

organizacje społeczne (powszechnie zwane

instytucjami)

w

których

prowadzi

się

regularny rodzaj działalności



instytucje oddzielające środowisko zamknięte

od świata zewnętrznego (utrudnia lub

uniemożliwia wejście jak i wyjście z tego

środowiska)



człowiek zmuszony jest przebywać w izolacji

przez ściśle określony czas (wyrok sądowy) lub

czas niedokładnie określony (rejs

dalekomorski)



symbolizują fizyczne bariery: zamknięte drzwi,

wysokie mury, zasieki z drutu kolczastego,

strome brzegi, utrata przestrzeni itp.

1. Instytucje powołane do opieki nad osobami

niedołężnymi i nieszkodliwymi (domy
starców, przytułki dla ociemniałych,
żebraków, sierot itp.)

2. Zakłady opieki nad osobami niezdolnymi do

samodzielnego troszczenia się o siebie (a
zarazem nie z ich winy) niebezpiecznymi dla
społeczeństwa (sanatoria przeciwgruźlicze,
szpitale psychiatryczne itp.)

3. Instytucje totalne, których zadaniem jest

ochrona społeczeństwa przed szkodzeniem

mu w sposób świadomy (więzienia, zakłady

poprawcze, obozy koncentracyjne, obozy

dla jeńców wojennych itp.)

4. Instytucje powołane do realizacji

określonych zadań technicznych – mają

często charakter instrumentalny (koszary

wojskowe, okręty, internaty, obozy pracy,

osady kolonistów, duże majątki itp. )

5. Instytucje przeznaczone dla osób, które

dobrowolnie wycofały się z czynnego życia
oraz miejsca kontemplacji religijnej
(opactwa, klasztory, zakony itp.)

Uwzględniając: cel, motyw i osiągnięty efekt

wyróżnia:



Izolację eksperymentalną

– cel: zdobycie

nowych informacji, podmiot godzi się na udział w

eksperymencie i jego ewentualne konsekwencje, i

jest za udział odpowiednio wynagradzany,



Izolacja zadaniowa –

jest efektem wykonywanego

zawodu, zleconego zadania (marynarz) tu również

człowiek godzi się na udział, liczy się z

konsekwencjami i otrzymuje odpowiednie

gratyfikacje,



Izolacja chorobowa

– w wyniku określonego

schorzenia człowiek wyłącza się z
dotychczasowego, aktywnego trybu życia,
rezygnuje z wielu pełnionych dotąd ról. Obraz tej
postaci izolacji zależy od wieku, schorzenia i
stopni zagrożenia, człowiek godzi się z izolacją a
gratyfikacją jest ewentualne ozdrowienie.



Izolacja więzienna

– pejoratywna (znaczenie

ujemne), negatywna opinia o izolowanym. Jest
efektem decyzji innych ludzi, ma charakter
przymusu.



przełamanie barier, oddzielających trzy

najważniejsze dziedziny życia: spania,

pracy i zabawy,



całe życie mieszkańców toczy się w jednym

i tym samym miejscu i podlega jednej i tej

samej władzy,



we wszystkich fazach codziennej

działalności członkowie pozostają w

towarzystwie dużej liczby innych członków,



wszyscy mieszkańcy traktowani są

jednakowo i muszą wykonywać te same

czynności,



cały dzień jest ściśle zaplanowany (plan

narzucony przez system formalnych

rozporządzeń a jego przestrzegania pilnuje

zespół nadzorców),



zaspokojenie wielu różnych potrzeb

ludzkich jest przez biurokratyczną

organizację zespołów ludzkich,



występuje zasadniczy podział na duża
grupę podwładnych, mających ograniczony
kontakt ze światem zewnętrznym oraz
nieliczną grupę personelu, która,
nadzorców, którzy w instytucji przebywają
nieznaczną ilość czasu,

Instytucje totalne określane są przez
Goffmanna jako zakłady przymusowego
kształtowania osobowości.

1.

Rekrutacja



przymusowa - wymuszona (więzienie, szpital

psychiatryczny) zaakceptowanie modelu

doskonałego podwładnego jest tu mało

prawdopodobne



dobrowolna - przyjmują tylko tych, którzy

wierzą w swoje powołanie

(instytucje religijne)



półdobrowolna - zmuszanie podwładnych do

służby (wojsko) z jednoczesny przekonaniem

o słuszności sprawy

2.

Stopień przenikalności



czyli wzajemnego oddziaływania norm
społecznych wewnątrz instytucji i norm
obowiązujących w otaczającym je
społeczeństwie, który decyduje o
stopniu rozbieżności między tymi światami,



efektem tego jest standaryzacja i
depersonalizacja,



ograniczona zostaje separacja od współtowarzyszy



zawieszone zostają ich plany rodzinne, zawodowe
i edukacyjne

3.

System władzy
u podłoża socjologicznej deprywacji

osobowości występuje szczególny system

władzy, który charakteryzują trzy cechy;



władza ma charakter grupowy



władza stosuje sankcje za wykroczenia

przeciw bardzo licznej grupie zachowań

występujących stale i stale podlegających

karze



za wykroczenia w jednej dziedzinie stosuje

się sankcje także w innych dziedzinach

Podwładny na drodze oficjalnej i nieoficjalnej

dowiaduje się o systemie przywilejów



zasadnicze wymagania dotyczące

postępowania podwładnych określają

regulaminy wewnętrzne, stanowiące względnie

jasny zbiór nakazów i zakazów,



za posłuszeństwo w działaniu i myśleniu

personel przyznaje podwładnym nieliczne,

ściśle określone nagrody,



kary stanowiące represję za przekroczenie

przepisów (trwałe, czasowe pozbawienie

przywilejów, zawieszenie prawa do ich

nabywania)



uzupełnienie wiedzy szkolnej



zdobycie wykształcenia zawodowego



opieka lekarska



izolacja dzięki której nie można szkodzić
najbliższym i społeczeństwu



wykorzystanie wolnego czasu na
przemyślenie własnego postępowania



pozbawienie wolności,



ograniczenie swobody działania,



ograniczenie kontaktów z bliskimi i znajomymi,



sytuacje naruszenia więzi z dotychczasowym

otoczeniem,



pozbawienie możliwości udogodnień materialnych

i usługowych,



potrzeby w zakresie żywienia,



niekorzystne warunki „mieszkaniowe” (zła

wentylacja, wilgoć, brak światła, hałas, przenoszenia

z celi do celi)



Pozbawienie kontaktów heteroseksualnych,



Pozbawienie autonomii (możliwości dokonywania

wyboru)



Pozbawienie poczucia bezpieczeństwa lub

świadomości stałego zagrożenia,



Totalny sposób sprawowania władzy i kontroli przez

personel,

[Lewandowski, 1965, Panek, 1968,

Morawski, 1971]

Według B. Waligóry (1974, s. 12) „ we

wszystkich tych sytuacjach [izolacji K.M.]
bez względu na to jak je nazwiemy zachodzi
zerwanie lub zawieszenie czy też
ograniczenie jakiejś relacji pomiędzy
jednostką a jej otoczeniem. To zniszczenie
czy choćby tylko rozluźnienie jednej lub
wielu istniejących dotychczas relacji
traktowane jest jako izolacja”.

dolegliwość izolacji jest obecna w całym okresie pozbawienia

wolności z różnym nasileniem, które jest spowodowane stanami
psychiki osadzonej oraz czynnikami zewnętrznymi

wrażliwość kobiet na karę pozbawienia wolności i związana z nią

dolegliwość jest znacznie większa od mężczyzn i przebiega
wzrastającym ruchem falowym, dodatkowo nie ustępuje i może
doprowadzić do stanów apatii. Ograniczony kontakt z dziećmi oraz
najbliższymi negatywnie wpływa na samopoczucie osadzonych.
Kobiety boją się rozbicia rodziny, rozpadu małżeństwa. Takie
zachowanie związane jest z dwoma aspektami. Po pierwsze
kobiety nawiązują silniejsze związki emocjonalne z najbliższymi,
drugi aspekt związany jest bardzo silną identyfikacją roli matki
i żony. Z powyższych powodów ciągle odczuwają stres,
w szczególności tuż przed zwolnieniem, ponieważ dodatkowo nie
są pewne, czy ich sytuacja życiowa nie uległa zmianie

„w skutek niemożności osobistego kontaktu

z osobami i rzeczami bliskimi, zmianie
i przewartościowaniu ulega forma realizacji więzi
emocjonalnych. Deprywacji ulegają potrzeby:
miłości, przyjaźni, afiliacji i życia seksualnego.
Bardzo poważnie zostaje ograniczona możliwość
zaspokajania potrzeby samorealizacji,
podejmowania decyzji i tworzenia nowych
wartości. Pojawia się poczucie samotności, braku
bezpieczeństwa i bezradności wobec przeszkód
uniemożliwiających prawidłowe zaspokajanie
potrzeb. Można przypuszczać, że nie bez
znaczenia dla psychiki skazanych pozostaje
również ograniczenie kontaktu z przyrodą”.



to poważne przeszkody zakłócające

przebieg wykonywanej czynności,

zmniejszające prawdopodobieństwo

pomyślnego zrealizowania podjętego

zajęcia;



powodują że człowiek, ze względu na swój

stan (np. choroba) lub cechę (niski poziom

sprawności umysłowej) nie potrafi wykonać

odpowiednich czynności.



DEPRYWACJĘ – brak pewnych zewnętrznych

elementów o charakterze fizycznym (pokarmu)

lub psychicznym (ciepło emocjonalne)



PRZECIĄŻENIA – to sytuacje w których

zadanie nie jest dostosowane do warunków

działania jednostki i jej możliwości fizycznych i

psychicznych



UTRUDNIENIA – w tych sytuacjach występuje

zmiana zwykłych warunków w skutek

pojawienia się przeszkód o charakterze

wewnętrznym ( choroba) lub

zewnętrznym (kraty w oknach)



ZAGROŻENIA - występuje większe niż
zazwyczaj prawdopodobieństwo naruszenia
wartości cenionych przez człowieka o
charakterze fizycznym lub psychicznym



KONFLIKTY – powstają, gdy człowiek
znajduje się w polu działania
przeciwstawnych sił fizycznych lub
sprzecznych nacisków o charakterze
społecznym lub moralnym



Biologiczna



Sensoryczno – informacyjna



Emocjonalna



Seksualna

Ograniczenie możliwości poruszania się i

swobody. Wynikające z typu i rodzaju
zakładu karnego.

Docierają jedynie w ograniczonej ilości ciągle te

same bodźce:

◦

wzrokowe – (mundury, te same twarze

funkcjonariuszy, kraty, mury itp.)

◦

słuchowe – (zgrzyt zasuw, szczęk kluczy,

nawoływanie osadzonych itp.)

◦

węchowe – (środki czystości, potu itp.)



nie będą docierały: zapach domowego obiadu,

krzyki bawiących się dzieci, zapach ciała

ukochanej kobiety/mężczyzny

architektura (uniemożliwia kontakt uwięzionych

ze światem zewnętrznym, ogranicza dopływanie

bodźców z zewnątrz)

barwy otoczenia (wpływa na ogólne

samopoczucie człowieka, jego nastrój i reakcje

psychomotoryczne) ubóstwo barw w środowisku

więziennym wpływa negatywnie na procesy

emocjonalno - motywacyjne

nuda – przykry i na dłuższą metę destrukcyjny

stan emocjonalny (szarość, monotonia

przestrzeni więziennej, brak zmian,

zrutynizowane zachowania i zdarzenia,

koncentracja na upływie czasu i „dualizm czasu”)



Ograniczony dostęp do wiadomości z
zewnątrz (szczególnie dotyczy to informacji
od rodziny i najbliższych),



Niepewność co do źródła informacji



Ograniczenie kontaktów (przepisowe
widzenia, ewentualne przepustki)



Brak możliwości sprawdzenia informacji



Rodzina ukrywa niektóre fakty



Wiedza z tv i prasy jest wiedzą pośrednią

Przerwanie

czy

utrudnienie

kontaktów

uczuciowych z osobami bliskimi
prowadzi do niemożności zaspokojenia szeregu
podstawowych potrzeb uczuciowych więźniów
ważnych z biologicznego, psychologicznego i
społecznego punktu widzenia.

Ponadto:



Życie we wspólnej zbiorowości



Poczucie

pogwałcenia

prywatności

(przeludnienie, ingerencja administracji w wiele
sfer życia osadzonego, konieczność poddawania
się uciążliwym czynnościom- kontrole osobiste,
przeszukiwania cel, konieczność pisania próśb o
załatwienie podstawowych spraw.

Całkowity brak lub znaczne ograniczenia

związane z zaspokojeniem
popędu seksualnego powodują różne
(najczęściej sytuacyjne) dewiacje wśród
osadzonych.



Miłość godna,

przybiera postać przyjaźni,

nacechowana jest autentycznym uczuciem i

bezinteresownością;



Miłość sprzedajna

kobiety sprytne i błyskotliwe, tzw.

mamki. Ich zadaniem jest upozorowanie uczucia

poprzez pisanie listów, udawanie zauroczenia,

wykonywania gestów czułości. Z czasem kontakty

pogłębiają się ,tylko na pozór obrazuje prawdziwe

uczucie - to miłość, którą można kupić za różnego

rodzaju dobra materialne: kawę, papierosy itp.



Miłość niegodna

kobiety mające stosunki z wieloma

partnerkami, często ujawniające cechy

psychopatyczne o ogromnym temperamencie

seksualnym oraz skłonnościach do ekshibicjonizmu.

Wywołują wstręt i potępienie większości

uwięzionych kobiet.

Pierwsza grupa- kobiety, które wchodzą

w kontakty homoseksualne tylko podczas
pobytu w zakładzie karnym

Druga grupa- kobiety, które pozostają w

związkach także będąc na wolności.

Autorka wyróżniła:
(1) kobiety dążące do uzyskania satysfakcji

emocjonalnej i seksualnej

(2) kobiety, dla których kontakt seksualny

stanowi

jedynie

urozmaicenie

pobytu

w zakładzie karnym



kobiety swoje kontakty traktują jako
sprawę prywatną i nie manifestują
swojego zachowania.



najczęściej świadczą sobie wzajemną
pomoc



nie

sprawiają

problemów

natury

wychowawczej.



związki pomiędzy kobietami są nietrwałe,

ponieważ nie angażują się uczuciowo,



relacje

uwarunkowane

są

zapotrzebowaniem

lub

posiadaniem

papierosów, żywności lub innych rzeczy.



gdy zabraknie niezbędnego towaru,

kobieta zostaje porzucona.



szczycą

się

swoimi

kontaktami,

manifestując swoje doświadczenie i

wyrafinowanie,



w sytuacji gdy porzucona kobieta żywi do
drugiej jakieś uczucie i nie zorientowała się
wcześniej w zamierzeniach
fałszu i podstępie ze strony partnerki często
popada w smutek i depresję, która może
prowadzić nawet do samouszkodzenia.



sprawiają najwięcej problemów kadrze
wychowawczej - znajdują się w niej kobiety
o najwyższym stopniu
demoralizacji.

Kontakty lesbijskie w trakcie odbywania kary

pozbawienia wolności nie wpływają na
utrwalenie się tej tendencji.

Zdecydowana większość kobiet opuszczając

więzienie

rezygnuje

z relacji

homoseksualnych.

Kobiety,

które

kontynuują

proceder,

najczęściej

miały

przed

osadzeniem

skłonności lesbijskie lub ich nie ujawniały.

Kobiety wchodzące w związki homoseksualne

tworzyły „haremy”- „kobiety skupiały się
w grupach koleżeńskich, które miały
wyraźnych liderów” (kobiety bardzo
przedsiębiorcze, mające duży wpływ na
pozostałe skazane),

Haremów może być kilka w skutek

doznanych zawodów miłosnych kobiety
często przenosiły się do innej grupy,

Autor przedstawia własną typologię.

„Nawijające”



kobiety

-wrogowie

administracji,

recydywistki nie akceptujące mężczyzn,



grupa rozwarstwia się na „mężów”- kobiety
przybierające męski wygląd oraz „żony”,
których zadaniem jest być wierną, są bierne
w kontaktach homoseksualnych,

„Podkładaczki”

kobiety często zmieniające partnerki seksualne

„Popaprańce”

grupa wzbudzająca pogardę, ponieważ kobiety

utrzymywały stosunki seksualne z innymi
kobietami

oraz

równocześnie

kontakt,

choćby, listowny z mężczyznami.

Występowanie w dużym nasileniu lesbijstwa

wyklucza możliwość stworzenia atmosfery
sprzyjającej pracy wychowawczej.

Zjawisku towarzyszy podniecenie, stan napięcia

nerwowego, zakłócenie równowagi
psychicznej wielu więźniarek.

Pojawia się wiele sytuacji zakłócających spokój

w zakładzie karnym: sceny zazdrości,
awantury, plotki, samouszkodzenia.

Można zatem stwierdzić, że w wielu

przypadkach utrudnia lub wręcz uniemożliwia
prowadzenie pracy wychowawczej
(M. D. Pełka-Sługocka, 1969).