Kreacja pieniądza

Anna Jasińska
Zbigniew
Mroziński
Damian Kulik

Podaż pieniądza



Podaż pieniądza to wartość
występujących w obiegu rodzajów
pieniądza, będąca w dyspozycji
przedsiębiorstw i ludności.

Podaż pieniądza tworzą:



pieniądz gotówkowy



pieniądz bezgotówkowy banków
komercyjnych na rachunkach w banku
centralnym

Czynniki determinujące podaż
pieniądza



baza monetarna,



stopa ubytku gotówki,



stopa rezerw obowiązkowych,



od stopy procentowej,



od stopy redyskontowej,



operacje otwartego rynku.

Agregaty monetarne



stopa procentowa



wielkość kredytów udzielonych przez bank



wskaźniki masy pieniężnej (Mo,M1, M2, M3)

Agregat Mo



pieniądz gotówkowy w obiegu



rezerwy obowiązkowe banków



rachunki bieżące banków w Banku
Centralnym

Agregat M1



Mo



wkłady a vista

Agregat M2



M1



wkłady terminowe

Agregat M3



M2



wkłady oszczędnościowe

W Polsce od marca 2002 roku za podstawową miarę ilości
pieniądza Narodowy Bank Polski przyjął agregat M3
(zgodnie z ilością agregatów w UE)

Przez pojęcie płynności pieniądza rozumiemy

łatwość dostępu i możliwość użycia go w każdym

momencie w celu realizacji jego podstawowych

funkcji. W tej sytuacji najwyższy stopień płynności

ma pieniądz występujący w postaci gotówki. Pieniądz

w postaci czeku,

karty płatniczej czy środków na rachunku bankowym

jest już mniej płynny, zaś ulokowany w obligacjach

jest najmniej płynny.

W przypadku banków utrzymanie płynności

oznacza zdolność do wypłacania wkładów

(depozytów) na żądanie klienta.

Płynne rezerwy banków komercyjnych



środki utrzymywane na przez banki
na rachunkach w banku
centralnym



gotówka przechowywana
skarbcach banków komercyjnych

Rezerwy gotówkowe banków

składają się z dwóch

składników:



rezerw gotówkowych w kasach
banków (dobrowolnych ustalanych
indywidualnie przez poszczególne
banki),



rezerw obowiązkowych (ustalanych
obligatoryjnie) gromadzonych
przez banki na rachunkach w
banku centralnym.

Stopy rezerw



stopa rezerw obowiązkowych - Zro , r, re

–minimalny stosunek rezerw

gotówkowych do wkładów (depozytów)

w bankach komercyjnych



stopa rezerw nadobowiązkowych - rn



stopa całkowitych rezerw bankowych- Zr

– stopa rezerw bankowych faktycznie

utrzymywana przez banki komercyjne



Bank centralny ustala w każdym czasie

konieczną relację rezerw gotówkowych do

wysokości zgromadzonych przez banki

depozytów. Relację tę określa się mianem

obowiązkowych rezerw bankowych. Wzrost

wskaźnika rezerw obowiązkowych, oznacza

zmniejszenie możliwości kreowania nowych

wkładów (udzielania pożyczek) przez banki

komercyjne, natomiast zmniejszenie tego

wskaźnika możliwości te powiększa.



(od 2003roku w Polsce wynosi 3,5%wartości

wszystkich depozytów)



Przyjęta w danym czasie wysokość
obowiązkowych rezerw bankowych wyznacza
poziom tzw. mnożnika kreacji pieniądza
bezgotówkowego (zwanego też mnożnikiem
depozytowym –md). Jest on równy
odwrotności rezerwy obowiązkowej (r), czyli:



md=1/r

Mnożnik kreacji pieniądza

bezgotówkowego określa poziom

wielokrotności, do której mogą być

kreowane nowe pożyczki bankowe

w systemie bankowym na

podstawie depozytu pierwotnego.

Przykład



R=20% (0,2), to md=5 , czyli jeśli
przyjmiemy, że depozyt w banku A
wynosi 10 000 , to po odtrąceniu
20% rezerwy obowiązkowej wzrost
depozytów wtórnych w całym
systemie bankowym może wynieść
8 000 ∙(1/0,2) =40 000

Przykład kreacji pieniądza

w systemie bankowym

Etapy kreacji pieniądza

Depozyty bankowe

Hipotetyczna

rezerwa

obowiązkowa

(20%)

Kredyty

udzielone

Bank A (I etap)

10 000

2 000

8 000

Bank B (II etap)

8 000

1 600

6 400

Bank C (III etap)

6 400

1 280

5 120

Bank D (IV etap)

5 120

1 024

4 096

Dalszy proces kreacji

…………..

…………….

…………

Kolejne banki razem

20 500

4 096

16 384

Ostatni etap kreacji

0

0

0

Razem system bankowy

50 000

10 000

40 000

Jeśli uchylić te założenia, to zauważymy, że
rozmiary kreacji pożyczek bankowych zależą
od tego:



jaką cześć depozytów pomniejszonych o

rezerwy

obowiązkowe banku centralnego banki

przeznaczą na tworzenie nowych pożyczek,



jaką część depozytów wtórnych powstających
w wyniku udzielania nowych pożyczek
zostanie zamieniona na pieniądz gotówkowy
( nie stanie się kolejnym wkładem),



jaka część pierwotnych wkładów
gotówkowych zostanie wycofana z banków.

Przykładowe zadania

Zadanie 1.
Bank komercyjny przyjął depozyt

gotówkowy w wysokości 66 mln
złotych. Stopa rezerw
obowiązkowych wynosi 12% w
stosunku do złożonego depozytu.
Oblicz sumę wykreowanego
pieniądza przez bank komercyjny.

Rozwiązanie

Re=re*D, gdzie:
D-wartość depozytu
re-stopa rezerw obowiązkowych
66000000*0,12=7920000
Suma wykreowanego pieniądza

przez bank komercyjny

66000000-7920000=58080000

Zadanie 2.

Oblicz wysokość rezerwy

obowiązkowej dla banku II przy 12-
procentowej stopie rezerwy
obowiązkowej i wkładach na
żądanie w wysokości 48 550000
złotych.

Rozwiązanie

48550*0,12=5826 zł (wysokość

rezerwy obowiązkowej)

48550-5826=42724 zł (wysokość

rezerwy nadwyżkowej)

Odp: Wysokość rezerwy

obowiązkowej wynosi 5826 zł.

D=R/r
gdzie:
D -wielkość do jakiej banki mogą

kreować pieniądz

R -wartość początkowej wpłaty
r -stopa rezerw obowiązkowych

Zadanie 3.

Oblicz maksymalną wielkość

kredytu bankowego w banku II przy
wartości rezerw 75 820 złotych
oraz wskaźniku rezerw 0,2.

Rozwiązanie

D=75820/0,2=379100 zł

D-R=379100-75820=303280

Odp: Maksymalna wartość kredytu

wynosi 303280 złotych.

Zadanie 4.

Oblicz mnożnik kreacji pieniądza przy

wskaźniku rezerw obowiązkowych

wynoszących 0,15.

md=1/r

Rozwiązanie:
M=1/0,15=6,66
Odp: Mnożnik kreacji pieniądza wynosi w

przybliżeniu 6,66.

Zadanie 5.

Oblicz mnożnik (współczynnik) kreacji

pieniądza przy rezerwie obowiązkowej

wynoszącej 5%.

Rozwiązanie:

D=1/r =1/0,05=20

Odp: Mnożnik kreacji pieniądza D jest

równy 20.

Zadanie 6.

Stopa rezerw obowiązkowych banków

komercyjnych wynosi 10%, klienci

banków część swoich zasobów

pieniężnych trzymają w bankach w formie

depozytów, część w postaci gotówki, przy

czym relacja gotówki do wkładów wynosi

1/5. Oblicz:

a) mnożnik kreacji pieniądza
b) podaż pieniądza w gospodarce, jeżeli baza

monetarna wynosi Bm=10

c) w jakiej sytuacji mnożnik kreacji pieniądza

będzie równy 1

Rozwiązanie

a) Zro =10%=0,1

um =1/5=0,2

Obliczam mnożnik kreacji pieniądza (w szerszym

znaczeniu)

Mm =um +1/um +Zro =0,2+1/0,2+0,1=1,2/0,3=4

b) Mm =4
Bm =H=10
M=Bm x Mm =10 x 4=14
Podaż pieniądza w gospodarce wynosi 40, jeżeli baza

monetarna (Bm ) jest równa 10.

Rozwiązanie cd.

c) Gdy Bank Centralny ustali stopę rezerw

obowiązkowych Zro (r) to wtedy mnożnik
kreacji pieniądza będzie równy 1.

Kreacja podaży

pieniądza i mnożnik

kreacji pieniądza

Kreacja pieniądza może być

rozpatrywana jako:



Kreacja pierwotna ( z udziałem banku
centralnego, powiększająca zasób
pieniądza gotówkowego w obiegu)



Kreacja wtórna ( w sektorze banków
komercyjnych).

Kreacja pieniądza



W sensie prawnym ilość pieniądza,
którą bank może tworzyć. Może
być rozpatrywana jako:

Kreacja wtórna polega na emisji

pieniądza bezgotówkowego przez
banki komercyjne w drodze
wycofania i wprowadzenia do
obiegu pieniądza bankowego.

W procesie kreacji pieniądza

można zastosować dwa rodzaje
mnożników, tj. wielkości
określających proces
pomnażania pieniądza banku
centralnego ( bazy
monetarnej):



Mnożnik kreacji depozytów
( kreacja pieniądza wyłącznie w
systemie bankowym),



Mnożnik kreacji pieniądza ( dotyczy
kreacji pieniądza w całej
gospodarce, tj. dodatkowo z
udziałem gotówki w obiegu
pozabankowym)

Mnożnik kreacji depozytów

Wielkość kreacji podaży pieniądza w systemie

bankowym oblicza się według następujących

formuł.

M= Bm*md

M

md =------

Bm

gdzie:
M- podaż pieniądza,
Bm- baza monetarna
md - mnożnik kreacji depozytów
md = 1/r; md jest odwrotnością stopy rezerwy

obowiązkowej.

Mnożnik kreacji pieniądza

Mnożnik kreacji pieniądza ( )

obrazuje wielkość zmiany
zasobu pieniądza wywołanej
zmianą bazy monetarnej o
jedną jednostkę (np. o 1 zł).

p

m

um

Zr

um

mp







1

Wyprowadzenie wzoru:

Bm

M

m

p



Mg

Mr

Md

Mg

mp







Md

Mr

Mg

Md

Md

Mg

mp







um

Zr

um

mp







1

Mr

Mg

M





Md

Mg

Bm





licznik i
mianownik
dzielimy przez Md

Objaśnienia

M-podaż pieniądza
mp-mnożnik pieniężny
Bm-baza monetarna
Mr-
Md-depozyty na żądanie
Mg-gotówka na żądanie
um-stopa ubytku gotówki systemu bankowego
Zr-stopa całkowitych rezerw bankowych

Wielkość podaży pieniądza jest

uzależniona od bazy monetarnej
(Bm) i powiązana z nią za
pośrednictwem mnożnika kreacji
pieniądza (mp).



Podstawą kreacji (pomnażania)
pieniądza w gospodarce jest pieniądz
gotówkowy wyemitowany przez bank
centralny (M0)



Mnożnik kreacji pieniądza (mp) obrazuje
wielkość zmiany zasobu pieniądza
wywołanej zmianą bazy monetarnej o
jedną jednostkę (np. o 1 zł).