Graniczna kontrola

fitosanitarna

w handlu zagranicznym

Unii Europejskiej

Dr Leszek Sidorowicz

Graniczna kontrola fitosanitarna

jest istotnym

elementem systemu kontroli zdrowotności w zakresie bezpieczeństwa
fitosanitarnego, który zakłada stosowanie przez wszystkie państwa
wspólnotowe:

jednolitych procedur i
standardów
dotyczących zdrowotności i jakości roślin, produktów roślinnych i

przedmiotów.

Warunki bezpieczeństwa fitosanitarnego są zależne od poziomu

zagrożenia rozprzestrzeniania się organizmów szkodliwych, które dot.

materiałów rozmnożeniowych

oraz

materiałów

konsumpcyjnych

.



W

ramach Wspólnoty nie istnieje graniczna kontrola roślin

,

produktów roślinnych i przedmiotów przemieszczanych.



Szczególny nacisk kładzie się na

kontrolę zdrowotności w miejscu

produkcji lub wytwarzania określonych materiałów

roślinnych.

Odpowiedzialność za stan zdrowotnościowy materiałów spoczywa
przede wszystkim na posiadaczu

(producencie, handlowców, importerze,

właścicielu magazynów, przechowalni, itp.), który jest zobowiązany do
prowadzenia kontroli we własnym zakresie (nadzorowane przez urzędowy
organ ochrony roślin).



Potwierdzeniem spełnienia tych wymagań

oraz potwierdzeniem, że

materiał ten jest wolny od organizmów kwarantannowych jest zaopatrzenie go
w

paszport roślin

.

System rejestracji oraz system „paszportowania”
roślin umożliwia:

śledzenie pochodzenia

wszystkich partii roślin, produktów roślinnych i

przedmiotów znajdujących się w obrocie w Unii,

a

tym

samym

odnalezienie

źródeł

infekcji

i

dróg

rozprzestrzeniania się

organizmów kwarantannowych.

a to

umożliwia systemowi na podjęcie odpowiednich środków

fitosanitarnych

dla zwalczania i zapobiegania rozprzestrzeniania się tych

organizmów.

Analogiczne wymagania jak dla roślin, produktów roślinnych i
przedmiotów pochodzących z poza obszaru Wspólnoty.

Kontrola zdrowotności tych materiałów powinna

:

nastąpić w kraju ich pochodzenia lub wysyłającym, jeżeli wymagania

specjalne mogą być spełnione w tym miejscu, a

przesyłka powinna być

zaopatrzona
w świadectwo fitosanitarne

, potwierdzające, że są wolne od

organizmów kwarantannowych i spełniają wymagania specjalne.

Przed wprowadzeniem na terytorium WE materiały te

podlegają

granicznej kontroli fitosanitarnej

Zasadniczym dokumentem normującym tą kwestię

jest ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin (Dz. U. z 2004 r. Nr
11, poz. 94).

Stanowi ona, że rośliny, produkty roślinne lub przedmioty, które są
szczególnie podatne na porażenie przez organizmy kwarantannowe,
mogą być wprowadzane lub przemieszczane na terytorium Polski, po
warunkiem, że:

są

wolne od organizmów kwarantannowych

;

spełniają wymagania specjalne

, a w przypadku roślin, produktów

roślinnych lub przedmiotów przeznaczonych do stref chronionych (są
dodatkowe wymagania specjalne dla tych stref chronionych);

podmioty

prowadzące ich uprawę, wytwarzanie, magazynowanie,

pakowanie, sortowanie lub dokonujące ich wprowadzania lub przemieszczania
na terytorium Polski

są wpisane do rejestru prowadzonego przez

wojewódzkiego inspektora, zwanego dalej "rejestrem
przedsiębiorców

";

przed przemieszczaniem lub wprowadzeniem na terytorium Polski

zostały

poddane kontroli zdrowotności w miejscu produkcji

, jeżeli pochodzą z

terytorium Polski lub Wspólnoty, albo zostały poddane kontroli zdrowotności
w państwach, z których pochodzą lub są wysłane, jeżeli pochodzą spoza
Wspólnoty.

Zabronione jest wprowadzanie na terytorium Polski roślin,
produktów roślinnych lub przedmiotów pochodzących z państw
trzecich, w których istnieje duże ryzyko porażenia przez organizmy
kwarantannowe.

Rośliny, produkty roślinne lub przedmioty

,

które są szczególnie podatne na porażenie przez organizmy kwarantannowe
i stwarzają niebezpieczeństwo rozprzestrzeniania się tych organizmów,
powinny być zaopatrzone w następujące dokumenty:

paszport roślin

wydany jest przez: wojewódzkiego inspektora albo

właściwy organ innego państwa członkowskiego, lub

świadectwo fitosanitarne

lub

świadectwo fitosanitarne dla

reeksportu

, które są wydane przez: wojewódzkiego inspektora lub

właściwy organ innego państwa członkowskiego, albo też przez właściwy
organ państwa trzeciego, mogą też być

inne dokumenty

lub

oznakowania

przewidziane w przepisach UE lub

umowach międzynarodowych, a także przewidziane w przepisach
państw trzecich – oczywiście, jeżeli są do nich wyprowadzane.

Paszport roślin

jest dokumentem wydawanym wówczas, jeżeli

rośliny, produkty roślinne lub przedmioty przewidziane są do
przemieszczania:

na

terytorium Polski

-z wyjątkiem:

z

terytorium Polski na terytorium innych państw członkowskich

.

W treści paszportu roślin zawarte są następujące
informacje

:

określenie „paszport roślin” oraz oznaczenie EEC;
oznaczenie literowe państwa, w którym paszport roślin został wydany;
określenie organu wydającego paszport roślin, np. w przypadku

paszportu wydanego przez wojewódzkiego inspektora – napis „Państwowa
Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa”;

numer wpisu podmiotu do rejestru przedsiębiorców;
numer partii roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów lub kolejny

numer paszportu;

łacińską nazwę botaniczną rośliny lub nazwę produktu roślinnego wraz z

łacińską nazwą botaniczną rośliny, z której został on wytworzony, lub
nazwę przedmiotu;
ilość roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów, dla której został
wydany paszport;

symbol „ZP” i oznaczenie strefy, w przypadku przeznaczenia roślin,

produktów roślinnych lub przedmiotów do strefy chronionej;

symbol „RP’ w przypadku wydania paszportu zastępczego;
nazwę państwa pochodzenia lub państwa wysyłającego, jeżeli rośliny,

produkty roślinne lub przedmioty pochodzą z państwa trzeciego

WZÓR PASZPORTU

ROŚLIN

        

RZECZPOSPOLITA POLSKA

Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa

PASZPORT ROŚLIN EEC

Numer rejestracyjny

 

Numer partii

 

Nazwa botaniczna rośliny

 

Ilość:

 

ZP

 

RP

 

Kraj pochodzenia

 

Świadectwo fitosanitarne

jest dokumentem wydawanym

przez wojewódzkiego inspektora - właściwego ze względu na miejsce
prowadzenia uprawy, wytwarzania lub miejsce składowania, lub miejsce
łączenia roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów, na wniosek
zainteresowanego podmiotu.

Powinno spełniać określone wymogi, tj:

posiadać informacje określone w Międzynarodowej Konwencji Ochrony

Roślin (FAO) albo informacje określone przez Komisję Europejską w
porozumieniu z państwem trzecim, w tym łacińską nazwę botaniczną rośliny;

być sporządzone czytelnym pismem, w języku polskim albo w języku

innego państwa członkowskiego, albo w języku rosyjskim;

być wystawione nie wcześniej niż 14 dni przed dniem opuszczenia przez

rośliny, produkty roślinne lub przedmioty państwa, w którym świadectwo to
zostało wydane;

być wydane w państwie pochodzenia lub w państwie wysyłającym, jeżeli

wymagania specjalne mogą być spełnione w innym miejscu niż miejsce
pochodzenia lub gdy wymagania te nie mają zastosowania;

zawierać informację o spełnieniu określonych wymagań specjalnych.

Wprowadzanie bezpośrednio z państw trzecich na
terytorium RP

roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów jest

dozwolone

przez wyznaczone punkty wwozu

, którymi są:

lotnisko w przypadku transportu powietrznego,
port w przypadku transportu morskiego lub rzecznego,
stacja kolejowa w przypadku transportu kolejowego oraz
urząd celny, na obszarze właściwości, którego następuje przekroczenie

śródlądowej granicy, w przypadku innego rodzaju transportu.

Wprowadzane z państw trzecich na terytorium Polski

roślin,

produktów roślinnych lub przedmiotów

podlegają granicznej kontroli

fitosanitarnej

, jeżeli:

istnieje obowiązek zaopatrzenia ich w świadectwo fitosanitarne lub inne

wymagane dokumenty lub oznakowania lub

nie można ustalić ich tożsamości, albo
istnieje podejrzenie, że są porażone przez organizmy kwarantannowe lub

organizmy szkodliwe

również środki transportu oraz opakowania, w których są przewożone

rośliny, produkty roślinne lub przedmioty podlegające tej kontroli.

Granicznej kontroli fitosanitarnej

nie podlegają

natomiast rośliny,

produkty roślinne lub przedmioty przemieszczane tranzytem między
państwami:

członkowskimi przez terytorium państwa trzeciego (bez zmiany ich statusu

celnego)

czy też państwami trzecimi przez terytorium Wspólnoty - jeżeli nie istnieje

zagrożenie rozprzestrzeniania się organizmów szkodliwych.

Procedury granicznej kontroli fitosanitarnej
obejmuje

kolejno:

sprawdzenie, czy przesyłce lub partii towarzyszą wymagane dokumenty

lub czy
przesyłka lub partia jest prawidłowo oznakowana,

kontrolę tożsamości,
kontrolę zdrowotności roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów.

W razie stwierdzenia uzasadnionego niebezpieczeństwa wprowadzenia na
terytorium Polski organizmów szkodliwych, mogących stanowić zagrożenie
dla upraw:



minister właściwy do spraw rolnictwa, na wniosek Głównego

Inspektora,

może zakazać

- wydając rozporządzenie- wprowadzania

na terytorium RP określonych roślin, produktów roślinnych lub
przedmiotów z określonych państw.
Decyzjom takim, nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.



wojewódzki inspektor

unieważnia świadectwo fitosanitarne

lub

inny wymagany dokument towarzyszący przesyłce lub partii roślin,
produktów roślinnych lub przedmiotów, przez ostemplowanie awersu
dokumentu, w widocznym miejscu, trójkątnym stemplem w kolorze
czerwonym z napisem "dokument unieważniony" i nazwą organu Inspekcji
oraz datą unieważnienia.

Dokumenty uprawniające do wprowadzanie i przemieszczanie

przesyłek objętych kontrolą fitosanitarną

,

Oprócz

paszportu roślin

lub

świadectwa fitosanitarnego)

w

dokument

przewozowy.

Dokument przewozowy, wydaje Główny Inspektor, który powinien zawierać
w szczególności:
1) imię, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazwę, siedzibę i adres
podmiotu, od którego pochodzą organizmy, produkty roślinne lub przedmioty;
2) nazwę służby ochrony roślin państwa wysyłającego;
3) nazwę i pieczęć organu wydającego dokument przewozowy;
4) miejsce pochodzenia, a w przypadku wprowadzania z państw trzecich
dokumenty potwierdzające ich miejsca pochodzenia;
5) imię, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres osoby kierującej pracami
badawczymi;
6) deklarowany punkt wwozu, jeżeli są wprowadzane z państw trzecich;
7) nazwę organizmu kwarantannowego lub rośliny, produktu roślinnego lub
przedmiotu oraz ich ilość określoną w pozwoleniu na badania;
8) szczegółowe informacje o przesyłce;
9) informację o przepisach UE, na podstawie których mogą być one
wprowadzane na terytorium RP, oraz ewentualnie inne informacje dotyczące
organizmów kwarantannowych, roślin, produktów roślinnych lub
przedmiotów;
10) numer świadectwa fitosanitarnego lub numer paszportu.

Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i
Nasiennictwa

jest służbą, która realizuje zadania związane z:

nadzorem nad zdrowiem roślin,
zapobieganiem zagrożeniom związanym z obrotem i stosowaniem środków

ochrony roślin oraz nadzorem nad wytwarzaniem,

oceną i obrotem materiałem siewnym, określone w ustawie oraz w

przepisach o nasiennictwie i przepisach innych ustaw.

Do jej zakresu działania w ramach nadzoru nad zdrowiem roślin
należą następujące urzędowe działania:

kontrola fitosanitarna roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów,

podłoży i gleby oraz środków transportu, w miejscach wwozu i na terytorium
Polski;

ocena stanu zagrożenia roślin przez organizmy szkodliwe oraz

prowadzenie ewidencji tych organizmów;

wydawanie decyzji w sprawie zwalczania organizmów szkodliwych;
ustalanie i doskonalenie metod oraz terminów zwalczania organizmów

szkodliwych, a także zapobieganie ich rozprzestrzenianiu się;

wydawanie świadectw fitosanitarnych, paszportów roślin oraz nadzór nad

jednostkami upoważnionymi do wydawania paszportów roślin;

.

kontrola zabiegów oczyszczania, odkażania i przerobu roślin, produktów

roślinnych lub przedmiotów;

zawiadamianie organizacji ochrony roślin państwa, z którego pochodzą

rośliny, produkty roślinne lub przedmioty, o ich zatrzymaniu lub zniszczeniu;

nadzór nad wprowadzaniem, rozprzestrzenianiem oraz nad pracami z

wykorzystaniem organizmów kwarantannowych, roślin, produktów roślinnych
lub przedmiotów porażonych przez organizmy kwarantannowe lub
niespełniających wymagań specjalnych oraz roślin, produktów roślinnych lub
przedmiotów, których wprowadzanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
lub przemieszczanie jest zakazane;

prowadzenie rejestru przedsiębiorców;
wydawanie certyfikatów dla producentów stosujących integrowaną

produkcję roślin;

badania laboratoryjne roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów;
wydawanie decyzji w sprawie postępowania z roślinami, produktami

roślinnymi lub przedmiotami podlegającymi granicznej kontroli.

W

skład Oddziału Granicznego

wchodzą:

1) Kierownik,
2) Stanowiska pracy do spraw kontroli granicznej,
3) Stanowisko pracy do spraw technicznych,
4) Pracownia laboratoryjna.

Graniczna kontrola jakości

handlowej

artykułów rolno-spożywczych

Na mocy ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej
artykułów rolno-spożywczych (Dz.U. z 2001 r. Nr 5 poz.44 z póz. zm.)
artykuły rolno-spożywcze przywożone z zagranicy podlegają

obowiązkowej kontroli jakości handlowej

.

Lista artykułów rolno-spożywczych oraz ich minimalne ilości
podlegające kontroli jakości została opublikowana w rozporządzeniu
MRiRW z dnia 18.12.2002 r. w sprawie wykazu artykułów rolno-
spożywczych przywożonych z zagranicy oraz ich minimalnych ilości
podlegających kontroli jakości handlowej.

Kontrola jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych przywożonych z
zagranicy może być dokonywana w oddziałach lub miejscach
wyznaczonych na terenie działania wojewódzkiego inspektora
będącego organem Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-
Spożywczych

Kontrola jakości handlowej artykułów przywożonych z
zagranicy obejmuje

co najmniej jedną z następujących czynności:

sprawdzenie dokumentów umożliwiających identyfikację artykułu rolno-

spożywczego, atestów jakościowych, wyników badań laboratoryjnych oraz
innych dokumentów świadczących o jego jakości handlowej,

sprawdzenie opakowania, oznakowania, prezentacji artykułu oraz

warunków jego przechowywania i transportu,

oględziny artykułu rolno-spożywczego,
pobranie próbek oraz ich ocenę lub badanie laboratoryjne,
ustalenie klasy jakości artykułu rolno – spożywczego.

W wyniku przeprowadzonych czynności kontrolnych inspektor sporządza
protokół.

 Zakres kontroli jakości handlowej obejmuje zagadnienia zgodności z
przepisami o jakości handlowej oraz deklaracją producenta lub
wprowadzającego do obrotu towaru.

 Natomiast protokół kontroli stanowi podstawę do objęcia towaru
procedurą dopuszczenia do obrotu w rozumieniu przepisów prawa celnego.

W kompetencjach Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-
Spożywczych, która podlega Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Organami
Inspekcji są:

Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych,

będący centralnym organem administracji rządowej,

wojewoda, przy pomocy Wojewódzkiego Inspektoratu Jakości Handlowej

Artykułów Rolno-Spożywczych.

Schemat organizacyjny Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-

Spożywczych

Działalność Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów

Rolno-Spożywczych

ukierunkowana jest na dwa podstawowe

cele:

1. ochronę interesów producentów rolnych poprzez badanie

rzetelności oceny
i klasyfikacji sprzedawanych przez nich płodów rolnych i innych
surowców rolnych oraz jakości nabywanych środków do produkcji rolnej

2. ochronę konsumentów przed nabywaniem artykułów rolno-

spożywczych
o niewłaściwej jakości, poprzez ocenę parametrów jakościowych próbek
surowców i artykułów rolno-spożywczych.

Realizując zadania na przejściu granicznym

, Inspekcja

wykonuje czynności takie jak:
sprawdzenie dokumentów umożliwiających identyfikację artykułu
rolno – spożywczego, atestów jakościowych, wyników badań
laboratoryjnych oraz innych dokumentów świadczących o jego jakości
handlowej,
sprawdzenie opakowania, oznakowania, prezentacji artykułu
rolno – spożywczego oraz warunków jego przechowywania i transportu,
oględziny artykułu rolno – spożywczego,
pobranie próbek oraz ich ocenę i badanie laboratoryjne,
ewentualne ustalenie klasy jakości artykułu rolno – spożywczego.

Rola kontroli

• Nadrzędnym celem Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno –

Spożywczych jest – przypadku kontroli towarów sprowadzanych z
zagranicy

–

kontrola

jakości

handlowej

tych

towarów

bezpośrednio na przejściach granicznych i eliminowanie towarów
nie odpowiadających wymaganiom przed dopuszczeniem ich do
obrotu w kraju i na terenie całej Unii

.  

• Inspekcja - w ramach urzędowej kontroli żywności w Polsce - chroni nie

tylko interesy konsumentów i producentów żywności,

ale uczestniczy

również – jako wyspecjalizowana jednostka podległa Ministrowi
Rolnictwa

i

Rozwoju

Wsi

–

w realizacji polityki żywnościowej kraju.

• kontrole jakości handlowej produktów

stanowią zatem istotny

element systemu gwarantowania jakości żywności wprowadzanej
do obrotu oraz bezpieczeństwa ekonomicznego konsumentów i
producentów rynku unijnego.

Zadania

Wojewody w zakresie utrzymania

przejść granicznych

Organami zobowiązanymi do stałego utrzymywania przejść granicznych w
stanie umożliwiającym przeprowadzanie skutecznej kontroli: granicznej,
celnej, sanitarnej, weterynaryjnej, fitosanitarnej, chemicznej i
radiometrycznej jest

Wojewoda

.

Zadania jakie realizują to:

planowanie i realizacja inwestycji w zasięgu terytorialnym przejścia

granicznego, w szczególności obiektów kubaturowych, infrastruktury
technicznej i stałych urządzeń odprawowych,

dostarczanie nieodpłatnie:

pomieszczeń wyposażonych w sprzęt kwaterunkowy i biurowy oraz

urządzenia techniczne niezbędne do przeprowadzania sprawnej kontroli
granicznej, celnej, sanitarnej, weterynaryjnej, fitosanitarnej, chemicznej,
pirotechnicznej i radiometrycznej,

pomieszczeń biurowych i socjalnych dla funkcjonariuszy organów

kontrolnych,

pomieszczeń przeznaczonych i wyposażonych w niezbędny sprzęt dla

podróżnych,garaży i parkingów,

miejsc postoju dla jednostek pływających Straży Granicznej,

utrzymanie pomieszczeń, sprzętu i urządzeń w należytym stanie, a w

szczególności zapewnienie nieodpłatnie czystości, ogrzewania, dopływu wody
i światła oraz zakładanie i konserwacja telefonów sieci wewnętrznej, miejskiej
oraz łączności specjalnej,

niezbędne oświetlenie rejonu przejścia granicznego oraz zaopatrywanie

nieodpłatnie w odpowiednie ruchome urządzenia i środki służące do kontroli
granicznej i celnej,
w tym urządzenia zaporowe, stałe i ruchome – zgodnie z zapotrzebowaniem
organów kontrolnych,

administrowanie obiektem przejścia granicznego.

Zadania Wojewody w zakresie bieżącej obsługi przejść granicznych realizują

gospodarstwa pomocnicze Urzędu Wojewódzkiego, tj.

Zakłady Obsługi Przejść Granicznych

Dziękuję za uwagę