CZYNNIKI HUMORALNE

I KOMÓRKOWE

ODPORNOŚCI

NIESWOISTEJ

Dr n.med. Mariusz Skiba

Katedra i Zakład

Mikrobiologii i Immunologii

ŚAM- 2005

Układ immunologiczny -

zadania

• Zadaniem układu immunologicznego (odpornościowego) jest

organizowanie i kierowanie obroną złożonego organizmu

żywego przed agresją różnych czynników, na których

chorobotwórcze działanie jest on stale narażony

• Czynniki określane jako "obce", albo "wrogie" w stosunku do

ustroju - wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki oraz większe

organizmy pasożytujące, białka, wielocukry oraz lipidy.

• Układ immunologiczny, jako strażnik integralności

organizmu - kontroluje zjawiska mogące doprowadzić do

karcynogenezy, oraz wpływa na przebieg ciąży.

Prawdopodobnie ma udział w embriogenezie.

• Współczesne badania dowodzą, iż jego komórki - limfocyty -

uczestniczą w zjawisku programowanej śmierci komórek -

apoptozie

Jak działa układ

immunologiczny?

• Aby układ immunologiczny mógł sprawnie

funkcjonować, musi najpierw umieć odróżnić
własne struktury: komórki, cząsteczki
(wyodrębnione strukturalnie fragmenty), od
struktur dla organizmu obcych.

• Substancjami poddawanymi stałej kontroli

przez ten układ w zakresie ich strukturalnej
zgodności z zapisem genetycznym
limfocytów, tzn. z tym, co "wiedzą" na ich
temat limfocyty, są tzw. antygeny

Antygeny

W gruncie rzeczy - antygenem jest każda

substancja, która w wyniku kontaktu z

komórkami układu immunologicznego może

wywołać z jego strony reakcję

immunologiczną. Ta zaś, najogólniej mówiąc,

polega po pierwsze na wytworzeniu substancji

przeciwstawnej do antygenu - tzw.

przeciwciała - oraz, po wtóre, na uczuleniu

limfocytów, tzn. uczynieniu ich aktywnymi

immunologicznie, w tym także zdolnymi do

zapamiętywania struktury napotkanego i

rozpoznanego antygenu.

Reakcja immunologiczna

• Reakcja immunologiczna zachodzi kilkustopniowo.
• W pierwszej fazie, w okresie indukcji, antygen jest

rozpoznawany.

• W drugiej fazie, w okresie aktywacji, komórki po

zetknięciu się z antygenem zaczynają się namnażać,

przechodząc stopniowo w formy końcowe, aktywne

immunologicznie, czyli efektorowe. Do nich zaliczają

się także tzw. komórki pamięci immunologicznej,

przechowujące "wiedzę" o antygenie.

• W trzeciej fazie, efektorowej, wykonawczej,

następuje uruchomienie mechanizmów ostatecznie

eliminujących antygen.  

Antygeny

• Wyróżnia się antygeny własne i obce. Każda komórka organizmu

jest nosicielką własnych antygenów zwanych autoantygenami.

Pozostają one, jak każdy antygen, pod kontrolą układu

immunologicznego i w normalnych warunkach, rozpoznawane jako

"swoje", nie stanowią przedmiotu jego ataku (nie powodują reakcji

immunologicznej).

• Na powierzchni błon komórek każdego złożonego organizmu

żywego rozlokowane są genetycznie kodowane (przez kompleks

genów zlokalizowany na 6. chromosomie, zwany MHC (Major

Histocompatibility Complex) cząsteczki białkowe, w liczbie od 50 do

200, które posiadają ściśle określoną genetycznie strukturę,

charakterystyczną dla każdego osobnika.

• Te cząsteczki zwane są antygenami zgodności tkankowej (w skrócie

- HLA, Human Leukocyte Antigen - pierwsze z nich zostały

rozpoznane na błonach komórkowych leukocytów) i określają

odrębność osobniczą tkanek. Są identyfikatorami tkankowymi, tak

jak identyfikatorami są grupy krwi w układzie AB0 Rh.

• Znaczącą ich część stanowią tzw. antygeny transplantacyjne. Znajdują się

one na większości błon komórek somatycznych i jeśli są rozpoznane jako

obce, tzn. niezgodne tkankowo, zostaną w drodze reakcji

immunologicznej wyeliminowane. Na poziomie tkanki czy narządu

oznacza to odrzucenie przeszczepu.

• Poza autoantygenami - inne antygeny są po ich "odczytaniu" traktowane

jako "obce" i stanowią powód reakcji immunologicznej, której efektem

jest ich eliminacja

• Zdarza się jednak, że mimo wszystko antygen nie powoduje odpowiedzi

układu immunologicznego, na przykład z powodu nierozpoznania go. 

• Z drugiej strony bywa i tak, że mimo wykrycia obcego antygenu nie

dochodzi do klasycznej odpowiedzi immunologicznej. Ten antygen jest po

prostu tolerowany przez układ immunologiczny.

• Tolerancja immunologiczna jest zjawiskiem stałym, mającym zarówno

pozytywne, jak i negatywne aspekty. Jest potrzebna, bo chroni organizm

przed zjawiskami autoimmunologicznymi. Z drugiej strony niektóre

drobnoustroje potrafią wykorzystać utrzymującą się tolerancję do

niekontrolowanego namnażania się.

Antygeny

• Nie wszystkie antygeny są jednakowo zdolne do

wywołania pełnej reakcji układu immunologicznego. Te,

które nie są bezpośrednio immunogenne, zwą się

haptenami.

• Do wywołania reakcji immunologicznej hapteny

potrzebują odpowiedniego nośnika. Hapteny są zwykle

niewielkimi cząsteczkami, czasem nawet pojedynczymi

atomami, a ich nośnikiem jest z reguły immunogenne

białko lub wielocukier.

• Nie cały antygen, lecz jedynie jego mała część (fragment),

zwana determinantą antygenową, powoduje reakcję

immunologiczną, w tym wytworzenie przeciwciała.

• W pewnym sensie determinanta antygenowa spełnia rolę

haptenu, pozostała część - rolę nośnika.

Antygeny

• Zdarza się, że jeden antygen posiada kilka,

kilkadziesiąt, a nawet kilkaset determinant

antygenowych, więc w wyniku reakcji immunologicznej

może pojawić się odpowiednio dużo różnych

przeciwciał. Często jednak wśród licznych determinant

antygenowych wyróżniają się tzw. determinanty

dominujące, przeciw którym jest głównie skierowana

odpowiedź immunologiczna.

• Jest wiele różnych antygenów. Mogą się różnić między

sobą budową chemiczną, mogą stanowić odrębną

cząsteczkę chemiczną albo być wydzielonym

fragmentem większej struktury komórkowej, mogą mieć

wreszcie pochodzenie bakteryjne, roślinne albo

wirusowe itd

• Antygen ustrojowy - to autoantygen, który, nie powoduje

reakcji immunologicznej. Bliźniacy jednojajowi mają tzw.

izoantygeny, które także nie wywołują reakcji ze strony

bliźniaczego układu immunologicznego.

• Inne antygeny, tzw. alloantygeny, należące do osobników z tego

samego gatunku, oraz heteroantygeny, należące do różnych

gatunków, powodują bardzo silne reakcje immunologiczne.

• Autoantygeny w zasadzie (w warunkach zdrowia) są

nieimmunogenne; immunogenność pozostałych antygenów jest

zróżnicowana. Na przykład antygeny wielkocząsteczkowe są na

ogół bardziej immunogenne niż antygeny średniej wielkości

albo małe. Dodatkowo - mniejsze cząsteczki szybciej są

eliminowane z ustroju (np. przez nerki), przez co ich kontakt z

układem immunologicznym dostatecznie skraca się, by uczynić

je jeszcze mniej immunogennymi.

Odporność

• Swoista (nabyta)

– Po zetknięciu się z czynnikiem

zakaźnym (czynna)

– Po otrzymaniu produktu odpowiedzi

immunologicznej (bierna)

• Nieswoista (wrodzona, naturalna)

– Zaprogramowana z góry
– Istnieje bez uprzedniego zetknięcia z

czynnikiem zakaźnym

Odporność swoista

• Zależy od przeciwciał

(humoralna) i/lub

• Limfocytów (komórkowa)

• Odporność sterylna
• Odporność śródzakaźna
• Nosicielstwo

Odporność nieswoista

• Bariery anatomiczne (skóra, błony śluzowe, pH

wydzielin gruczołów skóry, soku żołądkowego,

warstwa śluzu, nabłonek migawkowy,

złuszczanie nabłonków i naskórka, fizjologiczna

mikroflora)

• Czynniki humoralne
• Fagocytoza
• Lokalny odczyn zapalny
• Czynniki genetyczne
• Czynniki pokarmowe
• Temperatura ciała

Bariery anatomiczne

• skóra, błony śluzowe,
• pH wydzielin gruczołów skóry,

soku żołądkowego,

• warstwa śluzu,
• nabłonek migawkowy,
• złuszczanie nabłonków i naskórka,
• fizjologiczna mikroflora

Czynniki genetyczne

• Warunkują międzygatunkową i gatunkową

(rasową, osobniczą) wrażliwość na
zakażenia

• Szereg genów poza MHC warunkujących

stopień i charakter nieswoistej odpowiedzi
immunologicznej

• Układy genów ulegających ekspresji na

poziomie makrofagów warunkujące ich
odpowiedź na czynniki chemotaktyczne i
produkty limfocytów T (np. Gen Inr i Ric)

Czynniki pokarmowe

• Niedobory białkowe
• Wysoki poziom lipidów
• Steroidy
• Niedobory witamin
• Niedobór lub nadmiar jonów

metali np. żelaza

Czynniki humoralne

• Dopełniacz
• Lizozym
• Zasadowe polipeptydy
• Inhibitory wirusowe
• Białka ostrej fazy
• Interferony

Dopełniacz

• należy do odporności NIESWOISTEJ , sam nie

rozpoznaje precyzyjnie antygenów.

• Jest on uzupełnieniem roli przeciwciał stąd

dopełniacz

• Układ dop to:ok. 30 białek surowicy i płynów

tkankowych

• Czynniki C1r,C1s, czynnik D ,kompleks C4b2a –

maja aktywność proteaz serynowych

• Efektem dopełniacza jest: rozpuszczenie i

rozpad(bakterioliza)

• Chemotaksja
• Degranulacja (kom tuczne i bazofile)

Dopełniacz

Rola dopełniacza w stosunku do

kompleksów immunologicznych

• hamuje ich wytrącanie, czyli

precypitację

• rozpuszcza kompleksy już

wytrącone

KLASYCZNA DROGA AKTYWACJI

DOPEŁNIACZA

• Charakterystyczna cecha układu dopełniacza jest to, że zmiana konformacyjna w

obrębie jednego czynnika pociąga za sobą zmianę konformacyjną w czynniku,

który jest do niego przyłączony i staje się wtedy aktywny.

• Przeciwciała łączą się swoiście z antygenami, ale nie mogą ich same zniszczyć i

tu wkracza dopełniacz, on doprowadza do zabicia lub wskazuje kom żernym.

• Do przeciwciała połączonego z antygenem (zmienia swoja konformacje w wyniku

połączenia)przyłącza się CZYNNIK C1q{składa się z dwóch podjednostek }

• Dalej dołącza się C1r i C1s
• Aktywny C1s rozkłada C4 na C4a i C4b
• Komponenty C4b łączą z błoną komórkową i dołącza C2
• Dołączony C2 jest rozkładany przez C1s na C2a i C2b . W ten oto sposób

powstaje przyłączony do błony kompleks C4b2a

• kompleks C4b2a jest teraz konwertazą dla czynnika C3 (katalitycznym miejscem

kompleksu jest czynnik C2a, który jest aktywny tylko z C4b) , teraz się rozpada

C3 na C3a i C3b
i dalej czynnik C3b dołącza do C4b2a no i powstaje C4b2a3b a on jest z kolei

konwertazą dla czynnika C5 drogi klasycznej

Małe podsumowanie.

• Komponenty C4b, C2a, C3b,i

C5b są aktywowane na

powierzchni aktywującej

dopełniacz a C3a, C5a są

uwalniane do otoczenia.

• Celem drogi klasycznej

jest wytworzenie

konwertazy dla czynnika

C5

• CIEKAWOSTKI
• Czynnik C1 może być

aktywowany bez udziału

przeciwciał przez: wirusy,

bakterie, białko c-

reaktywne ,LPS, białko

wiążące mannozę

Dopełniacz

Kompleks atakujący błonę

MAC(membrane attack

complex)

Jak zostało powiedziane zaktywowana konwertaza C5 powoduje

rozdział C5 na C5a i C5b.
Do C5b przyłączają się kolejno czynniki C6, C7, C8, C9
Czynniki C8 i C9 mają zdolność uszkadzania błony
Dlatego powstały kompleks C5b6789 jest nazywany kompleksem
MAC(membrane attack complex)
Od momentu dołączenia C8 zaczyna się tworzyć konał w błonie kom
Przez wytworzony kanał wypływają z kom jony K, makromolekuły a
także wpływają do kom jon, lizozym woda.
Do zabicia 1 E.Coli potrzeba kilkudziesięciu kompleksów
C5b6789(MAC)
Główna rolą kompleksu atakującego jest niszczenie
mikroorganizmów: bakterie G(-), jak również niektóre bakterie,
pierwotniaki, mikoplazmy.

Alternatywna droga

aktywacji

•

Uczestniczą w nie j czynniki B, D, H, I, P

(properdyna) i czynnik C3 dopełniacza

•

Aktywowana tradycyjnie przez bakterie G(+), G(-) a

także przez polisacharydy błony komórkowej jak

również inne struktury żyjące np.: parazyty, grzyby,

pierwotniaki, kom nowotworowe i jedyne w swoim

rodzaju niezastąpione Kompleksy immunologiczne

tworzone przez IgG, IgA, IgE.

•

Aktywacja drogi alternatywnej to szybka odpowiedz

obronna przed inwazją mikroorganizmów zanim

zostanie aktywowana swoista obrona immunologiczna.

•

Droga ta aktywuje się spontanicznie w osoczu a na

„powierzchni” tylko w specyficznych warunkach

Droga alternatywna

aktywacji

UWAGA A TERAZ AKTYWACJA!!!

•

Inicjujący czynnik to C3 występujący w postaci C3(H

2

O)

W obecności jonów Mg czynnik B wiąże do C3(OH) (swoja droga

pamiętacie z biochemi jak jony Mg były potrzebne do ATP aby zmienić

konformacje tej cudnej cząstki)

•

To połączenie pozwala czynnikowi D na rozłożenie czynnika B na

Bb i Ba

•

Powstaje kompleks C3bBb, jest to ostateczna postać

przymocowana już do błony - konwertaza C3.

•

Aby ten kompleks nie został zdeaktywowany przez czynniki H, I,

to kompleks ten jest zabezpieczany przez PROPERDYNĘ

•

Kompleks C3bBb przyłącza następnie C3b - powstaje C3bBb3b

Nooo i wtedy kompleks C3bBb3b jest konwertazą czynnika C5 drogi

alternatywnej
Od momentu rozszczepienia czynnika C5 dalsza droga tak jak w

klasycznej czyli tworzenie kompleksu MAC

Dopełniacz

CIEKAWOSTKI

Aby wolny czynnik C3b nie

spowodował spustoszenia aktywując,

co mu się nawinie to przyłącza się

czynnik H w ten sposób, aby poznał

go czynnik I który inaktywuje C3b
Czynnik H, I, należą do grupy białek

regulatorowych układu dopełniacza.

EFEKTY BIOLOGICZNE

UKŁ DOPEŁNIACZA

C3a,C4a i C5a to anafilotoksyny:
•

Powodują degranulację kom tucznych i bazofilów

•

Stymulują syntezę kwasu arachidonowego

•

Wpływają obkurczająco na mięśniówkę naczyń

•

Najsłabsza anafilatoksyna jest C4a a najsilniejsza C5a 200

razy

efektywniejsza w uwalnianiu histaminy i obkurczania

mięśniówki gładkiej.

•

Czynnik C5a ma zdolność aktywacji neutrofili

•

Plazmina może aktywować czynnik C1q oraz bezpośrednio C3

i

C5

•

Kalikreina –C1 i C5 oraz czynnik B

•

A powstały czynnik Bb jest zdolny do aktywacji

plazminogenu,czego dowodzi, iż jest zdolny do aktywacji układu

krzepnięcia, jak i fibrynolizy.

 

Lizozym

• Białko kationowe o aktywności

hydrolazy glikozydowej

• Występuje wewnątrzkomórkowo

(makrofagi, neutrofile)

• Także w płynach i wydzielinach ciala
• Rozkłada peptydoglikany ściany

komórkowej bakterii G(+),

• Nie działa na G(-)

Zasadowe polipeptydy

• Białka wiążące żelazo (surowica,

płyny ustrojowe, neutrofile,
makrofagi)

• Wykazują właściwości

bakteriostatyczne

– Transferyna
– laktoferyna

Inhibitory wirusowe

• Mukoproteiny
• Przypominają pod względem

budowy receptory dla wirusów

Białka ostrej fazy

• Powstają podczas urazów, zapalenia,

zakażeń,

• Główny przedstawiciel – białko C

reaktywne

• Wiąże się z powierzchnią

drobnoustrojów za pomocą
oddziaływań elektrostatycznych

• Aktywują klasyczną drogę dopełniacza

Interferony

• Wytwarzane przez zakażone wirusem

komórki

• Struktura białkowa
• Syntezę mogą zapoczątkować także niektóre

bakterie, pierwotniaki, polimery, antybiotyki,

mitogeny, antygeny i endotoksyny

• Interferon alfa (leukocyty), INF beta

(fibroblasty), INF gamma (limfocyty T)

• Interferon zapobiega replikacji wirusa,
• Działa cytostatycznie

Fagocytoza

Fagocytoza – pochłanianie i trawienie "intruza" przez odpowiednią

komórkę. Wiele komórek ustroju wykazuje zdolności do fagocytozy,

ale tylko część spośród nich to prawdziwi "profesjonaliści", którzy są

do tej funkcji specjalnie (immunologicznie) przygotowani.

 Komórki fagocytujące są pierwotnymi strażnikami ustroju. Podejmuja

natychmiastowe działanie w momencie pokonania przez "intruza"

barier ochronnych. Fagocyty mają zdolności przemieszczania się

międzytkankowego. Ich zdolności penetrujące są ogromne.

 Fagocyty wykazują pewną specjalizację w swoich oddziaływaniach

obronnych. Np. granulocyty obojętnochłonne pochłaniają i trawią

przede wszystkim bakterie namnażające się zewnątrzkomórkowo,

makrofagi zaś - bakterie i pasożyty wewnątrzkomórkowe oraz wirusy.

 Najważniejszym etapem fagocytozy jest trawienie. W jego trakcie

uruchamiane są liczne wewnątrzkomórkowe enzymy trawienne, które

degradują cząsteczki agresora. Komórki fagocytujace, szczególnie zaś

granulocyty, do niszczenia bakterii używają zabójczych układów

wolnorodnikowych.

Czynniki aktywujące układ

immunologiczny:

- egzogenne (wirusy, bakterie, grzyby,

pasożyty),

- autoantygeny (choroby

autoimmunologiczne, oparzenia,
urazy),

- cząstki uwalniane z cewników, błon

filtrujących, w czasie zabiegów
chirurgicznych, chemofiltracji.

Czynniki lokalne

inicjujące odpowiedź

zapalną:

• cytokiny prozapalne IL 1, IL 8, IL 6,

TNF,

• chemokiny,
• prostaglandyny (PG), leukotrieny

(LT), kininy,

• składniki dopełniacza,
• czynniki krzepnięcia,

Efekt lokalny – indukcja

stanu zapalnego:

• wzrost przepuszczalności naczyń,
• indukcja ekspresji molekuł adhezji na komórki

śródbłonka oraz na komórkach krwi – leukocytach,
komórkach tucznych i limfocytach,

• przyleganie do śródbłonka, a potem transmigracja

przez szczeliny śródbłonka komórek
zaangażowanych w odporność nieswoistą -
monocyty/makrofagi kom. tuczne, granulocyty
oraz w odp. swoistą – limfocyty,

• aktywacja kom. odpowiedzi nieswoistej,
• aktywacja kom. odpowiedzi swoistej,

Sekwencja produkcji

czynników

prozapalnych:

• TNF, IL 1,
• chemokiny np. IL8,
• PG, LT,
• metaloproteinazy (niszczą patogeny i

część zdrowych tkanek),

• IgE,
• IL6 właściwości pro- i antyzapalne,
• IFN,

Sekwencja produkcji

czynników

antyzapalnych:

• IL6 właściwości pro- i antyzapalne

(indukuje Białka Ostrej Fazy, BOF),

• IL11 z rodziny IL6 o działaniu

antyzapalnym,

BOF,
• Inhibitory metaloproteinaz,
• IL4, IL10, IL13, TGF (Transforming

Growth Factor),

• IgA.

PRZECIW ZAPALNE DZIAŁANIE IL-6

Uraz mechaniczny

Ostre
zakażenie stymuluje wydzielenie:

• IL-6
A to w konsekwencji skutkuje:
- Reakcją ostrej fazy związaną z

Działaniem przeciw
zapalnym
TNF,GM-CSF, INF

PRZECIW ZAPALNE DZIAŁANIE IL-6

Przewlekłe zakażenie
wewnątrztkankowe, guz
• Stymulacja wydzielania IL-6

Działanie immunostymulacyjne

- różnicowanie kom B
- wzrost produkcji Ig
- wzrost proliferacji kom T i ich

aktywacja

Działanie czynników

antyzapalnych:

•

Hamowanie fagocytozy, wyrzutu wolnych rodników,

cytostatyczne,

•

IL6, IL11 – hamuje działanie granulocytów, komórek NK,

monocytów/ makrofagów, stymulują produkcję

przeciwciał

•

IgA – efekt przeciwbakteryjny i przeciwwirusowy,

inaktywują toksyny

•

Inhibitory metaloproteinaz – ograniczają miejsce

uszkodzenia,

•

IL4, IL10, IL13, TGF - stymulują produkcję przeciwciał,

syntezę macierzy pozakomórkowej, kolagenu,

angiogenezę (wzrastają gdy wygasa ostry stan zapalny),

Działanie czynników

antyzapalnych:

BOF – produkowane przez wątrobę, limfocyty,

leukocyty, lokalnie w miejscu infekcji

•

Prozapalnie: składniki dopełniacza c3,
czynnik b, składniki drogi alternatywnej i
klasycznej. Celem jest zniszczenie
drobnoustrojów.
GM CSF - zwiększa napływ prekursorów
granulocytów i aktywuje dojrzałe granulocyty.

•

Antyzapalnie: wzrastają 2 – 10 razy,

Działanie czynników

antyzapalnych:

Inhibitory proteaz:
 1 proteinaza: inaktywacja

lizosomalnych hydrolaz,

 1 kwaśna glikoproteina,
 1 antytrypsyna: inaktywacja

lizosomalnych hydrolaz,

 1 antychymotrypsyna: inaktywacja

lizosomalnych hydrolaz,

hamują produkcję wolnych rodników

Działanie czynników

antyzapalnych:

• białka transportujące : haptoglobina (HAP) wiąże

wolną Hb, kompleks HAP-Hb jest fagocytowany,

zabezpiecza nerki przed Hb,

• fibrynogen w procesach krzepnięcia: HAP i fibrynogen

ułatwiają gojenie. Fibrynogen stymuluje proliferację

śródbłonków, zaś HAP ma działanie angiogenne.

• Białko C reaktywne CRP u zdrowych 0 – 10 mg/l, w

ostrej fazie do 1000 mg/l. Jest to opsonina wiążąca się

z resztami fosfocholinowymi ścian bakterii. Kompleks

ten aktywuje dopełniacz i fagocytozę. CRP hamuje

przyleganie neutrofili, ekspresję cząsteczek adhezji

oraz produkcję anionu nadtlenkowego. Białko to

stymuluje syntezę IL1RA przez makrofagi.

Działanie czynników

antyzapalnych:

• Surowiczy amyloid A (SAA) w surowicy wiąże się z HDL,

ma wpływ na metabolizm cholesterolu, bierze udział w

usuwaniu toksycznego materiału tworzącego kompleksy

lipoproteinowe, np. LPS + lipoproteiny. Frakcja HDL

zawierająca SAA jest szybko usuwana z krwi.

 Białka, których stężenie w ostrej fazie spada:
- Albuminy
- Transferyny
 SAA i CRP - okres czas połowicznego rozpadu 90 min, ich

stężenie wzrasta proporcjonalnie do uszkodzenia.

Czas połowicznego rozpadu innych białek 3 – 5 dni.
 Stężenie fibrynogenu, HAP, oraz glikoproteinowych

inhibitorów proteinaz dodatnio koreluje z wysokością OB.

Efekt ogólny działania

czynników uwalnianych

w trakcie odpowiedzi

nieswoistej:

-         Gorączka,
-         Leukocytoza,
-         Anoreksja,
-         Senność,
-         Zmiany metaboliczne.

Nieswoista odpowiedź

na zakażenie wirusowe

• IL12 (przez makrofagi) stymuluje syntezę IFN,
• IL15 aktywuje komórki NK do produkcji IFN,
• IL18 wraz z IL12 stymuluje IFN.
 IFN JEST PRODUKOWANY TYLKO PRZEZ TH1, NK.

 

Ponadto IL18 jest cytokiną IL1-podobną. Inny jej efekt

działania to stymulacja produkcji IL4 przez komórki

tuczne oraz IL13 przez komórki NK oraz T.

 Głównym efektem działania cytokin produkowanych w

zakażeniu wirusowym jest pobudzenie komórek NK,

monocytów, makrofagów, neutrofili i limfocytów TH1. Z

drugiej strony dochodzi do hamowania aktywności

komórek TH2 oraz produkcji przeciwciał przez

limfocyty B.

Cytokiny odpowiedzi

nieswoistej w zakażeniu

bakteryjnym:

• IL4,
• IL10,
• IL13.

Cytokiny te stymulują monocyty/makrofagi, neutrofile,

komórki TH2 oraz limfocyty B do produkcji przeciwciał,

mają działanie angiogenne, hamują aktywność komórek NK

i TH1.

 TGF pobudza produkcję kolagenu, macierzy

pozakomórkowej; stymuluje produkcję przeciwciał.

 Głównym efektem działania cytokin produkowanych w

zakażeniach bakteryjnych jest pobudzenie aktywności

monocytów i makrofagów, neutrofili, oraz limfocytów TH2

oraz hamowanie aktywności komórek NK i TH1.

SCHEMAT REAKCJI ADCC

Antibody Dependent Cell mediated

Cytotoxicity

CD16 = FcRIII (receptor niskiego powinowactwa dla fragmentu Fc IgG.
CD16 i CD56 są markerami komórek NK.
CD8 jest na 50% komórek NK.
KIR rozpoznają antygeny MHCI – ochrona przed autoimmunizacją. Bardzo często w

zakażeniu komórki wirusami występuje zaburzenie ekspresji MHCI na błonie -
atak NK.

Granzymy i perforyny wykazują cytotoksyczność bezpośrednią
IFN, IL2, IL12, IL15, IL18 aktywują NK.

Monocyty / makrofagi

• Fagocytoza (mechanizm zależny i nezależny

od tlenu),

• Prezentacja antygenu (APC),
• Efekt cytotoksyczny: bezpośredni przez

wydzielanie enzymów, wolnych rodników,

cytokin, TNF, IL1; pośredni poprzez ADCC,

• Wydzielają cytokiny pro- i antyzapalne,
• Wydzielają BOF, metaloproteinazę i inhibitory

białek układu krzepnięcia i fibrynolizy,

• Wpływają na rodzaj swoistej odpowiedzi

immunologicznej TH1 / TH2

REAKCJA ADCC

• Udział w zapaleniu i gorączce,
• Aktywność pzeciwbakteryjna,
• Aktywność przeciwwirusowa,
• Aktywność przeciwnowotworowa,
• Przebudowa tkanek – angiogeneza

(fibroblasty),

Czynniki aktywności

makrofagów

-         TNF zak. wir. i bak.,
-         IFN zak.wir.,
-         IL4 zak.bak.