3. Lokalizacja działalności

gospodarczej

Ekonomika miast i regionów

Tytułem wstępu…



Cel

Teoria lokalizacji przedsiębiorstw została

sformułowana i rozwinięta w celu wyjaśnienia

przestrzennej organizacji różnych kategorii

działalności gospodarczej



Podstawowe założenie

Za podstawę teorii lokalizacji działalności

gospodarczej należy przyjąć założenie, że koszty

działalności gospodarczej o dochody z tytułu jej

prowadzenia zależą od jej położenia – przy założeniu

ekonomicznego racjonalnego wyboru

Tytułem wstępu…

Racjonalny wybór – zgodnie z zasadami ekonomii

Stałe ceny zbytu

Zróżnicowane

przestrzennie

koszty produkcji

Ceny zbytu zależne

od lokalizacji

Koszty produkcji

niezależne od

położenia

geograficznego

Ceny zbytu zależne

od położenia

geograficznego

Koszty produkcji

zależne od

położenia

geograficznego

Przedsiębiorca

dąży do

minimalizacji

kosztów

Przedsiębiorca

przy wyborze

lokalizacji stosuje

strategię

maksymalizacji

ceny

Przedsiębiorca

dąży do

maksymalizacji

zysku

Teorie lokalizacji

Teorie klasyczne

lokalizacji działalności

gospodarczej

Teorie neoklasyczne

lokalizacji działalności

gospodarczej

Spojrzenie współczesne

na lokalizację

działalności

gospodarczej

Paradygmat J.H.
Thünena

Paradygmat A. Webera

T. Palander

A. Lösch

Podejście
behawioralne

Cykl życia
produktów

Teoria biegunów
wzrostu

Teoria gron
Portera

Teoria otoczenia
innowacyjnego

Paradygmat J.H. Thünena



J. H. Thünen jest prekursorem teorii lokalizacji



Thünen poszukiwał ekonomicznie racjonalnego układu stref

rolniczych wokół miasta, będącego rynkiem zbytu dla

produktów rolnych; układ taki powstaje, gdy ziemia jest

użytkowana w taki sposób, iż daje największą rentę, tj.

różnicę między przychodami ze sprzedaży produktów rolnych

i kosztami transportu



Założenia modelu charakteryzujące rynek i jego uczestników:



przestrzeń rolnicza posiada jednakowo urodzajne gleby,



Istnieje jeden ośrodek konsumpcji zużywający produkty rolne z

obszaru otaczającego (brak powiązań z innymi ośrodkami)



transport gospodarstwo rolne – rynek odbywa się po najkrótszych

drogach, zaś koszty transportu są funkcją odległości i masy

ładunków



wolna konkurencja itd. (np.: jednolite ceny sprzedaży produktów

tego samego rodzaju)
W rezultacie powstaje graficzny model obrazujący rozmieszczenie

typów gospodarki rolnej wokół centralnie zlokalizowanego rynku.

Paradygmat J.H. Thünena

Każdy rodzaj użytkowania ziemi zajmuje tę

strefę, w której może przynieść najwyższą
rentę (wyższą, niż jakakolwiek inna forma
użytkowania)

renta z
pasterstwa

renta z pszenicy

renta z drewna

miasto

Paradygmat A. Webera



Alfred Weber uważany jest za podstawowego

reprezentanta nurtu klasycznego



Weber jako pierwszy sformułował definicję czynnika

lokalizacji oraz wskaźnika materiałowego (jednostkowe

zużycie surowców w procesie produkcyjnym); wskaźnik

ten miał zastosowanie w sytuacji, gdy koszty transportu

stanowiły główną pozycję kosztów wytwarzania (początek

XX wieku)



Założenia modelu:



pojedyncze przedsiębiorstwo wytwarzające jeden produkt w

określonej ilości



znana jest lokalizacja miejsc konsumpcji i źródeł surowcowych



jednolite koszty transportu za tonokilometr



stałe techniczne współczynniki produkcji



lokalizacja jest optymalna, gdy minimalizuje koszty transportu

Paradygmat A. Webera



Celem przedsiębiorstwa jest minimalizacja

łącznych kosztów (transportu i pracy);
przestrzenne zróżnicowanie kosztów pracy
jest współwyznacznikiem optymalnej
lokalizacji

M

2

źródło

zaopatrzen

ia

M

1

źródło

zaopatrzen

ia

Ciężarek

(waga ładunku*jednostkowy koszt

transportu)

C

ośrodek

konsumpc

ji

Punkt optymalnej
lokalizacji

Teoria neoklasyczna. A. Palander



Podstawą do tworzenia kolejnych teorii lokalizacji
stała się teoria rynku



Teoria neoklasyczna kładzie nacisk na rynek,
konkurencję i ceny



Przedstawicielem tego nurtu jest T. Palander



Według założenia Palandera między lokalizacją
przedsiębiorstw i ich obszarami rynkowymi zachodzi
współzależność, gdyż „lokalizacja określa
przestrzenną rozciągłość obszarów rynkowych, a
wielkość obszarów rynkowych jest
współwyznacznikiem optymalnej lokalizacji
przedsiębiorstw”.

Teoria neoklasyczna. A. Lösch



August Lösch przyjął za kryterium optymalnej lokalizacji

maksymalizację zysku (lokalizacja przedsiębiorstw ustalana

jest jako wypadkowa dwóch przeciwstawnych sił:

maksymalizacji indywidualnych zysków (kryterium

optymalnej lokalizacji) oraz maksymalizacja liczby

podmiotów gospodarczych)



Wprowadził do rozważań nad lokalizacją następujące

elementy:



czynnik popytu i



odległość



Wzbogacił o szereg założeń teorie zakładające istnienie

równiny o jednakowych warunkach transportowych,

pochodzeniu społecznym, umiejętnościach produkcyjnych



Badania Löscha wykazały, że przestrzenna struktura

efektów działalności człowieka znajduje się w stanie

dynamicznej równowagi, która jest sumą indywidualnych

decyzji wielu niezależnych od siebie podmiotów,

motywowanych chęcią maksymalizacji zysku

Podejście behawioralne



Podejście behawioralne koncentruje się na

zachowaniach decydentów z ograniczoną racjonalnością
ekonomiczną (niepełną informacją nt. wpływu czynników
lokalizacji na efektywność podejmowanej decyzji o inwestycji)



Odrzucenie założeń racjonalności ekonomicznej pozwala
uwzględnić zachowania zadawalające i kwestie
pozaekonomiczne.



Jest to postawa zgodna z koncepcją homo satisfaciendus,
czyli człowieka usatysfakcjonowanego i opiera się na
przeglądzie możliwych alternatyw



Do przedstawicieli tego nurtu należą:



G. Törnquist



D. Ramströom

Cykl życia produktów



Teoria cyklu życia produktów bazuje na założeniu,

że lokalizacja produkcji zmienia się w czasie



Cykl życia produktów wywołuje dwa rodzaje zmian

lokalizacji:



relokacje (przemieszczenia) oraz



filtrowanie (przemieszczanie technologii od miast

większych do mniejszych)



Cykl życia produktów trwa przeciętnie trzydzieści lat,

lecz ulega skróceniu, gdy produkcja opiera się na

nowoczesnej zaawansowanej technologii i wynosi

średnio 5 – 7 lat.



Teoria cyklu życia produktu jest uproszczeniem

rozwoju przestrzenno – czasowego produkcji bez

uwzględnienia zróżnicowania gałęziowego

Cykl życia produktów



Fazy cyklu życia produktów

Faza rozwoju

Faza rozwoju

(innowacji)

(innowacji)

korzystna jest

lokalizacja

przedsiębiorstwa w

aglomeracji miejsko

– przemysłowej

Faza

Faza

dojrzałości

dojrzałości

charakteryzuje się

udoskonalonym

produktem i

technologią

podnosząc

atrakcyjność

regionów słabo

rozwiniętych

spełniających ten

warunek

Faza

Faza

standaryzacji

standaryzacji

produkt się starzeje

a co za tym idzie

atrakcyjność

lokalizacyjna miejsc

spada

Teoria biegunów wzrostu



Teoria biegunów wzrostu (F. Perroux)

opiera się na założeniu, że na atrakcyjność

lokalizacyjną regionu ma wpływ powstanie i

funkcjonowanie tzw. biegunów wzrostu,

czyli miejsc o natężonych impulsach

rozwojowych dla regionu



Generowanie natężonych impulsów

następuje dzięki jednostce wzrostu



Analiza teorii wzrostu biegunów pozwala

wysunąć wniosek o braku korzyści z

lokalizacji przedsiębiorstw poza sferą

oddziaływania bieguna wzrostu

Teoria gron M. Portera



Grono to



„znajdująca się w geograficznym sąsiedztwie

grupa przedsiębiorstw i powiązanych z nimi

instytucji zajmujących się określoną dziedziną,

połączona podobieństwami i wzajemnie się

uzupełniająca”



Zasięg geograficzny grona nie jest

jednoznacznie określony i może obejmować:



jedno miasto,



region,



kraj lub



grupę sąsiednich państw



Grona oferując szereg korzyści inwestorom

mogą liczyć na działanie efektu synergii

Znaczenie otoczenia innowacyjnego w
teorii lokalizacji



Znaczenie otoczenia innowacyjnego w teorii lokalizacji

wzrasta ze względu na współcześnie zachodzącą rewolucję

naukowotechniczną; nurt poszukiwań teorii lokalizacji

zwraca uwagę na określenie środowiska współczesnego

przedsiębiorstwa jako środowiska innowacyjnego



Innowacje stają się jednym z bardziej znaczących

czynników wpływających na wybór lokalizacji



Istotą znaczenia innowacji w teorii lokalizacji jest

chłonność regionów względem nowych technologii

stosowanych przez nowo powstające przedsiębiorstwa

opierające funkcjonowanie o rozwój techniczno -

technologiczny



Przedsiębiorstwo innowacyjne nie może zaistnieć bez

środowiska lokalnego ze względu na zmienne określone na

poziomie lokalnym lub regionalnym (przeszłość obszarów)

Teorie lokalizacji

Literatura



Paweł Szudra., Innowacyjność w nowych nurtach
teorii lokalizacji



G. Benko., 1993. Geografia technopolii, PWN,
Warszawa



Siekierski J., Ład przestrzenny i lokalizacja w teorii
ekonomii a konkurencyjność regionów,
Stowarzyszenie Ekonomistów Rolnictwa I Agrobiznesu,
Roczniki Naukowe l tom X l zeszyt 2, Kraków



Bajerowski T. (red.)., 2003. Podstawy teoretyczne
gospodarki przestrzennej i zarządzania przestrzenią,
Wydawnictwo UWM



Domański R., 2007. Gospodarka Przestrzenna.
Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN