Kreacja pieniądza przez system bankowy

Bank	Przyjęte depozyty a vista	Kwota rezerwy obowiązkowej przy stopie rezerw u=0,10	Nadwyżka depozytów (Rezerwy ponadobowiązkowe) Udzielone kredyty
A	100	10	90
B	90	9	81
C	81	8,1	72,9
D	72,9	7,29…….	………

Stopa rezerw obowiązkowych -u to część każdego przyjętego przez banki depozytu, która musi mieć pokrycie w gotówce, czyli takiej części depozytu banki nie mogą wykorzystywać do udzielania kredytów i pożyczek.

Załóżmy, ze klient I wpłaci 100 PLN do banku A, bank ten tylko 90PLN może maksymalnie wykorzystać do udzielania kredytów, natomiast 10 PLN (10 % =u) musi trzymać w gotówce lub na rachunku w banku centralnym (tzw. rezerwa obowiązkowa). Jest to forma ukrytego opodatkowania dla banków, ponieważ muszą płacić odsetki klientowi od całego przyjętego depozytu, a zarabiać mogą tylko na części tego depozytu (odsetki od całych 100 PLN, zarabiają odsetki od udzielonego kredytu maksymalnie 90 PLN, z czego uzyskują odsetki).

Zakładamy, że:

1. banki maksymalnie wykorzystują swoje możliwości udzielania kredytów (nie ma przeszkód np., aby bank A pożyczył 90- np.nie brakuje popytu na kredyty);

2. pieniądz wraca z powrotem do systemu bankowego- klient I wpłacił depozyt =100, bank A udzielił kredytu +90 PLN klientowi II, klient ten dokonuje transakcji np. kupuje komputer i płaci dostawcy tego dobra- klientowi III 90 PLN- ten ostatni CAŁĄ TĘ KWOTĘ wpłaca do banku B, bank ten utrzymuje tylko minimalne rezerwy, czyli 10 % z 90 PLN itd….

Wszyscy posiadacze depozytów we wszystkich bankach mogą je wykorzystać , wypłacić w gotówce z banku lub wypisać na nie czek- dlatego podaż pieniądza jest większa niż wielkość depozytu złożonego przez klienta I w banku A- wszystkie kredyty z ostatniej kolumny „zamieniają się” w depozyty w innych bankach- dlatego KREDYTY PROWADZĄ DO KREACJI PIENIĄCZA (BEZGOTÓWKOWEGO) GOSPODARCE.

Ile system bankowy JAKO CAŁOŚĆ może wykreować?

1. Pojedynczy bank może pożyczyć tylko część przyjętego depozytu, natomiast…

2. Cały system bankowy może wielokrotnie ten pierwotny depozyt pomnożyć- to tzw. Mnożnik depozytowy mówi nam, ile razy można ten „pierwszy” depozyt pomnożyć.

Aby obliczyć, ile wynosi ten mnożnik musimy zsumować wszystkie depozyty we wszystkich bankach- 100,90,81 itd. Kolejne depozyty tworzą tzw. Szereg geometryczny - pierwszy wyraz mnożymy przez 0,9, aby otrzymać drugi, drugi też przez 0,9, aby otrzymać trzeci.

Wzór matematyczny, który pozwala wyliczyć sumę wyrazów takiego szeregu to : a1/1-q, czyli a1- pierwszy wyraz, q- liczba, przez którą trzeba pomnożyć dany wyraz, aby uzyskać następny (u nas: 0, 9, czyli 1- 0, 1- dokładnie tyle wynosi 1-q)

Więć suma wszystkich depozytów to : 100/1-0,9= 100/0,1= 100/u=1000

Czyli cały system bankowy pomnożył pierwotny depozyt =100 dziesięciokrotnie- nasz mnożnik depozytowy =1/u wynosi właśnie 10.

Jeżeli uchylimy te założenia- banki będą utrzymywać większe rezerwy niż muszą, a klienci część pieniędzy będą trzymać w domu, wtedy system bankowy w mniejszym stopniu pomnoży ten pierwszy depozyt, czyli te zdarzenia zmniejszają skalę kreacji pieniądza.

W PL stopa rezerw obowiązkowych u=3,5 %, czyli 0,035- oznacza to, że banki komercyjne muszą mieć pokrycie na ok.jedną trzydziestą przyjętej sumy depozytów.

---