Wirusy hepatotropowe
HBV HCV

HBV – wirus zapalenia wątroby
typu B

HBV - etiologia

Wiriony o średnicy 42 nm., zbudowane z 180

kapsomerów, zawierają kolisty częściowo

1- częściowo 2-niciowy DNA oraz polimerazę

DNA, antygen jądrowy HBcAg, , antygen

powierzchniowy HBsAg, antygen rdzeniowy

HBeAg oraz antygen ABxAg. Kompletny

wirion nazywany jest cząstką Dane’a od

nazwiska odkrywcy.

Wirus odporny na działanie szkodliwych

czynników środowiska. Traci zakaźność

dopiero w temp. 121

C. po 15 min. działania

pary po wyjałowieniu w autoklawie

HBV - epidemiologia



Droga zakażenia:

Wirus HBV znajduje się we krwi i

produktach krwiopochodnych (łzach,
ślinie, spermie, moczu, kale, mleku
kobiecym, płynie maziowym oraz płynie
mózgowo-rdzeniowym) zarówno os. z
ostrym zakażeniem jak i nosicieli.

HBV – drogi zakażenia

- Droga pozajelitowa
- Przez kontakt z krwią osoby chorej lub

nosiciela

- Naruszenie ciągłości tkanek narzędziami

medycznymi i niemedycznymi

- Dożylne przyjmowanie narkotyków
- Droga wertykalna
- Kontakt seksualny (ślina i sperma)
- Przez podanie krwi i produktów

krwiopochodnych.

HBV – podatność na
zakażenie



Pracownicy służby zdrowia,



Osoby przebywające w zakładach zamkniętych,



Osoby nadużywające dożylnych środków
odurzających,



Chorzy na hemofilię,



Pacjenci poddawani dializie,



Seksualni partnerzy nosicieli HBV,



Osoby z wieloma partnerami seksualnymi

HBV – Zakażenie ostre
-1-

Patogeneza:

Przebieg wirusowego zapalenia wątroby może

być żółtaczkowy lub bez żółtaczkowy. Ostre
HBV może też przebiegać bezobjawowo.

Okres wylęgania ostrego wirusowego

zapalenia wątroby typu B, czyli okres od
zakażenia do wystąpienia pierwszych
objawów klinicznych wynosi 28 - 180 dni.

HBV – zakażenie ostre
-2-

Zakażenia objawowe :
1. Zakażenia bez żółtaczkowe – złe

samopoczucie, brak apetytu, bilirubinemia i
ciemne zabarwienie moczu.

2. Zakażenia żółtaczką – po okresie złego

samopoczucia i braku apetytu pojawia się
żółtaczka. Wraz z nią objawy mogą się
nasilić, bądź złagodzić. Po wystąpieniu
żółtaczki HBV łatwo potwierdzić poprzez
wykonanie badań serologicznych.

HBV – zakażenie ostre
-3-

Powikłania:

1. U pacjentów może rozwinąć się zespół

typu choroby posurowiczej. Objawia się to
bólem stawów, pokrzywką i wysypką
plamisto-grudkową

2. Może wystąpić guzkowate zapalenie

tętnic lub błoniaste kłębuszkowe zapalenie
nerek.

HBV – zakażenie przewlekłe
-1-

Jako nosicieli określa się osoby, u których

HbsAg jest wykrywany przez co najmniej 6
miesięcy. Spośród zakażonych osób, które
stają się nosicielami wirusa, u większości
rozwija się przewlekle, przetrwałe
zapalenie wątroby typu B, a u dalszych
3 % zakażonych rozwija się przewlekłe,
aktywne wirusowe zapalenie
wątroby.

HBV – zakażenie przewlekłe
-2-

1. Przetrwałe wirusowe zapalenie wątroby typu B:

a) U chorych występują skąpe objawy chorobowe.

Klinicznie pozostają w dobrym stanie lecz są
potencjalnie zakaźni. Aktywność enzymów
wątrobowych może być nieco podwyższona.

b) To zapalenie może prowadzić do krańcowej

niewydolności wątrobowej. Uważa się, że
postępujące zapalenie wątroby jest często
uwarunkowane reakcją immunologiczną
wyzwoloną wskutek przetrwałego wirusowego
zakażenia hepatocytów.

HBV – zakażenia przewlekłe
-3-

2. Przewlekłe aktywne zapalenie

wątroby:

U tych chorych występują częstsze objawy

chorobowe i zaostrzenia wirusowego
zapalenia wątroby.

HBV – zakażenia przewlekłe
-4-

Powikłania:
1. Marskość wątroby:
Rozwija się u przewlekłych nosicieli wirusa,

zwłaszcza chorych z przewlekłym, aktywnym
zapaleniem wątroby. Marskości wątroby,
wywołanej wskutek zakażenia HBV można
przypisać co najmniej 5000 zgonów.

2. Pierwotny rak wątroby:
Istnieje silny związek, między przewlekłym

zakażeniem wirusem HBV, a pierwotnym
rakiem wątroby.

HBV – diagnostyka
laboratoryjna

Opiera się na wykryciu w surowicy

charakterystycznych markerów zakażenia

HBV oraz swoistych przeciwciał

pojawiających się i znikających w

kolejnych fazach choroby i w miarę

zdrowienia;

Barwienie immunofluorescencyjne;

Wykrywanie wirusowego DNA w próbkach

tkanek.

HBV - leczenie

Ostre wirusowe zapalenie wątroby typu B w większości

przypadków jest chorobą samoleczącą się. Podstawą
leczenia jest odpoczynek fizyczny i psychiczny. W ostrym
okresie choroby chorzy sami ograniczają swoją aktywność
ze względu na osłabienie i dolegliwości subiektywne. Nie
mają wtedy łaknienia i nie należy ich nakłaniać do jedzenia.
Po wypisaniu ze szpitala pacjent powinien stosować dietę
pod kontrolą samopoczucia. Powinien unikać posiłków, po
których ma dolegliwości w obrębie jamy brzusznej np.
wzdęcia, nudności, odbijania, bóle pod prawym łukiem
żebrowym. W okresie tym obowiązuje zakaz spożywania
alkoholu przez co najmniej 1rok. Gdy pojawia się poprawa
należy indywidualnie zwiększać aktywność fizyczną jednak
okres niepodejmowania zajęć zawodowych powinien
wynosić co najmniej dwukrotnie tyle ile pobyt w szpitalu.

HBV – profilaktyka
poekspozycyjna
-1-

Zapobieganie rozwojowi zapalenia wątroby

po zakażeniu polega na podaniu gotowych
przeciwciał przeciw wirusowi zapalenia
wątroby typu B - HBV, czyli
immunoglobuliny HBIG oraz podaniu
szczepionki przeciw WZW B.

Postępowanie profilaktyczne zależy od tego,

czy źródło zakażenia HBV jest, czy nie jest
znane oraz od stanu immunologicznego
osoby narażonej na zakażenie.

HBV – profilaktyka
poekspozycyjna
-2-

Postępowanie profilaktyczne należy

podjąć niezwłocznie:

1. Jeśli źródło zakażenia HBV nie jest znane np.

przypadkowe zakłucia igłą porzuconą w terenie - na plaży,
na trawniku, w śmietniku, kontakt seksualny bez
zabezpieczenia, to:

a) osoba narażona nigdy nie szczepiona przeciw WZW B

powinna otrzymać HBIG oraz jednocześnie pierwszą z
trzech dawek szczepionki przeciw WZW B.

b) osoba narażona była w przeszłości szczepiona przeciw

WZW B powinna niezwłocznie wykonać badanie poziomu
przeciwciał anty Hbs:

- miano poniżej 10 j - dodatkowa jedna dawka szczepionki

przeciw WZW B

- miano powyżej 10 j - bez działania.

HBV – profilaktyka
poekspozycyjna
-3-

2.Jeśli źródło zakażenia HBV jest znane,
konieczne jest zbadanie jego krwi na obecność przeciwciał

anty Hbs i anty Hbe.

a) wynik badania jest ujemny (nie wykryto przeciwciał):
- osoba narażona i szczepiona w przeszłości otrzymuje

jedną dawkę szczepionki

- osoba nigdy nie szczepiona otrzymuje trzy dawki

szczepionki wg schematu 0 - 28 - 180 dni

b) wynik badania jest dodatni dla AgHBs i AgHBe:
- u osoby z mianem przeciwciał anty Hbs powyżej 10 j -

bez działania

- u osoby z mianem przeciwciał anty Hbs poniżej 10 j -

HBIG + szczepionka

- u osoby nieszczepionej - HBIG + trzy kolejne dawki

szczepionki wg schematu 0 - 28 - 180 dni

HBV – szczepienia
obowiązkowe i zalecane
-1-

W Polsce od 1994 r. wprowadzono

obowiązkowe szczepienie wszystkich

noworodków. Sytuację epidemiologiczną

poprawiło stopniowe obejmowanie

szczepieniami profilaktycznymi kolejnych

grup ludzi

HBV – szczepienia
obowiązkowe i zalecane
-2-

- pracowników służby zdrowia, studentów uczelni medycznych, uczniów

szkół medycznych,

- młodzieży w 14. roku życia,

- osób z bliskiego otoczenia chorych na WZW B, nosicieli HBV narażonych

w sposób szczególny na zakażenie,

- chorych z przewlekłym zakażeniem nerek, zwłaszcza osoby dializowane,

oraz z przewlekłym uszkodzeniem wątroby, przede wszystkim z
przewlekłym zakażeniem HCV,

- osób zakażonych HIV, a także dzieci z defektem odporności,

- chorych przygotowanych do zabiegów wykonywanych w krążeniu

pozaustrojowym.

HBV – szczepienia
obowiązkowe i zalecane
-3-

Wśród osób, którym szczepienia są szczególnie zalecane,

należy wymieć:

- chorych przygotowywanych do planowanych zabiegów

operacyjnych,

- osoby przewlekle chore,

- osoby, które są narażone na zakażenia związane z uszkodzeniem

ciągłości tkanek lub poprzez kontakt seksualny,

- dzieci i młodzież nie objęte dotąd szczepieniami obowiązkowymi,

- osoby dorosłe, zwłaszcza w wieku starszym.

HBV – schematy szczepień

Szczepionkę przeciw WZW B stosuje się w dwóch schematach:
0,1,6 i 0,1,2,12. W Polsce najczęściej stosujemy schemat

trzydawkowy. Drugi schemat stosuje się w krajach, w których
sytuacja epidemiologiczna WZW B wśród małych dzieci jest
niekorzystna. Niektórzy producenci zalecają inne schematy
szczepień, np. schemat przyspieszony 0,7,21 dni i dawka
uzupełniająca po 12 miesiącach – zalecany wyłącznie osobom
dorosłym. W przypadku zastosowania szczepień w innych
przedziałach czasowych, zwłaszcza w okresach niezgodnych ze
schematami, należy dążyć do uzupełnienia cyklu szczepienia
podstawowego do 3 infekcji, jeżeli cykl ten zostanie wykonany w
okresie około 3-4 lat, lub do 4 infekcji, jeżeli cykl będzie trwać
powyżej 3-4 lat. Nie należy rozpoczynać cykli szczepienia od
początku, całkowicie „unieważniając” szczepienie wykonane
wcześniej. Jeżeli podano tylko I dawkę szczepionki i jako opóźnione
podano dalsze dwie dawki, to odstęp między dawkami drugą i
trzecią powinien wynosić nie mniej niż 2 miesiące

HBV przeciwwskazania do
podawania szczepionek

* nadwrażliwość na składniki szczepionki,

* ostra infekcja - czasowe przesunięcie

szczepień,

* nadmierne reakcje po poprzednich

szczepieniach

HCV – wirusowe zapalenie
wątroby typu C

HCV – ogólna
charakterystyka

Budowa :
HCV jest wirusem z osłonką o średnicy około

35-50 nm. Zawiera pojedynczą nić RNA o
dodatniej polarności, otoczoną białkowym
kapsydem.

Klasyfikacja:
Wirus HCV jest przedstawicielem rodziny

Flaviviridae, do której należy również inny
hepatotropowy wirus, wirus żółtej gorączki.

HCV – epidemiologia
-1-

Zakażenie szerzy się:

- przez przetoczenia krwi i produkt

krwiopochodne

- w wyniku naruszenia ciągłości tkanek w

związku z zabiegami medycznymi

- w czasie hemodializ
- okołoporodowo w czasie porodu
- drogą seksualną
- drogą nieznaną tzw. sporadyczne wzw typu C

HCV – epidemiologia
-2-

Do grup ryzyka należą:

- narkomani
- chorzy wymagający przetoczeń krwi
- biorcy przeszczepów narządów
- personel medyczny
- osoby utrzymujące liczne kontakty

seksualne z różnymi partnerami

HCV – obraz kliniczny

Większość zakażeń wywołanych przez wirus

HCV przebiega bezobjawowo, ponad 70%
pacjentów zakażonych staje się jednak
przewlekłymi nosicielami wirusa i u
znacznej części tych osób rozwija się
przewlekłe zapalenie wątroby. U
większości przewlekle zakażonych
pacjentów nie występują objawy aż do
czasu powstania powikłań przewlekłego
zapalenia wątroby (tzn. marskości,
pierwotnego raka wątroby).

HCV – Odpowiedź organizmu
na atak wirusa

Po wniknięciu wirusa do organizmu pierwszym wykrywalnym znacznikiem

(markerem) jest RNA wirusa HCV pojawiający się w osoczu 1-2 tygodnie
po zakażeniu. Stężenie RNA stopniowo rośnie, jednak wraz z rozwojem
odpowiedzi immunologicznej zaczyna opadać; w około 15% przypadków
przejściowo wynik badania RNA może być ujemny.

Drugim wykrywalnym znacznikiem są przeciwciała anty-HCV pojawiające

się średnio 8-10 tygodni po zakażeniu. Po okresie ostrej infekcji, który u
większości osób jest niemy klinicznie, w 75-85% przypadków dochodzi
do rozwoju przewlekłego zakażenia HCV.

W okresie przejściowym między ostrą i przewlekłą fazą zakażenia,

okresowo stwierdzana może być obecność RNA HCV oraz podwyższone
wartości aminotransferazy alaninowej (AlAT); najczęściej parametry te
mogą być dodatnie wiele lat po zakażeniu, chociaż w 15-25%
przypadków przewlekłego zakażenia wartości AlAT mogą utrzymywać
się w granicach wartości prawidłowych

HCV - diagnostyka

Aktualnie nie są dostępne w handlu żadne

testy pozwalające na wykrywanie

antygenów HCV, chociaż opracowano

bardzo czuły test wykrywający białko

rdzeniowe tego wirusa. Większość testów

wykrywających zakażenie HCV mierzy

obecność przeciwciał wytwarzanych przez

organizm przeciwko wirusowi

HCV – diagnostyka

Podstawowym testem przesiewowym jest

stwierdzenie przeciwciał anty-HCV.
Wykrycie tych przeciwciał za pomocą testu
ELISA wymaga potwierdzenia innym testem
np. opartym na technice Western-blotu oraz
stwierdzenia RNA wirusa. W związku z
faktem, że przeciwciała anty-HCV można
stwierdzić dopiero po 1-5 miesiącach od
początku zakażenia badanie to nie ma
znaczenia dla rozpoznania ostrego wzw
typu C.

HCV – diagnostyka

Ogromna liczba różnych procesów metabolicznych

zachodzących w wątrobie i związana z tym równie wielka
liczba badań biochemicznych i prób czynnościowych jest
powodem, dla którego nie istnieje pojedynczy,
uniwersalny test wystarczający do jednoznacznej oceny
czynności wątroby lub stopnia jej uszkodzenia.

Wszystkie testy diagnostyczne są jedynie badaniami

pomocniczymi. Powinny być interpretowane tylko w
zestawieniu z badaniem lekarskim i wywiadem
dotyczącym choroby. Przy analizie poszczególnych badań
biochemicznych należy mieć na uwadze, że nawet
prawidłowy ich wynik nie wyklucza istnienia uszkodzenia
nieraz poważnego czynności wątroby.

HCV – diagnostyka - Metoda
immunoblottingu "Western
blot"

Metodę tę stosuje się jako tzw. test potwierdzenia.

Surowica jest inkubowana na nitrocelulozowych
błonach, na których umieszczone są cztery
rozdzielone białka wirusowe (HCV). Jeżeli w
surowicy znajdują się przeciwciała anty HCV, to
reagują one z antygenowymi białkami wirusa
znajdującymi się na błonie. Zmiana koloru (reakcja
barwna dzięki dodanemu enzymowi) wskazuje na
to, że przeciwciała reagują z białkami. Test jest
uznawany za dodatni, gdy reakcja dotyczy co
najmniej dwóch białek wirusa, natomiast gdy
dotyczy tylko jednego białka wirusa, traktowany
jest jako nieokreślony lub wątpliwy.

HCV - leczenie

Podstawą leczenia ostrego wirusowego zapalenia wątroby typu

C powodującego wyzdrowienie u ponad 50% chorych jest
leczenie interferonem alfa. Dodatkowo obowiązuje
odpoczynek fizyczny i psychiczny. W ostrym okresie choroby
chorzy sami ograniczają swoją aktywność ze względu na
osłabienie i dolegliwości subiektywne. Nie mają wtedy
łaknienia i nie należy ich nakłaniać do jedzenia. Po wypisaniu
ze szpitala pacjent powinien stosować dietę pod kontrolą
samopoczucia. Powinien unikać posiłków, po których ma
dolegliwości w obrębie jamy brzusznej np. wzdęcia, nudności,
odbijania, bóle pod prawym łukiem żebrowym. W okresie tym
obowiązuje zakaz spożywania alkoholu przez co najmniej
1rok. Gdy pojawia się poprawa należy indywidualnie
zwiększać aktywność fizyczną jednak okres niepodejmowania
zajęć zawodowych powinien wynosić co najmniej dwukrotnie
tyle ile pobyt w szpitalu

HCV – profilaktyka
poekspozycyjna

Pierwszą czynnością, którą należy wykonać,

jest umycie miejsca ekspozycji wodą z
mydłem, a w przypadku śluzówek (np. oczy)
- samą wodą albo solą fizjologiczną. Nie
należy stosować tradycyjnych sposobów
dezynfekcji, takich jak przemywanie ranki
stężonym spirytusem czy jodyną. Nie wolno
też wyciskać uszkodzonego miejsca.

Nie ma, niestety, specyficznej profilaktyki

poekspozycyjnej dla wirusa HCV - nie udało
się dotąd opracować szczepionki ani innego
preparatu zabezpieczającego po zakłuciu.