Rola i zadania 

edukacji 

zdrowotnej

Opracowały:

Anna 

Orzechowska

Katarzyna Oleś

 

 

Edukacja zdrowotna

    

Edukacja zdrowotna to proces, w 

którym człowiek uczy się dbać o 
zdrowie własne i innych ludzi. 

   Jest ona podstawowym warunkiem 

skuteczności profilaktyki na wszystkich 
trzech poziomach. Aby człowiek 
zapobiegał chorobom, uczestniczył we 
wczesnym ich wykrywaniu i leczeniu, 
był współtwórcą swego zdrowia, musi 
mieć wiedzę na ten temat, rozumieć, 
umieć i chcieć to robić.

 

 

Cele edukacji zdrowotnej

nowe możliwości poznawcze-zdobycie 

nowej wiedzy, zrozumienie spraw 
związanych ze zdrowiem (np. czym jest 
zdrowie i jakie czynniki je determinują), 
poznanie (wgląd) siebie, identyfikowanie 
własnych problemów zdrowotnych;

pożądane przekonania dotyczące 

różnych spraw związanych ze zdrowiem 
lub chorobą; właściwe postawy wobec 
zdrowia;

 

 

Cele edukacji zdrowotnej 

c.d.

poczucie odpowiedzialności za 

zdrowie własne i innych;

umiejętności związane z dbaniem 

o ciało;

zmiana zachowań zdrowotnych, 

ukierunkowana na prozdrowotny 
styl życia.

 

 

Obecnie wśród celów 

edukacji zdrowotnej 

wymienia się:

rozwijanie umiejętności życiowych;
rozwijanie kompetencji do działania na 

rzecz zdrowia własnego i innych ludzi;

rozwijanie zdolności do pełnienia roli 

rzecznika na rzecz zdrowia własnego, 

rodziny i społeczności;

zwiększanie poziomu alfabetyzacji 

zdrowotnej;

upodmiotowienie jednostek i 

społeczności.

 

 

Cechy nowoczesnej 

edukacji zdrowotnej:

 Uwzględnia wszystkie aspekty zdrowia-

fizyczne, psychiczne, społeczne i duchowe;

 Jest procesem długotrwałym (od urodzenia 

do śmierci), pomaga ludziom w dokonywaniu 

zmian i adaptacji do różnych okresów życia;

 Dotyczy ludzi zdrowych i przewlekle 

chorych, pomaga zwiększać ich potencjał 

zdrowia i jakość życia;

 Jest adresowana do jednostek, rodzin i grup 

(edukacja dzieci powinna być powiązana z 

edukacja ich rodziców); 

 

 

Cechy nowoczesnej 

edukacji zdrowotnej c.d.:

 Pomaga ludziom tworzyć zdrowe 

środowisko i warunki, w których zdrowe 
wybory są łatwiejszymi wyborami;

 Uwzględnia formalne i nieformalne 

uczenie się, z wykorzystaniem wielu 
metod (w tym aktywizujących), 
umożliwiających aktywność i 
zaangażowanie uczących się;

 Zakłada dobrowolność udziału-bez 

przymusu i nacisku na uczących się.

 

 

Etapy edukacji zdrowotnej 

w dzieciństwie i młodości:

(wg. M. Demel)

Heteroedukacja-przewaga zabiegów 

typu pielęgnacji i opieki, dziecko w 

roli „przedmiotu” reagującego na 

oddziaływania dorosłych;

Etap pośredni-udział dziecka w 

staraniu o swoje zdrowie jest większy, 

rozwija się świadomość i poczucie 

odpowiedzialności za zdrowie, 

stopniowe upodmiotowienie dziecka;

 

 

Etapy edukacji zdrowotnej 

w dzieciństwie i młodości 

c.d.:

(wg. M. Demel)

Autoedukacja-dziecko staje się 

świadomym (w różnym stopniu) 
współtwórcą swojego zdrowia;

Heteroedukacja odwrócona-dziecko 

oddziałuje na środowisko rodzinne i 
szersze środowisko społeczne, 
występuje w roli wychowawcy 
innych.

 

 

Podejścia w edukacji 

zdrowotnej:

• Behawioralne-kształtowanie zachowań 

zmniejszających ryzyko zachorowania, 

zachęcanie do zmiany postaw, do 

prozdrowotnego stylu życia;

• Edukacyjne-przekazywanie wiedzy i 

ułatwianie zrozumienia przyczyn i 

skutków zachowań zagrażających 

zdrowiu, kształtowanie postaw, 

wartości i umiejętności zdrowego stylu 

życia;

 

 

Podejścia w edukacji 

zdrowotnej c.d.:

• Zorientowane na jednostkę 

(konkretną osobę)-praca 
ukierunkowana na indywidualne 
potrzeby, pomoc w identyfikacji 
własnych problemów i podjęciu 
działań prowadzących do ich 
rozwiązania;

• Środowiskowe-dokonywanie zmian w 

środowisku fizycznym i społecznym, 
tak aby sprzyjało zdrowym wyborom.

 

 

Modele edukacji 

zdrowotnej

   

Cele i treści edukacji zdrowotnej 

mogą być ukierunkowane na:

 Zdrowie (wiedza o zdrowiu i 

czynnikach warunkujących zdrowie);

 Czynniki ryzyka (wiedza o 

zagrożeniach zdrowia, nauka 

unikania czynników ryzyka);

 Chorobę (wiedza i umiejętności o 

sposobach radzenia sobie w czasie 

choroby).

 

 

Model edukacji 

zdrowotnej 

ukierunkowany na 

zdrowie

Celami edukacji zdrowotnej są:
• przekazanie wiedzy i kształtowanie
  umiejętności niezbędnych do zachowań
  korzystnych dla zdrowia,
• 

aktywizowanie 

do 

wzmacniania 

własnego  

   potencjału zdrowia i podejmowania
   działań prozdrowotnych.

 

 

Model edukacji 

zdrowotnej zorientowany 

na czynniki ryzyka

   Cel edukacji stanowi uświadomienie 

zagrożeń związanych z określonym 
czynnikiem ryzyka.

   Edukacja skoncentrowana jest na 

przekonaniu o konieczności unikania 
czynników ryzyka i metodach 
umożliwiających ograniczenie wpływu 
tych czynników.

 

 

Model edukacji 

zdrowotnej zorientowany 

na chorobę

   Celem edukacji zdrowotnej jest 

zapobieganie określonym chorobom 
przez uświadamianie związku między 
różnorodnymi czynnikami ryzyka a 
określoną jednostką chorobową.

   Treści edukacji zawierają omówienie 

czynników ryzyka wpływających na 
powstanie konkretnych chorób.

 

 

Zasady umożliwiające 

osiąganie celów edukacji 

zdrowotnej

   W działalności edukacyjnej ważne jest 

przestrzeganie zasad które umożliwiają 
osiąganie planowanych celów.

   Wśród podstawowych reguł postępowania 

można wymienić takie, które odnoszą się 
do:

• Relacji edukator-podopieczny
• Planowania i realizowania procesu edukacji

 

 

Zasady odnoszące się do 

relacji edukator-

podopieczny:

1. Podmiotowe traktowanie 

podopiecznego.

2. Umożliwienie partnerskiego udziału 

podopiecznego w procesie edukacji.

3. Przestrzeganie warunków poprawnej, 

dwukierunkowej komunikacji 
interpersonalnej.

4. Całościowe postrzeganie 

podopiecznego.

 

 

Zasady odnoszące się do 

planowania i realizowania 

edukacji zdrowotnej:

1. Poprawny dobór i realizacja treści edukacji.
2. Uznanie konieczności interdyscyplinarnego 

oddziaływania na podopiecznego.

3. Stopniowanie trudności i systematyczności 

oddziaływań.

4. Uwzględnianie wpływu na postawy i poglądy 

edukowanego osób z najbliższego 
środowiska.

5. Wielostronne oddziaływanie i urozmaicanie 

przekazywanych treści kształcenia.

 

 

Formy organizacyjne 

realizacji edukacji 

zdrowotnej

  Wybór formy organizacyjnej 

uwarunkowany jest takimi 
czynnikami jak:

- treść edukacji i wiodące zadania
- miejsce realizacji edukacji
- wiek osoby edukowanej
- liczba uczestników edukacji

 

 

Dobra komunikacja-warunek 

skutecznej edukacji 

zdrowotnej

   

Dobre komunikowanie się wyzwala 

aktywna postawę wobec zdrowia.

    Zasady dobrego komunikowania się:
 Przyjmuj pacjentów z uśmiechem, staraj 

się aby cię lubili,

 Słuchaj co pacjent do ciebie mówi, 

utrzymuj z nim kontakt wzrokowy, 
zwracaj uwagę na swoje gesty, wyraz 
twarzy

 

 

 Używaj prostego, zrozumiałego języka, 

unikaj nadmiaru informacji, ale przekazuj 
je, a nie tylko zalecenia i instruktaż,

 Staraj się aby pacjent sam poszukiwał 

sposobów rozwiązania własnych 
problemów, nie narzucaj pomysłów lecz 
służ radą,

 Dołóż starań, a by pacjent wyszedł z 

gabinetu z przeświadczeniem, że wizyta 
była celowa i że otrzymał poradę,

 Staraj się być wzorem zachowań 

zdrowotnych dla pacjentów.

 

 

Formy oddziaływań:

• Praca indywidualna-jest to forma pracy 

polegająca na wykonywaniu zadań 
przygotowanych specjalnie dla 
edukowanego.

• Praca zbiorowa-uczestnicy zajęć pracują 

indywidualnie, wykonując tę sama czynność 
związaną z uczeniem się, rozwiązują 
podobne zadania.

• Praca grupowa-polega na wspólnym 

wykonywaniu zadań przez grupę liczącą 
kilka osób

 

 

Metody wykorzystywane w 

edukacji zdrowotnej

 

 rozwiązywanie  problemów  -  metody: 

pogadanka, metoda sytuacyjna;

 przez przeżywanie - giełda pomysłów, 
    inscenizacja;
 przez działanie - pokaz, ćwiczenia;
 przez 

badanie 

- 

dyskusja, 

metoda 

przypadków;

 multimedialna - wykorzystanie pakietów 

multimedialnych. 

 

 

Metody stosowane w 

edukacji zdrowotnej są 

zróżnicowane, a ich dobór 

uwarunkowany jest:

 

celami, jakie zakładamy osiągnąć;
liczbą uczestników edukacji;
wiekiem 

i 

doświadczeniem 

życiowym uczestników edukacji;

miejscem realizowania procesu.

 

 

 

 

 

Wśród 

najczęściej 

wykorzystywanych 

metod 

dydaktycznych 

w 

edukacji 

zdrowotnej  (służących  nabywaniu 
wiedzy 

i 

umiejętności) 

można 

wymienić 

metody: 

podające 

(wyjaśnianie,  pogadanka,  wykład), 
aktywizujące 

(giełda 

pomysłów, 

metoda  sytuacyjna,  inscenizacja, 
dyskusja,  metoda  przypadków)  i 
służące  kształtowaniu  umiejętności 
(pokaz, ćwiczenia).

 

 

Wykorzystanie pakietów 

multimedialnych

 

      To  metoda  skojarzona,  polegająca  na 

wykorzystaniu  w  czasie  zajęć  różnych 
środków  audiowizualnych:  tekstu,  obrazu, 
dźwięku,  animacji.  Pakiety  dotyczące 
różnych 

problemów 

zdrowotnych 

przygotowują  wyspecjalizowane  firmy. 
Mogą być wykorzystywane w formie pracy 
zbiorowej, 

ale 

też 

adresowane 

do 

indywidualnych odbiorców edukacji.

 

 

Środki dydaktyczne 

wykorzystywane w 

edukacji zdrowotnej

   Stosowanie środków dydaktycznych ułatwia 

osiągnięcie celów edukacji, ponieważ 

aktywizuje proces myślenia, ułatwia odbiór 

treści kształcenia, wpływa na wyobraźnię. 

W procesie edukacji zdrowotnej mogą być 

wykorzystywane różne grupy pomocy 

dydaktycznych: słowne (teksty drukowane), 

wzrokowe (plakaty, wykresy, plansze, 

zdjęcia, symulatory, programy 

komputerowe), słuchowe (audycje radiowe, 

nagrania na taśmach magnetofonowych), 

wzrokowo-słuchowe (programy telewizyjne, 

filmy, dźwiękowe pro gramy komputerowe).

 

 

Powszechnie wykorzystuje się 

pomoce przygotowywane przez 

wydawnictwa, firmy kosmetyczne i 

farmaceutyczne; do popularnych 

należą takie środki, jak:

•  broszury  (poradniki  dla  chorych,  zasady  pielęgnowania 

noworodków i niemowląt);

•  ulotki  (przeznaczenie  leków,  produktów  odżywczych, 

środków  do  pielęgnacji  ciała,  propagowanie  badań 

profilaktycznych);

•   filmy dydaktyczne (na płytach DVD, kasetach wideo);
•  rysunki  (algorytmy  wykonywania  zabiegów,  zestawy 

ćwiczeń);

•    plansze  (wykazy  zalecanych  produktów  żywnościowych,         

kaloryczność produktów);

•    zestawy  reklamowe  (środki  do  pielęgnacji  jamy  ustnej,     

środki  pielęgnacyjne  do  utrzymania  higieny  niemowląt,   

środki do pielęgnacji stomii).

 

 

 

      Wszystkie  zadania  składające  się 

na  edukację  zdrowotną  powinny 
być  zaplanowane,  a  praca  z 
edukowanymi 

przeprowadzona 

zgodnie 

z 

założeniami 

cyklu 

działania 

zorganizowanego, 

w 

którym  kolejno  przechodzimy  od 
etapu 

rozpoznania, 

przez 

planowanie i realizację, do oceny.

 

 

Etap rozpoznania - 

stawianie diagnozy

 

   Realizacja edukacji zdrowotnej 

powinna być poprzedzona dobrym 

rozpoznaniem cech, oczekiwań i 

potrzeb osoby/osób, w stosunku do 

której/których ma być ona 

prowadzona. Prawidłowo 

przeprowadzony etap rozpoznania, 

uwieńczony postawieniem diagnozy, 

umożliwia poprawne przeprowadzenie 

etapu planowania.

 

 

Planowanie edukacji 

zdrowotnej

      Planowanie  obejmuje:  określenie  celu 

edukacji,  dobór  i  opracowanie  treści, 

wybór  form  organizacyjnych,  metod  i 

środków  dydaktycznych,  określenie 

optymalnego  czasu  potrzebnego  do 

osiągnięcia 

celów, 

przygotowanie 

miejsca  prowadzenia  programu  i 

nawiązanie  współpracy  z  osobami 

współuczestniczącymi 

w 

realizacji 

programu edukacji.

 

 

Realizacja planu edukacji 

zdrowotnej

   Istotnym warunkiem poprawnego 

realizowania edukacji są 
zaangażowanie i aktywność osoby 
edukowanej, dlatego najistotniejszy 
etap stanowi motywowanie, m.in. 
przez uświadomienie relacji między 
prowadzonym stylem życia i 
warunkami środowiskowymi a stanem 
zdrowia.

 

 

Ocena wyników edukacji 

zdrowotnej

 

    Ocena procesu edukacji dotyczy stopnia 

osiągniętych celów i skuteczności 
stosowanych form i metod. Miarą 
skuteczności edukacji jest osiągnięcie 
projektowanych celów. Oceniając efekty 
edukacji zdrowotnej, zwracamy uwagę na 
oczekiwane zmiany w zachowaniu 
podopiecznego, styl życia i warunki, jakie 
tworzy dla zachowania i wzmacniania 
zdrowia.

 

 

Dziękujemy za 

uwagę!!!