Krzemiany łańcuchowe i

wstęgowe

• Krzemiany łańcuchowe:

• pirokseny:

period powtarzalności: 2;, kompleks anionowy

(Si

2

O

6

)

4-

• wollastonit:

period powtarzalności: 3; kompleks anionowy

(Si

3

O

9

)

6-

• rodonit:

period powtarzalności: 5; kompleks anionowy

(Si

5

O

15

)

10-

• Krzemiany wstęgowe:

• amfibole
• prehnit

Wollastonit (łańcuchowy krzemian Ca)
kryształy białe, spłaszczone lub igiełkowate,
w marmurach i skałach skarnowych.
Skały z dużą zawartością wollastonitu – do produkcji wysokiej jakości cementów.

William Hyde Wollaston

Rodonit (łańcuchowy krzemian Ca i Mn)
różowawe drobnoziarniste skupienia, zwykle wraz z tlenkami Mn;
zmetamorfizowane osadowe złoża Mn, lub skarny.
Niekiedy stosowany jako kamień ozdobny.

Prehnit (wstęgowy glinokrzemian Ca i Al)
minerał hydrotermalnie zmienionych zasadowych skał magmowych

Pirokseny i amfibole
Krzemiany i glinokrzemiany głównie Mg, Ca i Na.
Amfibole zawierają grupę OH.
Skład obu grup jest zwykle skomplikowany ze względu na podstawienia izomorficzne.
Mg często podstawiany przez Fe, rzadziej przez Al.
Znane są też rzadkie pirokseny i amfibole z większą zawartością Li.

OH

OH

(Si

4

O

11

)

6-

(Si

2

O

6

)

4-

PIROKSENY

AMFIBOLE

pokrój

zwykle krótkosłupowe

zwykle

długosłupowe,

pręcikowe,

włókniste

formy

skupień

ziarniste, rzadziej

promieniste

promieniste

barwa

(im

więcej Fe w

strukturze tym

ciemniejsza)

biała-szara-czarna,

zielona

biała-szara-

czarna, zielona

połysk

szklisty, tłusty; odmiany

rombowe metaliczny

lub perłowy

silny szklisty

łupliwość

mniej wyraźna

(spodumen – b.

dobra);

dwukierunkowa pod

kątem ok. 87

wyraźna, b.

dobra;

dwukierunkow

a pod kątem

ok. 124

twardość

5.5-6

5.5-6

PIROKSENY

AMFIBOLE

wzór ogólny ABZ

2

O

6

gdzie:

A = Ca, Fe

2+

, Mg, Li, Mn, Na, Zn

B = Al, Fe

3+

, Cr

3+

, Mg, Mn, Ti

Z = Al, Si

wzór ogólny A

0-1

B

2

Y

5

Z

8

O

22

(OH)

2

gdzie:

A = K, Na, wakans
B = Ca, Na, Mg, Fe

2+

, Mn

2+

, Li

Y = Ti, Al, Mg, Fe

2+

, Mn

2+

, Li

Z = Si, Ti, Al
OH = OH, F, Cl, O

Jeśli pozycje A i B zdominowane są przez Mg i Fe2+, symetria jest rombowa lub jednosk.
Jeśli przez Mg i Ca, to tylko jednosk.

Są to w większości teoretyczne człony skrajne licznych szeregów izomorficznych.
Precyzyjna klasyfikacja piroksenów i amfiboli oparta jest na wielokątach klasyfikacyjnych.

rombowe – szereg izomorficzny enstatyt Mg

2

[Si

2

O

6

] – ferrosilit Fe

2

[Si

2

O

6

]

jednoskośne – tworzą liczne szeregi izomorficzne

Diopsyd – skały metamorficzne, skarny, perydotyty
Augit – magmowe skały zasadowe (gabra, bazalty)
Jadeit – skały metamorficzne niskich temp.
i umiarkowanych ciśnień, eklogity
Kunzyt – różowa, jubilerska odmiana spodumenu

PIROKSENY

spodumen

egiryn

diopsyd

augit

AMFIBOLE

rombowe – żelazowo-magnezowe (np. antofyllit)
jednoskośne – żelazowo-magnezowe, wapniowe, sodowo-wapniowe, sodowe

Ścisła klasyfikacja oparta jest o obsadzenie pozycji B.

Aktynolit – skały metamorficzne (gł. łupki) i magmowe
Hornblenda - skały metamorficzne (amfibolity i łupki) oraz magmowe (granitoidy).
Tremolit - skały metamorficzne, typowy dla serpentynitów, skały węglanowe
(marmury, dolomity)
Nefryt – skała zbudowana ze spilśnionych włókien aktynolitu i tremolitu

aktynolit

tremolit

hornblenda

Azbest – grupa wielu różnych krzemianów, występujących w formie włóknistej

- azbesty właściwe: serpentynowe (chryzotyl) i amfibolowe (np. tremolit, aktynolit)

- minerały azbestopodobne: (np. wollastonit, zeolity)

- odporne na działanie czynników chemicznych i wysokie temperatury
(materiał izolacyjny)

-ze względu na właściwości mechaniczne stosowany jako wypełniacz w eternicie

-przyczyna: pylicy i międzybłoniaka opłucnej

Dziękuję za uwagę