Ogólne zasady wykonywania

prób wysiłkowych

• Ocena zachowania się organizmu w trakcie obciążenia

wysiłkiem fizycznym jest jednym z najważniejszych
elementów diagnostyki stosowanej w rehabilitacji
kardiologicznej. Niektóre objawy chorobowe np. Zaburzenia
rytmu serca, mogą uwidocznić się jedynie w trakcie
obciążenia wysiłkiem fizycznym. Ocena tolerancji wysiłku
jest ponadto niezbędnym elementem programowania
intensywności ćwiczeń fizycznych, weryfikacji skuteczności
postępowania leczniczego i rehabilitacyjnego oraz
stratyfikacji ryzyka występowania zdarzeń sercowych. Jest
także potrzebna w kwalifikacji do wykonywania niektórych
czynności zawodowych oraz dopuszczalnej aktywności
fizycznej w czasie wolnym.

Próby wysiłkowe, aby były rzetelne i
dawały powtarzalne wyniki powinny
spełnić następujące warunki:

•

wysiłek testowy musi angażować

możliwie dużą grupę mięśniową kończyn
dolnych i tułowia.

•

rodzaj wysiłku testowego powinien być

specyficzny dla danej konkurencji
sportowej np.: stosowanie testu na
cycloergometrze przez kajakarzy wydaje
się być nieuzasadnione.

•

czas trwania wysiłku testowego

powinien przekraczać 3 minuty a jego
natężenie należy tak dobrać by nie
spowodowało przerwania próby przed
osiągnięciem poziomu maksymalnego
poboru tlenu (np. w wyniku pojawienia
się lokalnego bólu mięśniowego)

•

intensywność pracy musi być na

początku próby niższa, a następnie
powinna wzrastać (raptownie lub
stopniowo) aż do osiągnięcia
wielkości maksymalnej
prowadzących po pewnym czasie
do przerwania.

Planowana intensywność prób wysiłkowych

•

Testy maksymalne stosowane są głównie u osób

zdrowych, polegają na systematycznym zwiększaniu
obciążenia, aż do całkowitego maksymalnego
zmęczenia badanego i uzyskania maksymalnego
zużycia tlenu lub do momentu wystąpienia zaburzeń
będących przeciwwskazaniem do kontynuowania
próby.

•

Testy

submaksymalne
Polegają na
stopniowym
zwiększaniu
obciążenia do
momentu z góry
określonego przed
rozpoczęciem badania
lub wystąpienia
zaburzeń będących
wskazaniem do
przerwania próby.

Próba wysiłkowa jest najczęściej wykonywaną próbą elektrokardiograficzną
zmierzającą do ujawnienia cech choroby niedokrwiennej serca.
Wysiłek fizyczny powoduje wzrost zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen.
Akcja serca ulega wówczas przyspieszeniu, wzrasta ciśnienie skurczowe krwi, a
przepływ wieńcowy powinien ulec zwiększeniu.
U osób ze zwężonymi naczyniami wieńcowymi możliwość wzrostu przepływu
wieńcowego jest znikoma i obciążanie pracą powoduje niedotlenienie mięśnia
serca, a w EKG mogą pojawić się zmiany świadczące o chorobie niedokrwiennej.
Dla celów klinicznych, za wystarczający test ukrwienia mięśnia sercowego
przyjmuje się wysiłek submaksymalny (około 85% tzw. wysiłku maksymalnego),
określany na podstawie dopuszczalnej częstości rytmu. Istnieją różne sposoby
wymiernego obciążenia badanych.

Do najczęściej obecnie stosowanych należą:
-próba z użyciem cykloergometru lub
-bieżni ruchomej.

Podczas wykonywania próby prowadzi się zapis EKG oraz kontroluje ciśnienie krwi.
Próbę kończy osiągnięcie przez badanego częstotliwości rytmu, wyliczonej
uprzednio jako submaksymalna do jego płci i wieku, ale próbę należy przerwać
wcześniej w przypadku: wystąpienia bólu wieńcowego, spadku skurczu ciśnienia
tętniczego krwi, spadku częstości akcji serca, duszności, sinicy, objawów
wyczerpania fizycznego i niektórych zaburzeń rytmu.
Badania obciążone jest ryzykiem i dlatego powinno być wykonywane
tylko w obecności lekarza i po zapewnieniu możliwości postępowania
reanimacyjnego (defibrylator, leki).

Porównanie zalet i wad testów ergometrycznych na bieżni ruchomej i na ergometrze

rowerowym

Test na bieżni ruchomej

Test na ergometrze rowerowym

zalety

•

wysiłek bardziej fizjologiczny

niż jazda na cykloergometrze

•

możliwość oceny wydatku

energetycznego niezależnie od

masy ciała

•

niższy koszt sprzętu

•

mniejsze wymiary

•

niższy poziom hałasu

•

lepsze techniczne możliwości

uzyskania dobrego zapisu EKG (w

trakcie badania bardziej stabilna

klatka piersiowa)

•

Możliwość bezpośredniego

obliczenia obciążeń treningowych

wady

•

Wyższy koszt urządzenia

•

Większe rozmiary w porównaniu

do cykloergometru

•

Wyższy poziom hałasu

•

Większe trudności z uzyskaniem

dobrego technicznie zapisu EKG

•

Większe trudności z pomiarem

ciśnienia tętniczego

•

wysiłek mniej fizjologiczny w

porównaniu do marszu

•

trudności z utrzymaniem

wymaganego obciążenia

•

w przypadku oceny wydolności

fizycznej i wydatku

energetycznego konieczność

korygowania wielkości

maksymalnego tolerowanego

obciążenia w stosunku do masy

ciała badanego

Wskazania

Podstawowe wskazania do wykonywania próby

wysiłkowej:

• Podejrzenie choroby niedokrwiennej serca u osoby z bólami

w klatce piersiowej i prawidłowym lub wątpliwym

spoczynkowym zapisem EKG.

• Badanie przesiewowe w grupie osób o wysokim ryzyku

zachorowania, celem wykrycia przebiegającej bezobjawowo

choroby niedokrwiennej serca.

Poszerzone wskazania:

•

Próba oceny zaawansowania choroby wieńcowej w

typowym jej przebiegu.

• Ocena tolerancji wysiłku i rokowania po zawale serca.

• Diagnostyka zaburzeń rytmu serca.

Przeciwwskazania

Bezwzględne

• świeży zawał serca

• niestabilna dusznica bolesna

• przewlekła niewydolność

krążenia (III i IV okres wg

NYHA)

• kradiomiopatia przerostowa

• zwężenie lewego ujścia

tętniczego

• częstoskurcz nadkomorowy i

komorowy

• migotanie przedsionków

• blok przedsionkowo-komorowy

II i III stopnia

• tętniak rozwarstwiający aorty

• zatorowość płucna i obwodowa

• nadciśnienie płucne

• nadciśnienie tętnicze

przekraczające 180/110 mm

Hg

• zapalenie mięśnia

sercowego, wsierdzia lub

osierdzia

• ostre choroby infekcyjne

• zaawansowane choroby

narządowe lub układowe

• objawy toksyczne po

stosowaniu naparstnicy lub

leków antyarytmicznych

• choroby narządu ruchu i

układu nerwowego

uniemożliwiające wykonanie

badania

• brak zgody pacjenta

Przeciwwskazania

Względne:
• okres 2–6 tygodni od przebycia zawału serca
• okres do 6 tygodni od operacji naczyń wieńcowych
• zaawansowane wady serca
• przewlekła niewydolność krążenia (II okres wg NYHA)
• liczna ekstrasystolia komorowa
• znaczne powiększenie serca
• tętniak lewej komory serca
• choroby narządowe, układowe, metaboliczne

(cukrzyca, niedokrwienność, nadczynność cukrzycy)

Stany małej przydatności próby

wysiłkowej

Stany, w których wykonywanie próby wysiłkowej

jest praktycznie mało przydatne z powodu braku

możliwości oceny zmian odcinka ST i załamka T

pod wpływem wysiłku:

• zaburzenia przewodzenia śródkomorowego
• blok lewej odnogi pęczka Hisa
• zespół preekscytacji
• po wszczepieniu rozrusznika serca
• w czasie leczenia lekami nasercowymi,

antyarytmicznymi, beta blokerami, niektórymi

lekami moczopędnymi, a także

• w zespole wypadania płatka zastawki dwudzielnej.

Kryteria niedokrwienia w

próbie wysiłkowej

• poziome tj. równoległe do linii

izoelektrycznej lub skośne ku dołowi
obniżenie odcinka ST o przynajmniej 1
mm, trwające przynajmniej 80 ms,
utrzymujące się nie krócej niż 2 minuty po
zaprzestaniu wysiłku.

• wstąpienie ujemnego załamka U (jeśli nie

ma przerostu lewej komory),

• uniesienie odcinka ST co najmniej o 2 mm

z jednoczesnym bólem wieńcowym.

Przygotowanie pacjenta do

próby:

•

Aby zapewnić właściwą jakość sygnału

EKG niezbędne jest odpowiednie
przygotowanie pacjenta do
przeprowadzenia badania wysiłkowego:

•

wymagane jest stosowanie elektrod

jednorazowego użytku przeznaczonych
do badań wysiłkowych,

•

jeżeli istnieje konieczność miejsce

podłączenia elektrod musi być
wygolone (dotyczy przede wszystkim
mężczyzn),
miejsce przyłożenia elektrod musi być
odtłuszczone i oczyszczone z martwego
naskórka:
- zalecane jest użycie pasty abrazyjnej

-zabronione jest użycie spirytusu
etylowego

•

pozycja elektrod powinna odpowiadać

standardowym odprowadzeniom
Einthovena (o ile odpowiada to celom
diagnostyki),

•

kable muszą zostać

unieruchomione tak, aby w
trakcie próby nie obciążały
elektrod.