Menopauza i andropauza


Izabela Kurkiewicz
Sylwia Kwapisz
Dorota Kusiak

Menopauza

O zakończenia okresu płodności kobiet wspominał już grecki filozof Arystoteles. W późniejszych wiekach czas zmian w kobiecej fizjologii polegający na ustaniu miesiączkowania łączono z eliminacją obciążeń fizycznych i psychicznych, przynoszący równowagę, spokój i oszczędności energetyczne, albo też opisywano jako okres wystąpienia nowych chorób lub zaostrzenia istniejących dolegliwości.

Sposób postrzegania menopauzy jest ściśle uzależniony od wpływów kulturowych. W kręgu kultury zachodniej jest upowszechniony i utrwalony patologiczny obraz menopauzy jako objawu starzenia i utraty atrakcyjności. Podczas gdy w krajach gdzie ludzie w starszym wieku zajmują wysoką pozycję społeczną, a wyjście z reprodukcyjnej fazy życia uwalnia kobietę od wielu ograniczeń, menopauza jest traktowana zdecydowanie pozytywniej i częściej odbierana przez kobiety jako wydarzenie korzystne.

Ewolucyjne znaczenie występowania menopauzy wyjaśnia hipoteza niedojrzałości i toku życia oraz hipoteza babki. Hipoteza niedojrzałości i toku życia zakłada, że zakończenie okresu płodności sprzyjało poświęceniu większej ilości czasu i energii na opiekę nad posiadanym już potomstwem. Z kolei według hipotezy babki zaprzestanie rodzenia dzieci zwiększa pośrednio sukces reprodukcyjny, gdyż pozwala na zainwestowanie swoich zasobów w pomoc innym matkom (córkom, krewnym) opiekującym się dziećmi.

Z biologicznego punktu znaczenia menopauza może mieć znaczenie adaptacyjne - sprzyjające zachowaniu zasobów i podtrzymaniu dobrego funkcjonowania organizmu w okresie starzenia się.

18 października obchodzony jest Światowy Dzień Menopauzy i Andropauzy, stworzony przez Światową Organizację Zdrowia, w celu zwrócenia uwagi na kwestie zdrowotne związane z okresem poprzedzającym i zapowiadającym starzenie się.

Definicja

Menopauza jest to ostatnia miesiączka w życiu kobiety. Do ustania miesiączkowania dochodzi wskutek obniżenia się stężenia estrogenów i niewydolności jajników, w których pozostaje zaledwie kilka tysięcy pęcherzyków pierwotnych, niezdolnych do stymulacji cyklicznej aktywności.

Potocznie menopauzą nie określa się jednego dnia, lecz kilkuletni okres przed i po jej rozpoczęciu, tzw. "lata przejściowe" - klimakterium.

Okres klimakterium można podzielić na kilka podokresów:

Wiek wystąpienia menopauzy

Wiek, w którym kobieta doświadcza menopauzy ma istotne znaczenie dla jej zdrowia. Wraz ze wzrostem średniej długości życia proporcjonalnie wydłuża się u kobiet okres życia po menopauzie.

Menopauza w młodszym wieku oznacza wcześniejsze starzenie się, jest równocześnie czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, udaru i osteoporozy. Menopauza w starszym wieku natomiast zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia raka piersi i endometrium macicy.

Menopauza naturalna występuje u kobiet w Polsce w wieku od 45 do 56 lat, średnio w 51 roku życia. Przeciętny wiek menopauzy naturalnej u polskich kobiet jest taki sam, jak u kobiet z innych krajów Europy, Australii i USA. W porównaniu z kobietami z krajów Afryki i Azji (poza Japonią) kobiety w Polsce przechodzą menopauzę w starszym wieku.

Objawy i skutki menopauzy

W czasie klimakterium i pierwszych lat po menopauzie może pojawić się szerokie spektrum objawów od zmian o minimalnym nasileniu do dużych zmian, które dramatycznie wpływają na jakość życia. Nie wszystkie bezpośrednio zależą od niedoboru estrogenów, a indywidualna reakcja na te zmiany pozostaje pod wpływem wielu czynników.

Zmiany w narządzie rodnym

Niedobór hormonów sprawia, że w narządach rodnych następują zmiany zanikowe. Trzon macicy staje się mniejszy, jajowody cieńsze. Pochwa ulega skróceniu, traci elastyczność, jest bardziej wrażliwa na urazy mechaniczne i pojawia się uczucie suchości w wyniku zmniejszonego wydzielania śluzu. Zmiany te mogą być przyczyną trudności we współżyciu, menopauza jednak nie zaburza bezpośrednio wrodzonej seksualności.

Wzrost pH pochwy i towarzyszący mu zanik fizjologicznej flory bakteryjnej zwiększa podatność na infekcje.

Problemy urologiczne

Utrata elastyczności więzadeł macicy, niekorzystne zmiany w cewce moczowej i ścianie pęcherza moczowego powodują obniżenie i wypadanie narządu rodnego oraz nietrzymanie moczu. Szacuje się, że ok. 30-40% kobiet po menopauzie ma problemy z kontrolą mikcji, a częstość ich występowania zwiększa się wraz z wiekiem.

Atrofia śluzówki cewki moczowej prowadzi do poszerzenia jej światła, powodując:

Objawy naczynioruchowe

Uderzenia gorąca i poty to w zachodniej Europie najbardziej typowe i powszechne objawy, występujące u 60-75% kobiet przechodzących menopauzę. Choć dokładny mechanizm powstawania uderzeń gorąca jest nieznany, powszechnie uważa się, że częściowo zależy on od zaburzeń ośrodka termoregulacji.

Uderzenia gorąca są częstsze i bardziej nasilone u kobiet, u których doszło do nagłego niedoboru estrogenów (np. w wyniku operacyjnego usunięcia jajników), niż u kobiet, u których następuje stopniowe upośledzenie czynności jajników. Ponadto uderzenia gorąca są najczęściej pierwszym objawem klimakterium i zwykle ustępują w późniejszych latach.

Układ krążenia

Niedobór estrogenów wywołuje także zaburzenia w gospodarce lipidowej. Zwiększa się produkcja cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL, co prowadzi do rozwoju miażdżycy. Po menopauzie wzrasta ryzyko nadciśnienia tętniczego i jego powikłań: udarów mózgu, choroby niedokrwiennej serca, przerostu lewej komory serca, niewydolności serca .

Cukrzyca

Typowa u kobiet w średnim wieku otyłość brzuszna przyczynia się do zmniejszenia tkankowej wrażliwości na insulinę, będąca wraz ze zmianami hormonalnymi okresu menopauzy silnym czynnikiem ryzyka cukrzycy typu 2.

Układ kostny

W okresie menopauzy dochodzi do znacznego zmniejszenia gęstości tkanki kostnej i rozwoju osteoporozy, co prowadzi do patologicznych złamań kości przedramienia, kompresyjnych zgnieceń kręgów, oraz złamań szyjki kości udowej.

Wpływ na skórę

Menopauza w istotny sposób wpływa także na wygląd zewnętrzny. Obserwowana w jej trakcie postępująca atrofia naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej doprowadza do starzenia się skóry. Pojawiają się przebarwienia i zmarszczki. Zmniejsza się równiej zawartość wody w skórze.

Objawy psychiczne

W okresie klimakterium kobiety częściej skarżą się na takie dolegliwości jak: uczucie zmęczenia, drażliwość i zaburzenia koncentracji, osłabienie pamięci, zmniejszone libido, zaburzenia rytmu snu, huśtawki nastrojów, depresja.

Możliwe jest, że u pewnych kobiet zmiany hormonalne wpływają na nastrój, niemniej stwierdzono, że czynniki psychiczne i społeczne odpowiadają w dużo większym stopniu za różnorodność objawów psychicznych niż sama menopauza. Większe ryzyko depresji w tym okresie dotyczy kobiet, u których menopauza związana jest z zabiegiem operacyjnym oraz tych, które mają negatywne nastawienie do okresu przekwitania.

Hormonalna terapia zastępcza

Współcześnie 30% życia kobiety przypada na okres po menopauzie, czyli wtedy kiedy silnie zaznaczony jest niedobór hormonów płciowych. Świadomość głębokich zmian wynikających z niewydolności jajników oraz stosunkowo proste leczenie możliwe w tych przypadkach skłaniają do poświęcenia większej uwagi badaniom nad menopauzą i do szerszego rozpowszechnienia łatwo dostępnych specjalistycznych przychodni dla kobiet.

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) jest tą formą działania medycznego, która wymaga zawarcia pomiędzy lekarzem a pacjentem swoistej umowy. Kobieta w okresie przekwitania nie cierpi bowiem z powodu choroby - jej skargi wiążą się z fizjologicznymi dla tego okresu życia zmianami wynikającymi z niedoboru hormonów płciowych, a nie z powodu choroby. W tym aspekcie, wszelka interwencja medyczna w okresie przekwitania powinna być uznana jako działanie prewencyjne i profilaktyczne, zmierzające nie w kierunku leczenia konkretnej choroby, ale mające na celu dwa zasadnicze działania:

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) łagodzi lub nawet całkowicie znosi dolegliwości tego okresu, poprawia jakość życia i przywraca chęć do aktywnego działania. W wyniku stosowania HTZ skóra staje się bardziej napięta, wygląda zdrowiej i młodziej. Włosy odzyskują swoją puszystość i połysk. Badania naukowe dowiodły, że kobiety, które stosują HTZ rzadziej mają zwał serca oraz udar mózgu. Kobiety przyjmujące preparaty hormonalne zapadają na raka jajnika, macicy oraz jelita grubego znacznie rzadziej, niż nie stosujące tych środków. Wszystko pięknie i zdrowo. Pozostaje tylko zachęcać do stosowania HTZ.

W ramach HTZ stosuje się:

U wszystkich pacjentek (oprócz tych po histerektomii) stosuje się je w połączeniu z gestagenami: progesteronem, 17-hydroksyprogesteronem, 19-noretysteronem.

Możliwe drogi podania hormonów to:

Najczęstszym powodem decyzji o rozpoczęciu leczenia hormonalnego są wczesne dokuczliwe objawy niedoboru estrogenów. Obecnie stosowane w hormonalnej terapii zastępczej są estrogeny i progestageny. Zasadniczym leczniczym składnikiem hormonalnej terapii zastępczej są estrogeny. W odróżnieniu od hormonalnej tabletki antykoncepcyjnej w której czynnikiem blokującym owulację są progestageny, związki te w hormonalnym leczeniu zastępczym stanowią w pewnym sensie "zło konieczne". Podawane są przede wszystkim jako ochrona endometrium przed proliferacyjnym wpływem estrogenów. Ponadto potencjalizują antyosteoporotyczne działanie estrogenów (szczególnie pochodne 19-nortestosteronu), a także obniżają stężenie trójglicerydów w surowicy krwi. Estrogenowa terapia zastępcza jest właściwym całościowym leczeniem problemów spowodowanych niedomogą jajników. Dobór preparatu i dawki mają zapewnić jak największą skuteczność przy minimalnych działaniach niepożądanych. Estrogeny można podawać doustnie lub parenteralnie, np. przezskórnie, dopochwowo, w postaci kremów lub plastrów na skórę. Można je również podawać podskórnie w formie implantów. Farmakodynamiczne i biochemiczne działania estrogenów mogą się znacznie różnić w zależności od drogi podania.

Estrogeny parenteralne - estrogeny parenteralne mają szczególnie korzystne znaczenie w sytuacjach, kiedy leczenie doustne powoduje wzdęcia i dyskomfort w nadbrzuszu oraz gdy pacjentki mają psychiczne opory przed przyjmowaniem tabletek. Leki te wykazują wszystkie korzystne działania estrogenów.

Estrogeny w postaci kremów dopochwowych - leki te od dawna były stosowane w leczeniu zanikowego zapalenia pochwy, przy założeniu, że wywierają jedynie działanie miejscowe.

Estrogeny w postaci kremów na skórę - ten sposób podawania leku staje się coraz bardziej popularny. Dostępny jest preparat, który wymaga rozprowadzenia żelu z estradiolem na skórę raz na dobę (Besins). Standardowa dawka polecana przez producenta to 5 g kremu zawierające 3 mg estradiolu na dobę. Ten sposób podawania zapewnia fizjologiczny stosunek stężeń estradiolu do estronu w osoczu dzięki ominięciu krążenia wątrobowo-jelitowego. Uniknięcie efektu pierwszego przejścia przez wątrobę jest wspólną cechą terapii przezskórnej i podskórnej. Różne badania wykazały, że ta metoda jest skuteczna w zmniejszaniu nasilenia objawów oraz że jest bezpieczna u kobiet po menopauzie, u których wykazano również zwiększenie zawartości kolagenu w skórze przy takich samych dawkach. Codzienne stosowanie kremu wymaga akceptacji pacjentki, bowiem niektórym może wydawać się to nieprzyjemne. Żel jednak szybko wysycha i w naszych własnych doświadczeniach nie mieliśmy z tym problemów. Kremy stosowane na skórę dają relatywnie większy wzrost stężenia estradiolu we krwi a uzyskany poziom utrzymuje się dłużej w porównaniu do stężeń po zastosowaniu preparatów doustnych.

Estrogenowe plastry na skórę - plastry przezskórne umożliwiają kontrolowane uwalnianie estradiolu w dawkach 0,25, 0,5 i 0,1 mg na dzień, w zależności od powierzchni plastra przylegającej do skóry. Stałe stężenia można uzyskać nosząc plastry przez 72 godziny i zmieniając je 2 razy w tygodniu25. Utian26 wykazał, że obecnie stosowane plastry Estraderm są tak samo skuteczne jak Premarin w łagodzeniu objawów klimakterium. W przypadku obu wymienionych preparatów wymagane jest dodawanie progestagenu, aby uniknąć przerostu endometrium. Miejsce aplikacji plastrów należy regularnie zmieniać, ponieważ mogą one wywołać swędzenie i podrażnienie skóry. Obecnie dostępnych jest wiele preparatów różniących się sposobem aplikacji a ich liczba stale wzrasta.

Implanty podskórne - implanty podskórne są stosowane w leczeniu klimakterium od prawie 40 lat. Technika wprowadzenia implantu jest prosta i zabieg może być wykonany ambulatoryjnie u pacjentek w znieczuleniu miejscowym. Po zastosowaniu implantu zawierającego 100 mg estradiolu poziom gonadotropin wyraźnie spada w ciągu 2 tygodni od implantacji i nie powraca do stężeń wyjściowych przez 6 miesięcy. U większości pacjentek poziom estradiolu wzrasta osiągając wartości szczytowe w 2-3 miesiącu i wraca do poziomu wyjściowego w ciągu 6 miesięcy. Stosując podskórne implanty hormonalne nie ma potrzeby codziennego przyjmowania leku. Poza tym można bezpiecznie wszczepiać tabletki testosteronu (100 mg) co zapewnia pacjentkom dodatkowe złagodzenie takich objawów jak senność i zmniejszenie libido. Metylotestosteron (który może być użyteczny w leczeniu zaburzeń psychoseksualnych) jest hepatotoksyczny przy podawaniu doustnym. Implanty powodują ustąpienie dolegliwości na okres do 6 miesięcy, wywołują niewiele działań niepożądanych i rzadkie powikłania. Jeszcze bardziej interesujące jest zwiększenie masy kostnej, możliwe do uzyskania u kobiet po menopauzie stosujących estradiol w formie implantów.

Sposoby prowadzenia Hormonalnej Terapii Zastępczej

Leczenie z występującymi okresowymi krwawieniami

Polega na podawaniu doustnym estrogenów od 1 do 25 dnia cyklu miesięcznego i jednoczesnym dołączeniu progestagenu od 13 do 25 dnia cyklu. U większości stosujących te formę terapii po kilku dniach następuje krwawienie miesięczne. Alternatywą jest podawanie estrogenów w terapii przez skórnej przez 21 dni z równoczesnym podawaniem tabletek progestagenowych od 13 do 25 dnia cyklu. Innym sposobem jest przylepianie plastrów zarówno z estrogenem i progesteronem.

Leczenie ciągłe bez okresowych krwawień

Stosowane u kobiet, które nie chcą miesiączkować - polega na ciągłym podawaniu estrogenów i progestagenów w związku z czym nie dochodzi do powstania niedoboru tych substancji i pojawienia się miesiączki. Terapia Tibolonem jest również pozbawiona okresowych krwawień.

Leczenie samymi estrogenami u kobiet z usuniętą macicą

Ponieważ w przypadku braku macicy ryzyko raka endometrium nie istnieje, stosowana jest u tych kobiet terapia wyłącznie estrogenowa.

Problemy w trakcie Hormonalnej Terapii Zastępczej

- Utrzymujące się dolegliwości menopauzalne. Problem może polegać na zbyt małej dawce zastosowanych estrogenów - wówczas należałoby rozważyć jej zwiększenie. Aby wykluczyć lub potwierdzić hipotezę o zbyt małej dawce lub ilości krążących we krwi estrogenów należałoby pobrać krew i zmierzyć stężenia krążących w niej estrogenów co da jasną odpowiedź na pytanie o ilość hormonu we krwi.

- Krwawienia w trakcie stosowania Hormonalnej Terapii Zastępczej Należy rozważyć dwie przyczyny :

pamiętając jednak o ryzyku osteoporozy i wdrażając odpowiednia terapię.

Niewyjaśnione obfite krwawienia z dróg rodnych są wskazaniem do biopsji endometrium celem wyjaśnienia przyczyny.

- Zbyt duże dolegliwości związane ze stosowaniem preparatów progesteronowych Należałoby rozważyć zmniejszenie ich dawki, zastosować inny rodzaj preparatu. Firmy farmaceutyczne produkują preparaty progestagenowe o rozmaitym typie i sile działania. Takie jednak wątpliwości wymagają indywidualnego podejścia przez lekarza do problemu związanego z dolegliwościami tego typu. Można również rozważyć terapię tylko estrogenową.

- Niekiedy obserwowany jest spadek libido.

Problem polegający na współdziałaniu wielu czynników: psychologicznych, emocjonalnych i organicznych. Czasami skutek leczniczy osiągany bywa przy podawaniu niewielkiej ilości androgenów w trakcie Hormonalnej Terapii Zastępczej.

ROLA HORMONALNEJ TERAPII ZASTĘPCZEJ

Działanie ochronne na kość wywierają: 0,625 mg premarinu i 2 mg walerianianu estradiolu podawane doustnie, plaster z 50 µg estradiolu stosowany dwa razy na tydzień lub implant zawierający 50 mg estradiolu, wszczepiany raz na 6 miesięcy. Estradiol w takich dawkach zapobiega dalszym znaczącym ubytkom tkanki kostnej. Estrogeny przeciwdziałają resorpcji tkanki kostnej i właśnie dlatego celowe wydaje się rozpoczynanie leczenia w okresie menopauzy. Z pewnych doniesień wynika, że estrogen w niefizjologicznie wysokich dawkach ma działanie anaboliczne na tkankę kostną26 jednak dopuki nie są znane odległe następstwa podawania takich wysokich dawek należy poczekac z wykorzystaniem tego efektu. Ogólnie można stwierdzić, że podane wyżej dawki przeciwdziałają resorpcji kości. Po zakończeniu menopauzy, gdy doszło już do ubytków masy kostnej, leczenie przez okres 1 roku powinno spowodować przyrost masy kostnej o 7% w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i o 3% w szyjce kości udowej. Po upływie pierwszego roku leczenia nie stwierdza się dalszego znaczącego przyrostu masy kostnej. Może to świadczyć o wypełnieniu obszaru przebudowy, czyli tego obszaru, gdzie dokonuje się tworzenie i resorpcja kości. Większy przyrost masy kostnej (12,6% w obrębie kręgosłupa i 5,2% w szyjce kości udowej) uzyskiwano u kobiet z obniżoną gęstością tkanki kostnej po upływie 1 roku terapii za pomocą implantów zawierających 75 mg estradiolu, wszczepianych co 6 miesięcy. Takie wyniki mogą wydawać się niskie, lecz z ekstrapolacji danych epidemiologicznych wynika, że 2-u% wzrost gęstości tkanki kostnej w obrębie szyjki kości udowej lub kręgosłupa związany jest z obniżeniem ryzyka wystąpienia złamań o 26%, natomiast wzrost gęstości tkanki kostnej o 5% może zmniejszyć prawdopodobieństwo złamania o 40%. Pozytywne efekty stosowania hormonalnej terapii zastępczej nie ograniczają się jedynie do zapobiegania osteoporozie. Jeżeli chodzi o wydłużenie długości życia, największą zaletą HTZ jest działanie osłaniające układ krążenia. Opracowanie wybiórczych modulatorów receptora estradiolu (SERM), będących agonistami lub antagonistami receptorów estrogenowych w poszczególnych tkankach pozwoli na kontrolowanie korzystnego wpływu stymulacji receptora przez estrogeny i jednoczesne uniknięcie niepożądanych skutków takiej terapii. Dwa preparaty z tej grupy, przypominające tamoxifen - raloxifen i droloxifen - weszły obecnie w trzecią fazę badań klinicznych. Jeżeli badania zakończą się pomyślnie, leki te będzie można stosować do ochrony tkanki kostnej i układu krążenia, bez obawy spowodowania przerostu błony śluzowej macicy i rozwoju raka sutka. Prognoza ta napawa znacznym optymizmem.

Terapii hormonalnej towarzyszy też pewne ryzyko:

W trakcie stosowania HTZ mogą pojawić się bóle piersi, nieznacznie wzrasta też ryzyko zachorowania na raka sutka. Co ciekawe, śmiertelność z powodu nowotworu piersi u kobiet stosujących HTZ jest niższa niż u pozostałych chorych, zaś wykrywane u nich guzy są mniejsze i nie tak złośliwe. Prawdopodobnie dzieje się tak, bo kobiety zażywające hormony są regularnie badane i szybciej wykrywa się u nich zmiany chorobowe.

W trakcie HTZ mogą też wystąpić przejściowe nudności, bóle brzucha, głowy oraz wzrost ciśnienia tętniczego.

HTZ daje następujące korzyści:

Jednym z najczęściej występujących objawów niedoboru hormonów są uderzenia gorąca, nocne poty, a także bezsenność. HTZ zwykle bardzo skutecznie radzi sobie z tymi zaburzeniami, podobnie jak z objawami pogorszenia nastroju i depresji.

Terapia jest też skuteczna w zapobieganiu niekorzystnym zmianom w obrębie układu moczowo-płciowego, które często prowadzą do stanów zapalnych oraz utrudniają współżycie seksualne.

Estrogeny chronią serce kobiety. Gdy zaczyna ich brakować, rośnie ryzyko miażdżycy, zawału serca i udaru. Dlatego HTZ może również wspomagać zapobieganie tym chorobom.

U kobiet w okresie menopauzy z roku na rok wzrasta ryzyko złamań. Dzieje się tak, ponieważ niedobór hormonów sprawia, że nasila się proces utraty masy kostnej. Przeprowadzono wiele badań na temat wpływu HTZ na zapobieganie osteoporozie i obecnie nie da się zakwestionować, że jest to ważny czynnik zapobiegający złamaniom kości u kobiet po menopauzie. Przyjmowanie estrogenów chroni także przed rakiem okrężnicy (zmniejsza ryzyko zachorowania o 30 proc.).

I jeszcze jeden istotny argument za stosowaniem HTZ - terapia poprawia funkcje poznawcze mózgu, ma istotny wpływ na usprawnienie procesu zapamiętywania, zapobiega rozwojowi choroby Alzheimera.

Potencjalne zagrożenia związane z HTZ

Wskazania

Wg zaleceń dotyczących HTZ wg British Society of Gynecologists, wskazania do jej stosowania są następujące:

HTZ nie można stosować u kobiet z:

Przeciwwskazania do hormonalnej terapii zastępczej

Tak jak w przypadku każdego rodzaju leczenia, terapia estrogenowa wymaga analizy korzyści i ryzyka ewentualnych działań niepożądanych. Większość lekarzy zgadza się, że rak piersi i rak endometrium są przeciwwskazaniem, ale trudno znaleźć naukowe dowody na potwierdzenie tej tezy. Nierzadko zdarza się, że kobiety z guzami nowotworowymi zależnymi od estrogenu są gotowe podjąć ryzyko terapii estrogenowej, ponieważ ich życie staje się nieznośne z powodu objawów menopauzy. Właściwie nie ma dowodów na to, że terapia estrogenowa powoduje wznowę raka piersi lub endometrium, ale jeżeli do niej dojdzie, istnieje obawa, że obwinione o to zostaną estrogeny. Nadciśnienie, żylaki, epizody zakrzepowe w wywiadzie, cukrzyca, endometrioza, mięśniaki są tradycyjnie uznawane za przeciwwskazania, jednak dowody, że tak jest w istocie są nieliczne. Tym bardziej nie ma dowodów na to, że naturalne estrogeny (np. estradiol, estron lub estriol) powodują wzrost ciśnienia tętniczego u kobiet z prawidłowym lub podwyższonym ciśnieniem. Wydaje się, w przeciwieństwie do tego, co sądzono wcześniej, że naturalny progesteron przyjmowany doustnie obniża ciśnienie krwi u osób z nadciśnieniem. Do niedawna uważano, że estrogeny nie wpływają na krzepnięcie, fibrynolizę, funkcję płytek krwi ani nie powodują zakrzepicy żył głębokich. Endometrioza i mięśniaki macicy na pewno są wrażliwe na endogenne i egzogenne estrogeny. W praktyce nie stanowi to żadnego problemu, ponieważ leczenie łatwo można przerwać. Pacjentki, które były z tego powodu poddane histerektomii z jednoczesnym usunięciem przydatków lub bez, nie mają żadnych przeciwwskazań do terapii estrogenowej. Szczególnie odnosi się to do endometriozy w przypadku młodych kobiet, u których dolegliwości po chirurgicznej kastracji są uciążliwe.

Przeciwwskazania do stosowania HTZ Cd.:

Względne przeciwwskazania:

Wnioski

Zmiany wynikające z wygasania czynności jajników i związanej z tym menopauzy mają głęboki wpływ na organizm kobiety. Choć nie wszystkie kobiety doświadczają nieprzyjemnych przemijających objawów menopauzy, wszystkie dotknięte są zespołem niedoborów hormonalnych prowadzącym do wieloukładowych schorzeń od ubytku tkanki łącznej do zaburzeń psychicznych. Nie można nie dostrzegać stanu niedoboru hormonów u kobiet po menopauzie. Wraz z wydłużaniem się życia populacji oraz wzrostem zachorowalności i śmiertelności w wyniku niedoboru hormonów płciowych, problem kogo leczyć, a kogo nie, zasługuje na ponowną ocenę. Istnieje niewielka korelacja między krótkotrwałymi przejściowymi objawami a długofalowymi konsekwencjami menopauzy i dlatego niemożliwe jest wybranie kobiet do leczenia tylko na podstawie występowania uciążliwych objawów. Argumenty te przemawiają za szerokim rozpowszechnieniem hormonalnej terapii zastępczej, która zapewni poprawę jakości życia i przedłuży je. Ciągle doskonalona hormonalna terapia zastępcza staje się coraz bardziej bezpieczna, a jej korzyści okazują się znacznie większe niż początkowo sądzono, zwłaszcza w profilaktyce chorób układu krążenia i osteoporozy. Decyzję o odstąpieniu od hormonalnej terapii zastępczej u pacjentki z powodu rzekomych czy teoretycznych przeciwwskazań należy rozważyć bardzo ostrożnie, ponieważ często nie są one rzeczywistymi przeciwwskazaniami.

Andropauza

Andropauza (gr. andros = mężczyzna, człowiek; gr. pausis, łac. pausa = przerwa) - w ujęciu biopsychospołecznym definiowana jako okres w życiu mężczyzny (najczęściej po 50 r.ż.), zapowiadający zbliżające się wejście w okres starości z początkiem wystąpienia szeregu dolegliwości w różnych sferach funkcjonowania jednostki, zarówno somatycznej, psychologicznej jak i seksualnej o podłożu wielonarządowych zmian w organizmie, w tym zmian hormonalnych, wywołanych starzeniem się.

Przyczyny

Stosunek do otaczającego świata, stres, alkohol, operacje chirurgiczne wszystko to może przyczynić się do nadejścia andropauzy. Najważniejszym czynnikiem jest tutaj jednak poziom testosteronu. Rozpoczynając od 30 roku życia, poziom testosteronu spada o 10 procent co dekadę. Jest zjawisko fizjologiczne i wielu mężczyzn doskonale przystosowuje się do nowej sytuacji. Jednakże istnieje pewna grupa mężczyzn, którzy odczuwają szereg nieprzyjemnych dolegliwości w tym okresie.

Zaburzenia w czynności wewnątrzwydzielniczej jąder rzutują na funkcje całego organizmu lub poszczególne jego narządy. Podczas andropauzy poziom głównego hormonu męskiego testosteronu ulega stopniowemu obniżeniu. Testosteron jest najważniejszym hormonem wytwarzanym przez jądra odpowiedzialnym za rozwój drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych oraz wpływie na rozwój masy mięśniowej. Ponadto wzmaga popęd płciowy oraz sprawność seksualną mężczyzny. Znany jest również jego korzystny pobudzający wpływ na aktywność psychiczną i fizyczną.

Prawidłowe funkcjonowanie jąder oraz produkcja testosteronu jest uzależniona od prawidłowej czynności innych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Podstawowe znaczenie mają substancje tzw gonadotropiny wydzielane przez przysadkę- folitropina (FSH) oraz lutropina(LH). Prawidłowa regulacja wydzielania testosteronu, FSH i LH ma podstawowe znaczenie dla czynności jąder.

Zaburzenie tej regulacji może doprowadzić do niedoboru testosteronu. Okres andropauzy jest stanem kiedy w wyniku starzenia się organizmu dochodzi do fizjologicznego spadku funkcji hormonalnej jąder.

Objawy

Jest olbrzymie zróżnicowanie w poziomie testosteronu u zdrowych mężczyzn, więc nie wszyscy doświadczą takich samych zmian.

Do rozpoznania objawów stosuje się najczęściej kilka kwestionariuszy - metody samoopisu - są to:

Zmiany w układzie endokrynnym

U mężczyzn z upływem lat dochodzi do stopniowego spadku stężenia niektórych hormonów, głównie hormonów płciowych androgenów i estrogenów a także hormonu wzrostu i melatoniny. Spowodowane jest to przez wielonarządowe starzenie się organizmu dające między innymi wyraz w pogorszeniu funkcjonowania osi podwzgórze-przysadka-jądra (zmiany zarówno w ośrodkach endokrynnych, zawiadujących obwodowymi gruczołami wewnątrzwydzielniczymi jak i w samych gruczołach obwodowych).

Prawidłowa gospodarka hormonalna i stopień andropenii są uwarunkowane wieloma czynnikami. Najczęściej podkreślana jest rola, jaką odgrywają predyspozycje genetyczne, nie pomijając równocześnie czynników psychospołecznych i socjoekonomicznych, w tym trybu życia, nałogów, diety, wpływów środowiskowych, aktywności fizycznej czy obecności innych schorzeń.

Największe spadki w stężeniu notuje się wśród hormonów:

Diagnoza

Andropauza jest często przypadłością niezdiagnozowaną. Jest to powodowane tym, że objawy mogą być słabe do wykrycia oraz mogą być różne u każdego pacjenta. Najgorszym problemem zdaje się jednak być fakt, że mężczyźni nie są skorzy żeby przyznać się lekarzom, że coś im dokucza. Lekarze często nie biorą pod uwagę, że to testosteron może być sprawcą problemów u mężczyzn w starszym i podeszłym wieku.

Zmiany zachodzące u mężczyzn są najczęściej przypisywane temu, że starzejącym się panom jest trudno zaakceptować fakt, że lata młodości odchodzą na zawsze

Leczenie

Jest kilka sposobów na poradzenie sobie z męskim klimakterium. Jednym z nich jest terapia hormonalna.

Mężczyźni przed podjęciem terapii powinni być zbadani przez lekarza, który przed podjęciem decyzji o terapii zleci wykonanie niezbędnych badań dodatkowych. W terapii stosuje się głównie preparaty testosteronu w postaci tabletek, plastrów przyklejanych na skórę oraz rzadziej wstrzyknięć domięśniowych. W trakcie kuracji należy regularnie zgłaszać się do kontroli lekarskiej aby skontrolować gruczoł krokowy. Stwierdzono bowiem, że preparaty testosteronu mogą prowadzić do łagodnego przerostu gruczołu krokowego. Leczenie hormonalne ma korzystny wpływ na objawy andropauzy a także na rozwój osteoporozy i miażdżycy. Wyrównanie zaś niedoborów testosteronu prowadzi do spadku stężenia cholesterolu całkowitego i cholesterolu frakcji LDL ( tzw "złego cholesterolu") przez co zmniejsza ryzyko rozwoju miażdżycy i jej powikłań ( choroby niedokrwiennej serca i zawału serca oraz udarów mózgowych). Działa korzystnie na mózg (poprawia samopoczucie, sen) i stan układu mięśniowo- kostnego. Mężczyzna odczuwa większą satysfakcję z pożycia seksualnego. Terapia hormonalna korzystnie wpływa na dolegliwości fizyczne i psychiczne oraz przyczynia się do przywrócenia sprawności seksualnej.

Przeciwwskazania do stosowania terapii hormonalnej

Jest kilka sytuacji, w których pod żadnym pozorem nie wolno stosować leczenia testosteronem. Należą do nich m.in. rak piersi (u mężczyzn) oraz rak prostaty.

A stosowanie terapii może być nieodpowiednie gdy pacjent ma:

Profilaktyka

Oczywistym jest, że wszystkie strategie mające na celu zmniejszenie symptomów oraz ryzyka andropauzy powinny wliczać zmiany trybu życia. Przede wszystkim należy wprowadzić dietę, regularne ćwiczenia oraz ograniczyć papierosy i alkohol.

Bibliografia


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Menopauza i andropauza
Menopauza i andropauza
menopauza i andropauza, III rok, Patofizjologia, 3 koło endokrynny, Opracowanie
Menopauza i andropauza
Menopauza i andropauza
Menopauza i andropauza
Menopauza i andropauza
wyk 11 Andropauza i menopauza ppt
MENOPAUZA 4
Zaburzenia związane z okresem menopauzy 2
menopauzaI
ANTYKONCEPCJA I MENOPAUZA ZALECANE METODY TERAPII, HTZ, OTC, SUPLEMENTY DIETY
FITOTERAPIA ANDROPAUZY[1], Farmacja
Menopauza leczenie
Menopauza pierwsze objawy
15 stany nagle menopauza iv rok
Menopauza ostateczna [tryb zgodnosci]
Nieprawidłowe krwawienia maciczne i krwawienia po menopauzie w oddziale ginekologicznym
Menopauza a zdrowie jamy ustnej

więcej podobnych podstron