Alkohol a lęk

(alkoholizm i lęk i leczenie i schorzenia

somatyczne)

Marcin Ziółkowski

Zakład Pielęgniarstwa Psychiatrycznego CM UMK

Zagadnienia

• Alkoholizm i zaburzenia lękowe
• Szpital ogólny
• Podstawowa opieka zdrowotna
• Wiek podeszły
• Wybrane zagadnienia kliniczne
• Terapia
• Wnioski

Uzależnienie od alkoholu i

zaburzenia lękowe (1)

• Stres wydaje się odgrywać rolę

sprzyjającą piciu alkoholu głównie u
osób mających problemy alkoholowe

• Do innych schorzeń sprzyjających

piciu alkoholu w ramach
„samoleczenia” są: agorafobia,
drżenie rąk w sytuacjach
stresowych, drżenie samoistne

(Pohorecky L., 1991)

Uzależnienie od alkoholu i

zaburzenia lękowe (2)

• Brak różnic „alcohol behaviour”

między alkoholikami bez zaburzeń
lękowych i z zaburzeniami lękowymi

(Papeta i wsp.)

• Zdrowe osoby z większą podatnością

na lęk bardziej odczuwają przeciw
lękowe działanie alkoholu niż osoby o
mniejszej podatności na lęk

(McDonald i

wsp., 2000)

Szpital ogólny

• U niespełna 20% hospitalizowanych

osób stwierdzono zza

• Ponad 40% osób z zza to osoby z

„podwójną diagnozą” : organiczne

zespoły mózgowe 20%, depresja 13%,

fobie 9%

(Arolt i Driessen, 1996)

• Osoby z depresją i zaburzeniami

lękowymi wymagają większej opieki

pielęgniarskiej, takiej zależności nie

stwierdzono w przypadku osób z zza

(De

Jonge P. i wsp., 2001)

Podstawowa opieka zdrowotna

(1)

(Verhaak P. i wsp. 2005)

• Spośród chorych cierpiących na zaburzenia

psychiczne: 10% nie było w ciągu roku ani

razu u lekarza ogólnego

• U 40% spośród osób z zaburzeniami

psychicznymi, które były z wizytą u lekarza

rodzinnego, lekarz nie stwierdził u nich

odchyleń w ich funkcjonowaniu psychicznym

• Szansa na stwierdzenie zaburzeń

psychicznych u chorych rosła wraz z liczbą

wizyt

• Wśród chorych najczęstszymi schorzeniami

były: zaburzenia afektywne, zaburzenia

lękowe, nadużywanie alkoholu

Podstawowa opieka zdrowotna

(2)

(Verhaak P. i wsp. 2005)

Podstawowa opieka zdrowotna

(3)

(Verhaak P. i wsp. 2005)

Podstawowa opieka

zdrowotna (4)

• Lęk społeczny

(Gross R. i wsp., 2005)

o Zbadano 207 chorych leczących się w ciągu

roku u lekarza ogólnego

o Lęk społeczny stwierdzono u 6% chorych, inne

dolegliwości psychiczne u 45% chorych

o U osób z lękiem społecznym częściej

występowało uzależnienie od substancji

psychoaktywnych niż u osób z innymi

zaburzeniami psychicznymi (33% vs 3%)

o Osoby z lękiem społecznym miały mniej wizyt u

lekarza ogólnego niż osoby z innymi

zaburzeniami psychicznymi

Podstawowa opieka zdrowotna

(5)

Harman J. i wsp., 2002

Wiek Podeszły(1)

(Riedel-Helder i wsp.,

2006)

• Rozpowszechnienie alkoholizmu u osób w starszym

wieku jest relatywnie małe i wynosi 0,5-3%,

• Wśród osób uzależnionych jest więcej mężczyzn niż

kobiet,

• Początek uzależnienia w młodszym wieku
• Rozpowszechnienie używanie środków

psychotropowych oceniane jest na 12-33%,

• Po leki częściej sięgają kobiety
• Objawy lęku stwierdza się u ponad 20% osób w wieku

podeszłym a zaburzenia lękowe u 4-14% - rzadziej niż

u osób młodszych

• Znacznie rzadziej niż u osób młodszych

rozpoznawany jest zespół lęku napadowego.

Wiek Podeszły(2)

(Riedel-Helder i wsp.,

2006)

• Współchorobowość alkoholizmu i zaburzeń

lękowych jest mniejsza niż u osób młodszych

• Mniejsze rozpowszechnienie alkoholizmu –

nadużywanie alkoholu zwiększa śmiertelność.

• Przyczyny zwiększonego używania leków nie znane
• Zmniejszenie częstości zaburzeń lękowych u osób

starszych: (a) trudności w różnicowaniu

somatycznych objawów lęku z współistniejącymi

dolegliwościami somatycznymi (b) współczesne

kryteria diagnostyczne nie dostosowane do obrazu

dolegliwości u osób w wieku podeszłym (c)

zaburzeniom lękowym towarzyszy wyższa

śmiertelność.

Wiek podeszły (3)

• Osoby w wieku podeszłym mają wyższy poziom

lęku po zwolnieniu ze szpitala niż w trakcie

hospitalizacji - na wzrost poziomu lęku nie

miały wpływu wiek oraz płeć

(Kvaal i Laake, 2002)

• Wśród osób starszych cierpiących na

zaburzenia lękowe częściej występują

przewlekłe choroby somatyczne, depresja,

używanie benzodiazepin

• Nie stwierdzono zależności między

nadużywaniem alkoholu czy zaburzeniami

poznawczymi a częstością występowania

zaburzeń lękowych

(Balkom M. i wsp., 2000)

Wybrane zagadnienia kliniczne

(1)

Wybrane zagadnienia kliniczne

(2)

• Lęk przedoperacyjny
o Lęk przedoperacyjny występuje u 11-80%

chorych

o Większe ryzyko lęku przedoperacyjnego

występuje u osób: chorych na raka, palących
papierosy, kobiet, z bólem, z
współistniejącymi zaburzeniami psychicznymi

o Uzależnienie od alkoholu nie wpływa na

ryzyko wystąpienia lęku przedoperacyjnego

(Caumo W. i wsp., 2001)

Wybrane zagadnienia kliniczne

(3)

• Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby
o Zbadano 120 chorych
o U 45% z nich stwierdzono depresję, u 38%

zaburzenia lękowe, 27% nadużywało alkohol,

u 21% stwierdzono PTSD

o Stwierdzono znamienne korelacje między:

zaburzeniami lękowym a nadużywaniem

alkoholu; depresją a PTSD oraz zab. lękowymi

o U 2/3 chorych występowały przeciwwskazania

do leczenia przeciw wirusowego (

Lehman C. i wsp.,

2002)

Wybrane zagadnienia kliniczne

(4)

• Rozpowszechnienie zaburzeń psychicznych u osób z

zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa leczonych

na oddziale rehabilitacyjnym wynosiło: zaburzenia

lękowe 15% - głównie fobie, zaburzenia afektywne

11%, uzależnienie od substancji psychoaktywnych

9%

(Harter M. i wsp., 2002)

• U osób leczonych z powodu bólu pleców odsetki osób

z współistniejącymi dolegliwościami psychicznymi

wynosiły: depresja 45%, uzależnienie od substancji

psychoaktywnych 19%, zaburzenia lękowe 17%

• Kobiety z alkoholizmem rodzinnym są bardziej

podatne na wystąpienie u nich bólu pleców

wymagających leczenia rehabilitacyjnego

(Pecukonis

E., 2004)

Wybrane zagadnienia kliniczne

(5)

• Przy mniejszej konsumpcji alkoholu

niż mężczyźni u kobiet dochodzi do
wielu komplikacji medycznych

• Kobiety nadużywające alkohol mają

w porównaniu z mężczyznami większe
ryzyko zachorowania na: nadciśnienie,
udar, marskość wątroby, rak piersi

• Zaburzenia cyklu miesięcznego

(Bradley K. i

wsp., 1996)

Wybrane zagadnienia

kliniczne (6)

• Zespół napięcia przedmiesiączkowego: kobiety z

zespołem napięcia przedmiesiączkowego mają różny

obraz EEG niż kobiety z grupy kontrolnej, bardziej

wyrażone zmiany były u kobiet z alkoholizmem

rodzinnym (Ehlers C. i wsp., 1996)

• U Kobiet z GAD i zesp. napięcia

przedmiesiączkowego u ¾ z nich stwierdzono

alkoholizm rodzinny

• Kobiety z alkoholizmem rodzinnym w porównaniu z

kobietami bez alkoholizmu rodzinnego: miały

bardziej nasilone somatyczne objawy lęku;

konsumowały więcej alkoholu - jedynie wtedy gdy

ich ojciec był uzależniony od alkoholu

(McLeod D. i

wsp.)

Terapia (1)

• Leczenie buspironem i lekami

przeciwdepresyjnymi osób z zza zmniejsza u
nich objawy lęku i depresji lecz nie ma
wpływu na uzależnienie

(Berglund M. i wsp., 2003)

• Naltrekson w połączeniu z CBT, w

porównaniu z samym CBT, polepsza
utrzymywanie abstynencji przez chorych

• CBT w porównaniu z CBT+Naltrekson u

osób, które ukończyły terapię: większe
poczucie zdrowia i zadowolenia z życia

(Feeney

G. i wsp., 2004)

Terapia (2)

• Wyniki leczenia lęku napadowego i agorafobii

przy użyciu benzodiazepin nie lepsze niż przy

użyciu leków przeciwdepresyjnych „acute

management”

• Leczenie benzodiazepinami zwiększa ryzyko:

jatrogennego uzależnienia, wypadku

drogowego, zaburzeń pamięci, zaburzeń

koncentracji

• „Long-term management”- benzodiazepiny

oraz „typowe” neuroleptyki przeciwwskazane

• Zalecane: edukacja chorych, CBT,

farmakoterapia przy użyciu TCA lub SSRI

winna być uzupełniana terapią behawioralną

• Royal Australian and New Zealand College

of Psychiatrists Clinical Practice, 2004

Wnioski

• Współwystępowanie uzależnienia od alkoholu

i zaburzeń lękowych i schorzeń somatycznych

mimo relatywnie częstego ich występowania

w codziennej praktyce klinicznej jest

niedoceniane tak przez psychiatrów, jak

lekarzy ogólnych czy lekarzy innych

specjalności

• W chwili obecnej wiadomo, że benzodiazepiny

u tych chorych są niewskazane

• Prawdopodobnie terapia powinna zawierać

obok leczenia lekami przeciwdepresyjnymi

oddziaływania terapeutyczne o charakterze

poznawczo-behawioralnym