Więzienie jako instytucja totalna
Więzienie jako instytucja posiada wiele cech, które socjologowie przypisują tzw. instytucjom totalnym.
Najważniejsze ich elementy opisał E.Goffman w swojej pracy „Charakterystyka instytucji totalnych”.
Najkrócej instytucje totalne można by scharakteryzować, jako te, które ingerują we wszystkie dziedziny życia osób w nich przebywających, ograniczają ich wolność i wyznaczają ramy całego ich funkcjonowania. Trudno się nie zgodzić, że więzienie dokładnie odpowiada temu opisowi.
Goffman wymienił szereg cech jaki posiadają ogólnie pojęte instytucje totalne. Wśród tych, które z całą pewnością można by przypisać więzieniu znajdują się:
- Podział na podwładnych i personel, którzy tworzą dwa wyraźnie oddzielone światy. W przypadku więzienia odrębność świata więźniów i funkcjonariuszy służby więziennej to element chyba najbardziej rzucający się w oczy. Obie te grupy mają za sobą zupełnie odmienny, najczęściej sprzeczny zestaw celów, norm i wartości, a między nimi istnieje stałe napięcie niekiedy przeradzające się w otwarty konflikt
- Ściśle zaplanowany czas w ciągu dnia
- Istnienie ścisłego regulaminu określającego ramy życia w instytucji czyli to co można i to czego nie wolno robić.
- System kar i nagród premiujący określone zachowania, zwłaszcza uległości wobec działań personelu
- Ograniczony kontakt ze światem zewnętrznym, często traktowany jako specyficzna nagroda np. za dobre sprawowanie
- Wszechobecna biurokracja
Ważnym elementem jest także przymus wykonywania przez więźniów określonych czynności. Więzienia bez wątpienia można określić jako zakłady przymusowego przekształcania osobowości. Co więcej, wydaje się, że jest to jedno z ich podstawowych zadań.
Świat podwładnych, a więc w naszym wypadku więźniów również posiada pewne specyficzne cechy. Wynika to z faktu egzystencji na fizycznie małym obszarze dużej ilości osób pozbawionych intymności, żyjących w zuniformizowanej i ujednoliconej gromadzie. Wytwarza się nieformalna struktura świata podwładnych skierowana w dużej mierze przeciwko personelowi, posiadająca swoją hierarchię tworzoną właśnie na wzór hierarchii personelu. Życie więźniów na tyle mocno różni się od ich życia na wolności i wymaga daleko idącej rezygnacji z pełnienia wcześniejszych ról, że muszą oni stosować szereg technik adaptacyjnych pomagających w poprawnym funkcjonowaniu w nowych warunkach. Można tu wymienić wycofanie się, bunt, zadomowienie, konwersję i zimną kalkulację. Ludzie ci podczas pobytu w więzieniu uczą się realiów nowej rzeczywistości, takich choćby jakie są wymagania ich nowych ról zarówno formalnych jak i nieformalnych, tego jak wygląda nieformalna struktura więźniów, jak funkcjonuje system kar i nagród, czy jak zorganizować sobie na drodze rzecz jasna nieoficjalnej uzyskiwanie pewnych zakazanych gratyfikacji. Im jednostka lepiej dostosuje się do wyznaczonych jej ram działania tym większą ma szansę na osiągnięcie wyższej pozycji w strukturze nieformalnej.