Małe formy

Małe formy

teatralne

teatralne

- ćwiczenia, gry i zabawy dla

- ćwiczenia, gry i zabawy dla

młodzieży o obniżonej

młodzieży o obniżonej

sprawności intelektualnej.

sprawności intelektualnej.

Małe formy teatralne jako forma spędzania wolnego czasu czy

zajęć związanych z konkretnymi jednostkami lekcyjnymi lub

szeregiem tematycznie powiązanych lekcji, są nie tylko

gruntem dla rozwoju wrażliwości artystycznej dzieci

upośledzonych umysłowo, wzbogacania osobowości i zbliżania

do sztuki, ale także terenem ćwiczeń nad poprawnością

wymowy, swobodnego wypowiadania się, ruchu,

usamodzielnienia i umiejętności współdziałania.

I. Polkowska i H. Bruno - Nowakowa piszą, iż:
,, Czynny udział w zabawie w teatr rozwija w dziecku

upośledzonym wrażliwość artystyczną, zbliża je do sztuki,

ułatwia odbiór sztuki wielkiej, która jest dzisiaj dla

wszystkich dostępna, choć nie wszyscy umieją przeżywać jej

piękno i korzystać z niej dla budowania i wzbogacania własnej

osobowości. (...). Działalność dzieci skupiona wokół zajęć

teatralnych, kształci wyobraźnie plastyczną, rozwija mowę,

pobudza twórczą aktywność, wzbogaca sferę przeżyć dziecka

oraz pomaga w kształtowaniu podstawowych nawyków

społecznego współżycia (...)".

Wstęp

Wstęp

Sam teatr jest trudną, ale owocną formą pracy. Oprócz

wiedzy przekazywanej w atrakcyjny sposób, spełnia

również funkcje wychowawcze, a także korzystnie

wpływa na rozwój emocjonalny dzieci upośledzonych.

Wyrabiają w sobie również poczucie odpowiedzialności,

punktualności, tolerancji dla cudzych potknięć i błędów

oraz koleżeństwa.

Dzieci i młodzież z obniżoną sprawnością intelektualną,

jak i te prawidłowo rozwijające się bardzo chętnie

wyrażają siebie w formie teatralnej tj. za pomocą gestu,

ruchu, mimiki, słowa, czy inne. Potrafią odgrywać różne

role, naśladować dorosłych, zwierzęta czy przedmioty. Ta

pasja odgrywania określonej roli wynika u dziecka z

chęci doświadczenia tego wszystkiego, co obserwuje w

życiu dorosłych a także w swoim środowisku. Dziecko,

odtwarzając określone treści, angażuje swoje siły

umysłowe, emocjonalne i fizyczne.

Dzieci i młodzież mogą improwizować zdarzenia i odgrywać

sceny na dowolnie podany temat. Jednak taka forma teatralna

z dziećmi upośledzonymi umysłowo, może dać efekty wówczas,

gdy aktywnie w niej uczestniczy wychowawca.
Według L, Płocha osoby upośledzone lubią bawić się w teatr.

Bardzo ważnym dla nich elementem jest zorganizowanie

przestrzeni scenicznej, przebieranie się, dobieranie

rekwizytów niezbędnych przy odgrywaniu niektórych ról.

Poszukiwanie przedmiotów, które by pełniły nową funkcję,

rozwija u osoby z niedorozwojem pomysłowość, ćwiczy

wyobraźnię i elastyczność myślenia. Umowność sytuacji i

zastępcza funkcja prawdziwych przedmiotów wcale im nie

przeszkadza w dobrej zabawie. Włączając do zabawy elementy

wyobrażeniowe, uczą się one dostrzegać i rozumieć pewne

typowe sposoby postępowania w różnych sytuacjach. Dzieci w

trakcie przygotowań do spektaklu muszą wykazać się swoimi

umiejętnościami, pomysłowością, zdobywają też nową wiedzę.

Świadomość człowieka niepełnosprawnego, często głębiej

upośledzonego umysłowo, że dzieje się "coś"

niepowtarzalnego, wyjątkowego i ON właśnie może być

współtwórcą tego misterium, jest chyba najlepszą nagrodą dla

wychowawcy.

„Bycie uczestnikiem" dowartościowuje dzieci, ośmiela,

daje wiarę we własne siły, szczególnie gdy inni patrzą na

nich z podziwem, daje poczucie, że ,ja też to umiem, mogę,

potrafię". Biorąc udział w różnego rodzaju formach

teatralnych dzieci muszą przełamać barierę wstydu i

nieśmiałości czy zamknięcia w sobie. Na scenie muszą

stanąć przed publicznością, mówić do niej, odtwarzać

pewne sytuacje. Pochłonięte dobrą zabawą, często

zapominają o własnej niepewności i po jakimś czasie ich

niedocenianie może zmienić się nie do poznania.

Oczekiwanie na ich wielki moment, na ich „wejście" uczy

cierpliwości i skupienia.
Małe formy teatralne kształcą i rozwijają u osób z

niedorozwojem wymowę i ruchową sprawność,

bezpośredniość i łatwość ekspresji, swobodę w wyrażaniu

sytuacji i zdarzeń grą improwizowaną. Zabawa ta

gimnastykuje nie tylko ciało, lecz uczy ich też swobodnego

wypowiadania - mimiką i gestem -swoich myśli i uczuć.
J. Awgulowa i W. Świętek uważają, że udział dzieci w

małych formach teatralnych spełnia dwie funkcje:

terapeutyczną i kompensacyjną. Kompensacyjna polega na

tym, iż umożliwia się dziecku przeniesienie w świat

piękniejszy, czarodziejski. w którym zdarza się wszystko co

dobre, a wiec inny od rzeczywistego, tego codziennego.

Rola terapeutyczna polega na zaspokojeniu urojonych

potrzeb, przeżyć i twórczej aktywności.

Organizując małe formy teatralne

wychowawca powinien pamiętać, aby:



zaczynać od małych i łatwych form,



dobierać atrakcyjną tematykę,



role i zadania dla osób upośledzonych

dostosować do ich możliwości i stopnia

upośledzenia,



uwzględnić warunki lokalowe,



dostosować treść i dynamikę formy teatralnej
do możliwości wszystkich uczestników,



uatrakcyjniać widowisko różnorodną

dekoracją, rekwizytami, wspólnym

śpiewaniem, pląsami.

Systematyczne, regularne i konsekwentnie

dobrane ćwiczenia do możliwości indywidualnych
dzieci w miłej i przyjaznej atmosferze, w formie
zabawy kontrolowanej przez wychowawcę pozwala na
osiągnięcie znakomitych efektów.

Poniżej przedstawione ćwiczenia, gry i zabawy

mogą być wykorzystane nie tylko na kółku
teatralnym, ale i na zajęciach lekcyjnych,
rewalidacyjnych indywidualnych i grupowych z
dziećmi i młodzieżą jako aktywizująca metoda
wspomagająca rozwój dzieci i młodzieży z obniżoną
normą intelektualną.

Gry i zabawy bez rekwizytów



Zadania do wykonania indywidualnie:
Krótkie zadania

Uczniowie otrzymują zadanie, w którym za pomocą ruchu ciała, gestu,
mimiki mają pokazać daną czynność, sytuację, np.:wkładasz i zapinasz
sweter, wbijasz gwóźdź i wieszasz na nim obrazek, idziesz z workiem
ziemniaków na plecach, brniesz po błocie w sandałach, idziesz boso po
gorącym piasku na plaży, wędrujesz przez strumyk, przeskakując z
kamienia na kamień, wchodzisz pod górę, jesteś klaunem w cyrku,

Historyjki do wykonania indywidualnie:

Uczniowie mają przedstawić historyjkę, np.:
- Umówiłeś się do kina, trzeba już wyjść, sprawdzasz godzinę, sprawdzasz
czy masz bilet w kieszeni, nie ma Co robisz?
Po wykonaniu scenek omawiamy je. Co zrozumieliśmy? Co zostało ukazane
najwyraźniej? Czego nie zrozumieliśmy? Dlaczego?        



Zadania do wykonania w parach:
Scenki

Uczestnicy w parach przedstawiają scenki: sprzeczka między

przyjaciółmi, targowanie się sprzedającego i kupującego, dziecko

przeprowadza staruszkę przez jezdnię, koleżanka próbuje przeprosić

rozgniewaną towarzyszkę itp.

Lustro

Uczestnicy stoją w parach twarzami do siebie. Jedna osoba pokazuje

jakieś ruchy i miny, druga ma je powtórzyć jak w lustrzanym odbiciu..

Następnie zamieniają się rolami.
Inny wariant: odbicie pokazuje ruchy z opóźnieniem.
Możemy narzucić temat, np.: poranna toaleta, przygotowania do

dyskoteki.

Przeciwieństwa

Uczestnicy próbują pokazać przeciwieństwa, np.: dobro – zło, uczuciowy –

oschły, zimny – ciepły, tchórz – odważny, anioł – diabeł, wesołość –

smutek. Najpierw pokazują jak gdyby fotografię, potem ruch i wreszcie

głos (ale bez tekstu, tylko dźwięki).



Pantomimiczne zabawy grupowe:

Jesteśmy..., robimy...

Odtwarzanie postawy, sposobu poruszania się, zachowania różnych ludzi:

jesteśmy małymi dziećmi, starymi ludźmi, matkami, które prowadzą

dziecko, szefami dobrze prosperującej filmy, królami.
Usiłujemy odtworzyć sposób chodzenia, gesty, spojrzenia. Podobnie

próbujemy wyrazić własnym ruchem, postawą zachowanie się ludzi

różnych zawodów: policjanta, lekarza, listonosza itp.
Jesteśmy: ludźmi idącymi w śnieżycy, kibicami oglądającymi mecz, itp.
Uczestnicy: wspólnie przesuwają i podnoszą wielki głaz; gaszą pożar,

podając sobie wiadra z wodą; przeciągają linę; bawią się piłką

(podrzucają, kopią, odbijają głową); przyglądają się temu, co ktoś znalazł

i ma w ręce; podają sobie: bardzo ciężkie duże pudło, gorący ziemniak,

ociekający wodą ręcznik, małego kotka, biedronkę, balon; usiedli na

mrowisku, próbują pozbyć się chodzących po mich mrówek itp.

Chodzimy po...

Uczniowie wykonują ćwiczenie: Wyobraźmy sobie, że chodzimy po:

wilgotnej trawie, w letni poranek (w letnie, gorące, słoneczne

popołudnie), po gorącym piasku na plaży, po błotnistym podwórku, po

śniegu.
Ćwiczenie podsumowuje rozmowa o tym, co uczestnicy czują pod stopami.

ZOO

Uczestnicy tworzą krąg. Osoba w środku wypowiada nazwę zwierzęcia, wszyscy

w kręgu naśladują to zwierzę. Osoba w środku wskazuje kolejną, która jeszcze

nie wypowiadała nazwy zwierzęcia. Na hasło ZOO wszyscy pokazują dowolne

zwierzę.

Ambasador

Animacja przysłów, powiedzeń przygotowanych przez jedną grupę dla drugiej

(np.: Baba z wozu, koniom lżej. Uderz w stół, a nożyce się odezwą. Gdzie diabeł

nie może, tam babę pośle.). Wzajemne odgadywanie zagadek. Odgrywanie

mimiką, gestem, ruchem tytułów filmów lub książek.

Stop – klatka

Wszyscy stoją w kręgu, na klaśnięcie odwracają się na zewnątrz koła.

Prowadzący znów
klaszcze i podaje słowo (rzeczownik, np.: babcia, wnuczek, uczeń, nauczyciel,

czarownica, woźny, radość, smutek, żal, zniechęcenie rozpacz, kot, małpa,

mysz, osa) – uczestnicy odwracają się do środka i pokazują je ciałem i

dźwiękiem.

Tańcząca stonoga

Uczestnicy stają jeden za drugim, a droga wiedzie przez całą salę. Osoba

prowadząca, tzw. głowa stonogi, ma zaproponować kilka kroków i gestów,

jakimi ma się poruszać cała stonoga naprzód. Co jakiś czas zmieniamy

prowadzącego.

Zaczarowane krzesła

I krzesło – śmiech, II krzesło – rozpacz, III krzesło – złość. Uczestnicy pokazują

te emocje, przesiadając się z krzesła na krzesło.
Ćwiczenie poprzedzone jest omówieniem – po czym poznać, że ktoś jest

zrozpaczony, smutny czy wesoły, co się w tym czasie z nim dzieje.

Miny

Zabawa w odgadywanie znaczenia min. Uczestnicy dzielą się na dwie grupy.

Każda z nich sporządza listę nazw uczuć i stanów emocjonalnych.

Przedstawiciel danej drużyny otrzymuje zadanie zobrazowania miną danego

uczucia, a reszta jego zespołu musi podać jego nazwę.

Gry i zabawy z rekwizytami

Różne role rekwizytu

Uczestnicy mają jeden rekwizyt, np.. krzesło, koc, laskę, parasol,
skakanka, gazeta. Za pomocą ruchu, gestu , mimiki należy
zilustrować sytuację, w których dany rekwizyt wciela się w różne
role (koc to bezludna wyspa, tratwa, skakanka – wąż, most po
którym przechodzimy)

Krzesło

Po środku stoi krzesło. Uczniowie przy muzyce wykonują na nim
różnorodne czynności , np.: czyszczą, naprawiają, siadają i piłują
paznokcie, opierają nogę, żeby zawiązać but, wskakują, bo boją się
myszy itp.

Taniec z miotłą, z bluzą ...

Uczestnicy wykonują w różnym rytmie tańce, podczas których
rekwizyty (miotła, bluza) wcielają się w rolę partnera: osoby
darzonej sympatią, osoby, z którą tańczymy niechętnie, partnera,
który depcze nam po butach itp.

Zabawy ruchowe rozwijające zwinność, równowagę,

refleks

Raz, dwa, trzy – kto się myli, wraca pod ścianę

Uczestnicy stają w szeregu pod ścianą, na umówiony znak wykonują
polecenia, np. jedno klaśnięcie- krok do przodu, dwa klaśnięcia- stać w
miejscu, tupnięcie- mały skok. Kto się pomyli wraca pod ścianę i zaczyna na
nowo swoją drogę do mety (do prowadzącego).

Równowaga

Zabawa w pieczenie ciasta – jestem mikserem, obracam się szybko wokół
własnej osi, ugniatanie ciasta – stanie na jednej nodze, potem na drugiej, itp..

Paweł mówi

Wszyscy uczestnicy rozrzuceni są po całej sali, na polecenie szybko zmieniają
pozycję: usiąść, wstać, klęknąć, stać na lewej nodze itp. Ćwiczenie
utrudniamy, umawiając się, że słuchać należy jedynie poleceń, które
poprzedzone będą słowami: „Paweł mówi”. A więc: siadaj Paweł mówi skacz.

Tylko to ostatnie polecenie należy wykonać.

Posłuszny balonik

Uczniowie gromadzą się w jednym końcu sali; są bardzo ściśnięci. Prowadzący
wyznacza punkt, do którego muszą przejść – ani na chwilę nie zmieniając
swego ścieśnionego kształtu (jakby to był toczący się balonik).

W tej części znajdują się zabawy – ćwiczenia wyrabiające umiejętność

świadomego operowania głosem jako środkiem wyrazu , zadania
ćwiczące wyrazistość i poprawność mówienia.

Wyraziste i piękne mówienie zależy od:
- dobrego oddychania,
- właściwego otwierania ust podczas wymowy poszczególnych głosek,
- starannej wymowy trudnych zbitek spółgłoskowych w wyrazach,
- poprawnego akcentowania sylab w wyrazach i właściwej intonacji

różnych typów zdań,

- właściwego tempa mowy.
Należy starać się o fabularne ujęcie ćwiczeń, co wzbudza

zainteresowanie i nadaje ćwiczeniom charakter zabawy.

Systematyczne prowadzenie tego typu zabaw powinno dać w rezultacie

nie tylko bardziej świadome posługiwanie się głosem, ale także
poprawność na co dzień oraz wyrazistość i płynność mówienia i
czytania.

Ćwiczenia oddechowe i artykulacyjne

Ćwiczenia: z piórkiem

(wydmuchiwanie piórka jak najwyżej),

z piłeczką pingpongową (w parach – uczniowie usiłują zdmuchnąć piłeczkę
ułożoną na środku stołu), z kartką papieru (uczestnicy dmuchają tak, aby
kartka nie spadła ze ściany na podłogę), z balonem. Pozycja wyprostowana,
nogi w lekkim rozkroku; głębokie oddychanie - wciągamy nosem powietrze,
wstrzymujemy je licząc do pięciu, następnie powoli wypuszczamy ustami,
licząc do dziesięciu. Powtarzamy pięć razy.

Na wydechu liczenie wron bez ogona:

jedna wrona bez ogona, druga wrona bez ogona itd. (np. do 6).

Ćwiczenia recytacji zbiorowej

(mówienie chórem).

Ćwiczenia narządów artykulacyjnych, gimnastyka warg i języka

Wymawianie samogłosek przed lustrem – w coraz szybszym tempie, coraz
plastyczniej układając wargi. Wołanie na konia prr... prr..., ale samymi
wargami
Dotykanie językiem na przemian nosa i brody, wypychanie na przemian
policzków, liczenie zębów przy zamkniętych ustach, wodzenie językiem
powoli wokół zębów, w obie strony (stosujemy zmienne tempo ćwiczenia).
Masaż twarzy - ruchy policzków, nosa, czoła, brody (wysuwamy naprzód
„długą brodę” i cofamy). Parskanie, cmokanie, czesanie warg zębami,
zwijanie języka w rurkę, robienie z niego łopaty, oblizywanie się, ziewanie
itp.

Ćwiczenia z samogłoskami

Ćwiczenia wymowy samogłosek, wymawianie ich głośno, cicho, długo na
wydechu. W kręgu - wszyscy wymawiają głoską np. „a” – jeden głośno –
reszta dostosowuje się do niego wysokością i barwą dźwięku.
Przetaczanie piłeczki – Uczniowie głosem „przetaczają piłeczkę” od
dźwięków cichych do głośnych - na aaa, eee, iii itp.
Podawanie samogłosek. Uczeń jak gdyby niesie jakąś samogłoskę na
dłoni i podaje następnemu, ten zmienia samogłoskę i podaje innemu.

Wymawianie sylab

, zwiększając tempo mowy:

ba, be, bi, bo, bu, by, bą, bę,
pa, pe, pi, po, pu, pą, pę itd.

Mówienie

szybkie i wolne, coraz głośniej, coraz ciszej. Mówienie

szeptem i półgłosem

Ćwiczenia rytmizujące

Uczestnicy udają drzewa szumiące w lesie (gesty i wyrazy
dźwiękonaśladowcze), pędzą jak szalona lokomotywa (gwizdanie,
naśladowanie pracy kół, świsty, buchania).
Mówienie rytmiczne tekstu. Ćwiczenie w parach. Jedna osoba wystukuje
rytm (np. klaskaniem), według którego należy wypowiadać tekst.

Akcent i intonacja.

Ćwiczenia

ukazujące, w jaki sposób akcent zdaniowy wpływa na

przekazane treści. Można posłużyć się zdaniem: Dziś do ciebie przyjść
nie mogę. Wypowiadamy je kilka razy za każdym razem mocniej
akcentując inny wyraz: dziś, do ciebie, przyjść, nie mogę.

Zbiorowe doświadczenia w używaniu głosu

– jesteśmy tłumem na

stadionie
sportowym, na dworcu kolejowym, na targowisku.

Nadawanie tekstowi, krótkiej kwestii

(bez względu na treść)

określonej intencji.
Należy na przykład powiedzieć go tak, jak powiedziałaby:

- osoba skrzywdzona, szczęśliwa, ponura, zakochana, rozmarzona,

zmęczona, rozgniewana,

- kłótliwa przekupka, sprawozdawca sportowy, ksiądz na ambonie itp.

Wymawianie zdań:

A, dzień dobry panience! – z ironią
A, co za okropny widok! – z przerażeniem
A, daj ty mi święty spokój! – ze zniecierpliwieniem.

Ćwiczenia dykcji - Skrętacze języka

Sprawdzamy i ćwiczymy swoją dykcję powtarzając lub czytając zdania:
- Stół z powyłamywanymi nogami.
- Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego.
- W czasie suszy szosa sucha.
- Sasza suszy szare szorty.
- Nie pieprz Pietrze wieprza pieprzem, bo przepieprzysz wieprza

Pietrze.

- Ziarnko do ziarnka, a zbierze się miarka.
- Entliczek, pentliczek, czerwony stoliczek.
- Dąb ławka dębowa, ząb proteza zębowa.
- Cesarz czesze cesarzową, a cesarzowa czesze cesarza.
- Chłop pcha pchłę, pchłę pcha chłop.
- Trzcina ze Szczecina, ze Szczecina trzcina.
- Czy trzy cytrzystki grają na cytrze, czy jedna gwiżdże, a druga łzy trze.
- Przeleciały trzy pstre przepiórzyce przez trzy pstre kamienice.
- Dzwonił deszcz o deseczki i deszczółki.
- Leży Jerzy koło wieży i nie wierzy, że na wieży leży Jerzy.

Wykorzystujemy w tej części różne gry, ćwiczenia i zabawy, które pojawiły

się w części I wzbogacone o partie mówione (role mówione)

Scenki i sytuacje improwizowane

Uczniowie na podany temat tworzą scenki z rolami mówionymi: babcia

przy stole z wnuczkiem – niejadkiem, rodzinna kolacja, kłótnia
małżonków,
Improwizacje z przedmiotami, będącymi w roli: Stół np. może być
wanną, łodzią rybacką, dziką bestią, bezludną wyspą, statkiem
kosmicznym.

Inscenizacje

polegające na czytaniu partii jakiegoś utworu

ilustrowanej gestykulacją i mimiką (narrator czyta głośno opowiadanie,
a aktorzy w milczeniu wykonują odpowiednie do treści ruchy.

Próby czytane

Każdy uczestnik czyta po linijce danego tekstu, po czym następuje
obsada ról.
Czytanie z podziałem na role.

INNE ZABAWY ROZWIJAJĄCE WYOBRAŹNIĘ

Inspirujące dźwięki

Uczestnicy słuchają dźwięków podawanych przez kolegę: stukanie,

przekręcanie klucza, szuranie krzesłem, mając przy tym zamknięte oczy. Mają

za zadanie zidentyfikować, co robił kolega oraz zapamiętać i powtórzyć

usłyszane dźwięki w ich kolejności.

Układanie wspólnych opowiadań

Uczestnicy słuchają wybranych odgłosów: rozmowa, klakson samochodu,

szczekanie psa, skrzypienie drzwi, kroków. Szukają odpowiedzi na pytania:

Na kogo szczeka ? Kto otwiera drzwi. Układają opowiadanie z pomocą

nauczyciela.

ODPRĘŻENIE I KONCENTRACJA

Uczestników zajęć należy uczyć usuwać narastające w nich napięcia.

Góra lodowa

Jesteś górą lodową, roztapiasz się pod wpływem palącego słońca, powoli

stajesz się rozlanym jeziorkiem wody. Topniejesz powoli, jesteś leniwie rozlaną

wodą.

Bałwanki

Uczestnicy uczą się kolejno rozluźniać poszczególne partie mięśni.

Mogą :”topić” się od góry (głowa, szyja, ramiona, tułów itd.) lub od dołu.

Balon

Jesteś bardzo dużym balonem pełnym powietrza. Ale powietrze uchodzi,

opadasz na
ziemię, „więdniesz”, jesteś zupełnie bezwładny. Znowu napełniasz się

powietrzem, jesteś coraz większy, za chwilę pękniesz.

Ćwiczenia, gry i zabawy

Ćwiczenia, gry i zabawy

dla grupy tanecznej

dla grupy tanecznej

W początkowym okresie pracy z zespołem tanecznym

powinno się poświęcić szczególnie dużo czasu i uwagi na

ćwiczenia z zakresu techniki ruchu.

Dzięki prawidłowo i systematycznie prowadzonym

ćwiczeniom z techniki ruchu

- dajemy dzieciom możliwość zaspokojenia naturalnej potrzeby

ruchu,

- czuwamy nad harmonijnym rozwojem ciała i korygujemy

dysproporcje rozwojowe,

- wyrabiamy estetykę ruchów,
- uczymy ekonomii ruchowej polegającej na umiejętności

wykonywania dużego wysiłku przy zużyciu minimum

energii.

Dobór ćwiczeń powinien być przemyślany i

podporządkowany następującym zasadom:

stopniowanie wysiłku,wszechstronność, zmienność pracy

mięśni.

Przykłady ćwiczeń wyrabiających poczucie świadomego ruchu

Równe odstępy

Uczniowie poruszają się w rytm muzyki w dowolnych kierunkach,
zachowując między sobą odległość co najmniej wyciągniętej ręki. Na
przerwę w muzyce zatrzymują się i sprawdzają odległości. Po ich
wyrównaniu powtarzają ćwiczenie.

Koło

Ćwiczenie przebiega w ciszy. Uczniowie stają na obwodzie koła,
wyrównując odstępy. Wybrany uczeń, podbiega do drugiego ucznia i
staje przed nim, wtedy ten natychmiast odbiega od niego i zatrzymuje
się przed innym. Zadaniem pozostałych uczniów z koła jest stałe
reagowanie na zmiany w odległościach i ich wyrównywanie.

Czynności

Uczniowie naśladują różne czynności zestawione ze sobą kontrastowo np:
- zabawa z jeżem, ugniatanie ciasta
- głaskanie kota, rozciąganie gumy
- oczyszczanie rąk z błota, ustawianie wieży z cegieł.
Uczniowie wykonują omawiane czynności rękami, próbują wykonać te

czynności nogami, próbują całym ciałem poruszać się jak jeż, ciasto,
kot, błoto, cegły.

Dwa koła

Uczniowie otrzymują kolejne numery. Idą po obwodzie koła zgodnie z
ruchem wskazówek zegara. Na sygnał „ parzyste”, uczniowie z numerami
parzystymi wchodzą do środka koła, tworząc małe kółko. Na sygnał
„nieparzyste”, uczniowie z numerami nieparzystymi tworzą kółko, a
parzyste wracają do koła zewnętrznego. Ćwiczenie to na początek należy
wykonać bez akompaniamentu.

Krople wody

Uczniowie swobodnie rozproszeni po sali, stają, mają za zadanie wyobrazić
sobie, że tuż przed nimi co chwilę kapie z góry kropla wody, kapaniu
towarzyszą uderzenia w jakiś instrument. Na ten sygnał podstawiają pod
kapiące krople palce prawej ręki, a następnie lewej. Tempo ich ruchów
musi być zgodne z tempem akompaniamentu.

Babie lato

Uczniowie stoją w rozsypce, zwróceni przodem do prowadzącego.
Wyobrażają sobie, że z ich lewej strony znajduje się na podłodze nić
babiego lata. Na dowolny sygnał dźwiękowy schylają się, delikatnie ujmują
palcami prawej dłoni wyimaginowaną nić, dużym wolnym ruchem
przenoszą na swoją prawą stronę i delikatnie kładą na podłodze. Czynność
powtarzają z lewą ręką.

Ciężkie buty

Uczniowie stoją w dowolnych miejscach sali, zwróceni przodem do
prowadzącego. Stopy mają złączone, ciężar ciała równomiernie rozłożony
na obydwóch nogach. Na hasło „prawa noga”, opierają cały ciężar ciała na
prawej nodze, nie unosząc lewej nad podłogę. Podobnie z nogą lewą.

Żyrafy

Uczniowie poruszają się w dowolnym rytmie po sali, na umówiony
znak zatrzymują się i nie stając na palcach, starają się „ wyciągnąć
się” jak najwyżej, starają się sięgnąć głowami do sufitu. Prowadzący
powinien zwrócić uwagę na wciągnięcie mięśni brzucha, ściągnięcie
do tyłu łopatek i pośladków.

Teatr rąk i stóp

Ćwiczący wykonują typowe gesty rąk, towarzyszące różnym stanom
uczuciowym, takim jak: zdenerwowanie, strach, rozleniwienie,
zmęczenie, złość, agresja, czułość.

Tańczące węże

Prowadzący przyjmuję rolę zaklinacza węży, improwizuje śpiewem lub
grą na flecie. Uczniowie węże reagują na melodie miękkimi ruchami,
wznoszą się i opadają, wyginając kręgosłup i całe ciało.

Kryształowa kula

Uczniowie stoją w rozsypce, wyobrażają sobie, że stoją w środku
kryształowych kul. Ich zadaniem ma być malowanie kul dłońmi od
wewnątrz, zwracając uwagę na elastyczne ruchy kręgosłupa.

2. Przykłady ćwiczeń naprężających i rozluźniających

Manekin

Uczniowie stoją w rozsypce, zwróceni przodem do prowadzącego. Nogi w
małym rozkroku, ręce uniesione w górę i silnie naprężone. Na sześć
kolejnych sygnałów ćwiczący odprężają kolejno: palce rąk, dłonie,
przedramiona, ręce do ramion, głowę i górną część tułowia. Każda z
wymienionych części ciała po rozluźnieniu opada bezwiednie w dół. Po
krótkim odpoczynku, w pozycji bezwiednego zwisu górnej części tułowia,
nowy sygnał oznacza powrót do pozycji początkowej.

Roboty

Uczniowie naśladują ruchy robotów. Ruchy te mogą być dowolne lub
poprzednio ustalone. Charakter ich jest ostry, krótki i zdecydowany.
Akompaniament powinien sugerować rodzaj ruchów, zatem powinien być
bardzo rytmiczny i ostry.

Sygnały

Uczniowie poruszają się w dowolnym rytmie po sali. Na hasło słowne,
oznaczające którąś z części ciała np. prawa ręka , zatrzymują się i
naprężają wymienioną część ciała inne mięśnie pozostają w tym czasie
rozluźnione.

Ślimaki

Uczniowie leżą na podłodze luźno wyciągnięci w dowolnej pozycji: na boku,
na plecach, na brzuchu. Na umówiony sygnał zwijają się w kłębek – tak jak
ślimaki chowają się do skorupy. Po ustaniu sygnału mięśnie i pozycja
powracają do pozycji wyjściowej.

Stop klatka

Wyjaśniamy uczniom, że jesteśmy aktorami występującymi w filmie,
podczas projekcji sprzęt do odtwarzania od czasu do czasu
przestaje pracować, a wszyscy aktorzy nieruchomieją. Uczniowie
poruszają się dowolnie po sali w rytm muzyki. Na przerwę w
muzyce zastygają w bezruchu w pozycji w której zaskoczyła je
pauza. Powrót akompaniamentu jest sygnałem do dalszego ruchu

3. Przykłady ćwiczeń rozwijających koncentrację uwagi

Lustro

Uczniowie ustawieni parami, jeden z nich to jedynka drugi dwójka.
Zwróceni do siebie przodem dotykają się jedynie bardzo lekko
dłońmi. Cicha i wolna muzyka. Jedynki zaczynają poruszać rękami
tak, jakby malowały na tablicy proste figury. Dwójki mają nadążać
za ruchami partnerów.. Po krótkiej pauzie aktywną rolę przejmują
dwójki.

Morze – brzeg

Uczniowie ustawiają się w szeregu przodem do prowadzącego. Mają
sobie wyobrazić morze, stoją w miejscu zetknięcia się wody z
piaskiem. Na słowne hasło; „plaża”, „piasek”, „brzeg”- robią kroki
w przód, na hasło: „woda”, „morze”, „ fala”- cofają się o krok. Ten
kto pomyli ruch odchodzi na bok.

4. Przykłady ćwiczeń użytkowych

Do ćwiczeń użytkowych należą marsze, biegi, skoki, podskoki, przeskoki,

cwał.

Znajdują one zastosowanie niemal we wszystkich układach rytmicznych,

dlatego całkowite ich opanowanie jest nieodzownym warunkiem
prawidłowej pracy z zespołem.

Biegi

- bieg krótki, sprężysty – staccato, w rytmie ósemek – nogi unoszą się w

górę, jak podczas marszu, tułów wyprostowany,

- bieg długi, płaski – w rytmie ćwierćnut – nogi wysuwają się daleko w przód

tuż nad podłogą, tułów wychylony w przód,

- bieg bardo szybki,
- bieg z unoszeniem nóg w tył, tułów wyprostowany, obie nogi na zmianę

unoszą się w tył, palce stóp i podbicie wyprężone,

- bieg w miejscu z wysokim odbijaniem się w górę po każdym zetknięciu z

podłogą,

- bieg z obrotem, po każdym kroku ćwiczący wykonuje półobrót w jedną i tę

samą stronę, powyższy bieg stosuje się bardzo krótko ze względu na
niebezpieczeństwo zawrotu głowy.

Skoki

Skoki

- skoki obunóż: w miejscu, z przemieszczeniem ciała w różnych kierunkach,

w miejscu z obrotem, ze zmianą pozycji nóg,

- skoki z wybiciem z jednej nogi i lądowaniem na obie nogi: w różnych

kierunkach, w czasie marszu na komendę, w miejscu,

- skoki z wybiciem z jednej nogi i lądowaniem na jednej nodze,
- skoki na jednej nodze: z przemieszczeniem, w miejscu, z obrotem.

Podskoki

Podskoki

- skok na jednej z opadnięciem na tę samą nogę
Podskoki wykonuje się elastycznie na palcach, najintensywniejszą pracą

obciążone są stopy. Podskoki należy ćwiczyć we wszystkich możliwych
odmianach, zmieniać ich szybkość, kierunek, wysokość, zasięg i
pozycję ciała.

Cwał

Cwał

- cwał w kole wiązanym „za ręce” przy zmianach kierunku,
- cwał w kole bez trzymania za ręce przy zmianach kierunku,
- cwał w ustawieniu tyłem do środka koła,
- cwał po kole ze zmianą ustawienia (tyłem, przodem).

5. Ćwiczenia gimnastyczne (ruch – plastyka)

Ćwiczenia te robimy przed każda próbą. Są to ćwiczenia
ogólnorozwojowe:
- trochę ćwiczeń zwinnościowo - akrobatycznych,
- ćwiczenia na materacach,
- skoki gimnastyczne,

Dzięki nim ćwiczący poznają swoje rzeczywiste możliwości, rozluźniając
się całkowicie. Sprawiają one, że aktorzy posiądą niezbędną w pracy na
scenie, możliwie pełną sprawność fizyczną. Zawsze kładziemy nacisk na
ruch naturalny, organicznie wynikający z cech fizycznych danej osoby.
Ćwiczenia likwidują indywidualne wady nabyte (garbienie się,
powłóczenie nogami, luźny kręgosłup, nieprawidłowe stawianie stóp,
sztywne kolana przy chodzeniu).

Przykładowe ćwiczenia gimnastyczne:

- bieg w kole z trzymaniem się za ręce, w odmiennych tempach i rytmach
oraz w różnych układach ciała (mniej aktywni muszą się zmobilizować i
podciągnąć, bardziej żywiołowi i dynamiczni – utemperować,
podporządkować ogólnej zasadzie i wykonywać zadanie bez
indywidualnych zróżnicowań),
- bieg w kole z trzymaniem rąk na barkach partnera lub obejmowaniem
go w pasie.

Podczas nauczania ruchu tanecznego, nauczyciel powinien wykonać

wzorowy pokaz (w wolniejszym tempie), powiązany z wyliczeniem
rytmu, w jakim ruch przebiega z dokładnym objaśnieniem słownym i
uwagami korygującymi ruch.

1. Ćwiczenia pobudzające i hamujące ruch ( inhibicyjno-

incitacyjne)

Celem tej grupy ćwiczeń jest rozwijanie umiejętności koncentrowania
się, szybkiej orientacji, świadomego pobudzania i hamowania reakcji
ruchowej.

Stop

Marsz po kole. Na przerwę w muzyce wszyscy cofają się w rytmie

marszowym. Gdy powraca akompaniament następuje powrót do
marszu w przód.

Hop

Marsz po kole. Na komendę „hop” wszyscy wykonują jeden podskok ,a

następnie powracają do marszu.

Kto zapamięta

Uczniowie wykonują kilka zadań następujących po sobie w ustalonej
kolejności, każda przerwa w muzyce jest sygnałem do kolejnego ruchu.
Np.
Uczniowie biegają swobodnie po sali w rytm dowolnej muzyki. Na
pierwszą przerwę w muzyce zatrzymują się na jednej nodze, gdy usłyszą
muzykę znowu biegają po sali. Druga przerwa oznacza np. obrót. Liczba
czynności dla różnych grup i na różnych zajęciach może być różna.

Rozpoznaj hasła

Uczniowie poruszają się po sali zgodnie ze słyszanym
akompaniamentem. Zadaniem ich będzie szybka reakcja na różne
komendy słowne, z każdą komendą wiązana jest określona czynność np.

hop - związanie koła
już - uderzanie dłońmi w podłogę
stop - zmiana kierunku biegu
hej - podskoki

Kałuża

Uczniowie poruszają się po sali podskokami. Na przerwę w muzyce
zatrzymują się przed kałużą i na komendę „hop” przeskakują przez nią
i biegają dalej aż do kolejnej komendy.

Samoloty

Uczniowie przykucają udając „samoloty” na lotnisku. Ręce „skrzydła”
opuszczone w bok opierają dłońmi na podłodze. Gdy zagra muzyka,
samoloty startują. Ręce powoli unoszą się do góry, uczniowie wstają i
poruszają się po Sali w rytm muzyki. Na przerwę w muzyce wolno lądują.

Kolorowe koła

Do zabawy potrzebne są trzy tarcze: np. czerwona, zielona i żółta.
Uczniowie ustawiają się w trzech kołach współśrodkowych. Każde koło
oznaczone jest kolorem którejś z tarcz. Wewnętrzne i zewnętrzne koło
porusza się w rytm muzyki tym samym kierunku, środkowe w
przeciwnym. Uniesienie kolorowej tarczy przez prowadzącego jest hasłem
do bocznego cwału dla koła o tym kolorze. Pozostałe dwa koła przykucają
uderzając dłońmi w podłogę. Można unieść dwie tarcze jednocześnie.

2. Ćwiczenia rytmiczno-taneczne.

Ćwiczenia te są wykonywane zbiorowo i mają na celu: urytmicznienie i
utanecznienie, ujednolicenie i synchronizację działań całej grupy. Należą
tu ćwiczenia z rytmiki i kroków tanecznych.

Improwizacje

Do wystukiwanego przez prowadzącego stale powtarzającego się
schematu rytmicznego, uczniowie improwizują ruch w sposób dowolny
lub ograniczony np. poruszają się tylko nogi lub głowa, ręce stopy.

3. Ćwiczenia z piosenką

Ćwiczący idą po linii koła

śpiewając wybraną piosenkę w takcie 4/4.

Dwa takty idą bardzo głośno:
- uderzają bardzo mocno nogami w podłogę,
- jednocześnie śpiewają bardzo cicho.
Następne dwa takty idą bardzo cicho:
- śpiewają bardzo głośno.
Ćwiczenie grupa wykonuje na przemian.
Ćwiczący idą po linii koła i wykonują:
- marsz ze śpiewem i jednoczesnym wyklaskiwaniem różnych wartości
nutowych,
- marsz ze śpiewem i jednoczesnym pokonywaniem różnych przeszkód po
drodze
i wykonywaniem dodatkowych czynności (przewroty na materacu, bez
przerywania śpiewu i ruchu po kole).

Nitka

Ćwiczący stoją w rozsypce i zaczynają nucić jedną zwrotkę znanej
wszystkim piosenki. Rozpoczynają marsz, równo wiążą koło w ten sposób,
że skrzydła szeregu zbliżają się do siebie. W czasie powtórzenia zwrotki
ćwiczący przerywają związane przed chwilą koło i zawijają do środka
„ ślimaka” – tworząc kłębek. Powtarzając zwrotkę po raz trzeci przechodzą
rytmicznie z kłębka do koła, maszerując dalej w prawo lub w lewo.

Tunel

Ćwiczący dzielą się na dwie grupy. Uczestnicy jednej z grup stają parami naprzeciw
siebie i podają sobie ręce tworząc „tunel”. Druga grupa staję w rzędzie, w ten sposób,
że każdy trzyma ręce na barkach poprzednika, przez co powstaje „pociąg”. Ćwiczący
śpiewając znaną wszystkim piosenkę wykonują kolejno ćwiczenia:
- przechodzą przez „tunel”, po czym następuje zmiana ról, - grupa naśladująca
„pociąg” przejeżdża przez tunel naśladuje zbieranie rzeczy od mijanych
współuczestników,
- obydwa szeregi stają naprzeciw siebie. Stojący obok podają sobie ręce w bok
tworząc „okienka”. Szeregi w trakcie śpiewu podchodzą do siebie, na zmianę
wyglądając przez okienka.

Wielkie pranie

Śpiewając piosenkę ćwiczący stają w kole w lekkim rozkroku i naśladują pranie
wykonując kolejno ruchy:

- schylają się i prostują w rytmie melodii,
- naśladują pranie w rękach,
- naśladują płukanie bielizny, skłaniając się w dół i poruszając rękoma w prawo i lewo,
- naśladują kręcenie korbą wyżymaczki,
- na zakończenie chwytają się parami i krokiem poleczki tańczą w miejscu.

4. Ćwiczenia z przyborami

Zaspokajają u dziewcząt wrodzoną potrzebę zabawy, która spra

wia szczególną przyjemność wtedy, gdy ćwiczące opanowały już w
pewnym stopniu umie jętności poruszania się przy muzyce. Są
doskonałym środkiem rozwijającym koordynację ru chową,
zwiększając obszerność i doskonałość ruchów.
Charakter, rodzaj i forma ćwiczeń zależy w dużym stopniu od
rodzaju przyboru, kształtu, ciężaru i wielkości. Najpopularniejsze
przybory to:

- skakanka,
- wstążka,
- hula - hoop,
- piłka.

Nauczanie ćwiczeń z przyborami należy rozpocząć po uprzednim
przygotowaniu ruchowym ćwiczących tj. po opanowaniu ćwiczeń
tanecznych, takich jak: chód, bieg, podskoki, obroty, kroki
taneczne, skłony itp.

Ćwiczenia z przyborem należy zaczynać od: nauczania sposobu

jego trzymania i noszenia, następnie od najprostszych
elementów manipulacyjnych:

- rzutów,
- chwytów,
- wymachów,
- toczeń,
- krążeń itp.,
dopiero w dalszej kolejności należy je utrudnić krokami

tanecznymi, obrotami, skłonami.

Wszystkie te ćwiczenia powinny być wykonywane zarówno prawą

jak i lewą ręką.

Przybory mają być w ciągłym ruchu, związane z ruchem całego

ciała. Zwrócić należy uwagę, by ramiona nigdy nie były
usztywnione. Praca rąk miękka i elastyczna.

LITERATURA DO WYKORZYSTANIA



P. Bąk Nauka czytania i recytacji, Warszawa 1976



M. Bondarowicz Zabawy i gry ruchowe, Warszawa 1982



M. Brzana Wykorzystanie gier i zabaw muzycznych do rozwijania umiejętności utrzymywania
kontaktów społecznych. „Życie Szkoły” 1996 nr 11



M. Dąbrowska, Jadwiga Grafczyńska Zabawy rytmiczne i umuzykalniające dla dzieci,
Warszawa 1972



B. Ciborowska-Lipko Z zabawy – nauka życia. Poradnik dla nauczyciela, Kielce 2000



J. Dorman Zabawa dzieci w teatr, Warszawa 1981



A. Dziedzic Drama a wychowanie, Warszawa1999



R. Gawrońska Muzyka i ruch, Warszawa 1988



L. Gęca, J Szponar Tańczmy razem – formy integracyjne i sceniczne wybranych tańców
narodowych i regionalnych, 1995



M. Kubiczek Kółko teatralne w szkole podstawowej i gimnazjum, Warszawa 2003



M. Młodzikowska, Cz. Tumiendorf Formy muzyczno – ruchowe w szkolnym wf. AWF, W-wa
1985



K. Pankowska Edukacja przez dramę, Warszawa 1997



L. Rybotycka Gry dramatyczne. Teatr młodzieży, Warszawa 1990



I. Siemkowicz Ćwiczenia muzyczno – ruchowe, Warszawa 1972



E. Skowrońska – Lebecka Dźwięk i gest, Warszawa 1984



S. Słysz Domowe zabawy teatralne, Warszawa 1977



U. Smoczyńska – Nachtman Zabawy i ćwiczenia przy muzyce, Warszawa 1980



Z. Szot Ćwiczenia gimnastyczne z muzyką na zajęciach wf , Gdańsk 1984



R. Trześniowski Gry i zabawy ruchowe, Warszawa1989

Koniec

Koniec

wykonała: Ewelina Ziętek

wykonała: Ewelina Ziętek