Menopauza i

andropauza

Przygotowały:

Anna Domagała

Marlena

Drężewska

Izabela Dudek

Menopauza - jest naturalnym procesem
biologicznym, podczas którego w wyniku
osłabienia funkcji hormonalnej jajników
dochodzi do ustania menstruacji. Jest
okresem przejściowym od okresu
rozrodczego do okresu starości.

Menopauzę rozpoznajemy, gdy u kobiety po
40 roku życia przez ponad 6 miesięcy nie
występują samoistne krwawienia
miesięczne, stężenie FSH nie przekracza
30j/l a stężenie estradiolu jest mniejsze niż
30 pg/ml.

Okres menopauzy
przypada zwykle
pomiędzy 45 a 55 rokiem
życia kobiety. Życie po
menopauzie wcale nie
musi być smutne i
pozbawione barw. Jednak
narastający niedobór
hormonów jajnikowych
może powodować szereg
dolegliwości, które mogą
zakłócić radość życia
kobiet w tym okresie.

Okres menopauzy można

podzielić na kilka

"podokresów":

Okres przedmenopauzalny (premenopauza)

– to okres kilku lat poprzedzający wystąpienie

ostatniej miesiączki, podczas którego pojawiają

się pierwsze hormonalne zmiany niewydolności

jajników

Okres pomenopauzalny (peimenopauza) – to

okres kilku lat po menopauzie

Okres okołomenopauzalny (perimenopauza)

– czyli okres przekwitania (klimakterium) – to

okres kilku lat poprzedzających menopauzę i

okres kilku lat po menopauzie

Menopauza samoistna - samoczynne
wygaśnięcie czynności jajników

Menopauza sztuczna - wygaśnięcie
czynności jajników albo po chirurgicznym ich
usunięciu, albo w wyniku stosowania
chemioterapii lub radioterapii

Menopauza przedwczesna –
przedwczesne wygaśnięcie czynności
jajników. Występuje ono wtedy, kiedy do
zaburzeń czynności jajników dochodzi
dochodzi przed 40 rokiem życia

Średni wiek występowania ostatniej miesiączki w

Polsce wynosi około 49 lat. Zależy on od liczby

pęcherzyków w jajnikowych. Największa ich liczba

występuje w wieku płodowym i maleje w miarę

upływu lat. Polki wchodzą w okres przekwitania dwa

lata wcześniej niż kobiety krajów wysoko

uprzemysłowionych. Zauważono, ze płodność

kobiety zaczyna zmniejszać się wraz z wiekiem

około 35 roku życia. To wynik powolnego wygasania

jajników. Zaburzenia miesiączkowania kobiety w tym

okresie są spowodowane zmianami hormonalnymi,

ale mogą być również skutkiem chorób

ogólnoustrojowych. Do najważniejszych czynników

wpływających na czas wystąpienia ostatniej

miesiączki nalezą wiek, w którym wystąpiła ona u

matki danej kobiety, oraz palenie papierosów.

Objawy

Objawy menopauzy są związane przede wszystkim z
obniżeniem stężenia jednego z estrogenów – estradiolu.

Objawy osłabienia funkcji hormonalnej
jajników:
•

zaburzenia naczynioruchowe: uderzenia gorąca, czyli

wary,

nocne poty, często zlewne, napady kołatania serca,

•

zaburzenia sfery psychicznej: bezsenność,

pogorszenie

pamięci, zmiany w zachowaniu, lęki, utrata

libido, zaburzenia

koncentracji uwagi, trudności w

podejmowaniu decyzji, obniżenie napędu do działania,
drażliwość, płaczliwość.

•

Późne następstwa braku hormonów - to zaburzenia gospodarki

lipidowej i ustanie ochronnego wpływu estrogenów na ścianę

naczyń krwionośnych, co powoduje zrównanie ryzyka choroby

wieńcowej kobiet z ryzykiem mężczyzn (kobiety

miesiączkujące czy stosujące hormonalną terapię zastępczą

są znacznie mniej zagrożone). Następuje też szybki zanik

tkanki kostnej, co często prowadzi do osteoporozy.

• Wiotczeje skóra, przerzedzają się włosy, często występuje

hirsutyzm (męskie owłosienie twarzy) wskutek większej ilości

androgenów w stosunku do estrogenów.

• Zanika też narząd rodny, występują zmiany zanikowe pochwy.

Suchość pochwy jest przyczyną bolesności w czasie

stosunków płciowych. Atrofia (zanik) dotyczy też zewnętrznych

narządów płciowych, często występują stany zapalne

pęcherza. Wskutek wiotczenia tkanek miednicy i obniżenia się

macicy (tzw. wypadanie macicy) może wystąpić nietrzymanie

moczu jako wynik ucisku na pęcherz przez ten narząd.

• Zanika tkanka gruczołowa sutków, wiotczeją ich więzadła,

piersi tracą jędrność.

Zmiany w organizmie

Przemiany dokonujące się w

organizmie kobiety w okresie

okołomenopauzalnym

Zmiany te związane są ściśle z funkcjami osi podwzgórze-

przysadka-jajnik. Rozpoczynają się one około 6 lat przed

menopauzą. Wzrasta wtedy stężenie hormonów

wydzielanych przez przysadkę – hormonu folikulotropowego

(FSH) oraz hormonu luteinizującego (LH), które regulują

czynność jajników. Proces obniżenia czynności jajników

może rozpoczynać się już między 35 a 40 rokiem życia.

Dochodzi wtedy do zmniejszenia wrażliwości jajników na

działanie wspomnianych wyżej hormonów przysadki, czego

konsekwencjami są zaburzenia rozwoju pęcherzyków

jajnikowych i pojawienia się cykli bezowulacyjnych. W tym

czasie następuje również obniżenie stężenia hormonów

wydzielanych przez jajniki – estrogenów oraz progesteronu –

charakterystyczna zmiana proporcji między nimi.

Im bliżej menopauzy, tym krwawienia
są bardziej skąpe. Czas między
miesiączkami może wydłużyć się
nawet do kilku miesięcy. W tym
okresie istnieje prawdopodobieństwo
wystąpienia pojedynczych cykli
owulacyjnych, stąd rodzi się
konieczność rozważenia odpowiedniej
metody antykoncepcyjnej.

Menopauza i choroby

układu

sercowo – naczyniowego

Istotą chorób układu sercowo – naczyniowego jest
miażdżyca tętnic, czyli przewlekłe proces zapalny
toczący się w błonie wewnętrznej naczyń.
Znaczącą rolę w rozwoju miażdżycy odgrywają
czynniki uszkadzające śródbłonek naczyniowy.
Nalezą do nich:
•

zaburzenia gospodarki tłuszczowej

•

nadciśnienie tętnicze

•

palenie papierosów

•

cukrzyca

•

wysoki poziom cholesterolu

Proces miażdżycy rozpoczyna się od

nagromadzenia komórek piankowych

obładowanych cholesterolem w błonie wewnętrznej

naczynia w miejscu uszkodzenia śródbłonka.

Następnie dochodzi do pozakomórkowego

gromadzenia lipidów oraz do procesu włóknienia.

Ostatecznie powstają tzw. blaszki miażdżycowe

zbudowane z lipidowego rdzenia oraz otoczki.

Najistotniejsze konsekwencje kliniczne niosą

powikłania związane z obecnością blaszek

miażdżycowych. Chodzi tu przede wszystkim o:
•

nadżerki błony wewnętrznej odsłaniające

włókna kolagenowe, w miejscach tych dochodzi do

przylegania i gromadzenia płytek krwi, co

zapoczątkowuje powstawanie skrzepliny zwężającej

lub zamykającej światło naczynia
•

pęknięcia blaszki, przez które do jej wnętrza

dostaje się krew, zwiększając objętość blaszki i

prowadzić do powstawania zakrzepu.

Objawami klinicznymi zamknięcia lub zwężenia
tętnicy przez zakrzep są ostre incydenty
wieńcowe (zawał mięśnia sercowego) w
przypadku tętnic wieńcowych czy udar mózgu w
przypadku naczyń mózgowych.

Do najistotniejszych czynników ryzyka rozwoju
miażdżycy, oprócz wspomnianych zaburzeń
lipidowych, należą:
• nadciśnienie tętnicze
• cukrzyca
• palenie papierosów
• otyłość
• brak aktywności fizycznej

Menopauza a

podstawowe czynniki

ryzyka chorób układu

sercowo –

naczyniowego

Nadciśnienie tętnicze

Kobietom po menopauzie dokucza także wzrost ciśnienia

tętniczego krwi. Pogarsza on dodatkowo zmiany w sercu i

układzie krążenia, co oznacza częstsze występowanie

choroby niedokrwiennej serca, udaru mózgu i zawału serca

oraz wiąże się ze zwiększona śmiertelnością. U kobiet z

nadciśnieniem tętniczym ryzyko choroby wieńcowej jest

kilkakrotnie większe. Stwierdzono iż płeć ma istotne

znaczenie w regulacji ciśnienia tętniczego krwi. U kobiet

przed menopauzą wartości średniego ciśnienia tętniczego

są niż u mężczyzn w podobnym wieku. Częstość

występowania nadciśnienia tętniczego u kobiet po 50 roku

życia wiąże się z obniżonym stężeniem estrogenów.

Niedobór żeńskich hormonów płciowych prowadzi do

zaburzeń równowagi pomiędzy czynnikami rozszerzającymi

i kurczącymi naczynia na korzyść tych ostatnich, co

przyczynia się do wzrostu oporu naczyniowego. W

przypadku niedoboru estrogenów brak jest odpowiedniej

przeciwwagi

dla

męskich

hormonów

płciowych

wytwarzanych w niewielkiej ilości przez jajniki.

Do innych czynników sprzyjających
nadciśnieniu u kobiet po menopauzie
zaliczamy:
• wzrost masy ciała
• wzrost odporności na insulinę
• wzrost stężenia insuliny

Zmiany te prowadzą do zatrzymania wody i
sodu w organizmie oraz do zmniejszenia
elastyczności ścian naczyniowych.

Zespół metaboliczny oraz

cukrzyca

Menopauza szczególnie nasila ryzyko
chorób układu krążenia u tych kobiet, u
których rozwijają się objawy zespołu
metabolicznego (zaburzenia gospodarki
węglowodanowej, wzrost odporności na
insulinę, nadciśnienie tętnicze, otyłość,
zaburzenia znajdujących się we krwi
frakcji lipidowych) oraz u kobiet, które
chorują na cukrzycę.

Cukrzyca jest przewlekłą chorobą ogólnoustrojową

charakteryzująca się podwyższonym stężeniem cukru

we krwi. Konsekwencją tego stanu są przewlekłe

uszkodzenia, zaburzenia funkcji i niewydolność

różnych narządów. Obecnie cukrzyca występuje u

około 2-5 % społeczeństwa, jednak od lat obserwuje

się stałą tendencję wzrostu zachorowań. Przyczyny

cukrzycy sa złożone . Do rozwoju cukrzycy typu 2

dochodzi u ludzi predysponowanych genetycznie, tzn,.

mających gen lub grupę genów determinujacych

swoiste zaburzenia wydzielania lub nieskuteczność

działania insuliny (insulino-odporność).
Jeśli jedno z rodziców ma cukrzycę, to ryzyko

zachorowania u potomstwa wynosi około 30%, a jeśli

chorują oboje rodziców to ryzyko wzrasta do ponad

50%.
Szczyt zachorowalności na cukrzycę obserwuje się u

ludzi po 50, 60 roku życia.

Najsilniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy jest
jednak otyłość. Otyłość często nie jest postrzegana jako
choroba, lecz jako defekt kosmetyczny. Jednak powinna
byc traktowana jako stan zagrażający zdrowiu i życiu i
stać się centralnym punktem zainteresowaniem
lekarzy wielu specjalności.
Badacze wykazali, ze występowanie cukrzycy u kobiet ,
które w ciągu 14 lat przytyły od 5 do 7 kg, było większe
prawie 2 razy niż u kobiet ze stabilną masa ciała.
Cukrzyca jest choroba jednorodną, wyróżnia się kilka jej
typów i rodzajów. Do najczęściej spotykanych należą:
cukrzyca typu 1, o podłożu immunologicznym, zwana
młodzieńcza

lub

insulinozależną.

Inne

postacie

cukrzycy są stosunkowo rzadkie i mają marginalne
znaczenie. Aż 85-90% wszystkich chorych stanowią
ludzie z typem 2.

Cukrzyca jest choroba przewlekłą
prowadząca

do

rozwoju

powikłań:
• zaburzenia krążenia
• zaburzenia funkcji nerek
• uszkodzenia wzroku
• schorzenia układu nerwowego

Objawy cukrzycy:

• wzmożone pragnienie
• oddawanie dużych ilości moczu
• chudnięcie
• osłabienie pogorszenie się ostrości widzenia
• trudno gojące się rany
• nawracające infekcje
Osoby należące do grupy zwiększonego ryzyka

zachorowania na cukrzycę muszą stosować

odpowiednie działania profilaktyczne przede

wszystkim badania poziomu cukru we krwi. W

leczeniu

cukrzycy

stosuje

się

dietę,

odpowiednio

dozowany

wysiłek

fizyczny,

doustne leki przeciwcukrzycowe oraz insulinę.

Zespół metaboliczny występuje bardzo często

– zdecydowanie większość chorych z typem 2

cukrzycy cierpi z powodu nadwagi lub otyłości, a

niemalże u tylu samo chorych występuje

nadciśnienie lub nieprawidłowości w składzie

tłuszczów krwi.U kobiet po 50 roku życia

stwierdza się skokowy wzrost zachorowalności na

nadciśnienie tętnicze. Dalszy wzrost ciśnienia

występuje wraz z wiekiem. Istnieje wiele

czynników powodujących wzrost ciśnienia we

krwi:
• predyspozycje genetyczne
• nadwaga
• otyłość
• brak aktywności fizycznej
• zaburzenia hormonalne

Osoby otyłe i z nadwaga powinny podjąć
próbę redukcji masy ciała o 5-10%. Należy
przy tym wyrównać zaburzenia gospodarki
węglowodanowej i lipidowej, a także
leczenia innych chorób towarzyszących.
Nie obejdzie się bez odpowiednio dobranej
diety i leków, działających hamująco na
ciąg zaburzeń prowadzących do powikłań
cukrzycy i miażdżycy.

Palenie papierosów

Palenie tytoniu wywiera wiele bardzo
szkodliwych dla zdrowia skutków. Nie wolno
zapominać, że zwiększa ryzyko chorób układu
krążenia. Ryzyko choroby niedokrwiennej
serca wzrasta prawie dwukrotnie, u kobiet
palących około 10 papierosów dziennie i aż
pięciokrotnie u kobiet palących większa ilość
papierosów.

Przebywanie

w

jednym

pomieszczeniu z osobami palącymi również
zwiększa, tyle, że w mniejszym stopniu,
ryzyko miażdżycy tętnic wieńcowych.

Otyłość

Czasami choć nie zawsze utrzymanie dotychczasowej wagi
ciała po menopauzie może stać się trudne. Kobiety
zaczynają tyć i trudniej jest im zrzucić wagę, co gorsza
dodatkowe kilogramy gromadzą się raczej na brzuchu , a
nie na biodrach czy udach. Jest to bardziej niebezpieczna
dla zdrowia otyłość brzuszna. Grozi rozwojem oporności na
insulinę prowadzącej do cukrzycy, zwiększa się także
poziom cholesterolu we krwi i wzrasta ciśnienie. Wszystko
to razem zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia
choroby wieńcowej i udaru mózgu. Otyłość jest również
czynnikiem ryzyka raka sutka . Średni przyrost wagi w
okresie przejścia menopauzalnego wynosi około 0,5 kg na
rok. Mimo, że jest to trudne można ten proces odwrócić.

Kobiety tyją głównie z powodu:

•

mniejszej ilości wysiłku w okresie przejścia

menopauzalnego

• spożywania większej ilości kalorii, których nadmiar

przekształca się w tłuszcz

• spalania mniejszej ilości kalorii z powodu zwolnienia

tempa metabolizmu, z wiekiem zmienia się skład

ciała, kosztem tkanki mięśniowej zyskujemy więcej

tkanki tłuszczowej, tymczasem mięśnie spalają więcej

kalorii niż tłuszcz

• czynników genetycznych, jeśli rodzice, inni bliscy,

maja otyłość brzuszną to, to kobiety po menopauzie

także mogą czuć się zagrożone

W przypadku niedoboru wytwarzanych w
organizmie estrogenów dochodzi do rozwoju
otyłości brzusznej. Za niekorzystne zjawisko
uważa się również naprzemienne redukowanie i
zwiększenie masy ciała, które spotyka się dość
często wśród kobiet.
Udowodniono, że u kobiet w okresie
pomenopauzalnym już zwykły spacer w szybkim
tempie, najlepiej z ćwiczeniami oporowymi, które
wzmacniają mięśnie kręgosłupa , poprawiają
postawę ciała i odciążają zagrożone złamaniem
kręgi.

Brak aktywności fizycznej

Wiadomo, że brak aktywności fizycznej jest
czynnikiem rozwoju miażdżycy naczyń. Na
podstawie badania obejmującego dużą
grupę kobiet po 45 roku życia wykazano, że
nawet niewielki lub umiarkowany wysiłek
fizyczny pozwala istotnie zmniejszyć ryzyko
choroby niedokrwiennej serca (szybki
spacer zajmujący około 1 godziny
tygodniowo zmniejsza ryzyko o 15% ,
dłuższy zaś niż 1 godzina tygodniowo - o
50%).

Menopauza a zaburzenia

gospodarki lipidowej

U kobiet w wieku pomenopauzalnym obserwuje się

zwiększenie stężenia cholesterolu całkowitego i tri-

glicerydów oraz obniżenie stężenia cholesterolu HDL.

Estrogeny korzystnie modyfikują profil lipidowy,

obniżając stężenie cholesterolu całkowitego i jego

frakcji LDL, a podwyższając stężenie cholesterolu HDL.
Kolejnym istotnym czynnikiem predysponującym do

rozwoju miażdżycy jest lipoprotenina a – Lp(a). Jest to

zmodyfikowana cząsteczka LDL, połączona z

apoliproteinna a. Znaleźć ja można w płytce

miażdżycowej w miejscu gromadzenia komórek

zapalnych. Przypuszcza się, że jej obecność ma

związek z destabilizacją blaszki miażdżycowej. Gdy

stężenie Lp(a) jest podwyższone powyżej 30mg/dl,

wówczas względne ryzyko wystąpienia choroby

niedokrwiennej serca jest ponad dwukrotnie większe.

Homocysteina

Podwyższone stężenie homo-cysteiny w surowicy
krwi – jednego z aminokwasów występujących w
białkach – stanowi niezależny czynnik ryzyka
rozwoju miażdżycy tętnic wieńcowych, mózgowych i
obwodowych. Stężenie homo-cysteiny u kobiet jest
niższe niż u mężczyzn. Jednakże u kobiet po
menopauzie jest ono wyższe, niż u kobiet przed
menopauzą. Badania pokazały, że umiarkowanie
podwyższone stężenie homo-cysteiny zwiększa
ponad dwukrotnie ryzyko rozwoju chorób układu
sercowo – naczyniowego.

Układ krzepnięcia

W okresie pomenopauzalnym występuje także

upośledzenie mechanizmów rozpuszczania skrzeplin,

co jest wynikiem zaburzenia równowagi pomiędzy

czynnikami

biorącymi

udział

w

mechanizmie

krzepnięcia a czynnikami powodującymi upłynnienie

skrzepliny.

Stwierdzono,

że

wewnątrzustrojowa

zdolność upłynnienia złogów komórkowych jest

uzależniona

od

masy

ciała,

rozkładu

tkanki

tłuszczowej, stężenia tri-glicerydów i insuliny. Istnieje

również ścisła zależności pomiędzy zmniejszeniem

aktywności

fibrynolitycznej

a

podwyższonym

stężeniem

insuliny

i

odpornością

insulinową.

Stwierdzono, że insulina zwiększa syntezę niektórych

czynników

biorących

udział

w

mechanizmie

krzepnięcia. Stosowanie małych dawek estrogenów

naturalnych nie ma wpływu na układ krzepnięcia u

kobiet zdrowych. Może zaś zwiększyć ryzyko zmian

zakrzepowych u kobiet otyłych z żylakami podudzi.

Choroby niedokrwienne u

kobiet po menopauzie

Objawy choroby niedokrwiennej u kobiet są mniej

typowe niż u mężczyzn, choroba ta najczęściej u

kobiet charakteryzuje się nudnościami, uczuciem

osłabienia czy uczuciem zagrożenia. Objawy te są

często bagatelizowane przez kobiety, które zbyt

późno zgłaszają się do lekarza. Zarówno w

przypadku nawracających dolegliwości, jak i

dodatniego lub niediagnostycznego wyniku próby

wysiłkowej (niepozwalającego na jednoznaczną

diagnozę) wykonuje się badania inwazyjne –

koronografię, która pozwala na zobrazowanie

naczyń wieńcowych po podaniu do nich środka

kontrastowego przez odpowiednio wprowadzony

cewnik.

Postępowanie i

profilaktyczne leczenie:

Wszystkie

omówione

powyżej

elementy

przemawiają za koniecznością zwrócenia bacznej
uwagi na stan zdrowia kobiet w okresie
pomenopauzalnym, ponieważ czyha na nie wiele
zagrożeń, a szczególnie ze strony układu krążenia.
Ogromny nacisk należy położyć na profilaktykę.
• kobiety powinny zaprzestać palenie papierosów
• regularnie i umiarkowanie wykonywać ćwiczenia
fizyczne
• spożywać mniej tłuszczów nasyconych i zastąpić
je wielonienasyconymi
• ograniczyć sól w przypadku nadciśnienia
tętniczego
• regularnie kontrolować ciśnienie krwi

Osteoporoza

W okresie związanym z menopauza u co czwartej kobiety występuje

osteoporoza. Kość zdrowa ma beleczki skośne, podłużne i

poprzeczne, co jest bardzo ważne ponieważ, gdyby nie ten układ

beleczek kostnych, które biegną w różnych kierunkach to przy

podnoszeniu czegoś ciężkiemu, te kości by się nam łamały. Istotą

osteoporozy jest właśnie zniszczenie tej mikroarchitektury kości.

Tkanka kostna to jest tkanka bardzo dynamiczna i raz na 4 lata ta

cała część kości beleczkowa jest zupełnie odnowiona przez komórki,

które odtwarzają kości. U człowieka kość się składa z macierzy,

którą stanowi kolagen. Mineralizacja kolagenu, odkładanie na

włóknach białka kryształków hydroksyapatytu składających się

głównie z białka, ale również z magnezu i innych minerałów,

stanowi mechanizm odbudowy kości. I cześć białkowa to jest mniej

więcej 1/3 kości , a cześć mineralna to jest około 2/3 kości i musi

być jedna i musi być druga. A w okresie przekwitania tracimy

zdolność biosyntezy kolagenu, on ulega pewnym zmianom w

wyniku biologicznego starzenia organizmu. W związku z tym i ta

część białkowa jest mniejszej wartości biologicznej i ta część

mineralna

U człowieka zdrowego niszczenie tkanki kostnej przez

komórki kościogubne osteoklasty jest w równowadze z jej

odbudową przez komórki kościotwórcze osteoblasty. Czyli

równowaga między resorpcją zjadania kości, a jej

odbudową to jest podstawa zachowania zdrowych kości.

Ten proces zachodzi całe życie człowieka. Kość jest

rozpuszczana i odbudowywana. I jeśli jest to w

dynamicznej równowadze, ile kości te komórki zjedzą,

tyle drugie komórki te kości odbudują, to kość jest

zdrowa, a jak się to zaburzy i będzie więcej kości zjadanej

niż odbudowanej to może być problem. I tak się dzieje w

okresie przekwitania. Komórki kościotwórcze osteoblasty

reagują na poziom hormonów, na estrogeny. Jeśli spada

ilość estrogenów, to czynność komórek kościotwórczych

osteoblastów jest obniżona i przewagę maja komórki

kościogubne osteoblasty. Odkrycie w kościach receptorów

estrogenowych wskazuje, że jest to bardzo ważny organ

docelowy, na który działają te hormony.

Układ moczowo-płciowy a

menopauza

Podczas okresu rozrodczego pochwa jest narządem bardzo

elastycznym, wyścielona od wewnątrz pięćdziesięcioma –

sześćdziesięcioma warstwami nabłonka płaskiego. Kiedy

zaczyna się spadek poziomu estrogenów, zmniejsza się

liczba komórek tworzących błonę śluzowa pochwy . W

ciągu pięciu do dziesięciu lat proces ten doprowadza do

zredukowania liczby warstw komórek wyścielających

pochwę do 4-5. Wraz z zanikiem produkcji estrogenów

pochwa skraca się , zwęża, traci swoja elastyczność,

naturalna wilgotność. Nie pozostaje to bez znaczenia dla

całego układu moczowo – płciowego, który łatwo ulega

podrażnieniu, od łechtaczki do odbytu. cieńsza a tym

samym bardziej wrażliwszą śluzówka pochwy jest

narażona na ostre infekcje.

Podczas

menopauzy

łysieje

nabłonek

pokrywający od wewnątrz drogi moczowe i

słabnie napięcie mięśni wokół cewki moczowej.

Pęcherz moczowy położony jest tuz przed

pochwą i dlatego podczas stosunku możesz

odczuwać zwiększone parcie na mocz. Możesz

nawet nie być w stanie utrzymać moczu, kiedy

członek partnera naciska na przednią ścianę

pochwy, a więc pośrednio na pęcherz.

Nietrzymanie moczu pojawia się w różnych

okolicznościach, często np. podczas kichania. W

celu utrzymania prawidłowej siły mięśni cewki

moczowej i tym samym pozbycia się przykrej

dolegliwości jaka jest nietrzymanie moczu poleca

sie wykonywanie ćwiczeń Kegla.

Piersi

Starzejąc się piersi maja tendencję do zwisania, ponieważ z

wiekiem rozluźniają się mięśnie i więzadła podtrzymujące

tkankę tłuszczową. Gruczoły mleczne przerastają tkanka

tłuszczowa , kurczą się, co także zmienia kształt biustu, w

młodej piersi jest więcej włókna, niż tkanki tłuszczowej. Bez

względu jaki masz rozmiar biustu zauważasz z wiekiem, ze

zaczyna ona zwisać. Trzeba wtedy używać dobrze

dopasowanego biustonosza. W

okresie przekwitania

powinnaś bardzo dokładnie badać swój biust, czy nie

pojawiają się w nim jakieś nowe zmiany lub guzki.

Występowanie raka sutka ma tendencje wzrostowe

najwyraźniejsze w grupie kobiet po menopauzie.
Własnoręczne badania powinno się wykonać przynajmniej

raz

w

miesiącu,

najlepiej

podczas

krwawienia

miesiączkowego lub zaraz po nim. Jeżeli już nie

miesiączkujesz najlepiej wyznaczyć sobie jakiś termin.

Badanie przeprowadza się zawsze ręką przeciwna w

stosunku do piersi, należy zawsze badać obie piersi.

Tarczyca

Choroby gruczołu tarczycowego występują
od 5 – 8 razy częściej w populacji kobiet
niż mężczyzn. Dotyczą one zarówno
zaburzeń budowy, jak i czynności gruczołu
tarczowego. W okresie poprzedzającym
menopauzę

pojawiają

się

objawy

wypadowe, które mogą naśladować inne
choroby bądź zaburzenia czynnościowe,
np.

nerwicę,

zaburzenia

czynności

tarczycy.

Objawy wieku około menopauzalnego

można uszeregować od najczęstszych:

•

92% – rozdrażnienie

•

88% – znużenie

•

78% – depresja

•

71% – bóle głowy

•

68% – uderzenia krwi do głowy – fale gorąca

•

64% – zaburzenia pamięci

•

61% – przyrost masy ciała

•

51% – zaburzenia snu

•

48% – bóle kręgosłupa i stawów

•

46% – zlewne poty

•

44% – kołatania serca

•

42% – napady płaczu

•

37% – zaparcia

•

20% – bolesne oddawanie moczu

•

20% – zmniejszenie libido

Wiele z tych objawów jest typowych dla

nadczynności lub niedoczynności tarczycy.
Proces starzenia charakteryzuje stopniowy zanik

wielu narządów. Z upływem lat zmniejsza się

zarówno struktura, jak i czynność wydzielania

tarczycy.

Zmiany

tarczycy

polegają

na

zmniejszeniu

liczby

komórek

nabłonka

pęcherzykowego oraz zwiększeniu ilości tkanki

łącznej i nacieków z komórek zwanych limfocytami

. Wzrasta także częstość występowania zmian

guzowych

w

tarczycy,

wyczuwalnych

jako

nierówności

konsystencji

gruczołu

podczas

obmacywania palcami. W gruczole tarczycowym

wytwarzane są dwa hormony: tyrozyna i

trijodotryna. Hormony tarczycy oddziałują na

wszystkie komórki w organizmie, ale najbardziej

wrażliwy na ich działanie jest układ krążenia.

Wole nietoksyczne

Powiększenie gruczołu tarczowego przy zachowaniu

jego prawidłowej czynności wydzielniczej – zwane

również wolem prostym lub obojętnym, było

najczęstszą patologią gruczołu tarczowego w Polsce w

okresie, gdy powstawał niedobór jodu. kobiety,

będące obecnie w wieku około menopauzalnym, we

wcześniejszym

okresie

swojego

życia,

nie

otrzymywały właściwych ilości jodu, istniało więcej u

nich pewne prawdopodobieństwo uformowania się

wola. Profilaktyka wolowa nie zlikwiduje istniejącego

wola dużych rozmiarów, szczególne nierównomiernie

powiększonego, ze spora ilością tkanki łącznej, z

uformowanymi guzami. Może zapobiec dalszemu

powiększeniu się gruczołu tarczowego, lecz raczej nie

powoduje całkowitego wyeliminowania wola. Dlatego

dziś u kobiet w okresie około menopauzalnym wole

stwierdza się wcale nierzadko. Obecności wola

nietoksycznego zwykle nie towarzyszą żadne objawy

kliniczne. W przypadku wola ogromnych rozmiarów

mogą występować objawy ucisku na tchawicę.

Preparaty hormonów tarczycy w leczeniu wola

guzowatego nietoksycznego u kobiet w okresie około

menopauzalnym, a zwłaszcza u osób starszych

niezależnie od płci, należy stosować z dużą

ostrożnością,

ze

względu

na

możliwość

przekształcenia wola guzowego nietoksycznego w

wole toksyczne, czyli takie, w którego przebiegu

występuje nadczynność tarczycy. Z kolei nadczynność

tarczycy może prowadzić do obniżenia masy kostnej.

Wskazane do leczenia operacyjnego są: wole dużych

rozmiarów, zwłaszcza wole guzkowe i nieprawidłowe,

czy tez niepokojące badania cytologiczne.

Zapalenie tarczycy

U kobiet przed menopauza może wystąpić kilka rodzajów zapalenia

tarczycy.

• podostre zapalenie tarczycy – odmiennej etiologii wirusowej,

charakteryzuje się:
- znaczną bolesnością w przedniej okolicy szyi
- bólom towarzyszy uczucie dławienia i duszenia
- podwyższona ciepłotą ciała
- poczuciem poważnej choroby

• ostre zapalenie tarczycy – jest choroba bardzo ciężką i

niebezpieczną, towarzysza jej:
- bardzo bolesny guz w okolicy szyi i wysoka gorączka
Ta postać zapalenia tarczycy wymaga natychmiastowego

leczenia antybiotykami, a nierzadko interwencji chirurgicznej.

• przewlekłe zapalenie tarczycy - może wystąpić w każdym

wieku i prawie zawsze prowadzi do niedoczynności tarczycy.

Niedoczynność tarczycy na tle autoimmunologicznym jest

szczególnie częsta u osób starszych. Nierzadko również

występuje u osób w wieku przed menopauzalnym

Nadczynność tarczycy

Objawy:
•

kołatanie serca

•

zlewne poty

•

rozdrażnienie

•

kołatania serca

•

uderzenia krwi do głowy

•

zaburzenia snu

Powyższe objawy mogą przypominać objawy podobne do menopauzy.

Objawy z wiekiem stają się bardziej dyskretne i wtedy przebieg

nadczynności tarczycy może być skąpo objawowy. Najczęstsza maską

kliniczną tej choroby u ludzi starszych sa zaburzenia ze strony układu

krążenia, czyli zespół tarczycowo – sercowy. może się on objawiać wyłącznie

zaburzeniami rytmu serca. U kobiet w wieku okołomenopauzalnym i u ludzi

w wieku podeszłym nadczynność tarczycy jest mniejszym problemem niż

skąpo objawowej niedoczynności tarczycy. W przypadku skąpoobjawowej

nadczynności tarczycy stwierdza się obniżone stężenie TSH przy

prawidłowym stężeniu hormonów tarczycy. Objawy kliniczne tego stanu sa

trudne do zaobserwowania. Uważa się, że u kobiet w wieku

okołomenopauzalnym należy choć raz wykonywać oznaczenie stężenia TSH

w celu wykluczenia zaburzeń czynności gruczołu tarczowego, zwłaszcza

tych dających bardzo skąpe objawy.

Nowotwory tarczycy

Częstość nowotworów, w tym także nowotworów

tarczycy wzrasta wraz z wiekiem. Rak tarczycy

stanowi zaledwie 1% wszystkich nowotworów, lecz

ponad 90% nowotworów układu wydzielania

wewnętrznego.

Do

czynników

sprzyjających

powstawaniu nowotworom tarczycy zaliczamy:
•

niedobór jodu

•

naświetlanie okolicy szyi

•

predyspozycje genetyczne

Choroby tarczycy występują częściej u kobiet niz u

mężczyzn. W okresie menopauzalnym szczególnie

znaczenia nabierają zaburzenia czynności tarczycy,

które w związku ze zmianami hormonalnymi

typowymi dla tego czasu – mogą ulec nasileniu.

Menopauza a nowotwory

Nowotwory złośliwe stanowią grupę chorób typowa zwłaszcza dla

starzejących się ludzi. Kobiety w wieku około menopauzalnym tworzą

jedną z grup największego ryzyka chorób nowotworowych. Zalecenia

mające na celu zmniejszenie częstotliwość nowotworów:
•

wskaźnik masy ciała BMI powinien mieć wartość mniejszą niż

25kg/m2
•

zwiększenie masy ciała po 18 roku życia nie może przekraczać 5 kg

•

powinno się wykazywać umiarkowana aktywność fizyczną

codziennie lub intensywna raz w tygodniu
•

warzywa i owoce należy spożywać przynajmniej 5 razy dziennie

•

trzeba spożywać codziennie pokarmy zawierające węglowodany

złożone, co najmniej 400 g/dobę
•

należy ograniczyć spożycie alkoholu

•

czerwone mięsa nie powinno się spożywać więcej niż 80 g/ na dobę

•

należy ograniczyć spożycie tłuszczów

•

nie wolno spożywać więcej niż 2400 mg na dobę

Przestrzeganie powyższych zaleceń ma wpływ na zredukowanie liczby

zgonów z powodu chorób krążenia(22%), jak i całkowitej liczby zgonów

(o 29%).

Rak gruczołu piersiowego to najczęściej występujący u kobiet na
całym świecie i będący najczęstszą przyczyna ich zgonów nowotwór
złośliwy. Kolejnymi nowotworami złośliwymi które dotykają kobiety w
wieku około menopauzalnym są:
•

rak szyjki macicy

•

rak okrężnicy

•

rak odbytnicy

•

rak płuc

•

rak żołądka

•

jak jajników

•

rak macicy

•

rak wątroby

•

nowotwory jamy ustnej

•

rak przełyku

•

chłonniaki

•

białaczki

•

rak gruczołu piersiowego

•

rak szyjki macicy

•

rak trzonu macicy

Zaburzenia psychiczne związane z

okresem przekwitania u kobiet

W okresie około menopauzalnym pojawia się wiele

potencjalnie niekorzystnych zjawisk psychologicznych oraz

biologicznych. Towarzyszom im zmiany życiowe. Termin

zaburzenie psychiczne należy rozumieć szeroko. Obejmuje

on:
•

objawy

typu

nerwicowego

(zaburzenia

snu,

rozdrażnienie, chwiejność

emocjonalna, lęki)

•

depresje

•

zaburzenia adaptacyjne

•

klasyczne choroby psychiczne

Wiadomo, że choroby psychiczne u kobiet w wieku około

menopauzalnym występują dużo rzadziej od pozostałych.
W

śród

niekorzystnych

czynników

okresu

około

menopauzalnego można wymienić takie zjawiska ja, inne niż

dotąd myślenie o sobie: czy nadal jestem kobietą, czy mogę

być jeszcze atrakcyjna, , czy jestem komuś potrzebna.

W okresie około menopauzalnym najczęściej występującymi
zaburzeniami czynnościowymi różnego rodzaju są różnego rodzaju
stany typu nerwicowego – wśród nich zaburzenia lękowe oraz
zaburzenia nastroju, które zazwyczaj nie osiągają poziomu
pełnoobjawowej depresji. Podstawowa metoda ich leczenia jest
psychoterapia. Niekorzystne uwarunkowania psychologiczne i
biologiczne okresu około menopauzalnego są prawdopodobnie
dobrze rozumiane przez większość lekarzy. niestety duża część z
nich ma również zakodowany w głowach wspomniany model matki
Polki, co powoduje,, że dobre zrozumienie bywa przyczyna
zaniechania pomocy.
Kobiety w wieku około menopauzalnym mają wiele problemów
natury psychologicznej. W tym czasie zachodzą zmiany w obrazie
ciała, ustaje zdolność do reprodukcji, pojawiają się dolegliwości,
wynikające z niedoborów hormonalnych. Wraz z menopauza proces
starzenia staje się gwałtowniejszy. Dla kobiety stanowi on silniejszy
uraz psychiczny niż dla mężczyzn. Jednym z przykładów strat
psychologicznych okresu około menopauzalnego w Polsce jest
występowanie klinicznych objawów depresji związanych z
zakończeniem procesu wychowywania dzieci i ich odejściem z
domu.

Najczęstsze zaburzenia

psychiczne:

•

lekkie – na ogół nie wymagają interwencji lekarza ani

psychiatry

• zaburzenie czynnościowe (nerwowe) – najczęściej średnio lub

lekko wyrażone, pozostające w związku z uwarunkowaniami

psychologicznymi i psychospołecznymi – głównie zaburzenia

lękowe, zaburzenia depresyjne, zaburzenia lękowe mieszane.

Ich objawy nakładają się na fizjologiczne skutki zmian

hormonalnych. Wskazany jest kontakt z psychiatrą i prawie

zawsze z psychologiem

• zaburzenia o różnym natężeniu, często głębszym niż w

przypadku zaburzeń wcześniej wymienionych – głównie

depresje, rzadziej inne choroby psychiczne. Przyczyny są

złożone, kapitalne znaczenie wśród nich ma wspomniane

wcześniej podłoże biologiczne. Kontakt z lekarzem psychiatra

jest konieczny.

Zaburzenia czynności nerwicowe

Kobiety, u których występuje lęk lub lęk z
objawami

depresyjnymi,

zazwyczaj

już

wcześniej,

nierzadko

od

dzieciństwa,

przejawiały skłonność do nadmiernego
reagowania emocjonalnego. Zdarzenia z
okresu

około

menopauzalnego

mogą

prowokować wystąpienie u nich nowych
przypadłości lub nasilić nawrót starych.
Zaburzenia typu nerwicowego miewają obraz
różnorodny, często naśladujący choroby
somatyczne.

W śród psychicznych anomalii czynnościowych okresu

przekwitania zaburzenia lękowe są najczęstsze.

1. Zespół lęku napadowego (napady paniki) – charakteryzuje się

on niespodziewanymi napadami silnego lęku, z nagłym

początkiem, bez czynnika wyzwalającego. Napadom paniki może

towarzyszyć obawa przed przebywaniem na otwartej przestrzeni,

samej poza domem, w tłumie, autobusie, pociągu.

2. Agorafobia (lęk przestrzeni) - bez lęku napadowego.

Zaburzeniu temu najczęściej towarzyszy lęk napadowy,

przykładem może być lęk przed wyjściem z domu po ataku serca.

3. Zespół lęku uogólnionego- lęk przewlekły, uogólniony

trwający trwający przynajmniej przez 1 miesiąc przez większą

część dnia. Może to być obawa dotycząca okoliczności życiowych,

np. że coś się stanie.

4. Zespół fobii- cechuje się obawą przed przedmiotem lub

sytuacją, ale tez koniecznością ich unikania. Wyróżnia się fobię

społeczną (np. unikanie wystąpień publicznych) i fobię prostą

(obawa przed określonymi obiektami) np. zwierzętami lub

wysokościami.

5. Zespół natręctw-to powtarzające się niechciane,

natrętne myśli lub zachowania . Jako samodzielna

choroba dość rzadki w okresie przed i po i około

menopauzalnym. Poszczególne elementy tego zespołu

często towarzyszom depresjom menopauzalnym.

6. Zaburzenia lękowe -występujące po zadziałaniu

stresorów. Stresorem może być np. śmierć bliskiej

osoby, czy proces sądowy. Zaburzenia te mają postać

ostra lub przewlekłą. W tym ostatnim przypadku stan

psychiczny cechują przewlekły lęk i drażliwość. Marzenia

senne oraz myśli na jawie nawiązują w lękowy sposób

do przeżytego urazu psychicznego

7. Wtórne

zaburzenia

lękowe

-spowodowane

niepsychiatrycznymi medycznymi uwarunkowaniami. To

lęk w różnych postaciach wywołanych przyjmowaniem

substancji chemicznych lub chorobami somatycznymi

Zaburzenia lękowe nie są jednolitą grupą
chorób, metody terapii są więc różnorodne .
W większości stanów, w których występuje
lęk, niezbędnym składnikiem leczenia
powinna być psychoterapia. Najczęściej
psychoterapię łączy się z farmakologią.
niestety stosowanie, długotrwałe niektórych
leków może prowadzić do uzależnienia.
Dotyczy to przede wszystkim większości
preparatów uspokajających

.

Zburzenia depresyjne

Zaburzenia depresyjne to grupa schorzeń, których

dominującym objawem jest obniżony nastrój połączony ze

spadkiem aktywności . O prawdziwej depresji mów się

wówczas, gdy obniżony nastrój, apatia, zniechęcenie i inne

towarzyszące objawy tej chorobie objawy dominują w

obrazie klinicznym w sposób stały – codziennie przez

dłuższy czas. W depresji rozumianej jako stan psychiczny

nie zmienia się z godziny na godzinę czy z dnia na dzień.

Objawy trwają długo nierzadko kilka miesięcy, lub nawet

lat. W Polsce kobiety z pełnoobjawowa depresją okresu

około menopauzalnego w większości wypadków upatrują

podstawowych przyczyn swojego złego samopoczucia w

niekorzystnych

wydarzeniach

życiowych

oraz

w

schorzeniach towarzyszących. Uważają one depresję za

zjawisko wtórne wobec wymienionych czynników, a samych

objawów ze sfery psychicznej zazwyczaj się wstydzą .

Prowadzi to do niekorzystnych następstw w postaci

unikania wizyty u psychiatry lub też niewłaściwej diagnozy.

Objawy depresji:

•

obniżony nastrój

•

utrata zainteresowania

•

zmniejszona aktywność

•

bezradność

•

nieracjonalne poczucie winy z nieprawdziwą, negatywna

oceną siebie

i dotychczasowego dorobku życia

•

zaburzenia snu

•

zaburzenia apetytu

•

nieokreślony lęk

•

niepokój

•

spowolnienie funkcji psychicznych

•

duże trudności w mobilizacji energii do rutynowych zajęć

•

spadek libido

Większość depresji okresu około menopauzalnego ma przebieg

łagodny lub umiarkowany Przebieg ciężki dotyczy tylko kilku

procent chorujących, trzeba jednak o nim pamiętać, bo sprzyja

on zachowaniom samobójczym. mimo iż kobiety chorują około

trzykrotnie częściej od mężczyzn, wskaźnik samobójstw w śród

całej populacji kobiet w Polsce jest niski. Rośnie on jednak z

wiekiem.

Najważniejsze informacje i

zalecenia dotyczące okresu

okołomenopauzalnego

1.

Uderzenia gorąca, zaburzenia snu, nocne poty, na które cierpi 40% kobiet po 40 roku życia i
80% kobiet w okresie okołomenopauzalnym, najlepiej eliminować prowadząc regularny tryb
życia, eliminować używki, wietrzyć pomieszczenia przed snem, łagodzić zdenerwowania,
pomóc wprowadzić się w lepszy nastrój.

2.

Niereguuarne miesiączki, częste zmiany nastroju, zaburzenia w układzie moczowo-płciowym,
w tym nietrzymanie moczu – zwłaszcza wysiłkowe, zmiana wyglądu skóry i siwizna wynikają
ze zmian hormonalnych w organizmie kobiety . Warto pamięta, że istnieje hormonalna
terapia, która pomaga przejść w okres pomenopauzalny

3.

Należy pamiętać, że największe czynniki ryzyka rozwoju miażdżycy to zaburzenia lipidowe ,
nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, palenie tytoniu, otyłość, brak aktywności fizycznej. Dlatego
zaleca siei wykonywanie regularnych badań diagnostycznych oraz regularne wizyty u lekarza

4. Wszystkie poradniki i periodyki na temat zdrowia i urody apelują do kobiet o dbałość o

właściwe

uwapniane kości. Od tego zależy podatność na złamania kostne, od tego

uzależnione jest m.in.

występowanie osteoporozy lub uchronienie się przed ta chorobą.

Ćwiczenia fizyczne, odpowiednia

ilość ruchu sprawiają, że kości stają się grubsze i

odporniejsze na złamania . Dlatego warto

wygospodarować

czas na codzienna dawką

aktywności fizycznej, która nie tylko uchroni

przed zrzeszotnieniem kości.

5.

Kobiety w wieku okołomenopauzalnym sa szczególnie narażone na zaburzenia

czynności tarczycy. Choroby tego gruczołu występują 5-8 razy częściej niż u

mężczyzn, a przed menopauzą ich ryzyko ich występowania jeszcze się zwiększa.

Jest to związane ze zmianami hormonalnymi w zakresie jajników, tj. wygasaniem

ich czynności. Zdaniem lekarzy każda kobieta powinna w tym czasie powinna

mieć wykonane badania diagnostyczne oceniające czynność tarczycy, ponieważ

często objawy zaburzeń okołomenopauzalnych mogą byc mylone z niektórymi z

objawami niektórych zaburzeń czynności gruczołu tarczowego.

6.

Okres okołomenopauzalny niesie też zagrożenie zachorowaniem na typowe

nowotwory występujące u kobiet. Jest to związane ze stylem życia. Odpowiednia

dieta, aktywność fizyczna, unikanie alkoholu, palenia papierosów oraz

utrzymywanie odpowiedniej masy ciała przyczyniają się do obniżenia czystości

występowania chorób nowotworowych . Ważnym elementem profilaktyki, a także

zachowania atrakcyjności jest dbałość o regularne badania piersi. Wykonywanie

mamografii i cotygodniowe samobadanie piersi to podstawa sukces i przejaw

właściwego podejścia do profilaktyki. Należy pamiętać, że nawet rak jest

wyleczalny, pod warunkiem, że zostanie wcześniej wykryty

7.

W okresie przekwitania zmienia się nastawienie kobiety do swojej kobiecości . Dla

wielu kobiet okres menopauzy przypada w czasie najwyższej aktywności

zawodowej. Dbałość o zdrowy styl życia i wykonywanie profilaktycznych badań

są podstawą zachowania zdrowia. Kobieta w omawianym okresie życia moze czuc

się lepiej, a tym samym – wyglądać atrakcyjnie niz niejedna 30-latka. Wymaga to

jednak trochę wysiłku i pracy, ale na pewno się opłaca

8.

W okresie menopauzy bardzo istotny jest sposób odżywiania się. Nieprawidłowa

dieta powoduje otyłość, a co za tym idzie zwiększone ryzyko zachorowalności na

nadciśnienie tętnicze oraz choroby nowotworowe, niszczenie kości, czyli

problemy z osteoporozą.

Dla dobrego samopoczucia
najważniejsze jest uświadomienie
sobie przez kobietę, że menopauza to
okres przejściowych, biologicznych
przemian w organizmie, po których
następuje uspokojenie i wyciszenie.
W tedy z powodzeniem i bez obaw
można zacząć nowy, gównie ciekawy
etap życia.

Hormonalne terapia zastępcza a

ryzyko nowotworów złośliwych

Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej w celu

wyeliminowania przykrych objawów związanych z

okresem około menopauzalnym stało się w okresie

ostatnich kilkunastu lat bardzo częste. wyniki

przeprowadzonych badań wykazują na istnienie

określonego ryzyka rozmaitych chorób, w tym

także nowotworowych, związanego ze stosowaniem

hormonalnej terapii zastępczej. Istnieją różne formy

terapii zastępczej. Najczęściej stosuje się złożoną

terapię estrogenowo – progesteronową, oznaczaną

skrótem HTZ. Stosowanie HTZ wpływa na częstość

niektórych nowotworów. Stosowanie HTZ wiąże się

z

umiarkowanym

podwyższonym

ryzykiem

wystąpienia raka sutka. Im dłużej stosuje się HTZ,

tym ryzyko choroby wzrasta

.

Druga formę terapii hormonalnej, polegającej na stosowaniu
wyłącznie estrogenów (ETZ), zaleca się kobietom po uprzednio
wykonanej histerektomii (po wycięciu macicy). Wiadomo, że ryzyko
raka trzonu macicy wzrasta podczas stosowania ETZ. Stąd zaleca się
ja jedynie kobietom, po uprzednio wykonanej histerektomii, nie wolno
ja stosować w żadnym wypadku u kobiet z zachowaną macicą. Należy
dodać, ze ryzyko raka trzonu macicy u kobiet z zachowana macica
utrzymuje się nawet przez 15 lat od zaprzestania stosowania ETZ.
Dlatego wystąpienie jakichkolwiek krwawień z dróg rodnych u kobiet
stosujących w przeszłości te terapię jest bezwzględnym wskazaniem
do przeprowadzenia wszechstronnych badań w kierunku raka trzonu
macicy. Jeśli chodzi o stosowanie złożonej terapii estrogenowo-
progestagenowej i ryzyko raka trzonu macicy, uzyskani wyniki
rozbieżne – część z nich wskazuje na obniżone, a część na
podwyższone ryzyko tego raka. Warto wiedzieć, ze według różnych
badań epidemiologicznych – stosowanie ETZ jest związane z istotnym
obniżeniem występowania raka okrężnicy i odbytnicy. Ponieważ HTZ
wiąże się z pewnym ryzykiem występowania nowotworów złośliwych,
z podwyższonym ryzykiem chorób układu krążenia, terapia ta nie
może być wdrażana rutynowo u każdej kobiety w okresie około
menopauzalnym, nie zalecana do stosowania przez zbyt długi czas.

Terapia hormonalna:

1.

Terapię hormonalną u kobiet w wieku menopauzalnym należy stosować

wtedy, kiedy istnieją do niej jednoznaczne wskazania, głównie w celu
poprawy jakości życia na drodze zniesienia/złagodzenia objawów
wypadowych. W tym kontekście nie ma skutecznej alternatywy dla
leczenia estrogenem lub kombinacją estrogenu z progestagenem.

2. Rezultaty najnowszych badań sugerują, że zastosowanie HT, szczególnie

drogą przezskórną, u kobiet w okresie okołomenopauzalnym lub
wczesnym pomenopauzalnym nie podnosi ryzyka wystąpienia u nich
chorób układu sercowo-naczyniowego, a może działać kardioprotekcyjnie.

3. Terapię hormonalną należy rozpoczynać wcześnie, gdy tylko pojawią się

objawy menopauzalne i nie przekraczać niezbędnego dla danej pacjentki
czasu leczenia.

4. Estrogen należy stosować w najniższej skutecznej dawce. W systemowej

terapii hormonalnej zaleca się stosowanie preparatów zawierających 17
b-estradiol, a u kobiet z zachowaną macicą także odpowiednio dobrany
progestagen.

Wszystkie badania jakie należy zrobić w celu

wykluczenia jakiegokolwiek ryzyka związanego z

terapią hormonalną:

•

cytologia

•

USG

•

badanie ginekologiczne

•

ocena profilu lipidowego

•

ocena wątroby, układu krzepnięcia

•

mammografia,

To są podstawowe badania i jeśli coś nie jest wykonane

można przeoczyć tendencje do zakrzepicy, uszkodzona

wątrobę, jakąś hiperlipidemię, rozrost endometrium. Jeśli

kobieta ma rozrośnięte endometrium a lekarz o tym nie

wie to jeśli zaaplikuje jej terapię to może spotęgować ten

problem.
Jeśli te wszystkie badania są prawidłowe, to można

bezpiecznie podawać kobietom, które są zdrowe. I to nie

za długo do 5 lat.

Bezwzględne przeciwwskazania

do terapii zastępczej

hormonalnej

:

• niezdiagnozowane krwawienia z dróg
rodnych
• rak piersi
• rak trzonu macicy
• choroba zatorowo-zakrzepowa
• udar mózgu
• ciężkie choroby wątroby
• zawał serca

Przeciwwskazania względne:

•

łagodne choroby piersi

• mięśniaki
• kamica pęcherzyka żółciowego
• przewlekłe zapalenie wątroby
• hiperlipidemia
• żylaki
• nadciśnienie
• otyłość
• nałogowe palenie papierosów

ANDROPAUZA

Definicja

Niestety, nie ma optymalnej definicji. W ujęciu

biopsychospołecznym - „okres w życiu

mężczyzny (najczęściej po 50 r.ż.),

zapowiadający zbliżające się wejście w okres

starości z początkiem wystąpienia szeregu

dolegliwości w różnych sferach funkcjonowania

jednostki, zarówno somatycznej,

psychologicznej jak i seksualnej o podłożu

wielonarządowych zmian w organizmie, w tym

zmian hormonalnych, wywołanych starzeniem

się”

Inne stosowane określenia

• PADAM – partial androgen deficiency

of the aging male,

• ADAM – androgen decline in aging

male, andropenia, wiropauza,

• kryzys wieku średniego,
• męskie klimakterium itp.

Historia problematyki

Problemy starzejących się mężczyzn pozostawały

długo na "marginesie" medycyny. W 1999 roku,

ogłoszonym przez ONZ Międzynarodowym Rokiem

Seniora, w Genewie powołano Międzynarodowe

Towarzystwo do Studiów nad Starzeniem się

Mężczyzn (International Society for the Study of the

Aging Male - ISSAM). Towarzystwo postawiło sobie za

cel, doskonalenie metod diagnostyki zmian

związanych z procesem starzenia się mężczyzn, oraz

opracowanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Towarzystwo organizuje międzynarodowe zjazdy co

dwa lata .

Różnice pomiędzy

menopauzą i andropauzą

• U kobiet występuje całkowite wygaśnięcie funkcji

jajników;

• U mężczyzn nie dochodzi do ustania czynności

rozrodczych i czynności hormonalnej jąder

• U mężczyzn nie dochodzi do gwałtownych i

nieodwracalnych zmian funkcji k. Leydiga

• U kobiet menopauza charakteryzuje się gwałtownością

objawów, radykalnym spadkiem poziomu hormonów

płciowych i całkowitym zanikiem zdolności

prokreacyjnych. U mężczyzn andropauza cechuje się

podstępnym początkiem i powolnym przebiegiem.

Zespół andropauzy

charakteryzuje się wg

Moralesa:

1) łatwo rozpoznawalnymi cechami zmniejszonych

potrzeb seksualnych i jakości erekcji, szczególnie

nocnych i porannych,

2) zmianami nastroju, powiązanymi z obniżeniem

aktywności intelektualnej, orientacji przestrzennej,

łatwym męczeniem się, depresją, atakami złości,

3) zmniejszeniem beztłuszczowej masy ciała, z

jednoczesnym obniżeniem masy mięśniowej i

spadkiem siły,

4) obniżeniem owłosienia ciała i zmianami

skórnymi,

5) obniżeniem gęstości mineralnej kości,

prowadzącym do osteopenii i

osteoporozy,

6) przyrostem otłuszczenia,

7) spadkiem hematopoezy.

Kwestionariusz Morleya

1) czy obserwuje pan spadek popędu

płciowego?

2) czy odczuwa pan brak energii?

3) czy obserwuje pan spadek siły

mięśniowej lub

obniżenie odporności na

wysiłek fizyczny?

4) czy odnotował pan spadek zadowolenia z

życia?

5) czy obniżył się panu wzrost?

6) czy jest pan smutny i/lub w złym
humorze?
7) czy wzwody członka są słabsze?
8) czy zauważył pan ostatnio obniżenie
aktywności ruchowej?
9) czy chce się panu spać po obfitym
posiłku (obiedzie)?
10) czy miał pan ostatnio trudności w
wykonywaniu pracy zawodowej?

Odpowiedź tak na pytania 1., 7. lub trzy
inne pozwala podejrzewać zespół
andropauzy.

Objawy ze sfery psychiki

Objawy ze sfery psychiki

•nerwowość (nadmierne napięcie wewnętrzne,

niemożność pełnego zrelaksowania się),
•niepokój a nawet lęk lub okresy paniki,
•drażliwość,
• nastrój depresyjny (zniechęcenie, smutek,

częsta zmienność nastroju, poczucie bezsensu

życia i wyczerpania energii życiowej),
•pogorszenie pamięci i zdolności do

koncentracji,
•dokuczliwą świadomość, że najlepszy okres

życia już minął.

• objawy subdepresji,
• pojawienie się zazdrości, podejrzliwości,

lęku przed młodszymi i zdolnymi,

wybuchowości,

• trudności w podejmowaniu decyzji,
• objawów hipochondryczne
• nadmierna aktywność zawodowa
• zaburzenia pamięci
• zmniejszenie ogólnej witalności i sprawności

zawodowej

Objawy somato-

wegetatywne

Objawy somato-

wegetatywne

•bóle stawów i mięśni,
•nadmierne pocenie się (pocenie się przy
niewielkim nawet wysiłku fizycznym),
•uderzenia gorąca,
•zlewne poty,
•kłopoty z zasypianiem,
•budzenie się w środku nocy lub przedwczesne
z poczuciem zmęczenia i niewyspania,
•zwiększona potrzeba snu w ciągu dnia,

• długotrwałe poczucie zmęczenia i senności,
• zmniejszenie siły i masy mięśniowej,
• pogorszenie ogólnego samopoczucia,
• redukcja masy kostnej,
• wzrost ilości tkanki tłuszczowej wisceralnej,
• zmniejszenie ogólnej energii życiowej,
• nadciśnienie tętnicze,
• osteopenia i osteoporoza,
• cukrzyca,
• częstoskurcze nadkomorowe,
• zwroty i bóle głowy czy gonad (dysfunkcja m. dźwigacza

jąder).

Objawy ze sfery życia

seksualnego

Objawy ze sfery życia

seksualnego

•redukcja potencji,
•zmniejszenie częstości porannych erekcji i
libido,
•zmniejszenie aktywności seksualnej,
•rozrzedzenie zarostu na twarzy,
•zmiany andrologiczne w zakresie
zewnętrznych narządów płciowych.
•Życie seksualne może stać się prawdziwym
brzemieniem i zwykle bywa pierwszym
problemem pary małżeńskiej..

Wzrost sekrecji

endokrynnej

hormon luteotropowy – LH (ale

jest on wyraźnie mniejszy i jakby
nieadekwatny do obniżonego
poziomu testosteronu – z tego
powodu często niedostrzegalny w
rutynowych badaniach
hormonalnych.)

folikulotropowy – FSH

Spadek sekrecji

endokrynnej

 testosteron – T (przyjmuje się, iż poziom

testosteronu całkowitego obniża się z wiekiem 1% na

rok.),
 dehydroepiandrosteron – DHEA i DHEa-S

(średnio obniżenie DHEA i DHEA-S zmniejsza się z

wiekiem odpowiednio o 3,1% i 2,2% na rok)
melatonina – M,
 hormon wzrostu – SH,
insulinopodobny czynnik wzrostu – IGF-1
tyreotropina – TSH i
insulina

Zmiany hormonalne a

andropauza

Ponieważ w procesie starzenia się dochodzi

do redukcji stężeń różnych hormonów,

które często mają podobny wpływ na

organizm, praktycznie nie można z całą

pewnością stwierdzić, które objawy zespołu

andropauzalnego wiążą się z redukcją

określonego hormonu. Wszystkie te zmiany

hormonalne znajdują odzwierciedlenie w

stanie klinicznym starzejących się

mężczyzn

Diagnostyka kliniczna  i

laboratoryjna

• Stan psychiczny (libido, aktywność

zawodowa)

• Stan przedmiotowy (masa ciała

rozmieszczenie tkanki tłuszczowej i

osłabienie siły mięśniowej)

• Badania lab. ogólne
• Stężenia hormonów (LH, FSH,

testosteron, estradiol, PRL, DHEAS,

SHBG-Sex Hormone Binding Globulin,

wskaźnik andropauzy T/LH –norma 1-7)

• Za wartość prawidłową testosteronu przyjmuje

się stężenie przekraczające 11nmol/l

• Kryterium rozpoznania hipogonadyzmu jest

stężenie poniżej 7 nmol/l, przy wartościach 7-
11nmol/l konieczna jest dalsza obserwacja.
Interpretując obniżony poziom hormonu należy
pamiętać o stanach, którym towarzyszy
spadek stężenia testosteronu np. nowotwory
złośliwe, przewlekła niewydolność nerek,
terapia glukokortykoidami lub opioidami.

• Poziom PSA (normy od 0,5-4,0 ng/ml),
• badanie urologiczne (USG jąder gruczołu

krokowegoi badanie per rectum) 

Badania hormonalne, jak

i gdzie je wykonać?

Badania hormonalne (jak każde badania

laboratoryjne) można bez skierowania od lekarza

wykonać w niepublicznym laboratorium

medycznym. Badania takie możne również zlecić

lekarz-androlog i wtedy są one finansowane przez

NFZ.

Ważne żeby pamiętać o konieczności przyjścia do

Punktu Pobrań na czczo, tzn. nie jedząc 8-10 godzin

wcześniej oraz powstrzymując się od przyjmowania

napojów innych niż woda gorzka herbata. Badania

najlepiej wykonać w godzinach rannych, a badanie

testosteronu koniecznie w godzinach 7-9 rano(!).

Leczenie andropauzy

• Dieta bogata w makro-i mikro-elementy (CYNK),

witaminy z ograniczeniem alkoholu i papierosów

• Codzienna aktywność fizyczna, relaks;
• Unikanie przegrzewania jąder (gorące kąpiele,

ciasne spodnie i bielizna, siedzący tryb życia)

• Zmiana rytmu aktywności seksualnej z

wieczornej na poranną (wyższy ranny poziom
testosteronu)

• Leczenie farmakologiczne
• Leczenie chirurgiczne

Terapia testosteronem

Ma na celu wyrównanie braków w stężeniu tego

hormonu. Nie jest to terapia odmładzająca, ale

terapia mająca mężczyźnie przywrócić jego

normalny stan, a jednocześnie przywrócić funkcje

seksualne.

Wydaje się, że tego typu terapia może także

zapobiegać rozwojowi cukrzycy i choroby wieńcowej.

Należy pamiętać, że to leczenie wymaga szczególnego

monitorowania stanu zdrowia. Dotyczy to szczególnie

oceny stanu gruczołu krokowego, układu

krwiotwórczego, gospodarki lipidowej i hormonalnej. Nie

mniej istotne są badania układu kostnego. Mężczyzna w

wieku dojrzałym poddany takiej terapii może dalej

prawidłowo funkcjonować i korzystać w pełni z życia.