Zaburzenia lękowe

Fobia, panika, lęk uogólniony,

zaburzenie obsesyjno-

kompulsyjne, zaburzenie stresu

pourazowego

Co oznacza termin „nerwica”i jaki ma związek z

zaburzeniami lękowymi

• Freud używał terminu „nerwica” dla zaburzeń, u

podstaw których leży lęk.

• Określał terminem „nerwica” lęk i unikanie

fobiczne, zaburzenia obsesyjno- kompulsyjne, i

konwersje, jak np.paraliż bez podłoża

neurologicznego i rozumiał jako zaburzenia

odzwierciedlające leżące u ich podłoża wyparte

impulsy id.

• Termin nerwica wszedł do powszechnego użycia i

bywa używany na określenie zaburzeń lękowych.

Fobie

fobie specyficzne i fobia

społeczna

• Lęk i unikanie obiektów lub sytuacji, które nie prezentują

żadnego realnego zagrożenia.

• Fobie specyficzne: wysokości, widoku krwi, zamkniętych i

otwartych przestrzeni (7% mężczyzn i 16 %kobiet).

• Fobia społeczna polega na unikaniu wykonywania czynności

w obecności ludzi, aby uniknąć oceny z ich strony

(11%mężczyzn i 15% kobiet).

• Najczęściej ma początek w okresie adolescencji.

• Może współwystępować z innymi zaburzeniami, jak

depresja i używanie alkoholu, zaburzenie osobowości

unikającej, lęk zgeneralizowany (Witchen i in., 1999).

Fobia specyficzna –kryteria diagnostyczne

• A. Wyraźny i stały strach, wyolbrzymiony lub nieuzasadniony

wywołany przez obecność lub przewidywanie obecności

określonego przedmiotu lub sytuacji.

• (Lot samolotem, wysokość np. góry, burza, zwierzęta –koty,

pająki węże, zastrzyk, widok krwi, udławienie się,

zwymiotowanie, zarażenie się jakąś chorobą.

• B. Kontakt z bodźcem lękotwórczym wywołuje natychmiastową

reakcję strachu, która może przybrać formę paniki.

• C. Osoba rozpoznaje, że strach jest nadmierny.

• D. Osoba unika sytuacji wywołujących lęk a jeśli w nich się

znajdzie przeżywa lęk lub przykrość.

• E. Unikanie tych sytuacji przeszkadza w normalnym

funkcjonowaniu.

• F. Lęk i unikanie nie znajduje lepszego wyjaśnienia w innych

zaburzeniach lękowych.

Fobia społeczna –kryteria diagnostyczne

• A. Intensywny, stały strach przed jedną lub wieloma sytuacjami

społecznymi, w których ma miejsce kontakt z ludźmi. Występuje

obawa, że własne zachowanie wywoła negatywną ocenę a co za

tym idzie upokorzenie lub zażenowanie.

• B. W tych sytuacjach społecznych powstaje lęk, który może

przybierać postać paniki.

• C. Osoba rozpoznaje, ze lęk jest nadmierny lub nieuzasadniony.

• D. Osoba unika tych sytuacji, ponieważ reaguje w nich lękim lub

przykrością.

• E. Unikanie tych sytuacji przeszkadza w normalnym

funkcjonowaniu.

• F. Lęk nie jest spowodowany zażyciem jakiejś substancji, chorobą

somatyczną, i nie znajduje lepszego wyjaśnienia w innych

zaburzeniach lękowych.

• G. Nie zalicza się tu lęku związanego z chorobami somatycznymi

lub zaburzeniami psychicznymi, jak lek przed jąkaniem i drżeniem

w chorobie Parkinsona lub zachowaniem związanym z jedzeniem w

anoreksji.

•

Etiologia fobii-wyjaśnienie psychoanalityczne

obrona wobec lęku związanego z wypartymi

impulsami id.

• Psychoanaliza –fobia jest obroną wobec lęku

związanego z wypartymi impulsami id.

• Ten lęk jest przemieszczony z impulsów id na obiekt

lub sytuację, które mają symboliczny związek z

impulsami.

• Te obiekty lub sytuacje stają się fobicznymi bodźcami,

np. winda lub zamknięta przestrzeń.

• Przez unikanie tych bodźców osoba unika zajmowania

się wypartymi konfliktami.

• Fobia jest sposobem ego chronienia przed

konfrontacją z dziecięcym wypartym konfliktem. Np.

przemieszczenie lęku z osoby ojca na konie i lęk

przed wyjściem z domu w obawie spotkania konia.

Etiologia fobii - wyjaśnienie psychoanalityczne

obrona wobec lęku związanego z wypartym

brakiem zaufania do rodziców

• Inne psychoanalityczne wyjaśnienie (Arieti,1979) -

represja dotyczy interpersonalnego problemu w
dzieciństwie a nie impulsu id. Najpierw dzieci
wierzą, że dorośli obronią je przed
niebezpieczeństwem a po doświadczeniach z
rodzicami, przestają wierzyć. Aby zaufać,
rodzicom, przenoszą lęk wobec rodziców na
obiekty lub sytuacje. Sytuacja stresująca w
dorosłości aktywuje fobię.

Etiologia fobii - wyjaśnienie behawioralne

warunkowanie klasyczne + warunkowanie

sprawcze

• Fobia jest wyuczona jako reakcja unikania

drogą warunkowania klasycznego - osoba

uczy się bać neutralnych bodźców , jeśli jest

to skojarzone z bólem lub lękiem.

• Następnie uczy się redukować

uwarunkowany lęk przez ucieczkę lub

unikanie (neutralnych bodźców).

• Redukowanie lęku jest wzmocnieniem

negatywnym reakcji lęku i reakcja lęku jest

utrzymywana przez to wzmocnienie

(uczenie się przez warunkowanie sprawcze)

Etiologia fobii - wyjaśnienie behawioralne

warunkowanie klasyczne

• Występowanie niepożądanego lęku może

zapoczątkować jedno intensywne doznanie lękowe

powstałe podczas tragicznego wydarzenia lub

wielokrotnie powtarzające się doznanie lęku o

mniejszej intensywności, wywoływane przez szereg

podobnych zdarzeń. Doznanie lęku w jednej sytuacji

czyni osobę bardziej wrażliwą na kolejne podobne

doznania.

• Na przykład lęk przed wystąpieniem publicznym lub

koncentrowaniem na sobie uwagi może być

zapoczątkowany sytuacją szkolną, gdy dziecko czyta,

myli się, uczniowie lub nauczyciel się śmieją, a po

niej następują kolejne podobne sytuacje, które

wzmagają lęk.

Fobia warunkowana drogą warunkowania

klasycznego tylko na przedmioty lub sytuacje

zagrażające

• Badania pokazują, że warunkowanie klasyczne

następuje na bodźce, na które organizm jest

fizjologicznie wrażliwy (Seligman 1971).

• Np. szok elektryczny łączono z widokiem

domu, twarzy i węża. Pozostała reakcja

lękiem na węża. Reakcja lękowa na twarz i

dom wygasła (Ohman i in. 1975).

• Pokazywano małpom węża, krokodyla, kwiaty i

królika i łączono z szokiem elektrycznym. Tylko

te nabyły lęk, którym pozywano węża i

krokodyla (Cook i Mineka 1989).

Etiologia fobii –wyjaśnienie behawioralne

uczenie się zastępcze

• Pewne lęki mogą być warunkowane drogą modelowania przez

naśladowanie reakcji innych.

• Lęk powstały na podstawie błędnych informacji może być

przekazywany w sposób niewerbalny, na przykład dziecko widzi,

że matka reaguje przerażeniem na widok owadów, i wnioskuje, że

owady są niebezpieczne.

• Eksperyment (Bandura i Rosental 1966) osoby obserwujące

kogoś , kto był podłączony do aparatury elektrycznej i reagował po

dzwonku cofaniem reki z poręczy fotela i wyrazem twarzy

wyrażającym ból. Po kilku razach, obserwatorzy reagowali lękiem

(pomiary reakcji fizjologicznych) na dźwięk dzwonka.

• Eksperyment (Mineka i in. 1984) młode małpy , które obserwowały

rodziców okazujących lęk przed wężami, nabywały trwałą reakcję

lękową.

•

Etiologia fobii –wyjaśnienie behawioralne

uczenie się zastępcze

• Instrukcja werbalna, że należy się bać w postaci

ostrzeżenia, że stanie się coś złego i nie należy
się angażować w daną czynność powoduje
uczenie się reakcji lękowej.

• Na przykład, rodzice i nauczyciele ostrzegają

dziecko przed zagrożeniami, wtedy zaczyna ono
myśleć o pewnych sytuacjach jako o
„niebezpiecznych” i reaguje na nie lękiem.

Etiologia fobii społecznej –wyjaśnienie

behawioralne

brak umiejętności społecznych

• Teoria behawioralna wyjaśnia, że w przypadku

fobii społecznej osoba nie wie jak się zachować i i
czuje się niekomfortowo w towarzystwie. I jest
krytykowana za to (Twentyman i McFall 1975).

Etiologia fobii - wyjaśnienie poznawcze

warunkowanie klasyczne + komponent poznawczy

• ■ Teoria poznawcza wyjaśnia dlaczego fobie się utrzymują. Kluczem do

warunkowania lęku jest bodziec bezwarunkowy awersyjny w postaci pobudzenia

organizmu (nieprzyjemne doznania i lęk) i błędna konkluzja, że dana sytuacja jest

zagrażająca (np.widok węża, lub grupy ludzi). Ponieważ pierwsza ocena bodźca jako

zagrażający jest wyparta i nie została z tego powodu przepracowana intelektualnie,

lęk jest wywoływany przez poznawcze procesy niedostępne świadomości. A osoba

przejawiająca fobię uważa, że jest lęk jest nieracjonalny (Amir , i in 1998).

• ■ W utrzymaniu fobii pośredniczy wynikająca z doświadczenia sytuacji wywołującej

lęk, konkluzja, że się nie było w stanie kontrolować otoczenia (Mineka i Zinbarg 1996)

i przekonanie, że wydarzenie będzie miało miejsce w przyszłości (DiNardo i in. 1988;

Mathews i MacLeod1994). Na podstawie tych przekonań powstaje oczekiwanie, że

wydarzenie się powtórzy i nie będzie się w stanie wtedy kontrolować otoczenia.

• ■ Badanie potwierdzające, że osoby z fobią społeczną utrzymują bardziej negatywne

przekonania na własny temat niż osoby z bez fobii.

• W tym badaniu porównano myśli osób z lękiem społecznym i przeciętnych w sytuacji

neutralnej i w sytuacji gdy obie grupy były krytykowane pokazuje, że osoby z lękiem

społecznym tworzyły bardziej negatywne myśli na własny temat . Np. W reakcji na

krytykę myślały: „Jestem odrzucony „ I „Nie mam gdzie się udać”. Lub „Jestem

nudny, więc nie powinienem rozmawiać” (Davidson i Zighelboim 1987).

•

Etiologia fobii – wyjaśnienie biologiczne

Czynniki genetyczne - funkcjonowanie

autonomicznego układu nerwowego

• Dziedziczenie odgrywa ważną rolę w rozwoju fobii.

• Autonomiczny układ nerwowy jest zaangażowany w dużym zakresie w

reakcje lęku. Dlatego jego funkcjonowanie ma znaczenie dla występowania

reakcji lękowych.

• Istnieją różnice osobnicze w łatwości pobudzenia autonomicznego układu

nerwowego przez bodźce z otoczenia.

• Ten wymiar aktywności autonomicznego układu nerwowego został nazwany

stabilność –labilność (Lacey 1967). Osoby, których układ autonomiczny

łatwo ulega pobudzeniu przez szeroką skalę bodźców, łatwo reagują lękiem.

• Z kolei, uważa się, że labilność autonomicznego układu nerwowego jest do

pewnego stopnia genetycznie zdeterminowana (Gobbay1992).

• Potwierdzenie w badaniach

• ■Wśród niemowląt czteromiesięcznych jest podgrupa, która reaguje

pobudzeniem i płaczem na zabawki, rośliny lub tym podobne neutralne

bodźce. Ten odziedziczony schemat zachowania stanowi podłoże dla

powstania fobii w późniejszym okresie życia (Kagan i Snidman 1997).

• Te dzieci łatwo reagujące pobudzeniem i płaczem pięć razy częściej

rozwijały fobię niż dzieci nie reagujące w ten sposób (Biderman i in. 1990).

•

Etiologia fobii – wyjaśnienie biologiczne

Czynniki genetyczne - funkcjonowanie

autonomicznego układu nerwowego

• Badania wskazują, że
• ■fobia przed widokiem krwi i zastrzykiem - u 61%

krewnych pierwszego stopnia występuje (Ost 1992).

• ■inny rodzaj fobii specyficznych i fobia społeczną

występują w podobnych proporcjach u krewnych

(Fryer i in. 1995;Stein i in. 1998).

• ■Bliźniaki częściej mają te samą fobię niż rodzeństwo

niebliźniacze (Kendler i in 1999).

• Uwaga
• ■ Bliscy krewni dzielą geny, ale też obserwują siebie

i wpływają na siebie Nie widomo, czy decydują

wspólne geny, czy obserwowanie zachowania czy

jedno drugie.

Terapia fobii – podejście psychoanalityczne

• Psychoanaliza zakłada, że fobia jest symptomem,

który chroni osobę przed doświadczeniem

wypartego konfliktu.

• Dlatego analityk nie zajmuje się objawem (fobią)

bezpośrednio.

• Dlatego dąży do odkrycia wypartego konfliktu,

który leży u podłoża lęku i unikania.

• Ortodoksyjny psychoanalityk szuka konfliktu

związanego ze sferą seksualną i agresją. Analityk

uznający teorię interpersonalną (teorię Arieti)

bada lęki pacjenta związane z ludźmi. Analityk

ego bada konflikt w przeszłości, ale zarazem

zachęca do konfrontacji z trudną sytuacją, w

której występuje fobia.

Terapia fobii – podejście behawioralne

• 1. Systematyczna desensytyzacja w realnych sytuacjach lub w

wyobraźni. Osoba jest wystawiona na coraz bardziej przestraszające

sytuacje w rzeczywistości lub sceny w wyobraźni, będąc w stanie

relaksacji (McGlynn 1994).

• 2. Terapia implozywna – osoba jest wystawiona na sytuacje, których się

boi i odczuwa maksymalny lęk.

• Relaksacja - Odstępstwo stanowi fobia na widok krwi. Sugeruje się

napięcie mięśni, ponieważ widok krwi powoduje obniżenie ciśnienia krwi i

wzrost uderzeń serca i może doprowadzić do zemdlenia. Relaksacja

mogłaby się przyczynić do zemdlenia. I wzmocnić w ten sposób unikanie

(Hellstrom i in. 1996).

• 3. Modelowanie zachowań przeciwnych do lęku przez terapeutę i

obserwowanie tych zachowań przez osobę z fobią. Terapeuta zbliża się

do obiektów, których się osoba z fobią boi.

• 4. W przypadku fobii społecznej uczy się umiejętności społecznych. W

małej grupie pacjenci odgrywają rolę i praktykują umiejętności

(Heimberg i in 1993;Marks 1995). Jest to zarazem ekspozycja na

sytuacje, które budzą lek , ponieważ osoba jest obserwowana przez

uczestników grupy (Hope i in 1995) oraz modelowanie zachowań

przeciwnych do unikania.

•

Terapia fobii – podejście poznawcze

• Samo eliminowanie nieracjonalnych przekonań nie usuwa

lękowego unikania (Turner i in 1992; Williams i Rappaport

1983).

• Dlatego łączy się ekspozycję na bodźce wywołujące lęk ze

zmianą przekonań.

• Np. w przypadku fobii społecznej zmiana przekonań jest

stosowana z treningiem umiejętności społecznych.

• Wiele osób z fobią społeczną ma adekwatne umiejętności

społeczne, ale są ograniczone przez myśli o własnej

bezwartościowości. Wtedy poprawa w zakresie oceny siebie

pomaga w prawidłowym odczytywaniu reakcji ludzi i w

mniejszym liczeniu się z oceną innych jako podstawą oceny

własnej osoby. Np. „Jeśli jestem krytykowany nie oznacza to,

że jestem bezwartościowy”.

Terapia biologiczna fobii

• Leki redukujące lęk – trankwilizatory: Valium i

Xanax. Uzależniają i dają syndrom odstawienia

(Schweitzer i in. 1990). Nie są używane wobec fobii

specyficznych.

• Leki przeznaczone do leczenia depresji –

antydepresanty: Inhibitory MAO Nardil oraz

inhibitory serotoniny (SSRIs) Prozac są używane do

leczenia zaburzeń lękowych w tym fobii, a

zwłaszcza fobii społecznej (Gelertner i in.

1991;Stein i in. 1999).

• Gdy się przestaje brać leki następuje nawrót

unikania.

Zaburzenie paniki –kryteria diagnostyczne

• A. Nawracające, niespodziewanie ataki paniki bez uchwytnego bodźca

wyzwalającego.

• Nagle pojawiają fizjologiczne symptomy, zawroty głowy, oddychanie

jest utrudnione, palpitacja serca, ból w klatce piersiowej, poczucie

dławienia i duszenia w gardle, poty i drżenie, nudności, bicie serca,

drżenie ciała, przerażenie.

• Towarzyszy mu depersonalizacja - poczucie przebywania na zewnątrz

ciała i derealizacja-poczucie , że świat nie jest realny; poczucie utraty

kontroli nad własnym zachowaniem, poczucie, że się oszaleje, lub że

się umiera.

• Pojawia się często - raz na tydzień lub częściej; trwa kilka minut,

rzadko godzinami.

• B. Martwienie się, że atak nastąpi w przyszłości i jego skutkiem będzie

brak kontroli, zawał lub obłęd.

• C. Napady paniki nie są skutkiem zażycia jakiejś substancji lub

choroby.

• D. Nie da się ich wyjaśnić lepiej innymi zaburzeniami lękowymi. Np.

jeśli ataki lęku dają się powiązać z bodźcem, to odzwierciadla to

obecność fobii.

Zaburzenia paniki z agorafobią –

kryteria diagnostyczne

• A. Lęk przed przebywaniem w miejscach publicznych i

niemożnością ucieczki lub znalezienia pomocy w wypadku napadu
paniki.

• (Lęk przed wystąpieniem ataku paniki w miejscu publicznym).
• B. Unikanie miejsc publicznych, w których wystąpienie ataku

paniki byłoby zawstydzające lub groźne w skutkach.

• Unikanie przebywania poza domem, jazdy samochodem,

przebywania w tłumie, podróżowania i przebywanie w tych
sytuacjach z inną osobą.

Częstość występowania zaburzenia paniki i

współwystępowanie z innymi zaburzeniami

• 2% mężczyzn i 5% kobiet przejawia zaburzenie

paniki (Kessler i in. 1994).

• Zaczyna się ono w okresie adolescencji i ma

związek ze stresującymi wydarzeniami

• (Polard i in 1989).

• Może współwystępować z innymi zaburzeniami

lękowymi, jak fobie, lęk zgeneralizowany; ponadto

z depresją, alkoholizmem, i z zaburzeniami

osobowości.

Etiologia – wyjaśnienie biologiczne

czynniki genetyczne

• Istnieją genetyczne czynniki predysponujące do

wystąpienia zaburzenia. Badania wskazują, że

• ■Krewni chorego przejawiają zaburzenie

( Goldstein 1997).

• ■Bliźniaki jednojajowe częściej przejawiają

zaburzenie niż bliźniaki dwujajowe. Jeśli jedno z

jednojajowych cierpi na ataki paniki, to

prawdopodobieństwo, że drugie także na nie

cierpi wynosi 25-30%. Jeśli jedno z bliźniąt

dwujajowych cierpi na to zaburzenie, to

prawdopodobieństwo , że drugie także na nie

cierpi wynosi 10-15% (Torgersen 1983).

• ■Lęk związany z sensacjami fizjologicznymi w

ciele występuje w rodzinie (Stein i in 1999).

Etiologia – wyjaśnienie biologiczne

czynniki genetyczne

• Hipoteza - Osoby z atakami paniki mają

rozregulowany system w mózgu odpowiedzialny

za walkę i ucieczkę. Skutkiem braku hamowania

tego systemu (i skutkiem braku łagodzenia

wzbudzonej już reakcji alarmowej) jest wybuch

paniki.

• Na skutek niedoboru serotoniny proces

hamowania reakcji walki i ucieczki jest

niedostateczny i niewystarczające jest łagodzenie

wzbudzonej reakcji alarmowej. (Normalnie

neurony zawierające noropinefrynę w systemie

walki i ucieczki są kontrolowane przez neurony

serotoniny).

Etiologia – wyjaśnienie biologiczne

czynniki genetyczne

• Podstawy powyższej hipotezy w wynikach badań

• ■ Podając osobom cierpiącym na zaburzenie paniki

mleczan sodu , który wywołuje szybki i płytki oddech i

kołatanie serca wywołuje się u nich atak paniki. Podczas

gdy osoby bez zaburzenia nie doświadczają po podaniu

go ataku paniki (Charney i in. 1987).

• ■ Mózg osób z paniką po wlaniu mleczanu sodu inaczej

reaguje niż mózg osób bez paniki. Cechuje się

nienormalnie nasilonym przepływem krwi i zużyciem

tlenu w obszarach mózgu związanych z lękiem. Dotyczy

to miejsca sinawego, które jest częścią systemu

odpowiedzialnego za walkę i ucieczkę (Reiman i in.

1986).

• ■Więcej jest receptorów GABA = neuronów serotoniny)

w mózgach osób bez zaburzenia paniki i mniej w

mózgach osób z zaburzeniem paniki (Malizia 1998).

Etiologia – wyjaśnienie poznawcze

• Interpretacja objawów chorób fizycznych powodujących palpitację

serca lub zawroty głowy jako groźne w skutkach powoduje

przerażenie i prowadzi do powstania zaburzenia paniki (Asmundson i

in. 1998; Hamada i in 1998).

• Podstawą biologiczną zaburzenia paniki jest nadmierna aktywność

autonomicznego układu nerwowego (Barlow 1988) i tendencja do

martwienia się fizjologicznymi sensacjami, jak kołatanie serca,

zawroty głowy, brak tchu, duszności. Gdy pojawia się stan pobudzenia

fizjologicznego tego typu w ciele, pojawia się także interpretacja w

umyśle, że sensacje te są groźne w skutkach np. że się umrze.

• Powstaje błędne koło: lęk prowadzi do zwiększonej aktywności

autonomicznego układu nerwowego; ta aktywność jest

interpretowana w katastroficzny sposób, co podnosi poziom lęku. I w

końcu doznania cielesne nasilają się do rozmiarów pełnego ataku

paniki (Craske i Barlow 1993).

• Następnie oczekiwanie kolejnego ataku paniki powoduje, że gdy

występują sensacje fizjologiczne, wzrasta poziom lęku i na zasadzie

błędnego koła prowadzi do ataku paniki.

Etiologia – wyjaśnienie poznawcze

badania potwierdzające teorię

• Teoria poznawcza: pobudzenie fizjologiczne u osoby, która się boi

sensacji fizjologicznych, kołatanie serca, zawroty głowy,

trudności w oddychaniu, interpretując je jako zagrażające,

prowadzi do ataku paniki.

• Potwierdzenie w badaniach

• ■Wysoki lęk związany z wystąpieniem sensacji cielesnych

pozwala przewidzieć wystąpienie ataku paniki (Smith i in. 1997).

• ■Eksperyment – osoby nie przejawiające ataków paniki, które

obawiają się sensacji cielesnych, i doświadczyły sensacji

(oddychały powietrzem z zawartością dwutlenku węgla), i nie

spodziewały się pobudzenia organizmu, doświadczyły ataku

paniki (Telech i Harrington 2000).

• ■Eksperyment – osoby przejawiające ataki paniki, które miały

przekonanie, że kontrolują poziom stężenia wdychanego z

powietrzem dwutlenku węgla, chociaż naprawdę kontroli nie

miały, nie reagowały atakiem paniki. Osoby, które miały

przekonanie, że nie mają kontroli, reagowały atakiem paniki

(Sandreson i in. 1989).

Terapia biologiczna

• Środki farmakologiczne są skuteczne w

kontrolowaniu ataków paniki.

• ■ Środki przeciwdepresyjne – antydepresanty:

inhibitory MAO - Nardil oraz inhibitory serotoniny

(SSRI) - Prozac są skuteczne w redukowaniu ataków

paniki.

• ■ Leki redukujące lęk – trankwilizatory: Xanax lub

alprazolam i są skuteczne (uzależniają) (Roy –Byrne i

Cowley 1998).Badanie na dużej próbie nad

skutecznością alprazolamu (Ballanger i in. 1998).

• Przestaje się brać leki i objawy wracają ( Fyer i in.

1991).

Terapia behawioralna

• 1. Behawioralna ekspozycja na na bodźce lękowe.

• Ekspozycja polega na wywoływaniu w kontrolowanych

warunkach doznań, których się osoba boi. Np. oddycha

szybko i doprowadza się do hiperwentylacji i wywołuje

kołatanie serca, zawroty głowy, brak tchu itd. Lub na

przebywaniu w miejscu publicznym. Jeśli zmiana nastąpi, to

jest trwała (Fava i in. 1995).

• Czy korzystny jest stan relaksu podczas ekspozycji na

doznania przypominające atak paniki lub przebywanie w

miejscu publicznym – wyniki badań są niespójne

• 2. Behawioralna ekspozycja na bodźce lękowe połączona ze

zmianą przekonań. Zmiana interpretacji cielesnych doznań

na taką, że doznania te są nieszkodliwe, miną i można je

kontrolować

• (Brown i Barlow 1995; Clark i in. 1994).

Zaburzenie lęku uogólnionego-

kryteria diagnostyczne

• A. Uporczywy lęk i martwienie się utrzymujące się

przez większość czasu przez przynajmniej sześć

miesięcy w związku z różnymi działaniami.

• B. Występują trzy spośród sześciu objawów:
• (1) bezradność, poczucie osaczenia lub wyczerpania;
• (2) szybkie męczenie się,
• (3) trudności w koncentracji uwagi;
• (4) drażliwość;
• (5) napięcie mięśni;
• (6) zaburzenia snu.
• C. Lęk upośledza funkcjonowanie społeczne i

zawodowe

Zaburzenie lęku uogólnionego- częstość

występowania i współwystępowanie

• 5% populacji przejawia lęk zgeneralizowany.
• Dwa razy częściej kobiety (Wittchen i in. 1994).
• Początek w okresie adolescencji
• Wydarzenie stresujące zapoczątkowuje jego

wystąpienie.

• Może współwystępować z innymi zaburzeniami

lękowymi i z depresją (Brown i in 1994).

Zaburzenie lęku uogólnionego-

Etiologia – wyjaśnienie psychoanalityczne

• Teoria psychoanalityczna uznaje, ze źródłem lęku zgenralizowanego

jest nieuświadamiany konflikt. Impulsy seksualne i agresywne dążą do

wyrażenia się , a ego nie pozwala na wyrażenie się.

• Składnikiem konfliktu jest lęk

• W przypadku lęku zgeneralizowanego osoba nie wytworzyła obrony,

aby go nie odczuwać i stale go odczuwa.

• Prawdziwe źródło lęku to pragnienie związane z impulsami id, które

dąży do wyrażenia.

• Źródło lęku jest nieświadome, więc osoba doświadcza lęku i napięcia

nie znając powodu.

• W przypadku fobii lęk jest przemieszony na inny obiekt lub sytuację,

których można unikać.

Zaburzenie lęku uogólnionego-

Etiologia – wyjaśnienie behawioralno –

poznawcze

• Koncepcja behawioralna –

• Lęk jest uwarunkowany przez warunkowanie klasyczne na wiele

bodźców. Skala bodźców jest szeroka od doznania fizycznego

uszkodzenia ciała do społecznego niepowodzenia – doznania wstydu

lub odrzucenia.

• Koncepcja behawioralno - poznawcza – Behawioralano-poznawczy

model zaburzenia lęku uogólnionego koncentruje się kontroli i

bezradności.

• Teoria behawioralna stwierdza, że w konfrontacji z bolesnymi

traumatycznymi bodźcami, nad którymi osoba nie ma kontroli

powstaje lęk.

• Teoria poznawcza stwierdza, że doświadczenie, że się nie jest w

stanie kontrolować otoczenia jest centralną cechą wszystkich

rodzajów lęku. Mandler 1966). Osoba jest przekonana, że nie ma

wpływu na ważne wydarzenia w życiu i zawsze może się zdarzyć coś

złego. (Mineka i Zinbard 1996). Uznaje przekonanie, że ”Każdą

nieznaną sytuację należy uważać za niebezpieczną (Beck Emry

1985).

Zaburzenie lęku uogólnionego-

Etiologia – wyjaśnienie behawioralno –poznawcze

• Martwienie się o wszystkie sprawy bieżące ma

funkcję wzmocnienia negatywnego.

• Chroni od wizualizacji i uczuć związanych z

wyobrażeniami traumatycznych zdarzeń, jak
śmierć osoby bliskiej, uszkodzenie ciała, choroba.

• Martwienie się bowiem nie łączy się z

pobudzeniem emocjonalnym. Nie wywołuje
reakcji fizjologicznych typowych dla emocji. I
blokuje przetwarzanie emocjonalnych bodźców.

Zaburzenie lęku uogólnionego-

Etiologia – wyjaśnienie biologiczne

•

Badania sugerują, że zaburzenie ma komponent

genetyczny.

•

Częściej występuje wśród krewnych osób z zaburzeniem

niż w przeciętnej populacji (Noyes i in., 1992).

•

Czy częściej występuje wśród bliźniaków jednojajowych

niż wśród bliźniaków dwujajowych? Wyniki badań są

niespójne (Kendler i in. 1992; Torgenson 1983).

•

Częściej występuje neurotyzm wśród osób z tym

zaburzeniem, który jest cechą osobowości dziedziczoną.

Zaburzenie lęku uogólnionego-

Etiologia – wyjaśnienie biologiczne

• Hipoteza –układ mózgu związany ze strachem i paniką

(miejsce sinawe) odpowiedzialny za hamowanie zachowań

w momencie zagrożenia (wywołuje strach powoduje

zatrzymanie w miejscu i przewidywanie najbliższych

wydarzeń) nie działa normalnie.

• Pobudzenie tego układu u osób z uogólnionym

zaburzeniem lękowym jest ciągłe.

•

• Jaka jest przyczyna ciągłego pobudzenia?

• Zjawisko neurofizjologiczne zwane wzniecaniem - w

grupach wielokrotnie pobudzanych neuronów obniża się

próg kolejnego pobudzenia (Gorman i in. 2000). Częste

doświadczenia strachu ułatwiają jego doświadczanie.

Skutkiem jest ciągły strach, który staje się lękiem

uogólnionym.

Terapia zaburzenia lęku zgeneralizowanego –

psychoanaliza

• Psychoanalityczne leczenie takie, jak w przypadku

fobii. Ponieważ lęk zgeneralizowany jest tu

uznawany za wynik wypartego konfliktu, analityk

dąży do odkrycia wypartego konfliktu.

Terapia zaburzenia lęku zgeneralizowanego –

Behawioralne leczenie

• 1. Jeśli można znaleźć przyczyny/bodźce lęku, i rozumieć go

jako zestaw reakcji lękowych na poszczególne bodźce, traktuje

się lęk jako zestaw fobii. I stosuje wobec każdej z nich

systematyczną desensytyzację.

• 2. Jeśli nie można znaleźć przyczyn/bodźców wywołujących lęk,

wtedy stosuje się trening relaksacji. Uczy się rozluźniania i

identyfikowania pierwszych oznak lęku. Gdy osoba identyfikuje

pierwsze oznaki napięcia ma za zadanie rozluźnić się.

Zapobiega w ten sposób wzrostowi lęku (Borkovec i Roemer

1994).

• 3. Jeśli przeważa poczucie bezradności, uczy się umiejętności,

aby wzmocnić poczucie skuteczności. Stosuje się trening

asertywności. Modeluje, daje instrukcje i wzmacnia na zasadzie

warunkowania sprawczego (Goldfried i Davidson 1994).

Terapia zaburzenia lęku zgeneralizowanego –

Behawioralne leczenie

• 4. Martwienie się

• Ponieważ centralnym problemem jest chroniczne

martwienie się, osoba ma sobie wyobrazić najgorsze

konsekwencje własnych przewidywań przez pół godziny.

Następnie rozważyć możliwe wersje zakończenia

wydarzenia, o które się martwi.

• Zakłada się, ze działają w tej sytuacji dwa procesy uczenia

się:

• ■ klasyczne warunkowanie; terapia implozywna – osoba

doświadcza maksymalnego lęku w wyobraźni.

• ■ zmienia poznawczą reakcję, dochodzi do wniosku, że nie

musi oczekiwać najgorszego a nawet jeśli, to najgorsze jest

do zniesienia.

Terapia zaburzenia lęku zgeneralizowanego –

Biologiczne leczenie

• Leki antylękowe takie, jak w przypadku fobii i i zaburzenia paniki

(benzodiazepiny) Valium i Xenax w ostrych stanach

• Lek antylękowy (buspirone) BuSpar – w stanach przewlekłych (nie

uzależnia).

• Leki antydepresyjne - tofranil i prozac (Roy-Byrne i Cowley 1998).

• Leki działają tylko wtedy, gdy się je zażywa.

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne- kryteria

diagnostyczne

• A. Obsesje – polegają na występowaniu uporczywych,

niekontrolowanych myśli, impulsów, wyobrażeń.

• Np.lęk przed zabrudzeniem, wyrażeniem seksualnych

lub agresywnych impulsów, cielesną dysfunkcją,

Może przyjąć postać wątpienia, odkładania,

niezdecydowania.

• B. Obsesje wydają się osobie je przejawiającej

nieracjonalne i niepoddające się kontroli.

• C. Zakłócają normalne funkcjonowanie.

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne- kryteria

diagnostyczne

• D. Kompulsje – polegają na powtarzaniu zachowania, lub

umysłowego aktu, które osoba czuje się zmuszona wykonać

w celu zredukowania napięcia spowodowanego przez

obsesyjne myśli lub zabezpieczyć się w ten sposób przed

ich wystąpieniem.

• Najczęściej mają postać czyszczenia, mycia, porządkowania

godzinami;

• unikania określonych obiektów, jak uniknie wszystkiego w

kolorze brązowym;

• powtarzania magicznych rytuałów, jak liczenie,

wypowiadanie określonych liczb, dotykanie talizmanu, lub

określonej części ciała, sprawdzanie do ośmiu razy, czy

dana czynność została wykonana, jak wyłączenie światła,

silnika samochodu, zamknięcie drzwi, jedzenie wolno.

Częstość występowania i współwystępowanie z

innymi zaburzeniami

• Występuje u 1% populacji, częściej u kobiet niż u mężczyzn

(Stein 1997).

• Początek we wczesnej dorosłości, w wyniku wydarzenia

stresującego, jak ciąża, urodzenie dziecka, konflikt rodzinny,

problemy w pracy. Zwykle powstaje podczas epizodu

depresji.

• Wczesne występowanie częstsze w przypadku mężczyzn i

wiąże się z kompulsją sprawdzania. Późniejsze występowanie

częstsze u kobiet i ma związek z kompulsją czystości.

• Mogą występować z innymi zaburzeniami lękowymi

szczególnie z paniką i fobiami , z depresją oraz z różnymi

zaburzeniami osobowości.

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne

Etiologia –wyjaśnienie psychoanalityczne

• Obsesja to objaw powstały w wyniku działania obrony ego,

aby nie uświadomić sobie wypartego konfliktu

wywołującego lęk.

• Ego tworzy go używając mechanizmu przemieszczenia i

substytucji (Wegner i Zanakos 1994).

• Treść obsesji symbolizuje źródłowy konflikt.

• Konflikt przybiera postać symboliczną np. złość do

rodzeństwa o zabieranie uczuć rodziców przeniesiona na

własne dzieci w postaci myśli o dzieciobójstwie.

•

• Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne jest wiązane z fiksacją

na fazie analnej.

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne

Etiologia –wyjaśnienie behawioralno-poznawcze

• Lęk obsesyjny jest uwarunkowany

• a następnie wzmacniany przez komulsywne zachowanie

zmniejszające lęk na zasadzie wzmocnienia negatywnego.

• Np. obsesyjny lęk przed zarazkami przez dotknięcie czegoś

zmniejsza się przez podjęcie kompulsywnego zachowania -

umycie rąk.

• Lub obsesyjny lek przed straszną konsekwencją

pozostawienia mieszkania otwartego zmniejsza się przez

sprawdzanie, czy drzwi zostały zamknięte.

• Próby stłumienia myśli o negatywnych konsekwencjach

działania, powodują nawrót niechcianych myśli.

•

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne

Etiologia –wyjaśnienie biologiczne

• Czynniki genetyczne

• Częściej występuje zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne wśród

krewnych pierwszego stopnia (10,3%) niż wśród osób z przeciętnej

populacji w grupie kontrolnej (1,9%) (McKeon i Murray 1978).

• Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne mogą się pojawić po urazie

mózgu. Lub towarzyszyć epilepsji, co sugeruje podłoże

biologiczne.

• Na podstawie badania mózgu u osób z tym zaburzeniem

stwierdzono występowanie nieprawidłowości w obrazie mózgu:

• ■Zwiększona aktywność obszarów mózgu odpowiedzialnych za

filtrowanie nieistotnych informacji i za podtrzymywanie lub

powtarzanie zachowań.

• ■Stosowanie odpowiednich leków zmniejsza aktywność

pobudzonych obszarów mózgu.

Terapia analityczna –wgląd w konflikt wyparty

• Celem terapii analitycznej jest wgląd w

nieuświadamiany konflikt.

• (Ponieważ natrętne myśli i zachowania chronią

przed uświadomieniem sobie konfliktu).

• Ortodoksyjna psychoanaliza jest nieskuteczna

wobec tego zaburzenia (Jenike 1990).

• Analitycy wyjaśniają, że z tym zaburzeniem wiąże

się potrzeba uzyskania pewności, że się działa w

prawidłowy sposób, zanim się podejmie

jakiekolwiek działanie. Celem staje się

uświadomienie, że niemożliwa jest kontrolowanie

wszystkiego w życiu i niemożliwa jest pewność, że

się prawidłowo działa. Celem jest uczenie tolerancji

dla uczucia niepewności (Salzman 1985).

Terapia behawioralna –

wystawienie na bodźce lękotwórcze i zapobieganie

kompulsyjnym rytuałom

• Ekspozycja na bodźce lękotwórcze w postaci terapii

implozywnej.

• Osoba jest wystawiona na bodźce lękotwórcze - dotyka

brudnej podłogi lub talerza – lęk rośnie i wtedy terapeuta

zapobiega zastosowaniu rytuału zmniejszającego lęk –

umyciu rąk.

• (Umycie rąk zapobiega lękowi i stanowi wzmocnienie

negatywne, ponieważ lęk się zmniejsza).

• Potrzeba jest około 15 sesji 50-minutowych i praktykowanie

między sesjami.

• Utrudnienie w terapii - pacjenci mają problem z poddaniem

się kontroli innych ludzi, co w terapii behawioralnej jest

konieczne.

Terapia poznawcza-

zmiana przekonań

• Metoda dyskusji

• Zmienia się przekonanie, że coś strasznego się zdarzy, jeśli nie wykona

się rytuału. Lub że działanie podjęte musi mieć idealny efekt

(Emmelkamp i Beens 1991).

• Metoda sprawdzania w rzeczywistości.

• Sprawdzając, czy się zdarzy zakładana katastrofa, gdy się nie podejmie

rytuału lub gdy dane działanie się nie uda, a jeśli się katastrofa zdarzy,

to czy jest do zniesienia.

• Zmienia się w ten sposób przekonanie, że coś strasznego się zdarzy,

jeśli nie wykona się rytuału. Lub że działanie podjęte musi mieć idealny

efekt .

• U podstaw techniki poznawczej sprawdzania w rzeczywistości leży

technika behawioralna – terapia implozywna. Osoba sprawdzając w

rzeczywistości, czy zdarzy się coś strasznego, nie podejmuje

eliminującego lęk rytuału i w ten sposób wystawia się na bodźce

lękotwórcze.

Terapia farmakologiczna

• Leki antydepresyjne są skuteczne w łagodzeniu objawów

obsesji i kompulsji.

•

• Spośród nich najwięcej badań potwierdza skuteczność leku

pod nazwą handlową anafranil (klomipramina) inhibitor

zwrotnego wychwytu serotoniny (SRI).

• Ponadto badania potwierdzają skuteczność większą niż

placebo–prozac (fluoksetyna) i luvoks (fluwoksamina )

selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny

(SSRI)

Zaburzenie stresu pourazowego Kryteria

diagnostyczne

• A. Osoba (1) doświadczyła lub była świadkiem zdarzenia

będącego realnym lub potencjalnym zagrożeniem śmiercią,

poważnego zranienia, lub naruszenia w inny sposób

fizycznej integralności. (2) Jej reakcją był strach, bezsilność

lub przerażenie.

• B. Wydarzenie to przeżywa na nowo: w postaci

• (1) wspomnienia – obrazu lub myśli;

• (2) snu o zdarzeniu;

• (3) przejawia uczucia lub działa tak, jakby zdarzenie miało

miejsce aktualnie – iluzje, halucynacje, epizody

rozczepienia świadomości, (4) reaguje lękiem na bodźce

przypominające zdarzenie,

• (5) przejawia reaktywność fizjologiczną na bodźce

przypominające zdarzenie.

Zaburzenie stresu pourazowego

Kryteria diagnostyczne

• C. Unika bodźców związanych ze zdarzeniem i wykazuje

obniżenie reaktywności:

• (1) unika uczuć, myśli i tematów rozmów związanych ze

zdarzeniem,

• (2) działań, miejsc i ludzi przypominających je,

• (3) nie może przypomnieć sobie ważnych aspektów

zdarzenia,

• (4) wykazuje zmniejszenie zainteresowania lub nie

uczestniczy w ważnych dotąd aktywnościach,

• (5) odczuwa poczucie dystansu lub obcości wobec innych ,

• (6) wykazuje ograniczoną skalę przeżywania emocji,

• (7) oraz poczucie ograniczonego życia - brak planów na

przyszłość.

Zaburzenie stresu pourazowego

Kryteria diagnostyczne

• D. Przejawia uporczywe objawy podwyższonego

pobudzenia przejawiające się przynajmniej na dwa

z następujących sposobów:

• (1) trudności zaśnięcia lub pozostawania w stanie

czuwania,

• (2) podirytowanie lub wybuchy gniewu,

• (3) trudności w skoncentrowaniu uwagi,

• (4) nadmierna czujność,

• (5) nadmierne reagowanie strachem.

• E. Objawy występują dłużej niż miesiąc.

• F. Objawy powodują cierpienie lub upośledzenie

funkcjonowania społecznego lub zawodowego.

Zaburzenie stresu pourazowego

występowanie

• Występuje u 1%-3% populacji (Halzer i in. 1987).

• Kobiety dwukrotnie częściej rozwijają to zaburzenie niż

mężczyźni (Breslau i in 1998). .

• Spośród osób doświadczających wydarzeń traumatycznych

25 % rozwija zaburzenie stresu pourazowego (Shalevi i in.

1996). Co wskazuje, że nie samo wydarzenie traumatyczne

jest przyczyną wystąpienia zaburzenia.

• Gdy działa wydarzenie traumatyczne wysokiego stopnia,

powoduje zaburzenie stresu pourazowego u osób, które

mają krewnych w rodzinie z tym zaburzeniem oraz u osób,

które nie mają krewnych z zaburzeniem. Gdy działa bodziec

traumatyczny niskiego stopnia, tylko u osób, które mają

krewnych z tym zaburzeniem powoduje zaburzenie (Foy i in

1987).

Etiologia –wyjaśnienie poznawcze

• Osoby utrzymujące negatywne przekonania dotyczące własnej osoby i

świata w wyniku doświadczenia traumatycznego otrzymują informacje

potwierdzające te przekonania i siła wiary w nie wzrasta; wraz z czym

nasilają się emocje negatywne jako reakcja na negatywne

przekonania, jak lęk, panika, poczucie winy, gniew, żal.

• Osoby utrzymujące przekonania pozytywne, jak „świat jest życzliwy”;

„w świecie obowiązują dające się przewidzieć zależności”; „ja jestem

wartościowy” lub „jestem osobą kompetentną”; świat jest

przewidywalny”; „świat zapewnia zaspokojenie moich potrzeb” z

doświadczenia traumy uzyskują informacje sprzeczne z pozytywnymi

przekonaniami na temat świata i własnej osoby. Chcąc utrzymać

pozytywne przekonania, zaprzeczają informacjom sprzecznym i

wypierają je.

• Negatywne informacje wynikające z doświadczenia traumy wymagają

przetworzenia i dopasowania do pozytywnych. Osoby utrzymujące

pozytywne przekonania, wypierając informacje sprzeczne z nimi ,

hamują proces przetwarzania informacji. W rezultacie ma miejsce

zjawisko oscylowania między pozytywnymi przekonaniami i

negatywnymi informacjami. Reakcją na negatywne informacje są lęk ,

panika, poczucie winy, gniew, żal.

Etiologia –potwierdzenie wyjaśnienia poznawczego

w badaniach

• Badania sugerują, że między zadziałaniem zdarzenia traumatycznego

a wystąpieniem objawów zaburzenia po stresie traumatycznym

pośredniczą przekonania dotyczące własnej osoby lub ludzi;

potwierdzone lub nabyte podczas zadziałania traumatycznego

wydarzenia oraz wczęśniejsze wydarzenia traumatyczne.

• ■ przypisanie sobie odpowiedzialności za wystąpienie zdarzenia

traumatycznego;

• W przypadku ofiar przemocy seksualnej:

• ■ negatywna ocenia własnej osoby i własnej skuteczność (poczucie

bezsilności);

• ■ poczucie naznaczenia jako gorsze lub zdradzone przez bliskich

(stygmatyzacja) i oczekiwanie negatywnego traktowania ze strony

ludzi.

• ■ wcześniej doznane wydarzenia traumatyczne

• 1. wykorzystanie w dzieciństwie – (powoduje brak umiejętności

tworzenia metod radzenia sobie ze stresem);

• 2. utrata osoby bliskiej.

Etiologia –wyjaśnienie biologiczne

predyspozycje genetyczne

• Czynniki dziedziczne - Na podstawie badań stwierdzono, że

podatność tworzą:

• ■neurotyzm – występowanie emocji negatywnych;

• ■poziom inteligencji mający wpływ na tworzenie strategii

obronnych i przetwarzanie informacji (Macklin i in 1998).

• ■Badanie bliźniąt (weterani wojny a Wietnamie) wskazuje, że

natężenie objawów było bardziej zbliżone u bliźniąt jednojajowych

niż u dwujajowych (True i in. 1993).

• ■ Struktury mózgowe osób chorujących na zaburzenie po stresie

traumatycznym inaczej reagują na stres niż struktury osób

zdrowych.

• Podczas wyobrażania sobie zdarzenia traumatycznego u osób z

zaburzeniem zaobserwowano zwiększony przepływ krwi w

zakręcie obręczy i w ciele migdałowatym (częściach układu

limbicznego) oraz zmniejszony przepływ krwi w polu Broki), czego

nie zaobserwowano u osób zdrowych.

Wyjaśnienie biologiczne - konsekwencje działania

przedłużonego stresu

• Doświadczanie stresu powoduje wzrost aktywności osi

podwzgórze –przysadka – nadnercza, która kieruje

reakcjami na stres.

• W następstwie czego dochodzi do:

• chronicznego wydzielania hormonów stresowych, m.in.

kortyzolu, co trwale uszkadza hipokamp, obszar mózgu

związany z pamięcią trwałą;

• wpływa na ciało modzelowate, (główny szlak nerwowy

przewodzący informacje między półkulami mózgu), czego

konsekwencją jest nadpobudliwość układu autonomicznego,

szybsza praca serca w spoczynku;

• rozregulowanie wydzielania katecholamin, jak epinefryna

(adrenalina) norepinefryna, silniejsza reakcja przestrachu.

Etiologia –wyjaśnienie behawioralne

• Behawioralna teoria wyjaśnia powstanie tego zespołu

warunkowaniem klasycznym.

• Traumatyczne wydarzenie jest rozumiane jako

awersyjny bezwarunkowy bodziec, którego

oddziaływanie prowadzi do dużego napięcia. Bodźce

neutralne związane ze zdarzeniem są kojarzone z

bodźcem awersyjnym i stają się bodźcami

warunkowymi, które prowokują reakcje lęku. A to z

kolei wywołuje chęć uniknięcia lęku przez unikanie

tych neutralnych bodźców.

• Na przykład, miejsce, w którym ktoś został pobity jest

skojarzone z lękiem i towarzyszącymi mu reakcjami

fizjologicznymi i omijane.

• Ocena własnego zachowania podczas doświadczenia traumatycznego i

wspomnienie uczuć wtedy doznawanych mogą być skojarzone z lękiem i działać

jak wewnętrzny bodziec wywołujący lęk i powodować chęć uniknięcia go.

Uwarunkowania środowiskowe

• Cechy wydarzenia traumatycznego– intensywność i czas

oddziaływania.

• Następstwa traumy.

• Reakcja otoczenia np. milczy na temat traumy i nie wspiera.

• Badanie dotyczące ofiar przemocy seksualnej pokazuje, że

środowisko rodzinne, rodzice stosujący ciężkie kary fizyczne

i używający przemocy wobec siebie wzajemnie częściej

wykorzystują własne dzieci.

Terapia behawioralna -implozyjna

• Technika behawioralna obniża lęk skojarzony ze

zdarzeniem traumatycznym.

• Ekspozycja w wyobraźni na zdarzenie traumatyczne

z zastosowaniem techniki implozyjnej.

• Pacjent wyobraża sobie zdarzenie dotąd, aż lęk

słabnie.

• Odmianą techniki behawioralnej jest ekspozycja na

zdarzenie traumatyczne w wyobraźni wspomagana

przez wykonywanie szybkich ruchów gałek ocznych.

Metoda ta w porównaniu z samą ekspozycją daje

porównywalne efekty.

Terapia behawioralno-

poznawcza

•

Połączenie technik behawioralnych radzenia sobie z

lękiem: relaksacji i zatrzymywania niepożądanych myśli „stop”

z technikami poznawczymi nastawionymi na modyfikację

ocen dotyczących roli własnej osoby i konsekwencji wydarzenia.

• Zakłada się, że obniżenie lęku dzięki technikom relaksacji i

zatrzymywania myśli „stop” wytworzy warunki dla

przetwarzania informacji negatywnych dotyczących własnej

osoby i konsekwencji zdarzenia związanych ze zdarzeniem

traumatycznym.

• Technika poznawcza polega na identyfikowaniu przekonań

dotyczących własnej osoby i ludzi, które ukształtowały się pod

wpływem zdarzenia traumatycznego i na ich modyfikacji, aby

straciły wyłącznie negatywny charakter; aby pacjent myślał

pozytywnie, na przykład zamiast myśleć „Moje życie legło w

gruzach” myślał: „Moje życie musi się zmienić”.

Terapia farmakologiczna

• Leki antydepresyjne i antylękowe przynoszą ulgę,

ale nie doprowadzają do całkowitej eliminacji
objawów.

• Liczba koszmarów nocnych się zmniejsza i

nawrotów scen traumatycznych w wyobraźni.

• Nie zmniejsza się odrętwienie, poczucie dystansu

wobec najbliższych i lęk uogólniony.

Metody psychologiczne leczenia zaburzeń lękowych,

które uzyskały potwierdzenie empiryczne

skuteczności

• Określona forma psychoterapii jest uznawana za skuteczną, jeśli

w badaniu opartym na planie porównania grupy

eksperymentalnej poddanej psychoterapii z grupą kontrolną (w

której nie zastosowano żadnego oddziaływania lub

oddziaływanie relacji terapeutycznej, bądź alternatywnej formy

psychoterapii) zostanie wykazana jej znacząca przewaga i jeśli

badanie zostanie powtórzone przez niezależnych badaczy, z

użyciem tego samego podręcznika, na innej próbie badanych.

Model badania z wykorzystaniem grupy kontrolnej pozwala na

orzekanie, że istnieje zależność przyczynowo-skutkowa między

oddziaływaniem psychoterapii a osiągnięciem korzystnych

zmian przez osoby poddane jej oddziaływaniu. Rozróżnia się

interwencje potwierdzone empirycznie w pełni (gdy istnieje

powtórzone badanie) i potwierdzone częściowo (gdy brak

replikacji), określając pierwsze jako skuteczne, a drugie jako

prawdopodobnie skuteczne (American Psychological Association

Task Force on Psychological Intervention Guidelines, 1995; Roth i

Fonagy, 1996; Chambless i Hollon, 1998; Rakowska, 2005).

Metody psychologiczne leczenia zaburzeń lękowych,

które uzyskały potwierdzenie empiryczne

skuteczności

•

W leczeniu zgeneralizowanego lęku uogólninego metodą skuteczną jest terapia

poznawczo-behawioralna skoncentrowana na modyfikacji nieracjonalnych przekonań

związanych z występowaniem lęku oraz trening relaksacyjny zorientowany na

kontrolowanie lęku.

•

W leczeniu fobii społecznej metodą skuteczną okazała się ekspozycja na sytuacje

społeczne wywołujące lęk. Połaczenie jej z poznawczą modyfikacją przekonań

związanych z występowaniem lęku zwiększa jej skuteczność.

•

W leczeniu zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych metodą skuteczną jest ekspozycja na

bodźce wywołujące lęk obsesyjny z zapobieganiem reakcji kompulsyjnej. Metodą

prawdopodobnie skuteczną terapia poznawcza.

•

W leczeniu agorafobii skuteczna jest ekspozycja na bodźce wywołujące lęk.

Wspomaganie przez małzonka stosowania ekspozycji na bodźce wywołujące lęk

prawdopodobnie zwiększa jej skutecznośc.

•

W leczeniu paniki metodami skutecznymi są poznawcza technika modyfikowania

interpretacji fizjologicznych doznań wywołujących atak paniki, jak również ekspozycja na

bodźce wywołujące lęk oraz trening relaksacji.

•

W leczeniu zespołu stresu pourazowego metodą skuteczną jest ekspozycja w wyobraźni

na bodźce wywołujące lęk. Metodami prawdopodobnie skutecznymi są ekspozycja w

wyobraźni na bodźce, które budzą lęk wspomagana ruchami gałek ocznych, jak i

wspomagana pisaniem oraz terapia poznawcza. Metodą prawdopodobnie skuteczną jest

także behawioralno-poznawczy trening radzenia sobie z lękiem obejmujący poznawczą

technikę modyfikacji nieracjonalnych przekonań związanych z występowaniem lęku,

samoinstruowanie dotyczące adekwatnego zachowania w sytuacji wywołującej lęk,

relaksację, wyobrażanie sobie siebie w stresującej sytuacji i werbalizowanie uczuć oraz

odgrywanie adekwatnych zachowań w tej sytuacji (Rakowska 2005).