Schistosoma haematobium

(przywra krwi)

Przywra pasożytująca w splotach żylnych

pęcherza

moczowego i miednicy mniejszej człowieka

Występowanie

• Szczególnie często u ludności wiejskiej Egiptu

(70%populacji)

• Prawie we wszystkich krajach Afryki, Bliskiego

Wschodu

• Wszędzie wokół naturalnych i sztucznych zbiorników

wodnych, zwłaszcza pól ryżowych

Cechy charakterystyczne

• Rozdzielnopłciowa
• Wyraźny dymorfizm płciowy postaci dojrzałych
• Wałeczkowaty kształt ciała jako przystosowanie do

bytowania w wąskich naczyniach krwionośnych

• W cyklu rozwojowym brak metacerkarii oraz

obecność tylko pierwszego żywiciela pośredniego.

Budowa

• Samiec grubszy i krótszy

od samicy

• Powierzchnia ciała za

przyssawką brzuszną
gęsto pokryta drobnymi
guzkami

• Dwie przyssawki:

gębowa – na przednim
końcu ciała, przyssawka
brzuszna – osadzona na
szypułce w niewielkiej
odległości od
poprzedniej i dwukrotnie
od niej większa

Budowa cd. (samiec)

• Za przyssawką brzuszną mieści się męski otwór

płciowy oraz rynienka płciowa biegnąca wzdłuż ciała.
W rynience znajduje się wydłużona samica.

• Ciało samca cylindryczne między przyssawkami i

spłaszczone w dalszej części, tworzy fałdy podłużne
po bokach rynienki, które przytrzymują samicę.

• Przewód pokarmowy: wydłużony przełyk, rozwidlony

na wysokości przyssawki brzusznej na dwa pnie
jelitowe proste, które później znowu zlewają się w
jeden ślepo zakończony przewód.

• Układ rozrodczy: złożony z 4-5 kulistych jąder w

formie groniastego skupienia za przyssawką
brzuszną oraz z krótkich wiodących od nich
przewodów wyprowadzających.

Budowa cd. (samica)

• Samica jest nitkowata
• Przedni i tylny koniec ciała pokryty drobnymi guzkami
• Jelito zbudowane jest podobnie jak u samca.
• Przyssawki leżą blisko siebie, ale są znacznie mniejsze

niż u samca.

• Układ rozrodczy tak jak u innych przywr, lecz wykazuje

odmienne ułożenie ze względu na nitkowaty i wydłużony

kształt ciała samicy.

• Jajnik – zbity, wydłużony, leży w tylnej części ciała blisko

miejsca, w którym pnie jelitowe zlewają się ze sobą.

Jajowód – krótki, biegnie od jajnika do ootypu

otoczonego gruczołami Mehlisa

Przewód żółtnikowy – wpada do ootypu i biegnie od

żółtnika położonego w tylnej części ciała.

Macica – prosta, cewkowata, biegnie od ootypu, otwiera

się pod przyssawką brzuszną otworem płciowym

żeńskim.

Rozwój

• Na terenie macicy wykształca się miracidium, wewnątrz

skorupki jajowej. Jaja – owalne, brązowożółte,
pozbawione wieczka. Na tylnym biegunie znajduje się
prosty kolec (charakterystyczny dla gatunku).

• Samica składa jaja wewnątrz naczyń włosowatych

splotów żylnych pęcherza moczowego i miednicy
mniejszej.

• Większość jaj ginie, część przedostaje się dzięki

obecności kolca na biegunie tylnym, enzymom
proteolitycznym i ruchom mięśni ściany pęcherza
moczowego do jego wnętrza, skąd wraz z moczem wiedzie
droga do środowiska zewnętrznego. Nieliczne jaja dostają
się do miazgi pokarmowej i wydalane są wraz z kałem.

• Po dostaniu się do wody po pęknięciu skorupki jajowej

wylęga się miracidium, które pływa swobodnie w wodzie
przez krótki czas, do 48 godzin.

Rozwój cd.

• Do dalszego rozwoju konieczne jest napotkanie

pierwszego i jedynego (!) żywiciela pośredniego jakim jest

ślimak: Bulinus contortus, B. dybowskii, B. innesi, B.

brochii i inne.

• Miracidium aktywnie wnika do organizmu ślimaka, w

którym przekształca się w sporocystę, która z reguły daje

pokolenie potomnych sporocyst, z pominięciem stadium

redii (!), cerkarie.

• Po 4 – 8 tygodniach od wniknięcia miracidium cerkarie

opuszczają ciało ślimaka i pływają swobodnie w wodzie

czekając na żywiciela ostatecznego. Cerkarie osiągają

długość ok.. 0,5 mm i ich żywotność w wodzie trwa jak u

miracidium dosyć krótko, do 2 -3 dni. Cerkarie należą do

typu furkocerkarii dzięki charakterystycznemu długiemu i

rozwidlonemu na końcu ogonowi. Cerkaria zaopatrzona

jest w specjalne gruczoły penetracyjne produkujące

substancję lityczną, dzięki której larwa może w ciągu kilku

minut przeniknąć przez skórę człowieka.

Rozwój cd.

• Wnikając pod skórę żywiciela cerkaria traci ogonek i

przekształca się w schistosomulę (u Schistosoma

haematobium nie występuje stadium encystującej się

metacerkarii).

• Schistosomula wędruje układem krwionośnym do płuc,

tu przebywa przez kilka dni, następnie przez lewą

komorę serca do dużego krwioobiegu i wątroby, gdzie

osiąga dojrzałość płciową.

• Samica nie osiąga dojrzałości płciowej jeżeli jeszcze

jako schistosomula, nie napotka na swej drodze samca.

• Dalsze życie i wędrówki pasożyty odbywają parami.
• Okres dojrzewania wynosi około 2 miesięcy. Dla

złożenia jaj samice przedostają się do naczyń

włosowatych pęcherza moczowego.

• Żywotność dojrzałych przywr wynosi od kilku do

kilkunastu lat, czasami nawet do 30 lat.

Cykl rozwojowy

Chorobotwórczość

Schistosomatoza (schistosomatosis) = bilharcjoza (bilharzjozis)

Trzy fazy:
1.

Faza skórna, związana z penetracją furkocerkarii przez
skórę:



Silny świąd i odczyn zapalny



Grudkowo-plamista wysypka



Trwa około 36 godzin

2.

Faza toksyczno-alergiczna, związana z z okresem
dojrzewania przywry, trwa ok.. 4-10 tygodni:



Dreszcze, gorączka, obrzęki skórne, pokrzywka, suchy
kaszel



Bóle brzucha, głowy, stawów



Umiarkowane powiększenie wątroby, śledziony



Biegunki, stany skurczowe oskrzeli



Eozynofilia do 50 %

Chorobotwórczość cd.

3.

Faza traumatyczna = narządowa, związana z czasem
jajeczkowania pasożytów:



Nasilające się bóle w podbrzuszu



Częstomocz, krwiomocz



Ruch jaj z ostrym sztylecikiem wywołuje zmiany
zapalne błony śluzowej, często wrzodziejące, dające
ziarniaki i nacieki guzowate, deformację ujścia
moczowodów, czasami dochodzi do powstawania raka,
u osób młodych dochodzi do zwapnienia ścian pęcherza
moczowego.



Powikłania bakteryjne: zapalenie nerek, miedniczek
nerkowych, u mężczyżn najądrzy i gruczołu krokowego,
a u kobiet zapalenie przydatków i błony śluzowej
macicy. Roponercze, kamica nerkowa, niewydolność
nerek w efekcie i niedokrwistość, nawet śmierć.

Wykrywanie

• Jaja w moczu (osad dobowej zbiórki moczu po 5

tygodniach po zarażeniu), w kale lub zeskrobinach
błony śluzowej jelita grubego.

• Test wylęgania miracidiów
• Testy serologiczne (OWD, hemaglutynacja pośrednia,

ELISA, znaczna eozynofilia krwi obwodowej itp.)

• Wskazówką diagnostyczną jest również krwiomocz

(hematuria), bolesne oddawanie moczu (dysuria)

Zwalczanie

• Niszczenie żywicieli pośrednich
• Nieoddawanie moczu i kału w miejscach

komunikujących się z siedliskami ślimaków

• Zaniechanie kąpieli w zanieczyszczonych akwenach

wodnych

• Brak leków doustnych chroniących przed inwazją

Leczenie

• Prazykwantel (Cesol)
• Niklozamid (Yomesan)
• Dehydroemetyna
• Niryzadol (Ambilhar)
• Metrifonat (Bilarcil)

Inne przywry z rodzaju

Schistosoma

Schistosoma mansoni:
• Rozwój przypomina rozwój S. haematobium, różnica

polega na tym, że żywicielem pośrednim są ślimaki z
rodzaju Tropicorbis i Australorbis.

• Postać dojrzała jest mniejsza niż S. haematobium
• Jaja mają sztylecik z boku
• Bytuje w żyle krezkowej dolnej. Samice składają jaja

w splocie naczyniowym wokół jelita grubego, skąd są
wydalane razem z kałem

• Żywicielem ostatecznym oprócz człowieka mogą być

również inne ssaki: szczur, opos, pawian, koczkodan.

Inne przywry z rodzaju

Schistosoma

Schistosoma japonicum:
• Wywołuje najcięższą postać schistosomozy (biegunka, objawy

czerwonki, zmiany krwotoczne, zmiany polipowate,
wrzodziejące błony śluzowej jelita cienkiego, zatory naczyń
żylnych; w fazie narządowej: postać mózgowa – zaburzenia
mowy, utrata pamięci, napady padaczki, niedorozwój
umysłowy; postać jelitowa – biegunki, krwawienia z przewodu
pokarmowego, niedokrwistość, marskość wątroby,
wodobrzusze

• Jaja mają mały sztylecik z boku
• Żywicielem pośrednim jest ślimak ziemnowodny z rodzaju

Oncomelania

• Żywicielem ostatecznym jest człowiek a także: psy, świnie,

koty, bydło i inne.

• Postacie dorosłe bytują u żywiciela ostatecznego w żyle

krezkowej górnej.

jaja

• S. haematobium, japonicum,

mansoni