Rynek ubezpieczeniowy

Na podstawie książki „System Finansowy w Polsce”
B. Pietrzak i inni , Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa 2003

Klasyfikacja ubezpieczeń

Główny podział:

ubezpieczenia społeczne – należą do sektora prywatnego, są ściśle

związane z pracownikiem i jego stosunkiem pracy; zapewniają
pomoc w przypadku śmierci, choroby pracownika lub członka
rodziny, macierzyństwa, utraty zdolności do pracy na skutek
starości lub inwalidztwa. Ubezpieczenia społeczne zawsze są
ubezpieczeniami osobowymi. Są też instrumentem polityki socjalnej
państwa.

ubezpieczenia gospodarcze:

– majątkowe – przedmiotem ubezpieczenia może być mienie, jak też

mogąca powstać odpowiedzialność cywilna ubezpieczającego;

ubezpieczeniem majątkowym mogą być objęte nie tylko konkretne

dobra materialne, lecz także bieżące lub przyszłe aktywa i pasywa

podmiotu ubezpieczenia; ubezpieczenia majątkowe mogą dotyczyć

mienia osób prawnych i osób fizycznych;
– osobowe – przedmiotem ubezpieczenia jest śmierć

ubezpieczonego lub dożycie przez niego określonego wieku,

uszkodzenie ciała, pogorszenie stanu zdrowia itp.; dotyczą zdrowia,

życia i zdolności do pracy;

I. Ze względu na stopień swobody w zakresie nawiązywania stosunku ubezpieczeń:

1.

ubezpieczenia dobrowolne – w przypadku których zawarcie umowy

ubezpieczenia zależy od woli ubezpieczającego.

2.

ubezpieczenia obowiązkowe – w przypadku których ustawodawca nakłada na

pewne podmioty obowiązek (przymus) zawarcia umowy ubezpieczenia; (np. ubezpieczenia
OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych
pojazdów;

II. Ze względu na zakres dopuszczalnej działalności ubezpieczeniowej:

1. ubezpieczenia na życie – tworzą dział I;

2. ubezpieczenia pozostałe osobowe i majątkowe – tworzą dział II.

III. Ze względu na liczbę podmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową:

1. ubezpieczenia indywidualne – jedna umowa ubezpieczeniowa chroni od
określonego ryzyka jedną osobę lub jeden przedmiot;

2. ubezpieczenia zbiorowe – przy których te same rodzaje ryzyka są pokryte
przez objęcie większej liczby podmiotów lub osób jedną umową ubezpieczenia;

IV. Ze względu na cel zakładu ubezpieczeń:

1. ubezpieczenia komercyjne – oferowane przez zakłady ubezpieczeń w formie
spółki akcyjnej;

2. ubezpieczenia wzajemne – zawierane przez podmioty działające w formie
towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, na zasadzie non profit.

Ryzyko w ubezpieczeniach

Ryzyko - możliwość wystąpienia wypadku ubezpieczeniowego, czyli zdarzenia,
szkody losowej, poniesienia straty.
Wypadek ubezpieczeniowy to zdarzenie losowe objęte ubezpieczeniem, po
zaistnieniu którego zakład ubezpieczeń musi zrealizować swoje zobowiązania
wynikające z umowy.

Systematyka ryzyka jest niezbędna dla potrzeb praktyki

ubezpieczeniowej, bowiem wyodrębnia się pewne kategorie ryzyka, aby tworzyć
rodzaj lub grupę ubezpieczenia. Ochrona ubezpieczeniowa odnosi się do pewnych
jednorodnych grup ryzyka.

Klasyfikacja ryzyka pozwala firmom ubezpieczeniowym na stosowanie

odpowiednich technik ich identyfikacji, kwalifikacji, a także selekcji, co pozwala

na skalkulowanie kosztu ochrony ubezpieczeniowej w konkretnym przypadku.

Ryzyko występuje w co najmniej dwóch aspektach:

1. obiektywnym – względne odchylenie straty rzeczywistej od oczekiwanej;
2. subiektywnym – indywidualna ocena możliwości wystąpienia danych

skutków,

miarą tego ryzyka może być stopień niepewności co do wystąpienia

określonych strat;

I. Podział ze względu na charakter strat powstałych w rezultacie zajścia

określonego ryzyka:
1. ryzyko finansowe – realizacja powoduje stratę finansową;
2. ryzyko niefinansowe – powoduje negatywne skutki dla otoczenia.
II. Ze względu na źródło niebezpieczeństwa:
1. ryzyko przyrodnicze;
2. ryzyko społeczne – przyczyną ryzyka jest społeczeństwo lub jednostka.

III. Ze względu na charakter przedmiotu ubezpieczenia narażonego na określone

ryzyko:

1. ryzyko osobowe – powoduje uszczerbek na dobrach osobistych (życie,

zdrowie,
zdolność do pracy);

2. ryzyko typu majątkowego – skutkiem może być konkretna szkoda

majątkowa

(np. ryzyko kradzieży, pożaru, utraty zysków).

IV. Ze względu na rodzaj niebezpieczeństwa, przyczynę straty: ryzyko ogniowe,

kradzieży, cywilizacyjne, atomowe, ekologiczne itp.

Podstawowym warunkiem zawarcia umowy ubezpieczeniowej przez zakład

ubezpieczeń jest dokładne oszacowanie podejmowanego ryzyka, co wpływa na

wysokości składki, udział własny ubezpieczonego w powstałej szkodzi, a także warunki

wyłączenia odpowiedzialności oraz na działania związane z reasekuracją, a więc

przeniesieniem między firmami ubezpieczeniowymi części lub całości ryzyka z tytułu

zawarcia umów ubezpieczeniowych.

Szacowanie pojedynczego ryzyka ubezpieczeniowego przez firmę

ubezpieczeniową dokonywane jest zwykle metodami statystycznymi na podstawie

danych historycznych, dotyczących obserwowanych wysokości poszczególnych

roszczeń.

Funkcje ubezpieczeń

funkcja kompensacyjna – ochrona ubezpieczeniowa; ochrona przed skutkami
niepomyślnych zdarzeń losowych; polega na wyrównaniu zakłóceń, jakie powstały w
procesach społeczno – gospodarczych, umożliwia odtworzenie zniszczonych wskutek
zdarzeń losowych składników majątku lub zrekompensowanie strat osób fizycznych.

funkcja finansowa – gromadzenie środków pieniężnych, przede wszystkim w

postaci składek na pokrycie wydatków wynikających z likwidacji szkody lub inne

świadczenia wynikające z umowy ubezpieczeniowej. Rezerwy pieniężne

przeznaczone na wypłatę świadczeń i odszkodowań za straty spowodowane

zdarzeniami losowymi zorganizowane są w formie funduszu ubezpieczeniowego.

Zakład ubezpieczeń gromadzi te rezerwy i zarządza nimi.
funkcja redystrybucyjna – związana z wpływem ubezpieczeń na zmniejszenie

napięć związanych z funkcjonowaniem gospodarki rynkowej; wpływa na stabilizację

sytuacji materialnej gospodarstw domowych. Stąd wyróżnia się funkcję

stymulacyjną, zakłady ubezpieczeń są bowiem dawcami kapitału dla innych

podmiotów gospodarczych. Wzrost obrotów oraz poprawa kondycji sektora

ubezpieczeń to większe środki w obiegu banków, a także wyższe i łatwiej osiągalne

kredyty oraz pożyczki.

funkcja interwencyjna (prewencyjna) – polega na stosowaniu sposobów,

bodźców i narzędzi zmierzających do zmniejszenia zagrożenia ubezpieczonego

przedmiotu lub osoby. Realizacja tej funkcji oddziałuje na zmniejszenie liczby i

wysokości szkód losowych.

funkcja kontrolna – polega na dostarczaniu informacji umożliwiających ocenę

procesów gospodarczych.

Działalność ubezpieczeniowa

DZIAŁALNOŚĆ UBEZPIECZENIOWA – wykonanie czynności

ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzielaniem ochrony na wypadek

ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych.

Do czynności ubezpieczeniowych należy:

–zawieranie umów ubezpieczenia, umów reasekuracji, a także umów gwarancji

ubezpieczeniowych lub zlecanie ich zawierania uprawnionym pośrednikom

ubezpieczeniowym;
–wypłacanie ustalonych odszkodowań i świadczeń z tytułu zawartych umów;
–przejmowanie oraz zbywanie przedmiotów lub praw nabytych przez zakład

ubezpieczeń w związku z wykonaniem umowy ubezpieczenia lub gwarancji

ubezpieczeniowej;
–ustanawiane w drodze czynności cywilnoprawnych zabezpieczeń rzeczowych lub

osobistych, jeśli są one bezpośrednio związane z zawieraniem umów

ubezpieczeniowych.

Ubezpieczenia zawierane są wyłącznie na podstawie umowy. Ceną za usługę

ubezpieczeniową jest składka ubezpieczeniowa.

Kupowanie polisy ubezpieczeniowej pozwala przedsiębiorcy lub osobie

fizycznej na przeniesienie przynajmniej części ryzyka na ubezpieczyciela, a więc

zmniejsza koszty własne.

Suma ubezpieczenia, jest kwotą stanowiącą górną granicę odpowiedzialności
zakładu ubezpieczeń, do wypłaty, której zobowiązany jest ubezpieczyciel w
przypadku zajścia wy padku ubezpieczeniowego. Suma ubezpieczenia jest podstawą
obliczania składki ubezpieczeniowej należnej za okres udzielenia przez zakład
ochrony ubezpiecze niowej. Jest także podstawą obliczenia należnego świadczenia,
które — w zależności od rodzaju ubezpieczenia — stanowi różną część sumy
ubezpieczenia.

Świadczenie ubezpieczeniowe to odpowiednie odszkodowanie w ubezpieczeniach

majątkowych
lub umówione ubezpieczenie w ubezpieczeniach osobowych, zazwy czaj spełniane

przez zakład
w formie pieniężnej. Sposób ustalania sumy ubezpieczenia oraz ustalania wysokości

świadczenia
zawierają ogólne warunki ubezpieczeń (OWU), w tym także czynniki ograniczające tę

wysokość,
jak np. udział własny w szkodzie.

Zgodnie z przepisami ustawy o działalności ubezpieczeniowej z 1990 r.

działalność
ubezpieczeniową w Polsce mogą prowadzić tylko zakłady ubezpieczeń w

formie spółki
akcyjnej lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.

Powstanie rynku ubezpieczeń w Polsce

1.

Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych (PZUW), w 1952 r.

przekształcony w Państwowy Zakład Ubezpieczeń (PZU), oraz

Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji „Warta" S.A.

2.

spółdzielcze zakłady ubezpieczeniowe „Westa" i „Polisa".

Przełomowym momentem dla rozwoju rynku ubezpieczeniowego w Polsce

było wejście w życie Ustawy z 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej, która

stworzyła ramy prawne zasadniczej transformacji ubezpieczeń i ich dostosowania do

powstającej w Polsce gospodarki rynkowej. Prawodawstwo polskie dotyczące sektora

ubezpieczeń uwzględniło wiele dyrektyw prawa Unii Europejskiej.

Do najważniejszych rozwiązań w sektorze ubezpieczeń gospodarczych należy

zaliczyć przede wszystkim:

- likwidację ubezpieczeń ustawowych;
- wprowadzenie ubezpieczeń obowiązkowych i dobrowolnych, które są

ubezpieczeniami
umownymi;

- zakaz jednoczesnego prowadzenia przez tego samego ubezpieczyciela

ubezpieczeń
na życie i pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych;

- ograniczenie działalności gospodarczej ubezpieczyciela jedynie do

działalności
ubezpieczeniowej i związanej z nią;

- zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej jedynie zakładom

w formie
spółek akcyjnych lub towarzystw ubezpieczeń wzajemnych.

Aspekty ilościowe wzrostu rynku ubezpieczeń

Ustawa z 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej zlikwidowała

monopol ubezpieczeniowy państwa, dopuszczając możliwość powołania prywatnych
zakładów ubezpieczeń, opartych na kapitale krajowym lub zagranicznym. Pozwoliło to
na szybki ilościowy i jakościowy rozwój rynku ubezpieczeniowego. W 1989 r.
funkcjonowały w Polsce zaledwie 4 firmy ubezpieczeniowe, a w 1992 r. działalność
ubezpieczeniową prowadziły już 23 zakłady ubezpieczeń. Na koniec 2002 r. zezwolenie
Ministra Finansów na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej miały 72 zakłady
ubezpieczeń i 2 oddziały główne zagranicznych zakładów ubezpieczeń.

Od 1999 r. stopniowo maleje tempo powstawania nowych zakładów ubezpieczeń.

W 2000 r. Minister Finansów wydał 6 zezwoleń na prowadzenie działalności
ubezpieczeniowej, w 2001 r. oraz w 2002 r. po 3.W najbliższych latach przewiduje się
zmniejszenie liczby zakładów ubezpieczeń, w rezultacie procesów fuzji i przejęć firm
oraz przeniesienia portfela ubezpieczeń do innej firmy, a także wycofywania się
ubezpieczycieli z rynku.

Według danych Swiss Re największy udział w światowym rynku ubezpieczeń

(37,54%) mają Stany Zjednoczone, które w 2001 r. zebrały 904 021 mln dol. składki
brutto, na drugim miejscu była Unia Europejska z wynikiem 721 357 mln dol. —
28,96% udziału w światowym rynku. Z krajów członkowskich Unii Europejskiej
najwięcej składki zebrała Wielka Brytania (218 380 mln dol.); miała również najwyższy
tzw. współczynnik penetracji, czyli stosunek wartości składki ubezpieczeniowej
przypisanej brutto do PKB (14,18%).

Jak wynika z danych tabeli, wartość zebranej składki ogółem była w Polsce niższa niż

w Rosji, a współczynnik penetracji (kolumna 4) w Polsce był niższy niż w Słowenii,
Czechach

i Słowacji. Natomiast wskaźnik ochrony ubezpieczeniowej (kolumna 5) był wyższy w
Słowenii,

w Czechach i na Węgrzech oraz tylko niewiele niższy w Chorwacji.

Rynek ubezpieczeń w Polsce jest największym rynkiem w krajach Europy Środkowo-
Wschodniej; w 2001 r. jego udział wynosił ponad 30% (zbiór składki brutto).
Natomiast udział Polski w rynku światowym wynosił 0,22%. W Polsce w latach 1991-
2002 wydatki per capita na ubezpieczenia mierzone w dol. wzrosły czterokrotnie: z
37 dol. w 1991 r. do 146 dol. w 2002 r. (według danych KNUiFE). Wartości
wskaźników przedstawionych w tabeli 10.3 są jednak niskie w porów naniu z
wartościami dla krajów wysoko rozwiniętych, co świadczy o niedostatecz nym rozwoju
rynku ubezpieczeń w Polsce, ale również o dużych możliwościach wzrostu w
przyszłości.

Ukształtowanie struktury instytucjonalnej rynku

Stronę podażową stanowią dostawcy usług ubezpieczeniowych, czyli zakłady

ubezpieczeń. Są to ubezpieczeniowe spółki akcyjne, towarzystwa ubezpieczeń

wzajemnych i (głównie) oddziały zagranicznych ubezpieczycieli.

Stronę popytową tworzą osoby fizyczne oraz osoby prawne, tj. wszystkie pod mioty,

które są zainteresowane przekazaniem ubezpieczycielowi części ryzyka, na jakie są

narażone, w zamian za składkę ubezpieczeniową.

Nadzór państwa nad rynkiem ubezpieczeniowym w Polsce realizowany jest

przez system nadzoru koncesyjno-normatywnego, a także przez nadzór materialno -

finansowy.

Pierwszy z tych systemów funkcjonuje opierając się na określonych przez

państwo podstawach prawnych. Odpowiednie akty prawne określają warunki uzyskania i

prowadzenia działalności ubezpieczeniowej, zasady prowadzenia gospodarki finansowej

zakładów ubezpieczeń itp.

Początkowo, przy obowiązywaniu ustawy o działalności ubezpieczeniowej z

1990 r., nadzór sprawował wyłącznie Minister Finansów. Nowelizacja ustawy z 1995 r.
stała się podstawą powołania wyspecjalizowanej instytucji nadzoru: Państwowego
Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń (PUNU). Jest to centralny organ administracji
państwowej, który obok Ministra Finansów miał uprawnienia licencyjne, regulował rynek,
pełnił określone funkcje nadzorcze oraz kontrolne.

Nowym rozwiązaniem, wprowadzonym 1 kwietnia 2002 r., jest połączenie PUNU

oraz Urzędu Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi i utworzenie Komisji Nadzoru

Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych (KNUiFE). Zakres uprawnień i czynności KNUiFE

ma charakter nadzoru materialnego. Nadzór materialny jest nadzorem „stałym",

ingerującym we wszelkie sfery działalności zakładu ubezpie czeń, aby zapewnić

wypłacalność tych zakładów.
KNUiFE posiada szerokie uprawnienia w zakresie prowadzenia kontroli zakładów

ubezpieczeń, w tym zwłaszcza ich standingu finansowego. Podstawowym zadaniem KNUiFE

jest ochrona interesów osób ubezpieczonych oraz zapobieganie sytuacji, w której zakład

ubezpieczeń traci zdolność wypłacania ubezpieczonym lub uprawnionym należnego

odszkodowania lub świadczenia.`

Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG) - do podstawowych zadań UFG należy
wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia
odpowiedzialności cywilnej (OC) posiadaczy pojazdów mechanicznych i obowiązkowego
ubezpieczenia OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego za: szkody na
osobie, gdy szkoda wyrządzona została w okolicznościach uzasadniających
odpowiedzialność cywilną, posiadacza pojazdu lub kierującego pojazdem, gdy nie ustalono
tożsamości spraw cy, szkodę na mieniu lub osobie, gdy posiadacz pojazdu lub rolnik nie
miał ubez pieczenia obowiązkowego OC. Do zadań UFG należy również zaspokajanie
roszczeń osób w razie ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń, roszczeń osób
uprawnionych z tytułu:
- umów ubezpieczenia obowiązkowego;
- umów ubezpieczenia na życie w wysokości 50% wierzytelności, nie więcej jednak niż
kwoty będącej równowartością w złotych 30 000 euro (według średnie go kursu
NBP w dniu ogłoszenia upadłości).

Polskie Biuro Ubezpieczeń Komunikacyjnych (PBUK) - zostało powołane do obsługi i

koordynacji ubezpieczenia obowiązkowego OC w ruchu zagranicznym, wynikającym z tzw.

„zielonej karty". Zrzesza ono zakłady ubezpieczeń prowadzące takie ubezpieczenia. Do

zadań Polskiego Biura Ubezpieczeń Komunikacyjnych, uwarunkowanych

międzynarodowym charakterem ubezpieczeń komunikacyjnych OC, należy m.in.:

wystawianie dokumentów ubezpieczeniowych ważnych w innych państwach, zawieranie z

zagranicznymi biurami narodowymi umów o wzajemnym uznawaniu tych dokumentów,

organizowanie lub bezpośrednia likwidacja szkód spowodowanych na terytorium Polski

przez posiadaczy pojazdów mechanicznych zarejestrowanych za granicą i posiadających

ważne dokumenty ubezpieczeniowe.

Polska Izba Ubezpieczeń (PIU) - jest organizacją ubezpieczeniowego samorządu

gospodarczego. Przynależność zakładów ubezpieczeń do PIU jest obowiązkowa. PIU

reprezentuje zakłady ubezpieczeń wobec organów władzy oraz administracji i opiniuje

projekty aktów prawnych dotyczących działalności ubezpieczeniowej.

Urząd Rzecznika Ubezpieczonych - powstał w wyniku nowelizacji z grudnia 1995 r.

ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Urząd ten jest organem czuwającym nad

dobrem klientów towarzystw ubezpieczeniowych. Podstawowym zadaniem Rzecznika

Ubezpieczonych jest reprezentowanie i ochrona konsumenckich interesów

ubezpieczonych oraz uprawnionych z umów ubezpieczenia. Rzecznik Ubezpieczonych

może między innymi proponować zmiany w przepisach regulujących ubezpieczenia

obowiązkowe.

Pośrednictwo ubezpieczeniowe - przybliża zakłady ubezpieczeń do szerokiej rzeszy

odbiorców usług ubezpieczeniowych. Polega na wykonywaniu czynności faktycznych lub

prawnych związanych z zawarciem lub wykonaniem umów ubezpieczyciela lub

reasekuracji; jest wykonywane przez osoby fizyczne, osoby prawne lub przez przedmioty

nieposiadające osobowości prawnej. Podmioty te mogą prowadzić działalność

gospodarczą polegającą na świadczeniu usług pośrednictwa ubezpieczeniowego, jako

agenci ubezpieczeniowi oraz brokerzy ubezpieczeniowi i reasekuracyji.

Agent ubezpieczeniowy - upoważniony jest przez zakład ubezpieczeń do stałego

zawierania umów ubezpieczenia w imieniu i na rzecz zakładu lub pośredniczenia przy

zawieraniu tych umów. Organ nadzoru wydaje zezwolenie na wykonywanie czynności

agenta ubezpieczeniowego osobie, która spełnia określone wymogi; jednym z nich

jest ukończenie szkolenia organizowanego przez zakład ubezpieczeń, zakończone

zdaniem egzaminu.

Broker (niezależny od zakładu ubezpieczeń pośrednik) działa na zlecenie i w imieniu

ubezpieczającego, funkcjonuje jako pomocnik, doradca lub przedstawiciel

ubezpieczającego.

W Polsce jest ponad 300 tys. agentów i ponad 1250 brokerów

ubezpieczeniowych. Pośrednictwo ubezpieczeniowe reprezentowane jest przez takie

instytucje, jak Stowarzyszenie Polskich Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych

oraz Stowarzyszenie Agentów i Doradców Ubezpieczeniowych.

Zmiany struktury portfela

W latach dziewięćdziesiątych w Polsce struktura rynku ubezpieczeń w

podziale na ubezpieczenia life i non life stopniowo poprawiała się. W 1995 r. składka
zakładów ubezpieczeń na życie stanowiła w składce przypisanej brutto całego sektora
ubezpieczeń 33,17%, a w 2002 r, — 42,8%. W krajach członkowskich Unii Europejskiej
proporcje między działem I i II już w 1998 r. wynosiły 57% do 43%.

Na zmiany w dziale I w Polsce wpłynęło powstanie nowych zakładów

ubezpieczeń, zwłaszcza z kapitałem zagranicznym, co spowodowało zwiększenie
różnorodności oferowanych produktów. Drugim istotnym czynnikiem była reforma
ubezpieczeń społecznych.

W dziale ubezpieczeń na życie stopniowo spada udział tradycyjnych

ubezpieczeń na życie. Największy wzrost dotyczył ubezpieczeń na życie z funduszem
inwestycyjnym., co należy uznać za proces pozytywny.

W strukturze portfela działu II w latach 1995-2002 zaszły niewielkie zmiany;

nadal dominują w nim ubezpieczenia tzw. komunikacyjne (grupa 3 i 10), a także
majątkowe, szkód spowodowanych żywiołami (grupa 8) oraz pozostałych szkód
rzeczowych (grupa 9).

W latach dziewięćdziesiątych na rynku ubezpieczeń w Polsce można

zaobserwować powolny proces dekoncentracji w obu działach, jednak w ubezpieczeniach

na życie (dział I) zachodzi on szybciej.
W dziale I stopniowo traci udział w rynku (zbiór składki brutto) PZU Życie SA, które w

1992 r. miało 99,9% udziału w rynku, w 1995 r. 87,23%, a w 2002 r. 49,47%. Firma ta traci

udział przede wszystkim na rzecz trzech ubezpieczycieli: Commercial Union SA, Nationale-

Nederlanden SA i Amplico Life SA. Wymienione firmy działają w Polsce ponad 5 lat i w

2001 r. łącznie miały już około 40% udziału w rynku.
W dziale II w latach 1995-1999 udział w rynku traciły PZU SA i Warta SA. Znaczący

udział w rynku miała Polisa SA (w 1998 r. 4,1%).

Na rynku ubezpieczeń na życie występuje tendencja do dywersyfikacji;

tracony przez PZU Życie SA udział w rynku jest stopniowo przejmowany przez trzy
kolejne największe zakłady ubezpieczeń — Commercial Union SA, Amplico Life SA
oraz Nationale-Nederlanden SA, oraz przez firmę Prumerica, która w 2002 r. miała
udział w rynku 1,8%. Specyfika tego działu powoduje, że klienci ze względu na długi
okres objęty ochroną ubezpieczeniową i relatywnie wyższą składkę częściej
powierzają swoje pieniądze stabilnym firmom, o ugruntowanej pozycji na rynku.

Kapitał zagraniczny w sektorze ubezpieczeń

w Polsce

Całkowita wartość kapitałów podstawowych zakładów ubezpieczeń

mających zezwolenie Ministra Finansów na prowadzenie działalności
ubezpieczeniowej (72 zakłady) na koniec grudnia 2001 r. wyniosła 3 749,64 mln zł, o
19,33% więcej niż w 2000 r., kiedy funkcjonowało 68 ubezpieczycieli.

Udział kapitału zagranicznego w kapitałach podstawowych towarzystw

ubezpieczeniowych w Polsce już w 1999 r. przekroczył 50%. Wzrost udziału
kapitału zagranicznego następował stopniowo: w 1995 r. wynosił 15%, w 1998 r.
32,70%, w 1999 r. 50,12%, w 2000 r. 59,07%, w 2001 r. 68,96%, a w 2002 r.
71,9% kapitału podstawowego.

O szybkim wzroście udziału kapitału zagranicznego w ubezpieczeniach w

Polsce zadecydowała aktywność inwestorów zagranicznych, proces prywatyzacji i w
rezultacie malejąca pozycja ubezpieczycieli z kapitałem polskim.

Zaangażowanie kapitału zagranicznego na koniec 2001 r. było wyższe w dziale II
(68,96%; w 1999 r. 46,55%) niż w dziale I (66,60%; w 1999 r. 53,15%). Ze względu
na pochodzenie, kapitał zagraniczny był bardzo zróżnicowany; pochodził z 13
krajów, przy czym dominował kapitał niemiecki (43,35%).

Jak wynika z danych, zakłady ubezpieczeń największe zasilenie kapitałowe

otrzymują od inwestorów zagranicznych. Od 1995 r. do końca 2001 r. wartość kapitału
zagranicznego w sektorze nominalnie wzrosła ponad 3,5-krotnie. Szczególnie intensywny
napływ inwestycji nastąpił w 1996 r.; osłabł w 2000 r. Na koniec 2002 r. wartość inwestycji
zagranicznych w sektorze ubezpieczeń w Polsce wynosiła 2,97 mld zł.

Podsumowanie

Rozwój oraz przemiany w funkcjonowaniu rynku ubezpieczeniowego w

Polsce wynikają z wielokierunkowego oddziaływania czynników ekonomicznych,

politycznych, prawnych oraz społecznych. Czynniki ekonomiczne można podzielić na

zewnętrzne i wewnętrzne.

Do czynników zewnętrznych oddziałujących na rynek ubezpieczeń i

kondycję ekonomiczną firm ubezpieczeniowych należą: sytuacja makroekonomiczna

gospodarki, tempo wzrostu gospodarczego, deficyt finansów publicznych, stopa

inflacji i stopa bezrobocia, skłonność do oszczędzania, a zwłaszcza polityka

ekonomiczna państwa względem sektora ubezpieczeniowego, w tym polityka

podatkowa.

Czynniki wewnętrzne mające wpływ na rynek ubezpieczeń i sytuację

ekonomiczną zakładów ubezpieczeniowych to przede wszystkim: poziom kapitałów
podstawowych, wielkość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, poziom reasekuracji,
struktura portfela produktów, polityka inwestycyjna, a także jakość kadry
zarządzającej, strategia marketingowa, wykorzystanie nowych kanałów dystrybucji itp.

W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych szczególny wpływ na rozwój rynku

ubezpieczeniowego w Polsce miała liberalizacja i deregulacja, przez co należy rozumieć

znoszenie przez władze ograniczeń w funkcjonowaniu rynku ubezpieczeń, a także w

coraz większym stopniu globalizacja, w rezultacie której wzrosła konkurencja w wyniku

wejścia na rynek grup kapitałowych dużych międzynarodowych instytucji finansowych o

zasięgu światowym.