Układ mięśniowy

Ogólna budowa mięśni

Skład i kształt mięśni

•

Włókna mięśniowe łączą się w
jednostki większe- pęczki

•

Pęczki łączą się w wiązki
mięśniowe i mięśnie

•

Pęczki posiadają łącznotkankową
osłonkę zwaną omięsną
wewnętrzną

Skład i kształt mięśni

•

Grupy pęczków mięśniowych

otacza omięsna zewnętrzna

(perimysium externum)

•

Mięsień jako całość pokryty jest

włóknistą błoną- namięsną

(epimysium)

•

Namięsna otoczona jest powięzią

(fascia)

Skład i kształt mięśni

•

Namięsna przy skurczu mięśnia
porusza się wraz z mięśniem,

•

powięź pozostaje nieruchoma,
zwykle tworzy ona wraz z kością
kanał kostno- powięziowy,
określający kierunek działania
znajdującego się wewnątrz
mięśnia.

Skład i kształt mięśni

•

Z tak ukształtowanej tkanki
mięśniowej zbudowana jest część
czynna mięśnia- brzusiec (venter),

•

Który na końcach przechodzi w
ścięgna ( tendines) lub rozcięgna
( aponeurosis) zbudowane z tkanki
łącznej włóknistej.

Skład i kształt mięśni

•

Brzusiec stanowi część kurczliwą
mięśnia, natomiast ścięgna
przenoszą siłę skurczu na miejsca,
do których są przyczepione.

•

W mięśniach wrzecionowato
wydłużonych występują 2 ścięgna:

Skład i kształt mięśni

•

Ścięgno początkowe ( bliższe)
nazywa się głową mięśnia,

•

Ścięgno końcowe ( dalsze)-
ogonem.

•

Przyczep ścięgna początkowego, to
przyczep początkowy ( origo), lub
początek.

Skład i kształt mięśni

•

Przyczep ścięgna końcowego, to
przyczep końcowy mięśnia
( insertio).

•

Za początek uważa się przyczep
leżący bliżej tułowia lub
płaszczyzny pośrodkowej ciała albo
bardziej ustalony (nieruchomy).

Skład i kształt mięśni

•

Końcem mięśnia jest punk przyczepu
bardziej oddalony od płaszczyzny
pośrodkowej lub bardziej ruchomy.

•

Przyczep początkowy określa się
mianem bliższego, a końcowy dalszego-
co znajduje uzasadnienie w czynności
większości mięśni.

Skład i kształt mięśni

•

Ze względu na kształt mięśnie dzielimy

na: - długie,

występujące głównie na kończynach;

- szerokie, biorące

w większości wypadków udział w

wytwarzaniu ścian kl. piersiowej,

brzucha i miednicy; - krótkie, położone

w okolicy kręgosłupa;

- mieszane, np. mięśnie okrężne,

tworzące zwieracze.

Skład i kształt mięśni

•

Ze względu na stosunek mięśnia

do ścięgna rozróżniamy:

-mięśnie płaskie, w których

kierunek włókien ścięgna stanowi

bezpośrednie przedłużenie

kierunku włókien mięśniowych;

-mięśnie

wrzecionowate; -mięśnie

półpierzaste;

Skład i kształt mięśni

•

- mięśnie pierzaste; -
mięśnie dwubrzuścowe;

•

Niektóre mięśnie mogą zawierać tzw.
Ścięgno pośrednie lub krótkie ścięgna,
tzw. smugi ścięgniste;

•

Mięśnie mogą posiadać jedną lub więcej
głów- przyjmują wtedy nazwę
dwugłowego, trójgłowego albo
czworogłowego.

Skład i kształt mięśni

•

Mięśnie o jednej głowie mają tylko
nazwę własną ( np. mięsień
krawiecki, mięsień smukły i inne).

•

Podobnie postępujemy, gdy
mięsień ma więcej niż 4 początki
( np. niektóre mięśnie tułowia).

Skład i kształt mięśni

•

Ogon mięśnia może składać się z 2, 3

lub 4 ścięgien końcowych ( np. mięśnie

zginające lub prostujące palce)- takie

mięśnie określa się mianem

wieloogoniastych.

•

Wyjątek jeśli chodzi o przyczepy

stanowią mięśnie wyrazowe- które mają

tylko jeden przyczep kostny, a z drugiej

strony przyczepiają się do wewn. pow.

skóry albo w ogóle nie mają przyczepu

kostnego.

Skład i kształt mięśni

•

Mięśnie można także dzielić ze względu
na położenie, np. mięśnie kończyn,
tułowia, głowy, szyi,

•

lub ze względu na czynność: -
zginacze, prostowniki; -
odwodziciele, przywodziciele; -
mm. obracające na zewnątrz i do
wewnątrz; -
zwieracze itp.

Skład i kształt mięśni

Narządy pomocnicze
mięśni

•

Z mięśniami związane są narządy

pomocnicze, do których zaliczamy:

- powięzie;

- kaletki

maziowe; - bloczki

mięśniowe; - troczki;

- pochewki

ścięgien; - trzeszczki.

Narządy pomocnicze
mięśni

•

Powięź ( fascia) stanowi zwykle silną

łącznotkankową błonę, która okrywa

pojedynczy mięsień lub grupę mięśni.

Tzw. powięź powierzchowna oddziela

mięśnie od tkanki podskórnej.

Otaczająca mięsień powięź tworzy

kanał, we wnętrzu którego mięsień

ślizga się- powięź taka służy do

ustalenia położenia mięśnia i nie bierze

udziału w ruchach mięśni.

Narządy pomocnicze
mięśni

•

Istnieją mięśnie, które nie mają własnej

powięzi, jak np. mięśnie twarzy.

•

Powięź grup mięśniowych- otacza grupę mięśni

tej samej czynności. Powięzie te występują

przeważnie na kończynach. Blaszki powięziowe

otaczające grupę mięśni mogą przyczepiać się

do kości, tworząc tzw. przegrody

międzymięśniowe, które mogą służyć jako

dodatkowe pola przyczepu.

Narządy pomocnicze
mięśni

•

Kaletki maziowe- twory pęcherzykowate różnej

wielkości wypełnione mazią, których ściany

tworzą 2 warstwy: wewnętrzna- maziowa,

zewnętrzna- włóknista. Występują w miejscach

narażonych na ucisk i tarcie. W zależności od

lokalizacji noszą nazwę kaletek podskórnych,

podmięśniowych, podpowięziowych i

podścięgnowych. Niektóre kaletki komunikują

się z jamami stawowymi.

Narządy pomocnicze
mięśni

•

Bloczki mięśniowe- służą do
zmiany kierunku przebiegu ścięgna
oraz mogą stanowić punkt
podparcia dźwigni. Bloczki mogą
być kostne, chrzęstne lub
więzadłowe.

Narządy pomocnicze
mięśni

•

Troczki- są silnymi, krótkimi pasmami

ścięgnistymi, przytrzymującymi ścięgna

mięśni blisko kości. Razem z kością

mogą tworzyć kanały dla przebiegu

ścięgien, uniemożliwiając z jednej strony

zmianę ich położenia, z drugiej-

zmieniając kierunek przebiegu ścięgien-

spełniają zatem rolę bloczków

mięśniowych.

Narządy pomocnicze
mięśni

•

Pochewki ścięgien- należą do tego samego

typu narządów pomocniczych mięśni, co

kaletki maziowe. Są to kaletki obejmujące

ścięgna mięśni. Występują w postaci cewy, w

której przebiega ścięgno. Cewa ta składa się z

zewnętrznej warstwy włóknistej i wewnętrznej

warstwy maziowej. Błona maziowa wydziela

maź pokrywającą ścięgno minimalizując tarcie

w trakcie skurczu mięśnia.

Narządy pomocnicze
mięśni

•

Trzeszczki- stanowią odmianę
bloczków. Są to ruchome kostki
włączone w ścięgna niedaleko ich
przyczepu, zmieniające kierunek
ich przebiegu.

Biologiczne właściwości
mięśni

•

Mięśnie charakteryzują się
określonymi właściwościami.
Należą do nich: -
sprężystość -
napięcie -
skurcz -
stężenie pośmiertne

Biologiczne właściwości
mięśni

•

Sprężystość mięśnia przejawia się

tym, że po rozciągnięciu wraca on

do swojej początkowej długości.

Zależy ona od stanu

fizjologicznego mięśnia

( zmęczenie powoduje

zmniejszenie sprężystości) oraz od

wieku ( zmniejsza się z wiekiem).

Biologiczne właściwości
mięśni

•

Napięcie ( tonus) charakterystyczne jest

dla mięśnia w stanie spoczynku- im

częściej mięsień pracuje, tym jego

napięcie spoczynkowe jest większe.

Zależy od wielu czynników:

-zmniejsza się wraz z wiekiem;

-zależy od płci- wyższe u mężczyzn;

-od pory doby- w czasie snu jest

najniższe;

-od stanu psychicznego człowieka;

Biologiczne właściwości
mięśni

•

Napięcie mięśniowe regulowane
jest przez autonomiczny układ
nerwowy. Ustala pionową pozycję
tułowia bądź całego ciała i ustala
charakterystyczną dla każdego
człowieka postawę ciała.

Biologiczne właściwości
mięśni

•

Skurcz ( contractio) jest wynikiem

pracy mięśnia. W czasie skurczu

może dochodzić do zmiany

długości mięśnia ( skurcz

izotoniczny), nie więcej niż połowy

jego spoczynkowej długości, lub do

zmiany napięcia mięśnia ( skurcz

izometryczny) bez zmiany jego

długości.

Biologiczne właściwości
mięśni

•

Stężenie pośmiertne ( rigor mortis)

obejmuje zmiany fizyko-chemiczne

białek mięśnia na skutek śmierci

organizmu, w wyniku których mięśnie

zaczynają twardnieć. Proces rozpoczyna

się bezpośrednio po śmierci od mięśni

głowy i w ciągu kilku godzin obejmuje

całe ciało, kończąc się w mięśniach

kończyny dolnej. Po 2-3 dniach ustępuje

w podobnej kolejności.

Unerwienie i unaczynienie
mięśni

•

Unerwienie mięśni szkieletowych
pochodzi od nerwów czaszkowych
lub rdzeniowych zawierających
włókna ruchowe lub czuciowe,
natomiast włókna układu
autonomicznego najczęściej
dochodzą razem z naczyniami.

Unerwienie i unaczynienie
mięśni

•

Końcowa gałązka włókna nerwowego dochodzi

do każdego włókna mięśniowego tworząc

płytkę motoryczną ( rodzaj synapsy, w

której mediatorem jest acetylocholina)

•

Jednostką motoryczną- nazywa się grupę

włókien mięśniowych unerwionych przez jedno

włókno nerwowe.

•

Włókna czuciowe związane są z tzw.

Wrzecionkami mięśniowymi.

Unerwienie i unaczynienie
mięśni

•

Unaczynienie- zwykle do mięśnia
dochodzi kilka gałązek tętniczych, a
każdej towarzyszą 2 żyły. Tętnica
rozgałęzia się w omięsnej, wytwarzając
delikatną sieć. Odchodzące od niej małe
tętniczki biegną w śródmięsnej, kierując
się do włókien mięśniowych, gdzie
wytwarzają sieci włosowate.