiczne 
prywatnymi.

Definicję dobra 
publicznego, można 
zilustrować na 
przykładzie pokazu 
sztucznych ogni. Nie 
ma możliwości 
wyłączenia z ich 
konsumpcji, ponieważ 
jeżeli ktoś znajduje się 
w miejscu, z którego 
dobrze widać pokaz, 
wówczas organizująca 
go firma nie może 
zabronić mu go 
oglądać. Z drugiej 
strony, fajerwerki nie 
są konkurencyjne w 
konsumpcji, ponieważ 
oglądanie ich przez 
jedną osobę nie 
pozbawia innych 
możliwości oglądania 
tego samego pokazu. 

W konsekwencji 

efekt gapowicza

 

sprawia, że 

prywatne 

przedsiębiorstwa 

nie produkują 

wcale lub 

produkują za mało 

dóbr publicznych

. 

W takiej sytuacji 

państwo wytwarza 

je samo, zleca 

produkcję lub 

czyni 

dobra 

publiczne

 

prywatnymi

 .

Asymetria informacji

, czyli sytuacja, w 

której jedna ze stron transakcji posiada 

więcej informacji od drugiej to kolejna 

przyczyna 

interwencjonizmu państwa w 

gospodarce

. 

Państwo stara się zapobiec skutkom złego 

oceniania przez ludzi użyteczności 

dóbr 

pożądanych

 i 

dóbr niepożądanych

 

społecznie różnymi sposobami poprzez 

zakazy, nakazy, podatki, subsydia 

nakłaniając tym samym obywateli do 

kupowania jednych i nie nabywania innych 

dóbr.

Bez udziału państwa w gospodarce nie 

można rozwiązać tak trudnych i 

brzemiennych w społeczne skutki 

problemów jak: 

masowe ubóstwo

, 

nierówności w podziale bogactwa

, 

nierównomierny wzrost 

demograficzny

, 

regionalne 

dysproporcje gospodarcze

. Dlatego 

państwo często zwiększa swoją 

ingerencję w sprawy gospodarcze aby 

zapewnić powszechny dobrobyt swoim 

obywatelom. 

Państwo

 realizujące takie zadanie nazywa 

się 

państwem dobrobytu lub państwem 

opiekuńczym

 (np. Niemcy, Szwecja). 

W państwach takich stosuje się szeroki 

zakres 

ubezpieczeń społecznych

, 

zasiłki 

dla ubogich i bezrobotnych, 

unormowane warunki pracy i płacy

 a 

także 

rozszerza się społeczno-polityczną 

i budżetową działalność państwa

. 

Dbając o sprawiedliwość państwo posługuje 

się również 

podatkami i płatnościami 

transferowymi

 (przepływy pieniężne bez 

wzajemnego świadczenia ze strony 

podmiotu, który otrzymuje środki pieniężne 

od innego podmiotu, np. emerytury, renty, 

zasiłki dotacje).

Rola państwa

 jest wciąż poważna dla polskiej 

gospodarki, społeczeństwa i pojedynczego obywatela 

tego kraju. 

Cel ogólny państwa

 polega na zapewnieniu wzrostu 

gospodarczego, zapobieganiu nadmiernemu bezrobociu i 

dążeniu do wewnętrznej równowagi płatniczej. 

Realizacja celu ogólnego możliwa jest poprzez 

rozwiązywanie problemów cząstkowych dotyczących 

poszczególnych dziedzin życia społecznego i 

ekonomicznego

. 

Państwo

 realizuje politykę interwencjonizmu w 

rolnictwie, przemyśle, na rynku pracy, finansuje i 

organizuje politykę socjalną, politykę regionalną, 

stymuluje badania naukowe.

 

Zakres interwencji państwa w poszczególne dziedziny 

jest różny i zmienia się, a decydują o tym ogólne 

założenia 

polityki społeczno – ekonomicznej

 oraz 

hierarchia celów.

KONIE

C

AGATA GOLCZEWSKA           EWA 
GŁĄBIŃSKA