ICD-10:

F40-F48

ZABURZENIA

ZABURZENIA

NERWICOWE I

NERWICOWE I

ZWIĄZANE ZE

ZWIĄZANE ZE

STRESEM

STRESEM

F40. ZABURZENIA LĘKOWE W

POSTACI FOBII

F40.0 Agorafobia
F40.1 Fobie społeczne
F40.2 Specyficzne (izolowane) postacie

fobii

F40.8 Inne zaburzenia lękowe w postaci

fobii

F40.9 Fobie NOS (nigdzie indziej

niesklasyfikowane)

F41. INNE ZABURZENIA
LĘKOWE

F41.0 Lęk paniczny
F41.1 Zaburzenia lękowe uogólnione
F41.2 Zaburzenia depresyjne i lękowe

mieszane

F41.3 Inne mieszane zaburzenia lękowe
F41.8 Inne określone zaburzenia lękowe
F41.9 Zaburzenia lekowe nieokreślone

F42 ZABURZENIE OBSESYJNO-

KOMPULSYJNE (NERWICA NATRĘCTW)

F42.0 Zaburzenie z przewagą myśli czy

ruminacji natrętnych

F42.1 Zaburzenie z przewagą czynności

natrętnych (rytuały)

F42.2 Myśli i czynności natrętne, mieszane
F42.8 Inne natręctwa
F42.9 Natręctwa NOS

F43 REAKCJA NA CIĘŻKI STRES

I ZABURZENIA ADAPTACYJNE

F43.0 Ostra reakcja na stres
F43.1 Zaburzenie stresowe pourazowe
F43.2 Zaburzenia adaptacyjne
F43.8 Inne reakcje na ciężki stres
F43.9 Reakcja na ciężki stres, nieokreślona

Różnica m/y strachem a lękiem dotyczy
głównie elementu

POZNAWCZEGO.

W strachu istnieje konkretne zagrożenie i
niebezpieczeństwo. Poznawczy składnik lęku
to oczekiwanie niejasnego zagrożenia (czuję,
że coś mi się może zdarzyć, ale nie wiem co).

Zaburzenia, w których człowiek doświadcza

strachu

to

FOBIE i PTSD

, natomiast te

związane z przeżywaniem

lęku

to:

LĘK

PANICZNY, AGORAFOBIA, UOGÓLNIONE
ZABURZENIA LEKOWE i OCD.

Na podstawie J. L. Cummings, „Neuropsychiatria”

(za: materiały szkoleniowe Instytutu Psychoterapii Krótkoterminowej w Krakowie).

CHOROBY SOMATYCZNE

PRZEBIEGAJĄCE Z

LĘKIEM

CHOROBY UKŁADU

SERCOWO-NACZYNIOWEGO



Choroba niedokrwienna
mięśnia sercowego (w tym
zawał)



Zaburzenia rytmu



Niewydolność krążenia



Wypadanie płatka zastawki
mitralnej



Niedokrwistość

CHOROBY PŁUC



Astma oskrzelowa



Przewlekła obturacyjna
choroba płuc



Obrzęk płuc



Zator płuc



Hipoksemia

ZABURZENIA

HORMONALNE



Nadczynność lub
niedoczynność tarczycy



Hipokalcemia (dysfunkcja
przytarczyc)



Guz chromochłonny nadnerczy



Zaburzenia wirylizacyjne u
kobiet



Zespół napięcia
przedmiesiączkowego (PMS)

ZABURZENIA METABOLICZNE



Hipoglikemia

(dot. pacjentów,

u których podejrzewamy
cukrzycę)



Porfiria

(objawy jelitowo-

żołądkowe; mogą towarzyszyć
objawy lękowe, depresyjne i
psychotyczne)

SCHORZENIA

NEUROLOGICZNE



Udar – depresja z objawami lęku



Choroba Parkinsona



Stwardnienie rozsiane



Pląsawica Huntingtona



Udary mózgu i zespoły

powstrząśnieniowe



Zapalenie mózgu



Kiła



Guzy mózgu – pierwotne i

przerzutowe



Padaczka skroniowa



Migrena

CHOROBY ZAKAŹNE I

ZAPALNE



Choroby przebiegające z gorączką



Gruźlica



Bruceloza – choroba odzwierzęca



Reumatoidalne zapalenie stawów



Toczeń rumieniowaty układowy
(depresja, zab. lękowe, otępienie)



Mononukleoza



Guzkowe zapalenie tętnic

CHOROBY UKŁADU

POKARMOWEGO



Wrzód trawienny



Refluks żołądkowo-
przełykowy



Zespół jelita drażliwego



Wrzodziejące zapalenie jelita
grubego

STANY NIEDOBOROWE



Niedobór witaminy B12, B6,
B1



Niedobór niacyny



Niedobór kwasu foliowego

ZABURZENIA ZWIAZANE Z

PRZYJMOWANNIEM LEKÓW I SUBSTANCJI

PSYCHOAKTYWNYCH, W TYM ZESPOŁY

ABSTYNENCYJNE



Alkohol



Amfetamina



Kofeina



Kanabinole



Ecstasy



Opiaty



Zespoły abstynencyjne zw. z lekami

uspokajającymi lub nasennymi



Akatyzja – po lekach

przeciwpsychotycznych

ZATRUCIA



Rtęć



Arsen



Fosfor



Benzen

INNE LEKI I SUBSTANCJE



Nietolerancja salicylanów

(aspiryna, polopiryna)



Penicylina – zespół Hoigne



Interferon



Kortykosteroidy



Hormony tarczycy



Teofilina (lek w leczeniu

chorób układu oddechowego)



Johimbina

F40. ZABURZENIA LĘKOWE W

POSTACI FOBII



Lęk wywołują określone sytuacje, które nie są aktualnie
niebezpieczne



Istotą jest ich unikanie, zaś kontakt z nimi wywołuje
przerażenie



Objawy mogą koncentrować się na pojedynczych
doznaniach (bicie serca, uczucie omdlenia), co wywołuje
często wtórny lęk przed śmiercią, utratą kontroli czy
chorobą psychiczną



Myśl o znalezieniu się w sytuacji fobicznej wywołuje
często lęk antycypacyjny

F40.0 AGORAFOBIA



Grupa fobii obejmująca strach przed wyjściem z domu, wejściem do
sklepu, przed tłumem, miejscami publicznymi, samotnym
podróżowaniem środkami komunikacji, itp.



Istota polega na obawie, że chory dozna w jakimś miejscu napadu
paniki, będzie bezradny i nikt nie przyjdzie mu z pomocą.



To wskazuje na fakt, że agorafobia właściwie nie jest fobią w sensie
strachu przed określoną sytuacja, ale że są to ogólniejsze zaburzenia
lękowe.



DSM-IV klasyfikuje agorafobie jako podtyp zaburzeń lęku panicznego,
ale może się ona również pojawiać bez pełnego napadu paniki.



Pacjent bez farmakoterapii najczęściej nie potrafi zapanować nad
lękiem panicznym



Dodatkowo zaburzeniu mogą towarzyszyć objawy depresyjne,
natręctwa i fobie społeczne

F40.1 FOBIE SPOŁECZNE



Objawy dotyczą sytuacji społecznych, np. bycia obserwowanym

.



Towarzyszy temu strach przed oceną innych ludzi i obawa, że zachowanie pacjenta
wywoła upokorzenie, zażenowanie, które doprowadzi do ataku paniki.



Problemowe sytuacje: jedzenie w restauracji (obawa przed wymiotami, co się nigdy
nie zdarza, przed zemdleniem, itp.), egzamin.



Fobia może być uogólniona i obejmować wszystkie sytuacje społeczne, lub
ograniczona do jakiegoś konkretnego miejsca lub sytuacji.



Powstają w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym, bardzo rzadko powyżej 25 r.ż.. we
wczesnym dzieciństwie mogą występować ich zwiastuny.



Bardziej uogólnione fobie społeczne wiążą się z niską samooceną i strachem przed
krytyką i mogą się przejawiać czerwienieniem, drżeniem rąk, nudnościami lub
parciem na mocz. Pacjent bywa przekonany, ze te wtórne przejawy lęku stanowią
problem pierwotny



Objawy mogą się nasilać aż do lęku panicznego

F40.2 FOBIE

SPECYFICZNE

•

nieuzasadniony strach

wywołany przez obecność lub

przewidywanie określonej sytuacji, obecności przedmiotu, itp.

•

Kontakt z

obiektem wywołującym fobie

natychmiast prowadzi

do reakcji strachu, która może prowadzić do

napadów paniki

•

Świadomość

, że strach jest nadmierny, nieuzasadniony

•

Unikanie

fobicznych sytuacji, reagowanie na nie silnym lękiem

•

Upośledzenie normalnego

funkcjonowania

•

Objawy utrzymują się

co najmniej 6 m-cy

•

Brak innych zaburzeń

psychicznych tłumaczących w/w

zachowania

•

www.phobialist.com

RODZAJE FOBII

SPECYFICZNYCH

Fobie przed zwierzętami:



Koty (ajlurofobia)



Psy (kynofobia)



Owady (insektofobia)



Pająki (arachnofobia)



Ptaki (awizofobia)



Konie (ekwinofobia)



Węże (ofidiofobia)



Gryzonie (rodentofobia)

Inne fobie specyficzne:



Śmierć (tanatofobia)



Rak (kancerofobia)



Choroby weneryczne (wenerofobia)



Zarażenie chorobą (nozofobia)

Fobie przed krwią, zastrzykiem,

zranieniem, zabiegami

medycznymi

Fobie związane ze środowiskiem

naturalnym:



Brud (myzofobia)



Burza (brontofobia)



Wysokość (akrofobia



Ciemność (nyktofobia)



Grzmoty i błyskawice (astrafobia)



Woda (hydrofobia)

Fobie „niezwykłe”:



Kwiaty (antofobia)



Liczba 13 (triskedektofobia)



Śnieg (blanchofobia)

Fobie sytuacyjne:



Zamknięte pomieszczenia

(klaustrofobia): mosty, windy,

samoloty, tunele )

TERAPIA FOBII

Najczęściej:



zanurzanie (narażenie na kontakt z obiektem
wywołującym fobię)



systematyczna desensytyzacja

F41. INNE ZABURZENIA
LĘKOWE



Lęk – główny objaw zaburzeń, nie
ogranicza się do żadnej określonej
sytuacji



Mogą występować objawy depresyjne i
natręctwa oraz elementy lęku
fobicznego, ale są mniej nasilone

F41.1 LĘK PANICZNY



Nawracające napady ciężkiego lęku



Lęk nie jest ograniczony do żadnej

konkretnej sytuacji / okoliczności



Nie można przewidzieć jego wystąpienia



Towarzyszą mu ataki paniki



Często występuje wtórny lęk przed

śmiercią, utratą kontroli czy chorobą

psychiczną

ATAKI PANIKI



Palpitacje, kołatanie serca lub  bicie



Pocenie się



Drżenie lub wstrząsy ciała



Wrażenie, że brakuje oddechu lub uczucie duszenia



Uczucie dławienia się



Ból lub uczucie dyskomfortu w klatce piersiowej



Nudności lub niecharakterystyczne dolegliwości w jamie brzusznej



Zawroty głowy, uczucie zachwiania równowagi, mdlenie



Derealizacja lub depersonalizacja



Strach przed utratą kontroli lub zwariowaniem



Strach przed śmiercią



Parestezje (wrażenie drętwienia lub mrowienia)



Dreszcze lub uderzenia gorąca

Niedługi okres lęku lub dyskomfortu, w którym rozwinęły się co

najmniej 4 z powyższych objawów i osiągnęły swoje apogeum w

przeciągu 10 minut.

SCHEMAT POZNAWCZY

ATAKU PANIKI

BODZIEC SPUSTOWY

AUTOMATYCZNE MYŚLI

EMOCJE

REAKCJE FIZJOLOGICZNE

SCHEMAT POZNAWCZY

ATAKU PANIKI

PANIKA

KONCENTRACJA

NA

DOZNANIACH

KATASTROFICZNA

BŁĘDNA

INTERPRETACJA

NASILENIE

DOZNAŃ

PRACA Z LĘKIEM

PANICZNYM



Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)



Treningi relaksacyjne



Treningi oddechowe (nauka oddychania)



Metody „nieterapeutyczne”

– trening

aerobowy, odwracanie uwagi, masaż

szyi dla zwolnienia pulsu, jakiś rodzaj

pracy z ciałem (taniec, joga), pływanie…

F41. 1 ZABURZENIA LĘKOWE

UOGÓLNIONE

Przeciwieństwem nagłego i ostrego napadu paniki są przewlekle,

trwające miesiącami UOGÓLNIONE ZABURZENIA LĘKOWE.



Rozpoznanie wymaga co najmniej 6 m-cy, w czasie których większość
dni jest przepełniona obawami i nasilonym lękiem.



Chory nie potrafi opanować niepokoju i leku, a objawy te powodują
bardzo złe samopoczucie oraz problemy w funkcjonowaniu
zawodowym i osobistym. Chorzy są wiecznie zatroskani, a ich życie
zdominowane jest przez zmartwienia.



W zakresie emocji pacjent odczuwa: bezradność, zdenerwowanie,
napięcie, czujność, ciągłe rozdrażnienie.



Objawy fizyczne: ciągłe napięcie mięśni, męczliwość, trudności z
koncentracją, kłopoty ze snem.



Behawioralnie: nie może znaleźć sobie miejsca, próbuje skupić się na
czymś, co uwolni go od niepokoju.

F41.2 ZABURZENIA

DEPRESYJNE I LĘKOWE

MIESZANE



Rozpoznajemy, gdy występują objawy lęku i

depresji, ale żadne z nich nie przeważa w

sposób zdecydowany



Jeśli jednak występuje zarówno lęk , jak i

depresja, w stopniu uzasadniającym

rozpoznania, wówczas uwzględniamy oba

zaburzenia, a nie powyższą kategorię

mieszaną

ZABURZENIA

ZABURZENIA

OBSESYJNO -

OBSESYJNO -

KOMPULSYWN

KOMPULSYWN

E

E

(OCD)

(OCD)

F42 OCD



Istotą są nawracające myśli lub
przymusowe czynności, które chociaż
pojawiają się wbrew woli i budzą sprzeciw
uznawane są za własne myśli



Zaburzenie to łączy się z lękiem, który
nasila się przy próbach zaniechania
czynności przymusowej

OBSESJE

OBSESJE



powracające myśli, wyobrażenia lub

impulsy, które przenikają do świadomości,

są niespójne, trudno się ich pozbyć lub

nimi kierować, kontrolować je.



Chorzy mają świadomość, że są to

wytwory umysłu nie mające

odzwierciedlenia w rzeczywistości. Z tego

powodu stara się je wypierać lub

zastępować innymi myślami lub

czynnościami.

KOMPULSJE



Są reakcjami na obsesyjne myśli.



Polegają na sztywnych rytuałach lub czynnościach

umysłowych (myci rąk, sprawdzanie wielokrotne,

liczenie do 3, modlitwa, powtarzanie, unikanie

krawędzi chodnika podczas chodzenia, ustawianie

w szeregu, itp.).



Człowiek czuje przymus wykonywania ich w

odpowiedzi na obsesje. Ich celem jest

przeciwdziałanie złemu samopoczuciu lub sytuacji.

Działania nie są jednak realistycznie ani

sensownie powiązane z tym, czemu maja

zapobiegać.

TERAPIA OCD

Terapia poznawcza

Terapia behawioralna

F43 REAKCJA NA CIĘŻKI

STRES I ZABURZENIA

ADAPTACYJNE



Kategoria, która podkreśla wyraźny związek
m/y czymś co się wydarzyło a reakcją



Zaburzenia z tej grupy powinny być zawsze
bezpośrednią konsekwencją ostrego,
ciężkiego stresu lub trwałej sytuacji
urazowej (bez tego nie byłoby zaburzenia)



Zaburzenia te można uważać za
dezadaptacyjne reakcje na stres

F43.0 OSTRA REAKCJA NA
STRES



Przejściowe zaburzenie będące odpowiedzią na
wyjątkowo silny stres fizyczny lub psychiczny (np.
wypadek)



Ustępuje w ciągu kilku godzin lub dni



Często towarzyszą wegetatywne objawy lęku
panicznego



Cały epizod może być objęty całkowitą lub częściową
niepamięcią



Ostrożnie z diagnozą, bo ma konsekwencje prawne !

OSTRA REAKCJA NA

STRES

Rozpoczyna się od „oszołomienia” z

zawężeniem świadomości i uwagi,
niemożnością rozumienia bodźców i
zaburzeniami orientacji

↓

↓

Dalsze wyłączenie z otaczającej sytuacji, aż

do osłupienia dysocjacyjnego albo
pobudzenia i nadmiernej aktywności

F43.1 ZABURZENIE STRESOWE

POURAZOWE (PTSD)



Opóźniona lub przedłużona

reakcja na

stresujące wydarzenie (sytuację)
wyjątkowo zagrażające

lub katastrofalne,

które mogłoby prawie dla każdego stanowić
głęboko przejmujące nieszczęście:



klęska żywiołowa, katastrofa, wojna, poważny
wypadek, cudza śmierć, tortury, akty
terroryzmu, gwałt itp.

KRYTERIA DIGNOSTYCZNE

PTSD

Przeżywanie urazu na nowo



natrętne wspomnienia



koszmary senne



poczucie powtarzania się zdarzenia



silny stres / reakcje fizjologiczne na bodźce podobne do

traumatycznych

Unikanie działań i sytuacji przypominających o

urazie



unikanie myśli, uczuć, rozmów, działań związanych z

traumą



trudność przypomnienia sobie ważnego aspektu

zdarzenia,



„odrętwienie”, anhedonia, pesymizm

Nadmierne pobudzenie



wzmożona czujność i odruch orientacyjny



trudności z zasypianiem, bezsenność



trudności z koncentracją



dysforia

PTSD



nadużywanie alkoholu

lub leków



myśli samobójcze,

wybuchy agresji



niepokój, depresja, złość,

poczucie winy



bóle głowy, bóle

kręgosłupa, zaburzenia

żołądkowe



trudności w pracy



problemy rodzinne /

małżeńskie



koszmary senne - sny o

potworach



powtarzając się gry i

zabawy odtwarzające

traumę



radykalna zmiana

zachowania



obawa przed śmiercią



regresja (powrót

moczenia nocnego,

zaburzenia mowy)



trudności z opowiadaniem

o traumatycznych

przeżyciach

OBJAWY U DOROSŁYCH

OBJAWY U DZIECI

PTSD QUESTIONNAIRE

REAKCJE NA TRAUMĘ

NAWRACANIE

NAWRACANIE

ODRĘTWIENIE

ODRĘTWIENIE



powracające niekontrolowane

wspomnienia,



mimowolnie wraca w snach,



wraca tak jakby to było teraz



wygląda trochę jak psychoza

(rzadsze) ale to jest PTSD



dzieci manifestują w zabawach



bardzo duże cierpienie w

kontakcie z bodźcem



przerażenie, ból, strach, wina, lęk

w kontakcie z miejscem, rocznicą,

datą, itp.



+ reakcje fizjologiczne



„martwota” psychiczna



unikanie bodźców i wkładanie w to

dużego wysiłku



jak pytamy dziadka: co robiłeś w

czasie wojny? – zwykle nie chce o

tym mówić



tu jest mocna komponenta

depresyjna, wycofanie z życia



zmniejszony zakres afektu



kurczy się zdolność do

przeżywania uczuć



ich serce się zamyka na miłość

(tylko m/y lękiem a gniewem)



uczucie zamkniętej przeszłości



diada depresyjna

6 NAJSILNIEJSZYCH

PREDYKTORÓW NARAŻENIA NA

TRAUMĘ



♂



brak średniego wykształcenia



ekstrawersja



neurotyzm



wczesne współżycie



rodzinna historia chorób psychicznych

6 NAJSILNIEJSZYCH

CZYNNIKÓW RYZYKA PTSD



♀



neurotyzm



wczesna separacja od rodziny



wcześniejszy niepokój lub depresja



rodzinny niepokój



rodzinne antyspołeczne zaburzenia
osobowości

CO NIE LECZY TRAUMY?!



Rozmawianie „zamiast”



Katharsis rozumiane jako realizacja

fantazji emocjonalnych („zróbmy

psychodramę, jak go zabijasz”)



Zemsta



Koncentracja na emocjach (bo

fundamentem jest ciało)

Ludzie mają niesłychaną

zdolność powracania do

równowagi po traumie – jeśli się

im NIE PRZESZKADZA

(Milena Karlińska, psychoterapeutka)

WTC – 9/11

tuz po ataku – 7,5% miało objawy PTSD

po upływie 1,5 roku – u 1,7 % objawy

PTSD

METODY PRACY Z

TRAUMĄ



Debriefing

– KONTROWERSYJNE!



T.I.R. – Traumatic Incident Reduction



EMDR - Eye Movement Desensitization
and Reprocesing

(Shapiro, 1989)

I - wyobrażenie traumy

II - wodzenie wzrokiem (ok. 1 min.) (do

zmniejszenia napięcia)

III - głośne wypowiadanie myśli podczas wodzenia

wzrokiem

IV - zachęta do pozytywnych myśli
V - głośne wypowiadanie pozytywnych myśli i

wodzenie

wzrokiem

WARUNKI PREDYSPONUJĄCE

DO NAWROTU PTSD



Wcześniejsze

doświadczenie traumy, np. w

dzieciństwie (oprócz obecnego doświadczenia)



Młody wiek

, bycie dzieckiem (słabe filtry i

mniejsza możliwość poradzenia sobie z traumą)



Osobowość

borderline

(wg niektórych to inna

forma PTSD)

F43.2 ZABURZENIA

ADAPTACYJNE



Stany napięcia, niepokoju, przygnębienia,

rozstroju emocjonalnego, powstałe w

okresie adaptacji do znaczących zmian

życiowych lub stresującego wydarzenia



Różnorodne objawy:

nastrój depresyjny,

lęk, zamartwianie się, poczucie

niezdolności do radzenia sobie i

planowania oraz pewne ograniczenie

zdolności do codziennego funkcjonowania



Objawy utrzymują się

dopóki sytuacja

się nie rozwiąże,

zaś brak rozwiązania

przedłuża objawy



Zaburzenia adaptacyjne mogą zostać

wywołane także przez wydarzenia

przyjemne

RÓŻNE RODZAJE OSOBOWOŚCI A

RODZAJE LĘKÓW

Rodzaje osobowości mają swoje lęki. Jeśli ktoś ma psychotyczną

strukturę osobowości, to lęki też będą psychotyczne.

Rodzaje lęków:



lęk psychotyczny – lęk przed rozpadem. Czasami się ujawnia w

grupach, powoduje wrażenie paraliżu, brak jakiejkolwiek

aktywności, wstrzymany oddech.



lęk separacyjny – następny w hierarchii lęków. Lek przed utratą

osoby, która mnie kocha i trzyma przy życiu. Jeśli występuje u

dorosłych to znaczy, ze zafiksowali się na tym okresie.



lęk przed utratą miłości – rozwojowy wyższy niż separacyjny.



lęk kastracyjny – przed utrata mocy, pozycji i znaczenia



lęki superego – że się sprzeniewierzymy swoim wartościom,

które nas określają.

► lęk paranoidalny (inni chcą mnie ośmieszyć

lub zaszkodzić).

To bardzo prymitywny lęk (jak u gadów). Nie ma

możliwości pohamowania się. Agresja. Tak sobie

radzą, że prewencyjnie atakują. Osoba o

społecznym lęku sama się ośmieszy, a tu

ośmieszenie jest na zewnątrz. Tu milczy, wycofuje

informacje o sobie – to się nam może mylić ze

społecznym, ale to dlatego, że się boi ośmieszenia.

W lęku paranoidalnym ludzie się nie oswajają.

OSOBOWOSĆ PARANOIDALNA

► fobia społeczna na poziomie osobowości.

Dawanie leków to absurd, z wyjątkiem przelotnych pogorszeń

funkcjonowania. Nieśmiałość jest tu cechą globalną. Bardzo nieśmiały

człowiek. Spodziewa się odrzucenia, więc unika, np. nie weźmie lepszej

pracy, bo musiałby pracować w większym zespole. Mają potrzebę

powtarzalności i stałości otoczenia (już u dzieci widać: jedne reagują na

nowych kolegów entuzjazmem, inne strachem)  swój kubek, swoja

łyżeczka i żeby się nie zmieniała; każdemu z nas się zdarza coś z tego

stylu.
Każdy ma różny stopień oswajania się z nowymi ludźmi. Boi się negatywnej

oceny, widzi siebie, jako gorszego i boi się, że inni też to zauważą 

typowy obraz leku społecznego. W paranoidalnym lęku zagrożenie jest na

zewnątrz, w społecznym – w sobie.
Zahamowanie w sytuacjach interpersonalnych – to czasem wygląda jak

narcyzm, jest nieustannie zajęty sobą, działa wg efektu jupitera.

Niechętnie ryzykuje, bo może być osobista porażka (każdy cos z tego

rozpoznaje u siebie).

OSOBOWOŚĆ
UNIKAJĄCA

– ktoś trochę dziki, odludek, co wcale nie
pragnie być bliżej.
Psychoterapeucie trudno to pojąć, bo
schizotypalni nie zostają
psychoterapeutami, więc nie ma
przeciwprzeniesienia.

OSOBOWOSĆ SCHIZOTYPALNA

– boi się utracić znaczącą, bliską osobę.
Reaguje lękiem separacyjnym, boi się, że jak

ważna osoba go opuści na co zareaguje

dramatycznie, to cały świat mu się zawali,

rozpadnie się. Dlatego stara się zapobiec na różne

sposoby. Może nawet zabić, jeśli ma odpowiednią

komponentę. Lepiej z nim nie pracować – jak ma

cechy antyspołeczne – nie ma tu sumienia, brak

kontroli, itp., bo możemy być zagrożeni. Jak się

pacjent borderline zakocha w terapeutce, to

wszelkimi sposobami będzie uniemożliwiał

zakończenie terapii, a jak zerwiemy, to się zemści.

BORDERLINE

– osoby o braku sumienia, i awanturniczym
nastawieniu – trudno mówić o lękach.

OSOBOWOŚĆ
ANTYSPOŁECZNA

– boi się utraty pozycji, porażki.
„Prymitywny” system wartości (władza,
pieniądze, sława). Na jego utratę reagują
lękiem.
Publiczna porażka jest hańbą, nieznośnym
cierpieniem i wtedy są objawy.

OSOBOWOŚĆ
NARCYSTYCZNA

– robi wszystko, żeby nie zostać
opuszczoną, a jak to się stanie, jest
zdruzgotana.
Nie tak mocno jak borderline.

OSOBOWOŚĆ ZALEŻNA

– robi wszystko, żeby nie czuć się nie w
porządku. Cierpi, żeby obniżyć poczucie
winy. Fobicznie reaguje na żądania
dotrzymywania obietnic i obowiązków. Pech
dla każdego szefa. Nie nadaje się do pracy
tylko do brania kary.

OSOBOWOŚĆ
MASOCHISTYCZNA

– nie wprost, ale sabotuje to, co powinna zrobić.

Spóźnia się, odkłada na później, cicho mówi.
Jak o coś poprosimy, to zaczyna się jęczenie,

narzekanie. A jak zrobi to tak, że już nigdy nie

poprosimy.
Ale nie ma tego świadomości i cały czas czuje się

ofiarą. Im bardziej się na nią wściekają, tym

bardziej czuje się ofiarą.

OSOBOWOŚĆ BIERNO-
AGRESYWNA