1

Zaburzenia lękowe cz. 2

Dr n. med. Barbara Stec-

Szczęsna

II Klinika Psychiatryczna

WUM

2

Zaburzenie obsesyjno-

kompulsyjne (OCD)



Schorzenie przewlekłe



W 2% przypadków przebieg o

charakterze nawracającym z okresami

remisji



2,5% [1,9-3,0%] populacji ogólnej



K=M



Początek w dzieciństwie lub

adolescencji (50% chorych) lub

najpóźniej pomiędzy 24 a 35 r.ż.

3

Zaburzenie obsesyjno-

kompulsyjne (OCD)



Myśli natrętne i/lub czynności
przymusowe muszą występować
przez większość dni w ciągu co
najmniej 2 kolejnych tygodni i
stanowić źródło cierpienia lub
przeszkadzać w codziennych
czynnościach

4

Zaburzenie obsesyjno-

kompulsyjne (OCD)



Cechy natręctw:

a)

Muszą być uznawane za własne myśli lub

impulsy

b)

Pacjent bezskutecznie przeciwstawia się

co najmniej jednej myśli lub impulsowi

c)

Myśl o wykonaniu przymusu nie może być

przyjemna

d)

Myśli, wyobrażenia czy impulsy muszą się

powtarzać w nieprzyjemny dla pacjenta

sposób

5

Zaburzenie obsesyjno-

kompulsyjne (OCD)

Najczęściej obserwowane myśli natrętne:

- obawa przed chorobą, zabrudzeniem, zakażeniem

(ok. 50% chorych)

- obawa przed zrobieniem komuś krzywdy, np.

zarażeniem chorobą, zatruciem, zranieniem (ok.
25%)

- myśli o charakterze seksualnym, bluźniercze,

dotyczące obiektów kultu religijnego

- obawa przed niewłaściwym zachowaniem się w

sensie społecznym i towarzyskim

6

Zaburzenie obsesyjno-

kompulsyjne (OCD)

Najczęściej obserwowane kompulsje to:



wielokrotne sprawdzanie poprzednio

wykonanych czynności, np. zamknięcie drzwi,

wyłączenie światła (ponad połowa chorych)



czyszczenie, mycie rąk, ciała, odzieży itp. (50%)



wielokrotne powtarzanie pewnych liczb, słów,

zachowań, bez których niemożliwe jest

poruszanie się (1/3 chorych)



stałe aranżowanie układów symetrycznych lub

w określonym porządku (1/4 chorych)



kolekcjonowanie starych rzeczy, kopert,

określonych przedmiotów (1/5 chorych)

7

Chłopiec, który nigdy nie był
wystarczająco czysty

(1)



Marcin ma 18 lat, z powodu choroby przestał chodzić do szkoły

średniej. Kiedy ukończył 15 lat, rodzice zauważyli, że po

rozniesieniu gazet i czasopism, ich syn coraz staranniej i coraz

dłużej myje ręce. Jakiś czas później zaczął brać prysznic,

spędzając pod nim całe godziny. Zagadnięty na ten temat,

powiedział, że czuje się „pobrudzony" kobiecymi

czasopismami, które roznosi. W pewnym momencie pacjent

zaczął też unikać wszelkich kontaktów z młodzieżą ze szkół

„gorszych" od liceum. Obawiał się, że kontakty takie sprawią, iż

upodobni się do nich i będzie „pospolity, służalczy,

impulsywny, agresywny i głupi". Ponieważ lękał się, że

korzystając z komunikacji miejskiej może zostać „skażony"

przez „gorsza" młodzież, upierał się, by matka odwoziła go do

szkoły samochodem. W krótkim czasie doszedł do przekonania,

że także ściany, meble i inne przedmioty w domu rodzinnym są

skażone z powodu wizyt osób mniej wykształconych. Czysty był

tylko jego własny pokój, bo nie wpuszczał tam nikogo.

8

Chłopiec, który nigdy nie był
wystarczająco czysty (2)



Objawy narastały, stopniowo skażeniu ulegały całe ulice,

budynki, sklepy, place zabaw. Często nadrabiał drogi, by

ominąć takie miejsca. Przestał grywać w tenisa, którego

dawniej uwielbiał, wypisał się ze szkolnej drużyny piłki

nożnej. Odmawiał wkładania na siebie wypranych i

wyprasowanych rzeczy, jeśli prania i prasowania nie

robiła własnoręcznie jego matka, a i to pod czujnym

okiem badanego. Przestał czytać gazety i czasopisma, nie

dotykał szkolnych książek. W szkole nie potrafił skupić się

na lekcjach, nie odrabiał zadań domowych.



Najgorszy był wieczorny rytuał mycia. Spędzał pod

prysznicem całe godzi ny, zużywał na raz kilka butelek

żelu pod prysznic. Paznokcie czyścił tak długo, dopóki nie

pokazała się krew. Skórę miał popękaną i podrażnioną.

9

Chłopiec, który nigdy nie był
wystarczająco czysty (3)



Jeśli rodzice starali się wygonić go z łazienki, stawał się

agresywny. Odpierał ich desperackie próby

przemówienia mu do rozsądku i wytłumaczenia, że jego

strach przed skażeniem i niekończące się ablucje są

pozbawione jakiegokolwiek realnego uzasadnienia.

Mówił im wówczas: „wiem, że to nonsens, ale muszę to

robić, nic na to nie poradzę". Często czuł się

nieszczęśliwy, zrozpaczony sytuacją, płakał z tego

powodu rzewnymi łzami.



49-letni ojciec Marcina pochodzi z rodziny wojskowej, w

której dzieci trzymane były krótko i musiały wykazywać

się różnymi umiejętnościami. 50-letnia matka pochodzi z

podobnego środowiska. Zawsze miała wysokie

wymagania w stosunku do samej siebie. Kuzyn ojca

podobno cierpiał na silną nerwicę natręctw; Poza tym nie

ma informacji o zaburzeniach psychicznych w rodzinie.

10

Ostra reakcja na stres

(ASR,ASD)



Przejściowe zaburzenie o znacznym nasileniu, które

rozwija się u osoby bez żadnych innych widocznych

zaburzeń psychicznych w odpowiedzi na wyjątkowy

stresor fizyczny lub psychiczny



Naturalna katastrofa żywiołowa, wypadek, napad,

gwałt, żałoba, pożar



Zaburzenie krótkotrwałe



Doświadczane podczas lub bezpośrednio po

urazie(objawy po stresorze pojawiają się w ciągu 1

godziny)



Trwa co najmniej 2 dni (zanika zwykle w ciągu godzin lub

dni)

11

ASD- objawy



Subiektywne poczucie odrętwienia,

wyobcowania lub braku wrażliwości

emocjonalnej



Zredukowana czujność w stosunku

do otoczenia (np. oszołomienie)



Derealizacja



Depersonalizacja



Amnezja dysocjacyjna

12

W obliczu niebezpieczeństwa

(1)



Pani Maria odczuwała niepokój, strach, obawę, pociły jej się dło

nie, miała przyspieszony oddech. Przyszła do kliniki na oddział

dzienny w to warzystwie męża. Mąż wyjaśnił, że poprzedniego

dnia doszło do kłótni z sąsiadami, w czasie której sąsiad rzucił się

na niego z nożem. Pani Maria, która była świadkiem tej sceny,

nagle straciła orientację, nie była pewna, gdzie się znajduje.

Zrobiła się ospała, mówiła bez związku, tak że nie można jej było

zrozumieć. Pół godziny po opisywanym wydarzeniu była ciągle

niespokojna, zdenerwowana, rozdrażniona, oblewały ją na

przemian fale gorąca i zimna. „Tak jakby polewano mnie na

przemian lodowatą i gorącą wodą" - powie działa. Panią Marię

opisano jako introwertyczkę, która niechętnie nawiązuje kontakty

z osobami spoza rodziny. Większość czasu spędza przy pracach

domowych lub oglądając telewizję. Jest bardzo wrażliwa i

przeczulona, czasami ogarnia ją nastrój pesymistyczny i jest przy

gnębiona. Na ogól dość dobrze kontroluje swoje reakcje

emocjonalne, choć zemdlała na wiadomość o śmierci ojca, a

później zaniosła się niekontrolowanym płaczem, trwającym kilka

godzin.

13

W obliczu niebezpieczeństwa

(2)



Epizod ten minął bez interwencji lekarskiej. W czasie

wywiadu pani Maria była bardzo niespokojna, pełna obaw i

ogromnie wylękniona. Nie potrafiła dokładnie określić

przyczyny swego lęku i nic mogła sobie przypomnieć

szczegółów zdarzenia z sąsiadami. Było bardzo trudno

doprowadzić by na dłużej skupiła uwagę na konkretnej

sprawie. Zdawała sobie sprawę z psychicznego charakteru

swoich dolegliwości, lecz szukała dla nich „logicznego"

wyjaśnienia.



Ciśnienie krwi podczas wywiadu wynosiło 140/95 mmHg, puls

102 uderzenia na minutę, regularny po obu stronach.

Badanie klatki piersiowej i serca nie ujawniło odchyleń od

normy. Przepisano lekki środek uspokajający i skierowano

panią Marię na psychoterapię podtrzymującą. Nie zgłosiła się

na nią, ale kilka dni póź niej mąż pojawił się, by podziękować

lekarzowi, który badał żonę. Powiedział, że żona czuje się

dobrze i od chwili wizyty w szpitalu jest zupełnie normalna.

14

Zaburzenia adaptacyjne



Pojawiają się w odpowiedzi na

zidentyfikowane stresory



psychospołeczne



psychologiczne



Naruszający ogólny stan zdrowia



ich natężenie nie jest niezwykłe, ani nie

ma cech katastrofy



Objawy powinny pojawić się w ciągu 1 m-

ca (ICD-10) i upośledzać funkcjonowanie

społeczne i zawodowe

15

Zaburzenia adaptacyjne-
formy



Krótka reakcja depresyjna



Reakcja depresyjna przedłużona



Reakcja mieszana lękowo-depresyjna



Reakcje głównie z zaburzeniami innych
emocji



Reakcje głównie z zaburzeniami
zachowania



Reakcje z mieszanymi zaburzeniami
zachowania i emocji

16

Zaskakująca wiadomość



Pani Anna ma 45 lat, jest nauczycielką. Pacjentkę przyjęto na

oddział psychiatryczny z powodu ostrego, wymagającego

natychmiastowej interwencji załamania nerwowego. Kobieta

groziła, że odbierze sobie życie. Cztery dni wcześniej zgłosiła

się do lekarza ogólnego, bo od pewnego czasu odczuwała

ciągły ucisk w podbrzuszu. Lekarz poinformował ją, że jest w

drugim trymestrze ciąży. Ta całkowicie zaskakująca

wiadomość zaszokowała i przeraziła panią Annę. Uważała, że

jest w wieku, w którym nie może pozwolić sobie na urodzenie

dziecka. W tym przypadku musiałaby zrezygnować z pracy,

jej życie ległoby w gruzach. Nie mogła znieść takiej

perspektywy, była spięta, nie mogła zasnąć mimo

zmęczenia, doznawała napadów niepohamowanego i

niekontrolowanego płaczu, miała trudności z oddychaniem.

W końcu zaczęła nieustannie powtarzać, że nic ma innego

rozwiązania i musi odebrać sobie życie. Mąż skontaktował się

z lekarzem ogólnym, który natychmiast skierował pacjentkę

na oddział psychiatryczny.

17

Zespół stresu

pourazowego (PTSD)



Znana przyczyna



Szczególnie przerażające lub katastroficzne

zdarzenie stresujące



Poważne zagrożenie utratą życia, katastrofy,

front, wypadki, bycie świadkiem czyjejś

gwałtownej śmierci, torturowanie,

terroryzm, gwałt, agresywne przestępstwa



Zaburzenie jest szczególnie poważne i

długotrwałe, jeśli stresor pochodzi od

człowieka

18

Zespół stresu pourazowego

(PTSD)



A. Osoba doświadczyła, była
świadkiem lub została
skonfrontowana ze zdarzeniem
obejmującym rzeczywistą śmierć
lub zagrożenie śmiercią bądź też
poważne zranienie fizyczne lub
naruszenie fizycznej integralności
siebie lub innych

19

Zespół stresu

pourazowego (PTSD)



B. Wymagane jest uporczywe

przypominanie lub „odżywanie” stresora

poprzez ponowne przeżywanie natrętnych

reminescencji (przebłysków), żywych

wspomnień lub nawracających snów albo

doświadczenie intensywnej przykrości przy

ekspozycji na okoliczności przypominające

stresor lub z nim związane



C. Pacjent unika okoliczności

przypominające stresor lub z nim

powiązane

20

Zespół stresu

pourazowego (PTSD)



D. Musi być obecny jeden z następujących

czynników:

1.

Niemożność przypomnienia sobie częściowo lub

całkowicie okresu ekspozycji na stresor

2.

Uporczywe objawy podwyższonej wrażliwości

psychologicznej i pobudzenie (nieobecne przed

zadziałaniem stresora)

Objawy pojawiły się w ciągu:



6 m-cy od zdarzenia urazowego (ICD-10)



1 m-ca od zdarzenia urazowego (DSM-IV)

21

Zespół stresu

pourazowego (PTSD)-

warunki



Intensywne, ponowne przeżywanie



W natrętnych wspomnieniach lub w snach



Unikanie i psychiczne odrętwienie



Odizolowanie od innych ludzi



Niereagowanie na otoczenie



Anhedonia



Unikanie działań i sytuacji, które mogłyby przypominać

przeżyty uraz



Fizjologiczne pobudzenie



Ostre wybuchy strachu, paniki, agresji



Wzmożony stan czuwania i odruch orientacyjny



bezsenność

22

Wspomnienia z wojny (1)



Pan Ayoub to 32-letni egipski kierowca, który pracował w Kuwejcie.

Chorego przyprowadzono do kliniki psychiatrycznej w stanie paniki.

Pan Ayoub przez 5 lat pracował w Kuwejcie, bo otrzymywał tam

regularne wypłaty, które pozwalały mu na utrzymanie rodziny i

opłacanie nauki dzieci. W czasie irackiej inwazji na Kuwejt badany

przeżył ciężkie traumatyczne wydarze nie — na jego oczach

zgwałcono mu siostrę. Sam pan Ayoub został aresztowany i

poddany torturom, m.in. wpychano mu w odbyt drewniane pręty. Po

zakończeniu Wojny w Zatoce Perskiej, został zwolniony z więzienia i

odesłany do Egiptu, gdzie poddano go kilku operacjom w celu

przywrócenia fizjologicznych funkcji odbytu. Od czasu wojny w

zatoce Ayoub ma koszmary nocne, a także nachodzą go bardzo

żywe wspomnienia własnych tortur i gwałtu na siostrze. Przeżył

wiele napadów lękowych, w czasie których krzyczał i przejawiał

agresję. Obecny stan lęku panicznego wystąpił po obejrzeniu w

telewizji dokumentalnego filmu o II wojnie światowej. Przed Wojną

w Zatoce uważano go za towa rzyskiego, otwartego, zawsze

chętnego do pomocy sąsiadom. Brat opisał go jako człowieka

upartego i impulsywnego, ale bardzo dobrego i mającego miękkie

serce. Od 20 roku życia pali dużo papierosów.

23

Wspomnienia z wojny (2)



Nastrój i zachowanie pana Ayouba zmieniały się w czasie wywiadu.

Momentami był przerażony, pocił się, miał objawy hiperwentylacji,

od czasu do czasu wybuchał wrogością i agresją, która przejawiała

się bębnieniem w biurko lub waleniem pięściami w ścianę. W chwilę

potem sie dział z pustą, pozbawioną wszelkiego wyrazu i obojętną

twarzą i narzekał na brak jakichkolwiek uczuć. Był wyraźnie

zrozpaczony. Mówił, że nie potrafi po zbyć się przerażających

wspomnień i wyrzucić z pamięci zbyt żywych obrazów przeszłości.

Wspomnienia męczyły go przez cały czas, a stawały się szczególnie

dręczące, kiedy coś, cokolwiek — dźwięk, zdjęcie, historyjka —

przypomniało mu własne doświadczenia. Nie chciał mówić o swoich

przejściach w Kuwejcie, unikał wszystkiego, co przypominało mu

owe traumatyczne wydarzenia. Jedno cześnie martwił się, że mimo

uporczywych wspomnień, ma luki w pamięci jeśli chodzi o tortury,

którym go poddawano. „Nie potrafię odtworzyć całej historii —

mówił — a mimo to pewne obrazy i dźwięki nigdy mnie nie

opuszczają". Czuł się winny i wstydził się, że nie potrafił obronić

honoru siostry — po po wrocie nie potrafił spojrzeć rodzinie prosto w

oczy. Stwierdził, że gdyby nie po siadał trójki dzieci i rodziny

uzależnionej od jego istnienia, odebrałby sobie życie.

24

ZABURZENIA

PSYCHOSOMATYCZNE

ZABURZENIA

CZYNNOŚCIOWE

ZABURZENIA

ORGANICZNE

ZABURZENIA

POD

POSTACIĄ

SOMATYCZNĄ

ZABURZENIA

DYSOCJACYJNE

(KONWERSYJNE)

25

ZABURZENIA
PSYCHOSOMATYCZNE

ZABURZENIA POD POSTACIĄ SOMATYCZNĄ:

1.

Zaburzenia somatyzacyjne F 45.0

2.

Zaburzenia pod postacią somatyczną,
niezróżnicowane F 45.1

3.

Zaburzenia hipochondryczne F 45.2

4.

Dysfunkcje autonomiczne F 45.3

5.

Uporczywe bóle psychogenne F 45.4

26

OBJAWY ZABURZEŃ
CZYNNOŚCIOWYCH:

1.

ukł. pokarmowy: nudności i wymioty psychogenne, jadłowstręt

psychiczny, zespół rzekomowrzodowy, zaparcia, stany kurczowo-

wydzielnicze jelita grubego, dyskinezy dróg żółciowych;

2.

ukł. krążenia: częstoskurcz napadowy, omdlenia psychogenne,

różne dolegliwości ze strony serca np. bóle, kłucia, zespół Da Costy;

3.

ukł. oddechowego: kaszel psychogenny, objaw zatkanego nosa,

duszność psychogenna, zespół hiperwentylacji;

4.

skóry: świąd psychogenny, nadmierne pocenie się;

5.

ukł. moczowo-płciowego: moczenie się, częste oddawanie moczu,

zespół napięcia przedmiesiączkowego, pochwica, bolesne

spółkowanie, zaburzenie wzwodu, wytrysk przedwczesny;

6.

ukł. mięśniowo-szkieletowego: drżenia, niedowłady, psychogenny

kurcz karku, bóle głowy, bóle okolicy lędźwiowo-krzyżowej

wywołane nadmiernym napięciem mięśniowym;

7.

inne: psychogenne zaburzenia mowy, bezgłos, mówienie szeptem,

jąkanie, psychogenne zespoły hipoglikemiczne, psychogenne

zawroty głowy, bóle psychogenne w różnych okolicach ciała.

27

OBJAWY ZABURZEŃ

PSYCHOSOMATYCZNYCH ORGANICZNYCH:

1.

ukł. pokarmowy: choroba wrzodowa, wrzodziejace zapalenie jelita
grubego;

2.

ukł. krążenia i naczyń: choroba niedokrwienna serca, choroba
nadciśnieniowa, migrena, choroba Raynauda;

3.

ukł. oddechowy: nieżyt naczynioruchowy nosa, niesezonowy
alergiczny niezyt nosa, astma oskrzelowa;

4.

skóra: atopowe zapalenie skóry, niektóre postacie pokrzywki,
łuszczyca, trądzik różowaty, łysienie plackowate, bielactwo
nabyte;

5.

ukł. wydzielania wewnętrznego: cukrzyca, nadczynność tarczycy;

6.

narząd wzroku: jaskra;

7.

ukł. ruchu: reumatoidalne zapalenie stawów, zespół bólowy
okolicy lędźwiowo-krzyżowej;

8.

inne: choroba Meniere’a, otyłość pochodzenia psychogennego

28

ZABURZENIA POD POSTACIĄ

SOMATYCZNĄ



Cechy:



skargi somatyczne sugerujące poważną chorobę

fizyczną, przy jednoczesnym braku zaburzeń

somatycznych, które mogłyby tłumaczyć te objawy,



czynniki psychologiczne i konflikty, które pozostają

w związku z wystąpieniem, zaostrzeniami oraz

podtrzymywaniem zaburzenia,



brak kontroli pacjenta nad objawami somatycznymi

i nadmierne koncentrowanie się na sprawach

zdrowia.

29

Zaburzenia somatyzacyjne

( z somatyzacją)



nawracające i różnorodne dolegliwości somatyczne



objawy utrzymują się co najmniej od 2 lat, nie można ich

wyjaśnić chorobą, przebieg przewlekły



domaganie się kolejnych badań diagnostycznych pomimo

dobrych wyników, częste zmiany lekarzy prowadzących



zakłócenie funkcjonowania społecznego i rodzinnego,

chaotyczna linia życia



współistniejące: nadużywanie substancji przeciwbólowych

i psychoaktywnych, depresja, lęk paniczny, zaburzenia

osobowości



najczęstsze objawy: żołądkowo-jelitowe, sercowo-

naczyniowe, moczowo-płciowe, skórne lub bólowe

30

kryteria diagnostyczne zaburzeń

somatyzacyjnych



A. Skargi na różne i zmienne objawy

somatyczne, których nie można wyjaśnić

występowaniem żadnej wykrywalnej choroby

somatycznej. Utrzymywanie się tych skarg przez

okres co najmniej 2 lat.



B. Skoncentrowanie się na objawach,

prowadzące do ponawiania kolejnych konsultacji

lub badań. Ewentualnie samodzielne, uporczywe

przyjmowanie leków.



C.     Uporczywe odrzucanie zapewnień lekarzy o

braku adekwatnej, fizycznej przyczyny tych

somatycznych objawów.

31

kryteria diagnostyczne zaburzeń

somatyzacyjnych

D.  

Występowanie w sumie sześciu lub więcej

objawów z poniższej listy, należących do co

najmniej dwóch oddzielnych grup:



 Objawy żołądkowo-jelitowe

1) ból brzucha,
2) nudności,
3) uczucie wzdęcia lub wypełnienia gazami,
4) niesmak w ustach lub obłożony język,
5) skargi na wymioty lub odbijanie się pokarmów,
6) skargi na częste lub luźne stolce albo na płynną

wydzielinę z odbytu,

32

kryteria diagnostyczne zaburzeń
somatyzacyjnych



Objawy sercowo-naczyniowe

7) krótki oddech mimo braku wysiłku,
8) bóle w klatce piersiowej,



Objawy moczowo-płciowe

9) dyzuria lub skargi na częste oddawanie

moczu,

10) nieprzyjemne wrażenia w obrębie

narządów płciowych lub wokół nich,

11) skargi na niezwykłą lub obfitą wydzielinę z

pochwy,

33

kryteria diagnostyczne zaburzeń

somatyzacyjnych



Objawy skórne lub bólowe

12) plamistość lub zmiana zabarwienia skóry,
13) pobolewania kończyn, rąk lub stóp, stawów,
14) nieprzyjemne wrażenia drętwienia lub swędzenia

B.   Wykluczenie występowania objawów wyłącznie

podczas którejś z postaci zaburzeń
schizofrenicznych (F20-F29), zaburzeń
afektywnych (F30-F39) lub zaburzeń lękowych
w postaci napadów lęku (F41.0).

34

Tępy i ostry ból w całym ciele



Pani Olga ma 46 lat. Od 20 lat mieszka na wsi. Pochodzi z

Rosji, jest zamężna, ma dwóch synów. Kiedyś pracowała jako

sprzedawczyni, obecnie prowadzi dom. Pacjentka zgłosiła się

do szpitala psychiatrycznego z powodu dłu gotrwałych,

niewytłumaczalnych objawów fizycznych. Przez ostatnie 10 lat

była hospitalizowana 8 razy, przeszła liczne badania i leczenie

na różnych oddziałach szpitala. Pani Olga uskarża się na

częste bóle głowy, bóle krzyża i kończyn, brak tchu i kłucie w

piersiach, wymioty, bóle brzucha, bolesne oddawanie moczu,

obfite upławy z pochwy. Czuje się schorowana i przemęczona,

obwinia się o zaniedbywanie rodziny, często płacze. Mimo

przeprowadzenia wielu specjalistycznych badań, z których

żadne nie wykazało jakichkolwiek nieprawidłowości, Olga nie

potrafi uwierzyć, że jest zdrowa. Ciągle zgłaszała się do

lekarza z prośbą o ponowne skierowanie na badania. Nie

podejrzewa żadnej określonej choroby, ale martwi się

nękającymi ją dolegliwościami. Powodują one, że jest ciągle

rozdrażniona, podenerwowana, zmartwiona i nie potrafi zająć

się domem, tak jak powinna.

35

Czynniki psychologiczne i behawioralne
związane z zaburzeniami lub chorobami
klasyfikowanymi w innych rozdziałach
(F54)



obejmuje psychologiczne czynniki

wpływające na stan fizyczny



przykłady chorób:

   dychawica oskrzelowa,
   zapalenie skóry i wyprysk,
   choroba wrzodowa,
 błoniaste zapalenie jelita grubego,
   wrzodziejące zapalenie jelita grubego
   pokrzywka

36

Zaburzenia pod postacią

somatyczną, niezróżnicowane



wielorakie, zmienne, uporczywe
objawy somatyczne o mniejszym
nasileniu niż zaburzenia
somatyzacyjne,



mniej nasilają funkcjonowanie
społeczne i rodzinne



trwają do 2 lat

37

Zaburzenia hipochondryczne



trwałe zaabsorbowanie możliwością

wystąpienia jednej lub licznych, konkretnych,

poważnych, postępujących chorób

somatycznych; obawa lub przekonanie o

organicznym, nieuleczalnym podłożu

dolegliwości bólowych



początek zaburzeń w okresie wczesnej

adolescencji, przebieg zróżnicowany, często

przewlekły



skupienie uwagi na jednym narządzie lub

układzie

38

Zaburzenia hipochondryczne



interpretowanie prawidłowych odczuć jako

nieprawidłowych lub przykrych



pacjent może nazywać chorobę lub

podejrzewać współistnienie innych



obawa

przed

przyjmowaniem

leków

i

związanych z nimi objawów ubocznych



częste choroby w dzieciństwie, poszukiwanie

terapii



często są składnikiem innych zaburzeń

psychicznych (zespołów depresyjnych i

urojeniowych)

39

Dysfunkcje autonomiczne

(„nerwice narządowe”)



zgłaszane objawy przypominają zaburzenia funkcji

układu lub narządu, który jest unerwiony lub

kontrolowany przez układ autonomiczny



najczęściej dotyczą: ukł. sercowo-naczyniowego

(„nerwica serca”), oddechowego (psychogenna

hiperwentylacja), ukł. pokarmowego („nerwica

żołądka”), ukł. moczowo-płciowego (psychogenny

częstomocz)



cecha charakterystyczna: występowanie

obiektywnych oznak pobudzenia AUN (np. ↑HR,

pocenie się, drżenie, zaczerwienienie) oraz

subiektywnych odczuć (uczucie wędrujących bólów,

pieczenia, ciężkości, ściskania, wzdęć)

40

Uporczywe bóle psychogenne



uporczywy, przewlekły ból jest główną dolegliwością



przyczyny nie można wyjaśnić procesami
fizjologicznymi ani obecnością zmian somatycznych



lokalizacja bólu zwykle nie odpowiada stosunkom
neuroanatomicznym lub w ogóle trudno go
zlokalizować



występują w związku z konfliktami emocjonalnymi
lub problemami psychospołecznymi



mogą dotyczyć różnych okolic ciała (najczęściej
występują psychogenne bóle głowy)

41

Skutki zaburzeń pod postacią

somatyczną



Nadużywanie systemu medycznego



Zbędna diagnostyka



Zbędne uzależniające „leczenie”



Spadek aktywności i wydolności zawodowej



Izolacja społeczna



Nadużywanie alkoholu i leków



Depresja



Samobójstwa

42

KOMPLEKSOWA PSYCHOTERAPIA



Kontakt

terapeutyczny

–wysłuchanie,

zrozumienie, gotowość niesienia pomocy



Wyjaśnić psychologiczne podłoże zaburzeń

uzyskanie przez pacjenta wglądu i zrozumienia

mechanizmów powstawania zaburzeń.

NIE – „nic panu nie jest”, „to tylko nerwica”,

„to pańska wyobraźnia”



Uwzględnić sytuację psychospołeczną –

choroba jako element homeostazy w rodzinie

43

Neurastenia



Odmiany:

1.

TYP 1: Dominującą cechę stanowią skargi
na wzmożone zmęczenie po wysiłku
umysłowym, często związane z
obniżeniem sprawności zawodowej i
efektywności w wykonywaniu codziennych
zadań



Rozpraszające skojarzenia, wspomnienia



Trudności w koncentracji



Mniej efektywne myślenie

44

Neurastenia

2.

TYP 2: pacjenci podkreślają
cielesne uczucie osłabiania
fizycznego i wyczerpania nawet
po minimalnym wysiłku

+ uczucie bólów mięśniowych i

niemożność odprężenia się

45

Neurastenia - rozpoznanie

a)

Uporczywe i męczące skargi na
zwiększone zmęczenie po wysiłku
umysłowym, albo również
uporczywe i męczące skargi na
osłabienie fizyczne i uczucie
wyczerpania po minimalnym
wysiłku fizycznym

46

Neurastenia - rozpoznanie

b)

Co najmniej 2 z następujących:

•

Bóle mięśniowe

•

Zawroty głowy

•

Napięciowe bóle głowy

•

Zaburzenia snu

•

Niezdolność odprężania się

•

Drażliwość

•

Niestrawność

c)

Żadne z wymienionych objawów nie są

wystarczająco trwałe ani nasilone, by spełniać

kryteria innego, bardziej określonego zaburzenia

47

Wypalony (1)



Pan Adam jest pracownikiem pomocy społecznej. Ma 51 lat, jest żonaty.

Chorego skierowano na badanie psychiatryczne, ponieważ przez

ostatnie 3 lata odczuwał narastające przemęczenie. Nawet najmniejszy

wysiłek wywoływał szybkie zmęczenie, a po kilku godzinach pracy

badany czuł się zupełnie wyczerpany. Przez jakiś czas udawało mu się

zachować stanowisko dzięki uczynności kolegów, którzy oddawali mu

najłatwiejsze zadania. W końcu jednak przeniesiono go do archiwum, na

stanowisko nie wymagające zbytniego wysiłku, które na ogół

przydzielano osobom starszym, tuż przed emeryturą. Mimo to, kiedy

pan Adam wracał po pracy do domu, był tak zmęczony, że kładł się do

łóżka. Miał jednak trudności z zasypianiem, głównie z powodu bólów

głowy, karku i krzyża. Przeważnie był spięty i nie potrafił się odprężyć.

W czasie weekendu na ogół leżał w łóżku. Koncentracja sprawiała mu

trudność, tak że przestał czytać i rozwiązywać krzyżówki, choć

poprzednio były to jego ulubione zajęcia. Nawet oglądanie sztuk w

telewizji przekraczało jego możliwości. O ile to było możliwe, unikał

kolegów i przyjaciół w obawie, że będą go prosić, by coś zrobił lub

spędził z nimi wieczór. Wieczór spędzony poza domem wyczerpywał go

na kilka dni. W pracy czuł się coraz mniej przydatny, w domu z trudem

wykonywał codzienne czynności.

48

Wypalony (2)



Cztery miesiące przed skierowaniem na badanie pan Adam wziął

zwolnienie lekarskie z pracy i wystąpił o rentę inwalidzką.

Odsunięcie od siebie pracy i związanej z nią odpowiedzialności

nic mu jednak nie pomogło. W dalszym ciągu brakowało mu

inicjatywy, przesiadywał większość czasu na krześle,

przeglądając gazetę lub wyglądając przez okno. Nie czuł się

nieszczęśliwy, ani nie był w depresji. Wiadomość o przyjeździe

dzieci i wnuków ożywiła go nieco, ale energia i żywotność dzieci

sprawiły, że bardzo szybko stal się rozdrażniony i

podenerwowany. Potrafił pomóc żonie w czynnościach domowych

tylko wówczas, gdy mówiła mu dokładnie, co ma robić. Poza tym,

wszystko musiało być z góry zaplanowane — jakiekolwiek nagłe

zmiany wywoływały zaniepokojenie i obawę badanego. Bez

przerwy lękał się, że podanie o rentę zostanie odrzucone i będzie

musiał wrócić do pracy, czego sobie w ogóle nie wyobrażał. W

czasie badania pan Adam wyglądał starzej niż powinien,

uwzględniając jego wiek. Miał siwe włosy, sprawiał wrażenie

bardzo zmęczonego. Jego nastrój był obojętny, nie podejrzewano

objawów psychotycznych. Był w pełni świadomy, opanowany,

zorientowany co do czasu.

49

Dziękuję za uwagę i
cierpliwość...