MAGURSKI PARK

NARODOWY

Judyta Wolak

II rok

geografia

gr. D

Magurski Park Narodowy został powołany do życia

rozporządzeniem Rady Ministrów z 24 listopada 1994r. (Dz.U.Nr 126

poz.618). Jako szósty park narodowy na terenie polskich Karpat swą

działalność rozpoczął z dniem 1 stycznia 1995r.

Powstanie MPN spowodowało wypełnienie luki w systemie

wielkopowierzchniowych obszarów chronionych na południu Polski,

bowiem dotąd na przestrzeni ok. 190 km między parkami

narodowymi w Karpatach Zachodnich (Tatrzańskim, Babiogórskim,

Pienińskim i Gorczańskim), a Bieszczadzkim Parkiem Narodowym nie

było większego obiektu chronionego tej rangi.

Pod względem geograficznym Magurski Park Narodowy objął swoimi

granicami centralną - reprezentatywną część Beskidu Niskiego

największego mezoregionu polskich Karpat.

Pod względem administracyjnym Magurski Park Narodowy położony

jest w obrębie 7 gmin, 3 powiatów i 2 województw:

Województwo małopolskie:

Lipinki – powiat gorlicki

Sękowa – powiat gorlicki

Województwo podkarpackie:

Dębowiec – powiat jasielski

Krempna – powiat jasielski

Nowy Żmigród – powiat jasielski

Osiek Jasielski – powiat jasielski

Dukla – powiat krośnieński

Zdecydowana większość (90%) powierzchni Magurskiego Parku

Narodowego leży w województwie podkarpackim, jedynie północno

– zachodni fragment terenu Parku należy do województwa

małopolskiego.

Położenie MPN

Powierzchnia MPN

Powierzchnia całkowita:

19438,9

ha.

województwo podkarpackie:

17435,2

powiat jasielski:

gmina Dębowiec:

1678,6

gmina Osiek Jasielski:

802,0

gmina Nowy Żmigród:

1070,3

gmina Krempna:

12728,7

powiat krośnieński:

gmina Dukla:

1155,6

województwo małopolskie:

2003,7

powiat gorlicki:

gmina Lipinki

1005,5

gmina Sękowa

998,2

Powierzchnia otuliny MPN:

22969

Powstanie MPN

Pierwsza koncepcja objęcia najwyższą formą ochrony

reprezentatywnego fragmentu Beskidu Niskiego została

wysunięta w programie ochrony krajobrazu Polski przez Komitet

Ochrony Przyrody i Jej Zasobów PAN już w 1975 roku. Poparło ją

również Polskie Towarzystwo Leśne, a autorzy koncepcji (Faliński

J. B., Kozłowski S., Smólski S.) lokalizowali projektowany Park

Narodowy o powierzchni ok. 13 000 ha w rejonie Magury

Małastowskiej i Wątkowskiej.

Magura Wątkowa fot. Andrzej Czaderna

Powstanie MPN, c.d.

Z kolei Komisja Ochrony Przyrody PTL w 1983 roku zaproponowała utworzenie parku

narodowego o powierzchni ok. 18 000 ha obejmującego obszar Magury Wątkowskiej

wraz z przylegającym masywem Mareszki.

W 1987 roku Zakład Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN zaproponował

utworzenie Magurskiego Parku Narodowego obejmującego swoim zasięgiem masyw

Magury Wątkowskiej, pasmo Ostrej Góry i Dziamery oraz południową część Magury

Małastowskiej.

Szczegółowy projekt MPN opracowali prof. dr hab. S. Michalik i mgr inż. J. Szafrański,

a powołanie parku do życia poprzedzone było negocjacjami z władzami

samorządowymi gmin, na terenie których tworzono Park oraz pracownikami

likwidowanego Nadleśnictwa Żmigród.

Rada Ministrów podjęła decyzję o utworzeniu Magurskiego Parku Narodowego 24

listopada 1994 roku (Rozp. RM z dnia 24.11.1994 r. w sprawie utworzenia MPN - Dz.

U. Nr 126, poz. 618), a Park rozpoczął swoją działalność 1 stycznia 1995 roku.

Budowa geologiczna i gleby

Pod względem facjalno-tektonicznym Park leży w większości w

obrębie jednostki magurskiej, jedynie wzdłuż północno wschodniej

granicy ukazuje się niewielki fragment jednostki dukielskiej i

śląskiej, a w oknie tektonicznym w rejonie Świątkowej wyłania się

fragment jednostki grybowskiej.
Jednostkę magurską budują mniej odporne na wietrzenie warstwy

fliszu (m.in. inoceramowe, hieroglifowe, łąckie i łupki pstre) oraz

nieco odporniejsze piaskowce magurskie, które w wyniku

grawitacyjnego ruchu mas skalnych i wietrzenia w warunkach

klimatu peryglacjalnego tworzą formy w postaci murów i zamczysk

o niezwykle urozmaiconych kształtach spotykanych liczniej w

masywie Magury Wątkowskiej.

W strukturze pokrywy glebowej MPN dominują gleby brunatne (85-

90%), gleby glejowe i mady łącznie zajmują 10-12% powierzchni.

Stwierdzono również występowanie małych rozproszonych płatów

gleb torfowych i litogenicznych (litosole, regosole i rankery).

Diabli Kamień fot. Olimpiusz Wenhrynowicz

Wodospad Magurski nas Foluszem

Natura 2000

Magurski Park Narodowy został zaproponowany

jako Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk – SOO o

nazwie

„Ostoja Magurska

”.

Głównym powodem utworzenia obszaru

siedliskowego – bo tak potocznie jest nazywany

SOO, jest ochrona określonych typów siedlisk

przyrodniczych oraz siedlisk istotnych dla ochrony

określonych gatunków roślin i zwierząt innych niż

ptaki.

Drugim zaproponowanym obszarem siedliskowym,

w którym Park może się znaleźć, jest „Łysa Góra”

obejmujący niewielki fragment północnej enklawy

Parku pod nazwą „Mały Lasek”.

Ochrona gatunkowa

roślin

Storczyk - podkolan biały (

fot.

Joanna Pawelec

)

Orlik pospolity (fot. Joanna Pawelec)

Szczególnie cenne gatunki

roślin, które chroni się poprzez

wykonywanie w odpowiednim

terminie koszenia to: rodzina

storczykowatych (7 gat.

łąkowych), mieczyk

dachówkowaty, kosaciec

syberyjski, zimowit jesienny.

Roślina objęta ochroną

gatunkową, lekko trująca, Orlik

jest naturalnym repelentem -

skutecznie odstrasza ślimaki od

obgryzania roślin rosnących w

jego sąsiedztwie. Nazwa łacińska

wzięła się od słowa

aquila

orzeł

, ponieważ ostroga orlika

przypomina szpon orła.

Ochrona gatunkowa

roślin

Zimowit jesienny (fot. Stefan Michalik)

Języcznik zwyczajny (fot. Joanna Pawelec)

W Polsce gatunek objęty ścisłą

ochroną gatunkową. Jego populacje
stopniowo ulegają zmniejszaniu. Zagrożony jest
nie tylko wskutek zbierania go do celów
leczniczych i bezpośredniego niszczenia, ale
również w wyniku zaorywania łąk i osuszania
ich.

Roślina objęta w
Polsce ścisła ochroną
gatunkową.
W opracowaniu Czerwona
lista roślin i grzybów
Polski jest umieszczony w
grupie gatunków
wymierających,
krytycznie zagrożonych
na izolowanych
stanowiskach poza
głównym obszarem
swojego występowania.
Zagrożony jest przez
wykopywanie i
przesadzanie do ogrodów
i na cmentarze.

Ochrona gatunków

zwierząt

OWADY

Czerwończyk nieparek jest

objęty ochroną, znajdujący się na

Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i

Zagrożonych w Polsce (znajduje się

wśród gatunków niższego ryzyka).

Czerwończyk nieparek (samica)

Mieniak tęczowiec (fot. Mirosław Basista)

Owady dorosłe można spotkać

od końca czerwca do początku

sierpnia. W odróżnieniu od większości

motyli dziennych mieniaki tęczowce

żywią się nie nektarem, ale sokiem

wyciekającym z ran na drzewach i

płynami zawartymi w gnijących

substancjach (także odchodach

zwierzęcych).

Ochrona gatunków zwierząt

OWADY

Na terenie MPN licznie występuje

nadobnica

alpejska

Rosalia alpina

(na zdjęciu z

lewej), ginący w kraju gatunek chrząszcza.

Jest gatunkiem podlegającym ścisłej

ochronie, umieszczonym w Polskiej Czerwonej

Księdze w kategorii skrajnie zagrożonych i

ginących. W MPN można ją licznie spotkać na

przełomie lipca i sierpnia, w takcie rójki, w

miejscach zalegania drewna bukowego

W roku 2005 przeprowadzono

pierwsze badania chrząszczy z

rodziny biegaczowatych

Carabidae

. Z

terenu MPN oznaczono wtedy 35

gatunków tych chrząszczy.

Nadobnica alpejska

Biegacz (fot. Adam Grochowalski)

Ochrona gatunków zwierząt

PŁAZY

Z rzędu płazów ogoniastych

występuje w Magurskim PN 5

gatunków. Najliczniejsza najszerzej

rozmieszczona jest spotykana prawie

wyłącznie w górach traszka górska

Triturus alpestris

, natomiast

najbardziej

interesujące jest występowanie

endemicznej dla Karpat

traszki karpackiej

Rzekotka drzewna (fot. Cezary Ćwikowski)

Traszka karpacka
(fot. Agnieszka i Damian Nowak)

Samce rzekotek mogą wydawać odgłosy
również poza okresem godów, aczkolwiek są
one zupełnie inne niż podczas godów (samce
nie urządzają wspaniałych koncertów, a tylko
skrzeczą). Skrzeczenie to nie ma nic wspólnego
z pogodą, a trzymanie rzekotek w roli żywego
barometru nie da rezultatów. Poza tym
rzekotka jest gatunkiem chronionym i takie
postępowanie jest nielegalne. Zdobyczą
rzekotki padają również jadowite owady, takie
jak osy, których jad im nie szkodzi

Ochrona gatunków zwierząt

PŁAZY

Gady są w Parku nieliczne.

Z podrzędu jaszczurek

najpospolitsza jest jaszczurka

żyworodna

Lacerta vivipara

sporadycznie stwierdzano

również jaszczurkę zwinkę

agilis

i padalca

Anguis fragilis

Z podrzędu węży pospolite, a lokalnie

stosunkowo liczne, są żmija

zygzakowata

Vipera berus

zaskroniec

Natrix natrix

. Ponadto

jeden raz obserwowano gniewosza

plamistego

Coronella austriaca.

Jasczurka żyworodna (fot. Sławomir Basista)

Żmija zygzakowata (fot. Cezary Ćwikowski)

Ochrona gatunków zwierząt

PTAKI

Na terenie Magurskiego PN

stwierdzono 157 gatunków ptaków z

czego 117 gatunków należy do

lęgowych. Do najciekawszych

elementów awifauny lęgowej należą

ptaki szponiaste. Z 19 gatunków

gniazdujących w Polsce, 13

występuje w Karpatach, a 8 z nich

gnieździ się w Magurskim PN.

Najliczniejszy jest myszołów (na

zdjęciu z prawej), którego

zagęszczenie wynoszące około 60

par/100 km2 powierzchni Parku,

należy do najwyższych w kraju.

Drugim pod względem liczebności

ptakiem drapieżnym jest orlik

krzykliwy . Gatunek ten -

umieszczony w Polskiej Czerwonej

Księdze Zwierząt - gnieździ się na

tym terenie w liczbie około 31 - 35

par. Osiągane zagęszczenie około 23

pary/100 km2 powierzchni Parku jest

jednym z najwyższych w Polsce.

Orlik krzykliwy (fot. Agnieszka i Damian Nowak)

Myszołów (fot. Agnieszka i Damian Nowak)

Nie mniej ciekawą grupą

ptaków są sowy. Z 9

gatunków gnieżdżących się

w Polsce, aż 8 przystępuje

do lęgów w Magurskim PN.

Najliczniejszą sową w

Parku jest puszczyk uralski.

Jego zagęszczenie około

60 par/100 km2 Parku jest

najwyższym w kraju, a

prawdopodobnie również w

Europie.

Puszczyk uralski
(fot. Agnieszka i Damian Nowak) Dzięcioł białogrzbiety

(fot. Agnieszka i Damian Nowak)

W Parku występują
też dwa najrzadsze
gatunki spośród
polskich dzięciołów.
Jednym z nich jest
dzięcioł
białogrzbiety
zasiedlający
wilgotne lasy
łęgowe o
charakterze
naturalnym.

Na terenie Magurskiego PN
stosunkowo licznie występują
kruk i bocian czarny. Kruk
Corvus corax osiąga
zagęszczenie 17 par/100 km2,
natomiast bocian czarny
Ciconia nigra - 5,5 pary/100
km2. W obu przypadkach
zagęszczenie należy do
najwyższych w Polsce.

Bocian czarny fot. Sabina
Grygierzec

Ochrona gatunków zwierząt

SSAKI

Gatunkami najbardziej

zagrożonymi i wymagającymi

specjalnej troski są ryś i żbik. Ten

ostatni należy w kraju do zwierząt

ginących, jego jedyne znane

stanowiska położone są w Karpatach.

Ryś w Polsce jest również

zwierzęciem rzadkim, ale oprócz

Karpat występuje także w pn-wsch.

części kraju. W Parku jego liczebność

oceniana jest na około 10 osobników.

Ryś jest też jednym z największych
drapieżników Europy. W warunkach
naturalnych ryś nie ma wrogów.
Zagrożeniem dla niego jest człowiek i
jego działalność oraz osłabienie
spowodowane występowaniem
licznych pasożytów. Od 1995. ryś jest
objęty ochroną gatunkową i jest
wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi
Zwierząt

Gatunkiem bardzo nielicznym w MPN jest niedźwiedź brunatny. Jego sytuacja jest jednak dość stabilna,
dzięki stosunkowo silnej populacji w całych polskich Karpatach (około 100 osobników). Innym dużym
ssakiem drapieżnym Parku jest wilk. Jego liczebność w Parku i otulinie nie przekracza 20 osobników,
jednak średnie zagęszczenie jest dość wysokie i wynosi około 10 osobników na 100 km2 .

Innymi interesującymi
gatunkami są bóbr, wydra i
borsuk. Bóbr występuje w
liczbie około 6 rodzin i jego
sytuacja wydaje się stabilna.

Borsuk (fot. Cezary Ćwikowski)

Niedźwiedź
(fot. Renata i Marek Kosińscy)

Wilk (fot. Renata i Marek Kosińscy)

Bóbr (fot. Jurek Grzesiak)