FILOZOFIA – próba definicji w

FILOZOFIA – próba definicji w

ujęciu historycznym

ujęciu historycznym

Materiały do wykładów

Materiały do wykładów

dr Jerzy Jasiński

dr Jerzy Jasiński

Filozofia

Filozofia

jest

zazwyczaj

postrzegana

jako

jest

zazwyczaj

postrzegana

jako

najbardziej zawiły i abstrakcyjny przedmiot i jako

najbardziej zawiły i abstrakcyjny przedmiot i jako

dziedzina bardzo odległa od życia codziennego.

dziedzina bardzo odległa od życia codziennego.

Pomimo, iż ludzie myślą o niej, jako o czymś

Pomimo, iż ludzie myślą o niej, jako o czymś

znajdującym się poza ich zasięgiem, czymś odległym

znajdującym się poza ich zasięgiem, czymś odległym

od normalnych zainteresowań, to przecież każdy z

od normalnych zainteresowań, to przecież każdy z

nas ma swoje filozoficzne poglądy, często bez

nas ma swoje filozoficzne poglądy, często bez

względu na to, czy zdaje sobie z tego sprawę, czy

względu na to, czy zdaje sobie z tego sprawę, czy

tez nie. I chociaż wielu ludzi ma niesprecyzowane

tez nie. I chociaż wielu ludzi ma niesprecyzowane

pojęcie, czym jest filozofia, znamiennym jest, iż

pojęcie, czym jest filozofia, znamiennym jest, iż

często termin ten pojawia się w ich rozmowach.

często termin ten pojawia się w ich rozmowach.

Historia ludzkości pokazuje, że zawsze istnieli

Historia ludzkości pokazuje, że zawsze istnieli

i pewnie zawsze istnieć będą ludzie

i pewnie zawsze istnieć będą ludzie

gotowi przyjąć czy zaakceptować niemal każdy

gotowi przyjąć czy zaakceptować niemal każdy

pogląd. Wyrażam osobistą nadzieję, iż zawsze

pogląd. Wyrażam osobistą nadzieję, iż zawsze

też istnieć będą tacy, którym nie da spokoju to,

też istnieć będą tacy, którym nie da spokoju to,

co w głoszonych poglądach jawi się jako

co w głoszonych poglądach jawi się jako

niekonsekwencja.

niekonsekwencja.

W takich przypadkach prędzej czy później

W takich przypadkach prędzej czy później

zrodzić muszą się pytania:

zrodzić muszą się pytania:



dlaczego przyjąć właśnie ten a nie inny pogląd?

dlaczego przyjąć właśnie ten a nie inny pogląd?



i czy głoszony lub narzucany nam pogląd jest po

i czy głoszony lub narzucany nam pogląd jest po

prostu prawdziwy?

prostu prawdziwy?

Próbą odpowiedzi na pytania, czym jest filozof

Próbą odpowiedzi na pytania, czym jest filozof

i filozofia może być historyjka o

i filozofia może być historyjka o

dwóch kolegach, którzy po pracy, gdzieś w

dwóch kolegach, którzy po pracy, gdzieś w

zacisznym pubie pili sobie piwo. W

zacisznym pubie pili sobie piwo. W

pewnej chwili jeden z nich podniósł wysoką

pewnej chwili jeden z nich podniósł wysoką

szklankę z cienkiego szkła napełnioną

szklankę z cienkiego szkła napełnioną

bursztynowym napojem pod światło i rzekł

bursztynowym napojem pod światło i rzekł

sentencjonalnie:

sentencjonalnie:

„

„

Życie jest jak kufel piwa!”

Życie jest jak kufel piwa!”

Drugi

Drugi

spojrzał na swoją szklankę, przyjrzał się jej z

spojrzał na swoją szklankę, przyjrzał się jej z

uwagą i odpowiedział pytaniem, „

uwagą i odpowiedział pytaniem, „

dlaczego tak

dlaczego tak

sądzisz

sądzisz

”? Po chwili niezręcznej ciszy, która po tym

”? Po chwili niezręcznej ciszy, która po tym

zapadła, pierwszy odpowiedział z wyraźną ulgą,

zapadła, pierwszy odpowiedział z wyraźną ulgą,

„

„

skąd mogę wiedzieć, przecież nie jestem

skąd mogę wiedzieć, przecież nie jestem

filozofem”.

filozofem”.

Filozofia

Filozofia

, tak naprawdę jest jedyną dziedziną

, tak naprawdę jest jedyną dziedziną

ludzkiej wiedzy, do której studiowania potrzebne

ludzkiej wiedzy, do której studiowania potrzebne

są jedynie:

są jedynie:

sprawny umysł

sprawny umysł

,

,

kartka papieru

kartka papieru

i

i

ołówek

ołówek

czy

czy

długopis

długopis

.

.

Jest dyscypliną, mającą

Jest dyscypliną, mającą

bardzo wiele wspólnego z naszymi marzeniami i

bardzo wiele wspólnego z naszymi marzeniami i

tęsknotami, z naszymi poglądami na otaczającą

tęsknotami, z naszymi poglądami na otaczającą

nas rzeczywistość i ludzi, stosunek do niej

nas rzeczywistość i ludzi, stosunek do niej

i do wszystkich zjawisk zachodzących we

i do wszystkich zjawisk zachodzących we

wszechświecie. Jest dziedzina, którą każdy z nas

wszechświecie. Jest dziedzina, którą każdy z nas

na swój sposób uprawia, często nie zdając nawet

na swój sposób uprawia, często nie zdając nawet

z tego sobie sprawy.

z tego sobie sprawy.

Filozofia

Filozofia

to dziedzina ludzkiej wiedzy, której zakres

to dziedzina ludzkiej wiedzy, której zakres

jest ze wszystkich nauk najobszerniejszy i pojęcia

jest ze wszystkich nauk najobszerniejszy i pojęcia

najogólniejsze. Jest to także wiedza o tym, co dla

najogólniejsze. Jest to także wiedza o tym, co dla

ludzkości najważniejsze i najcenniejsze.

ludzkości najważniejsze i najcenniejsze.

Filozofia, podobnie jak inne twory działalności

Filozofia, podobnie jak inne twory działalności

ludzkiej, wyrosła z kręgu codziennych, życiowych

ludzkiej, wyrosła z kręgu codziennych, życiowych

spraw człowieka, jego przeżyć, obserwacji i

spraw człowieka, jego przeżyć, obserwacji i

doświadczeń. Sama rzeczywistość, w której tajniki

doświadczeń. Sama rzeczywistość, w której tajniki

człowiek wnikał powoli i mozolnie,

człowiek wnikał powoli i mozolnie,

skłoniła go do postawienia pewnych pytań ogólnej

skłoniła go do postawienia pewnych pytań ogólnej

natury, do pewnej refleksji nad tym, co go otacza.

natury, do pewnej refleksji nad tym, co go otacza.

Pobudki do filozofowania

Pobudki do filozofowania

Nauki szczegółowe zajmują się

Nauki szczegółowe zajmują się

fragmentami rzeczywistości,

fragmentami rzeczywistości,

filozofia – jej całością

filozofia – jej całością

Filozofia europejska

Filozofia europejska

zrodziła się na przełomie

zrodziła się na przełomie

VII

VII

i

i

VI

VI

w. p. n. e. w koloniach

w. p. n. e. w koloniach

jońskich

na

wybrzeżach

Azji

Mniejszej

jońskich

na

wybrzeżach

Azji

Mniejszej

(dzisiejsza Turcja).

(dzisiejsza Turcja).

Etymologicznie rzecz biorąc, termin FILOZOFIA

Etymologicznie rzecz biorąc, termin FILOZOFIA

został utworzony od słów greckich

został utworzony od słów greckich

philein –

philein –

kochać, miłować oraz

kochać, miłować oraz

sophia

sophia

– mądrość.

– mądrość.

Oznacza on, zatem w dosłownym tłumaczeniu

Oznacza on, zatem w dosłownym tłumaczeniu

„

„

umiłowanie mądrości” –

umiłowanie mądrości” –

jak

jak

uważają jedni, lub

uważają jedni, lub

„miłość mądrości”

„miłość mądrości”

– inni.

– inni.

Termin filozofia, używany już wcześniej w

Termin filozofia, używany już wcześniej w

Grecji, oznaczał uprzednio: mądrość w ogóle,

Grecji, oznaczał uprzednio: mądrość w ogóle,

wiedzę w ogóle, wykształcenie ogólne.

wiedzę w ogóle, wykształcenie ogólne.

Pierwszym, który posłużył się terminem

Pierwszym, który posłużył się terminem

filozofia

filozofia

dla zaznaczenia,

dla zaznaczenia,

że mądrość jest rzeczą boską,

że mądrość jest rzeczą boską,

a

a

jedynie miłość jej jest dostępna dla ludzi, był

jedynie miłość jej jest dostępna dla ludzi, był

grecki myśliciel z italskiego nurtu

grecki myśliciel z italskiego nurtu

Pitagoras

Pitagoras

. (ok. 582 – 507 p. n. e.).

. (ok. 582 – 507 p. n. e.).

Pierwsi filozofowie greccy, tacy jak:

Pierwsi filozofowie greccy, tacy jak:

Tales

Tales

z

z

Miletu

Miletu

,

,

Anaksymander

Anaksymander

,

,

Anaksymenes

Anaksymenes

,

,

Heraklit

Heraklit

z Efezu

z Efezu

,

,

wyraźnie koncentrowali

wyraźnie koncentrowali

swoje zainteresowania na zagadnieniach

swoje zainteresowania na zagadnieniach

przyrodniczych. Próbowali odpowiedzieć na

przyrodniczych. Próbowali odpowiedzieć na

pytanie:

pytanie:

jak powstał świat?

jak powstał świat?

i

i

z czego jest

z czego jest

zbudowany?.

zbudowany?.

Tales z Miletu

Tales z Miletu

jako pierwszy zadał

jako pierwszy zadał

najważniejsze filozoficzne pytania:

najważniejsze filozoficzne pytania:

„

„

z czego jest wszystko?”, „co sprawia,

z czego jest wszystko?”, „co sprawia,

że to, co istnieje, jest takie, a nie

że to, co istnieje, jest takie, a nie

inne?”, „dlaczego to istnieje, a nie

inne?”, „dlaczego to istnieje, a nie

ginie?”

ginie?”

Zupełnie

Zupełnie

inną

orientację

inną

orientację

reprezentował

reprezentował

Sokrates

Sokrates

(470 –

(470 –

399 p. n. e.). Jego uwaga

399 p. n. e.). Jego uwaga

skupiona była

skupiona była

na sprawach

na sprawach

dotyczących życia człowieka

dotyczących życia człowieka

i

i

jego postępowania.

jego postępowania.

Wprawdzie myśliciele ci nie definiowali filozofii,

Wprawdzie myśliciele ci nie definiowali filozofii,

lecz z zakresu poruszanych przez nich spraw

lecz z zakresu poruszanych przez nich spraw

można

wywnioskować,

jak

ją

faktycznie

można

wywnioskować,

jak

ją

faktycznie

pojmowali.

pojmowali.

Tak, więc

Tak, więc

we wczesnym stadium rozwoju

we wczesnym stadium rozwoju

filozofii

filozofii

zarysowuje się, z jednej strony, jej

zarysowuje się, z jednej strony, jej

ujęcie

ujęcie

- jako ogólnej koncepcji przyrody,

- jako ogólnej koncepcji przyrody,

a z

a z

drugiej

drugiej

- jako ogólnej koncepcji człowieka i

- jako ogólnej koncepcji człowieka i

jego miejsca i roli w otaczającym go świecie.

jego miejsca i roli w otaczającym go świecie.

Wyróżnić

można

dwa

nastawienia

Wyróżnić

można

dwa

nastawienia

:

:

przyrodnicze i humanistyczne,

przyrodnicze i humanistyczne,

które później współwystępują w poglądach

które później współwystępują w poglądach

wielu filozofów.

wielu filozofów.

Od momentu rozkwitu filozofii greckiej, gdy

Od momentu rozkwitu filozofii greckiej, gdy

powstają rozległe systemy Demokryta, Platona,

powstają rozległe systemy Demokryta, Platona,

Arystotelesa filozofowie sami usiłują określić

Arystotelesa filozofowie sami usiłują określić

uprawianą przez siebie naukę.

uprawianą przez siebie naukę.

Metoda elenktyczna Sokratesa

Metoda elenktyczna Sokratesa

Platon

Platon

sądził, że

sądził, że

filozofia

filozofia

jest

jest

wiedzą

wiedzą

o tym

o tym

,

,

co

co

niezmienne

niezmienne

i

i

wieczne

wieczne

(wiedzą o

(wiedzą o

prawdziwym bycie). Natomiast znajomość

prawdziwym bycie). Natomiast znajomość

konkretnych rzeczy i zjawisk, podlegających

konkretnych rzeczy i zjawisk, podlegających

stawaniu i zmianie, nie może już pretendować

stawaniu i zmianie, nie może już pretendować

do poznania filozoficznego i jest tylko, jak to

do poznania filozoficznego i jest tylko, jak to

określał Platon,

określał Platon,

mniemaniem.

mniemaniem.

Dla

Dla

Arystotelesa

Arystotelesa

filozofia była

filozofia była

dociekaniem

dociekaniem

ogólnych zasad rzeczy

ogólnych zasad rzeczy

,

,

badaniem

badaniem

„

„

bytu jako

bytu jako

takiego

takiego

”

”

.

.

Wyodrębnił on z wszelkiej wiedzy

Wyodrębnił on z wszelkiej wiedzy

„

„

filozofię pierwszą

filozofię pierwszą

” – traktującą o

” – traktującą o

najogólniejszych właściwościach rzeczy „

najogólniejszych właściwościach rzeczy „

bycie jako

bycie jako

takim”

takim”

i szukał dlań

i szukał dlań

„pierwszych zasad i przyczyn”.

„pierwszych zasad i przyczyn”.

Przeciwstawił jej wszystkie inne kierunki jako nauki

Przeciwstawił jej wszystkie inne kierunki jako nauki

szczegółowe.

szczegółowe.

Historyczny

Historyczny

podział według

podział według

Arystotelesa

Arystotelesa

Epikur

Epikur

widział w filozofii

widział w filozofii

„mądrość życiową”, „sztukę

„mądrość życiową”, „sztukę

życia”,

życia”,

dyscyplinę,

która

dyscyplinę,

która

próbuje dociec, na czym

próbuje dociec, na czym

polega szczęście i jakie są

polega szczęście i jakie są

warunki jego realizacji.

warunki jego realizacji.

W

W

średniowieczu

średniowieczu

pojawiło się

pojawiło się

swoiste

swoiste

rozumienie filozofii

rozumienie filozofii

, jako

, jako

służebnicy teologii

służebnicy teologii

.

.

Sprawy

religijne

uzyskały

decydujące

Sprawy

religijne

uzyskały

decydujące

znaczenie, podporządkowując sobie wszystkie

znaczenie, podporządkowując sobie wszystkie

dziedziny ludzkiego życia. Zadanie

dziedziny ludzkiego życia. Zadanie

filozofii

filozofii

polegało wówczas, na

polegało wówczas, na

wyjaśnianiu

wyjaśnianiu

tych

tych

dogmatów

religijnych

dogmatów

religijnych

,

tych

,

tych

prawd

prawd

objawionych

objawionych

, które są

, które są

dostępne rozumowi

dostępne rozumowi

ludzkiemu

ludzkiemu

. W ostateczności, w okresie tym

. W ostateczności, w okresie tym

filozofia stała się nauką o Bogu i o dziele

filozofia stała się nauką o Bogu i o dziele

stworzonym przez niego.

stworzonym przez niego.

Czasy nowożytne (od XV w.) przyniosły nowe

Czasy nowożytne (od XV w.) przyniosły nowe

próby

określenia

filozofii

próby

określenia

filozofii

.

.

Już

w

epoce

Już

w

epoce

Odrodzenia

zaznaczyło

się

u

niektórych

Odrodzenia

zaznaczyło

się

u

niektórych

myślicieli odmienne niż w średniowieczu

myślicieli odmienne niż w średniowieczu

podejście do filozofii. Jednostronne, religijne

podejście do filozofii. Jednostronne, religijne

ukierunkowanie myśli ludzkiej ustąpiło miejsca

ukierunkowanie myśli ludzkiej ustąpiło miejsca

orientacji, na którą przemożny wpływ wywarły

orientacji, na którą przemożny wpływ wywarły

odkrycia geograficzne, wynalazki oraz odkrycia

odkrycia geograficzne, wynalazki oraz odkrycia

naukowe (Kolumba, Kopernika, Galileusza i

naukowe (Kolumba, Kopernika, Galileusza i

innych).

innych).

F. Bacon

F. Bacon

, zafascynowany możliwościami,

, zafascynowany możliwościami,

jakie stwarza przed człowiekiem rzetelna

jakie stwarza przed człowiekiem rzetelna

wiedza o świecie, twierdził,

wiedza o świecie, twierdził,

„

„

że tyle możemy zdziałać, ile wiemy”.

że tyle możemy zdziałać, ile wiemy”.

Według

Według

niego poznanie naukowe ma służyć ekspansji

niego poznanie naukowe ma służyć ekspansji

człowieka, opanowaniu przyrody na jego

człowieka, opanowaniu przyrody na jego

użytek.

użytek.

Francis

Francis

Bacon

Bacon

Indukcja

Indukcja

-

uczynił z matematyki metodę poznania świata

uczynił z matematyki metodę poznania świata

i człowieka, mającą mu

i człowieka, mającą mu

zapewnić nowe spojrzenie na nieograniczoną

zapewnić nowe spojrzenie na nieograniczoną

w swym zasięgu rzeczywistość,

w swym zasięgu rzeczywistość,

- nazwano go mianem „

- nazwano go mianem „

ojca filozofii

ojca filozofii

nowożytnej

nowożytnej

”.

”.

Kartezjusz

Kartezjusz

(Rene

Descartes

(Rene

Descartes

1596 – 1650) stworzył system

1596 – 1650) stworzył system

nawiązujący do racjonalnej myśli

nawiązujący do racjonalnej myśli

filozoficznej, w

filozoficznej, w

którym:

którym:

-

odrzucając

wszelkim

-

odrzucając

wszelkim

dogmatyzm stawiał z całą siłą na

dogmatyzm stawiał z całą siłą na

rozum,

rozum,

-

odrzucając

wszelki

-

odrzucając

wszelki

dogmatyzm, opowiadał się za

dogmatyzm, opowiadał się za

nieograniczonymi możliwościami

nieograniczonymi możliwościami

ludzkiego poznania,

ludzkiego poznania,

Dowód istnienia Boga

Dowód istnienia Boga

u Kartezjusza

u Kartezjusza

Świadomość JA jako

Świadomość JA jako

zwrotny punkt filozofii

zwrotny punkt filozofii

kartezjańskiej.

kartezjańskiej.

Kartezjański dualizm

Kartezjański dualizm

Immanuel Kant

Immanuel Kant

(1724 –

(1724 –

1804) rozumie przez filozofię

1804) rozumie przez filozofię

naukę o

naukę o

zasadach poznania i działania.

zasadach poznania i działania.

Stawia cztery pytania:

Stawia cztery pytania:

- Co mogę wiedzieć?

- Co mogę wiedzieć?

- Co powinienem czynić?

- Co powinienem czynić?

- Czego wolno mi się spodziewać?

- Czego wolno mi się spodziewać?

- Czym jest człowiek?

- Czym jest człowiek?

- Które według niego wyznaczają swoista

- Które według niego wyznaczają swoista

dziedzinę poszukiwań filozoficznych.

dziedzinę poszukiwań filozoficznych.

W przekonaniu marksistów

W przekonaniu marksistów

filozofia

filozofia

usiłuje

usiłuje

zarysować ogólny obraz rzeczywistości, a więc

zarysować ogólny obraz rzeczywistości, a więc

przyrody,

społeczeństwa

i

ludzkiej

przyrody,

społeczeństwa

i

ludzkiej

świadomości

świadomości

ze szczególnym akcentem na

ze szczególnym akcentem na

prawidłowości, które określają zachodzące

prawidłowości, które określają zachodzące

w obrębie bytu zmiany oraz jego rozwój.

w obrębie bytu zmiany oraz jego rozwój.

K. Marks

K. Marks

określając dominujący

określając dominujący

rys dotychczasowego filozofowania,

rys dotychczasowego filozofowania,

jako

dążność

do

stworzenia

jako

dążność

do

stworzenia

pewnej, opisowej koncepcji bytu,

pewnej, opisowej koncepcji bytu,

nie uważa owej koncepcji za

nie uważa owej koncepcji za

zbędną, ale twierdzi, że nie

zbędną, ale twierdzi, że nie

wyczerpuje ona istoty filozofii.

wyczerpuje ona istoty filozofii.

L. Wittgenstein

L. Wittgenstein

(1889 – 1951) – przedstawiciel

(1889 – 1951) – przedstawiciel

kierunku zwanego neopozytywizmem zakładał, że

kierunku zwanego neopozytywizmem zakładał, że

poznanie i wiedza opierają się na doświadczeniu

poznanie i wiedza opierają się na doświadczeniu

i

i

muszą być sprawdzalne w sensie empirycznym

muszą być sprawdzalne w sensie empirycznym

.

.

Neopozytywizm odrzuca metafizykę, zwalcza ją i

Neopozytywizm odrzuca metafizykę, zwalcza ją i

sprowadza filozofię do języka logiki, którym ma

sprowadza filozofię do języka logiki, którym ma

szansę stać się język fizyki.

szansę stać się język fizyki.

F. W. Nietzsche

F. W. Nietzsche

(1844–1900),

(1844–1900),

przedstawiciel tzw. filozofii życia

przedstawiciel tzw. filozofii życia

pojmuje świat i człowieka jako

pojmuje świat i człowieka jako

wyraz

aktywności

życiowej.

wyraz

aktywności

życiowej.

Podstawą jego filozofii jest teoria

Podstawą jego filozofii jest teoria

poznania, mająca jednak na celu

poznania, mająca jednak na celu

nie prawdę przedmiotową, ale to

nie prawdę przedmiotową, ale to

wszystko, co może przedstawiać

wszystko, co może przedstawiać

jakąś wartość dla życia.

jakąś wartość dla życia.

- zadaniem poznania nie jest prawda rzeczy

- zadaniem poznania nie jest prawda rzeczy

lecz prawda wartości,

lecz prawda wartości,

-

nie

ma

rzeczywistości,

jest

tylko

-

nie

ma

rzeczywistości,

jest

tylko

chaotyczna, zmieszana, złudna zmienność,

chaotyczna, zmieszana, złudna zmienność,

- jedyną rzeczywistością jest dla człowieka

- jedyną rzeczywistością jest dla człowieka

życie i jego cele,

życie i jego cele,

- wszystkie wartości i to, co uważamy za

- wszystkie wartości i to, co uważamy za

dobre lub złe - maja charakter subiektywny,

dobre lub złe - maja charakter subiektywny,

dlatego i moralność jest czysto

dlatego i moralność jest czysto

subiektywna

subiektywna

i zależna od charakteru człowieka,

i zależna od charakteru człowieka,

- charakterom silnym przysługuje moralność

- charakterom silnym przysługuje moralność

panów, słabym – moralność niewolników.

panów, słabym – moralność niewolników.

Życie i dzieła Nietzschego

Życie i dzieła Nietzschego

Ideałem

Ideałem

Nietzschego

Nietzschego

jest

jest

„

„

nadczłowiek

nadczłowiek

”

”

–

–

suma wszystkiego co może zawierać i dawać

suma wszystkiego co może zawierać i dawać

życie:

szczyt

życiowej

tężyzny,

wzór

życie:

szczyt

życiowej

tężyzny,

wzór

samoopanowania,

dysponujący

władzą

i

samoopanowania,

dysponujący

władzą

i

zwalczający

zwalczający

wszystko co słabi wymyślili na

wszystko co słabi wymyślili na

swoją obronę

swoją obronę

:

:

miłość, litość, altruizm,

miłość, litość, altruizm,

sprawiedliwość, wychowanie, szczęście

sprawiedliwość, wychowanie, szczęście

. Jego

. Jego

poglądy wykorzystał faszyzm i narodowy

poglądy wykorzystał faszyzm i narodowy

socjalizm.

socjalizm.

Wola mocy

Wola mocy

i

i

nadczłowiek

nadczłowiek

(Nietzsche)

(Nietzsche)

K.

Jaspers

K.

Jaspers

,

przedstawiciel

,

przedstawiciel

egzystencjalizmu

uczynił

egzystencjalizmu

uczynił

przedmiotem swej filozofii byt, ale

przedmiotem swej filozofii byt, ale

nie w znaczeniu obiektywnym i

nie w znaczeniu obiektywnym i

niezależnym

od

ludzkiej

niezależnym

od

ludzkiej

świadomości, gdyż to właśnie ona

świadomości, gdyż to właśnie ona

określa wszystko co obiektywne.

określa wszystko co obiektywne.

„

„

Świat

stworzony

jako

dobry

uległ

Świat

stworzony

jako

dobry

uległ

zaciemnieniu na skutek wolnych aktów

zaciemnieniu na skutek wolnych aktów

stworzonych istot. Obecnie jest miejscem

stworzonych istot. Obecnie jest miejscem

próby, którą przechodzą ludzkie dusze”.

próby, którą przechodzą ludzkie dusze”.

Pojęcie bytu ma u Jaspersa potrójne znaczenie:

Pojęcie bytu ma u Jaspersa potrójne znaczenie:

- obiektywne, jako coś co posiada swoją

- obiektywne, jako coś co posiada swoją

egzystencję

egzystencję

„

„

świat”,

świat”,

- subiektywne, jako egzystencja „ w sobie”,

- subiektywne, jako egzystencja „ w sobie”,

- transcendentalne, wyrażające całokształt

- transcendentalne, wyrażające całokształt

egzystencjalności.

egzystencjalności.

W tym rozumieniu byt obejmuje wszystko: świat

W tym rozumieniu byt obejmuje wszystko: świat

materialny, życie, duszę i świat duchowy, nadając

materialny, życie, duszę i świat duchowy, nadając

im cechy realności.

im cechy realności.

Egzystencja

Egzystencja

według

według

Jaspersa

rodzi

się

ze

Jaspersa

rodzi

się

ze

świadomego

świadomego

stwierdzenia

stwierdzenia

„ja

„ja

jestem

jestem

”, przy czym „

”, przy czym „

ja

ja

”

”

podmiotowe

stwarza

„

podmiotowe

stwarza

„

ja

ja

”

”

przedmiotowe, mogące mieć

przedmiotowe, mogące mieć

różne postacie egzystencji:

różne postacie egzystencji:

indywidualnej,

społecznej,

indywidualnej,

społecznej,

politycznej

politycznej

i

i

ideologicznej

ideologicznej

.

.

W sytuacjach egzystencjalnych,

W sytuacjach egzystencjalnych,

jak: cierpienie, walka czy śmierć

jak: cierpienie, walka czy śmierć

historycznie

realizuje

się

historycznie

realizuje

się

egzystencja ludzka.

egzystencja ludzka.

Filozofia u Jaspersa jest ostatecznie

Filozofia u Jaspersa jest ostatecznie

sztuką,

sztuką,

bądź

bądź

umiejętnością umierania

umiejętnością umierania

. Nie jest

. Nie jest

nauką, lecz wiedzą, a może i techniką

nauką, lecz wiedzą, a może i techniką

na usługach jednostki, realizującej swą

na usługach jednostki, realizującej swą

kosmiczno – indywidualną i historycznie

kosmiczno – indywidualną i historycznie

transcendentalną egzystencję.

transcendentalną egzystencję.

Poszczególne ujęcia filozofii, pomimo wszystkich

Poszczególne ujęcia filozofii, pomimo wszystkich

istotnych różnic, jakie w nich występują –

istotnych różnic, jakie w nich występują –

zawierają

zawierają

jeden rys wspólny

jeden rys wspólny

:

:

- tak, czy inaczej

- tak, czy inaczej

filozofowanie

filozofowanie

przeważnie

przeważnie

zmierza do wyjaśnienia ogólnych aspektów tego,

zmierza do wyjaśnienia ogólnych aspektów tego,

co istnieje

co istnieje

,

,

- usiłuje

- usiłuje

ono

ono

ukazać

ukazać

ten

ten

szczególny „wymiar”

szczególny „wymiar”

faktów

faktów

, który przekracza ich jednorazowość i

, który przekracza ich jednorazowość i

konkretność,

konkretność,

- otwiera

- otwiera

przed człowiekiem

przed człowiekiem

perspektywę

perspektywę

,

,

umykającą jego uwadze w codziennych zabiegach

umykającą jego uwadze w codziennych zabiegach

i troskach o sprawy powszednie.

i troskach o sprawy powszednie.

Podążając w tym właśnie kierunku

Podążając w tym właśnie kierunku

filozofia

filozofia

usiłuje

usiłuje

zbudować

zbudować

ogólną

ogólną

koncepcję świata, człowieka

koncepcję świata, człowieka

i

i

poznania

poznania

ludzkiego

ludzkiego

.

.