Zabójstwo, zabójstwa
uprzywilejowane, inne formy
pozbawienia życia, inne
przestępstwa przeciwko życiu i
zdrowiu.
Zasady odpowiedzialności cywilnej.
ZABÓJSTWO
ZABÓJSTWO
Pozbawienie życia człowieka to
Pozbawienie życia człowieka to
zbrodnia
zbrodnia
zabójstwa
zabójstwa
,
,
choć jego formy uwzględnione w kodeksie
choć jego formy uwzględnione w kodeksie
karnym są różnorodne, aczkolwiek wszystkie
karnym są różnorodne, aczkolwiek wszystkie
karalne. W polskim prawie karnym nie ma
karalne. W polskim prawie karnym nie ma
określenia „morderstwo” – w kodeksie
określenia „morderstwo” – w kodeksie
funkcjonuje jednak równoważne mu pojęcie
funkcjonuje jednak równoważne mu pojęcie
„zabójstwo kwalifikowane” – czyli „ze
„zabójstwo kwalifikowane” – czyli „ze
szczególnym okrucieństwem”.
szczególnym okrucieństwem”.
Art. 148 k.k. - zabójstwo:
Art. 148 k.k. - zabójstwo:
§
§
1 – zabójstwo „zwykłe”:
1 – zabójstwo „zwykłe”:
Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia
Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia
wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat
wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat
pozbawienia wolności albo karze dożywotniego
pozbawienia wolności albo karze dożywotniego
pozbawienia wolności.
pozbawienia wolności.
ZABÓJSTWO
ZABÓJSTWO
§
§
2 – zabójstwo tzw. „kwalifikowane”:
2 – zabójstwo tzw. „kwalifikowane”:
Kto zabija człowieka:
Kto zabija człowieka:
1) ze szczególnym okrucieństwem,
1) ze szczególnym okrucieństwem,
2) w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem
2) w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem
[zabójstwo osoby gwałconej] albo rozbojem,
[zabójstwo osoby gwałconej] albo rozbojem,
3) w wyniku motywacji zasługującej na szczególne
3) w wyniku motywacji zasługującej na szczególne
potępienie,
potępienie,
4) z użyciem bron
4) z użyciem bron
i
i
palnej lub materiałów
palnej lub materiałów
wybuchowych, podlega karze pozbawienia
wybuchowych, podlega karze pozbawienia
wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25
wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25
lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego
lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego
pozbawienia wolności.
pozbawienia wolności.
§
§
3
3
: Karze określonej w par. 2 podlega, kto jednym
: Karze określonej w par. 2 podlega, kto jednym
czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był
czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był
wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo.
wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo.
SZCZEGÓLNE POTĘPIENIE
SZCZEGÓLNE POTĘPIENIE
Określenie to odnosi się do racji (motywów), które
Określenie to odnosi się do racji (motywów), które
ukształtowały decyzję sprawcy o popełnieniu
ukształtowały decyzję sprawcy o popełnieniu
zabójstwa.
zabójstwa.
Muszą to być motywy, które w rozumieniu powszechnym
Muszą to być motywy, które w rozumieniu powszechnym
są jaskrawo naganne, wywołują w społeczeństwie
są jaskrawo naganne, wywołują w społeczeństwie
silne reakcje (oburzenie, potępienie, gniew).
silne reakcje (oburzenie, potępienie, gniew).
Charakter taki może mieć np.:
Charakter taki może mieć np.:
•
zabicie człowieka na zlecenie za opłatą (płatne
zabicie człowieka na zlecenie za opłatą (płatne
zabójstwo),
zabójstwo),
•
zabójstwo w celu zagarnięcia cudzego majątku (np.
zabójstwo w celu zagarnięcia cudzego majątku (np.
upozorowane na wypadek zabójstwo żony dla
upozorowane na wypadek zabójstwo żony dla
uzyskania odszkodowania),
uzyskania odszkodowania),
•
zaplanowane zabójstwo mające na celu pozbycie się
zaplanowane zabójstwo mające na celu pozbycie się
osoby niewygodnej (np. rywala do pożądanego
osoby niewygodnej (np. rywala do pożądanego
stanowiska, w sprawach majątkowych lub osobistych),
stanowiska, w sprawach majątkowych lub osobistych),
•
zabójstwo z zemsty.
zabójstwo z zemsty.
ZABÓJSTWO
ZABÓJSTWO
§
§
4
4
: Kto zabija człowieka pod wpływem silnego
: Kto zabija człowieka pod wpływem silnego
wzburzenia usprawiedliwionego
wzburzenia usprawiedliwionego
okolicznościami, podlega karze pozbawienia
okolicznościami, podlega karze pozbawienia
wolności od roku do lat 10.
wolności od roku do lat 10.
Jest to zabójstwo zwane na
Jest to zabójstwo zwane na
z
z
achodzie
achodzie
„zabójstwem w afekcie”. Stan silnego
„zabójstwem w afekcie”. Stan silnego
wzburzenia –
wzburzenia –
afekt
afekt
– ustalają biegli z zakresu
– ustalają biegli z zakresu
psychiatrii i psychologii. Natomiast
psychiatrii i psychologii. Natomiast
okoliczności usprawiedliwiające silne
okoliczności usprawiedliwiające silne
wzburzenie wiążą się najczęściej z
wzburzenie wiążą się najczęściej z
nagannym zachowaniem się
nagannym zachowaniem się
pokrzywdzonego (np. ustawiczne
pokrzywdzonego (np. ustawiczne
prowokowanie, znęcanie się, zdrada
prowokowanie, znęcanie się, zdrada
małżeńska), przy czym naganność ta
małżeńska), przy czym naganność ta
podlega ocenie z punktu widzenia norm
podlega ocenie z punktu widzenia norm
moralnych i zasad współżycia społecznego
moralnych i zasad współżycia społecznego
tj. kryteriów obiektywnych, a nie tylko
tj. kryteriów obiektywnych, a nie tylko
związanych z subiektywnym odczuciem
związanych z subiektywnym odczuciem
sprawcy.
sprawcy.
ZABÓJSTWA UPRZYWILEJOWANE
ZABÓJSTWA UPRZYWILEJOWANE
Zabójstwa „uprzywilejowane” to:
Zabójstwa „uprzywilejowane” to:
Art. 149 k.k. – Dzieciobójstwo.
Art. 149 k.k. – Dzieciobójstwo.
Art. 150 k.k. – Eutanazja
Art. 150 k.k. – Eutanazja
albo tzw. zabójstwo
albo tzw. zabójstwo
eutanastyczne.
eutanastyczne.
Pozostałe, wymienione w Kodeksie Karnym,
Pozostałe, wymienione w Kodeksie Karnym,
sposoby pozbawienia życia człowieka nie są
sposoby pozbawienia życia człowieka nie są
sensu stricte
sensu stricte
zabójstwami
zabójstwami
uprzywilejowanymi, chociaż są zagrożone
uprzywilejowanymi, chociaż są zagrożone
niższą karą niż „zwykłe” zabójstwo – w tym
niższą karą niż „zwykłe” zabójstwo – w tym
rozumieniu są „uprzywilejowane”.
rozumieniu są „uprzywilejowane”.
DZIECIOBÓJSTWO
DZIECIOBÓJSTWO
Występek
Występek
dzieciobójstwa to realizacja art. 149 k.k.
dzieciobójstwa to realizacja art. 149 k.k.
Art. 149 k.k. – Dzieciobójstwo:
Art. 149 k.k. – Dzieciobójstwo:
Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod
Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod
wpływem jego przebiegu, podlega karze
wpływem jego przebiegu, podlega karze
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Dzieciobójstwo jest zatem uprzywilejowaną formą
Dzieciobójstwo jest zatem uprzywilejowaną formą
pozbawienia życia, ze ścisłym określeniem
pozbawienia życia, ze ścisłym określeniem
ofiary
ofiary
(dziecko - „w okresie porodu”) i
(dziecko - „w okresie porodu”) i
sprawcy
sprawcy
(matka)
(matka)
. Uprzywilejowanie polega na zagrożeniu
. Uprzywilejowanie polega na zagrożeniu
sprawcy znacznie niższą karą niż dla sprawcy
sprawcy znacznie niższą karą niż dla sprawcy
zwykłej zbrodni zabójstwa.
zwykłej zbrodni zabójstwa.
Niezgodne z prawem postępowanie to
Niezgodne z prawem postępowanie to
występek i
występek i
zbrodnia
zbrodnia
:
:
•
Zbrodnia
Zbrodnia
– przestępstwo zagrożone karą
– przestępstwo zagrożone karą
pozbawienia wolności nie krótszą niż 3 lata.
pozbawienia wolności nie krótszą niż 3 lata.
•
Występek
Występek
– pozostałe przestępstwa.
– pozostałe przestępstwa.
EUTANAZJA
EUTANAZJA
Art. 150 k.k. – Eutanazja:
Art. 150 k.k. – Eutanazja:
§ 1. Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod
§ 1. Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod
wpływem współczucia dla niego, podlega karze
wpływem współczucia dla niego, podlega karze
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. W wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować
§ 2. W wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować
nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić
nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić
od jej wymierzenia.
od jej wymierzenia.
Eutanazja to
Eutanazja to
uprzywilejowany typ zabójstwa.
uprzywilejowany typ zabójstwa.
Jest
Jest
czynem przestępnym, który musi
czynem przestępnym, który musi
obligatoryjnie
obligatoryjnie
spełniać dwa warunki:
spełniać dwa warunki:
żądanie
żądanie
przez przyszłą
przez przyszłą
ofiarę pozbawienia jej życia oraz
ofiarę pozbawienia jej życia oraz
współczucie
współczucie
u
u
sprawcy. Nie wystarczy tu sama zgoda ofiary na
sprawcy. Nie wystarczy tu sama zgoda ofiary na
pozbawienie jej życia, musi być żądanie, nawet z
pozbawienie jej życia, musi być żądanie, nawet z
elementami presji, ale wyrażone z pełnym
elementami presji, ale wyrażone z pełnym
rozeznaniem co do znaczenia tego żądania. (Prof.
rozeznaniem co do znaczenia tego żądania. (Prof.
Andrzej Zoll – komentarz do Kodeksu Karnego).
Andrzej Zoll – komentarz do Kodeksu Karnego).
INNE FORMY POZBAWIENIA
INNE FORMY POZBAWIENIA
ŻYCIA CZŁOWIEKA
ŻYCIA CZŁOWIEKA
Art. 151 k.k. – Pomoc przy samobójstwie:
Art. 151 k.k. – Pomoc przy samobójstwie:
Kto namową lub przez udzielenie pomocy
Kto namową lub przez udzielenie pomocy
doprowadza człowieka do targnięcia się na
doprowadza człowieka do targnięcia się na
własne życie, podlega karze pozbawienia
własne życie, podlega karze pozbawienia
wolności od 3 miesięcy do lat 5.
wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Nakłanianie do samobójstwa może zajść jedynie
Nakłanianie do samobójstwa może zajść jedynie
w zamiarze bezpośrednim (nakłaniający chce,
w zamiarze bezpośrednim (nakłaniający chce,
żeby nakłaniany popełnił samobójstwo.
żeby nakłaniany popełnił samobójstwo.
Natomiast pomoc przy samobójstwie to zarówno
Natomiast pomoc przy samobójstwie to zarówno
świadome udzielenie pomocy w czynie
świadome udzielenie pomocy w czynie
kończącym życie człowieka (zamiar
kończącym życie człowieka (zamiar
bezpośredni), jak i dostarczenie do tego
bezpośredni), jak i dostarczenie do tego
środków, gdy pomagający realnie może
środków, gdy pomagający realnie może
przewidzieć, że samobójstwo zostanie później
przewidzieć, że samobójstwo zostanie później
dokonane i godzi się na to (zamiar
dokonane i godzi się na to (zamiar
ewentualny) – udowodnienie takiej
ewentualny) – udowodnienie takiej
okoliczności jest jednak mało
okoliczności jest jednak mało
prawdopodobne.
prawdopodobne.
INNE FORMY POZBAWIENIA
INNE FORMY POZBAWIENIA
ŻYCIA CZŁOWIEKA
ŻYCIA CZŁOWIEKA
Art.
155
k
Art.
155
k
.
.
k
k
.
–
Nieumyślne
.
–
Nieumyślne
spowodowanie śmierci:
spowodowanie śmierci:
Kto nieumyślnie powoduje śmierć
Kto nieumyślnie powoduje śmierć
człowieka, podlega karze pozbawienia
człowieka, podlega karze pozbawienia
wolności od 3 miesięcy do lat 5.
wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Decydujące znaczenie dla oceny prawnej
Decydujące znaczenie dla oceny prawnej
tego czynu ma określenie, czy śmierć
tego czynu ma określenie, czy śmierć
człowieka była skutkiem zachowania
człowieka była skutkiem zachowania
się sprawcy (TAK) oraz ustalenie, czy
się sprawcy (TAK) oraz ustalenie, czy
sprawca miał zamiar i świadomość
sprawca miał zamiar i świadomość
skutków jego popełnienia i na nie się
skutków jego popełnienia i na nie się
godził (NIE)
godził (NIE)
.
.
INNE FORMY POZBAWIENIA
INNE FORMY POZBAWIENIA
ŻYCIA CZŁOWIEKA
ŻYCIA CZŁOWIEKA
Ten czyn przestępny niejednokrotnie przypisywany
Ten czyn przestępny niejednokrotnie przypisywany
jest lekarzom, popełniającym błąd lekarski i
jest lekarzom, popełniającym błąd lekarski i
dotyczy przypadków, w których doszło do śmierci
dotyczy przypadków, w których doszło do śmierci
pacjenta. Taka kwalifikacja karna czynu lekarza
pacjenta. Taka kwalifikacja karna czynu lekarza
jest nieuzasadniona.
jest nieuzasadniona.
Przypadki takie dotyczą osób z zazwyczaj grożącymi
Przypadki takie dotyczą osób z zazwyczaj grożącymi
śmiercią bądź śmiertelnymi urazami lub
śmiercią bądź śmiertelnymi urazami lub
schorzeniami, przy leczeniu których lekarze
schorzeniami, przy leczeniu których lekarze
popełnili błędy, ale zazwyczaj nie te błędy (lub nie
popełnili błędy, ale zazwyczaj nie te błędy (lub nie
tylko te błędy) doprowadziły do zgonu. Mogły one
tylko te błędy) doprowadziły do zgonu. Mogły one
co najwyżej
co najwyżej
zmniejszyć lub zniweczyć szansę
zmniejszyć lub zniweczyć szansę
przeżycia, o ile w ogóle taka szansa istniała.
przeżycia, o ile w ogóle taka szansa istniała.
Natomiast np. nieprawidłowe prowadzenie porodu, w
Natomiast np. nieprawidłowe prowadzenie porodu, w
wyniku czego dochodzi do śmierci zupełnie
wyniku czego dochodzi do śmierci zupełnie
zdrowej kobiety (np. nie rozpoznanie, mimo
zdrowej kobiety (np. nie rozpoznanie, mimo
charakterystycznych objawów, pęknięcia macicy i
charakterystycznych objawów, pęknięcia macicy i
nie dokonanie zabiegu operacyjnego) spełnia
nie dokonanie zabiegu operacyjnego) spełnia
warunki nieumyślnego spowodowania śmierci
warunki nieumyślnego spowodowania śmierci
człowieka.
człowieka.
INNE FORMY POZBAWIENIA
INNE FORMY POZBAWIENIA
ŻYCIA CZŁOWIEKA
ŻYCIA CZŁOWIEKA
Art. 158 k.k. – Pobicie (ze skutkiem
Art. 158 k.k. – Pobicie (ze skutkiem
śmiertelnym):
śmiertelnym):
§
§
1. Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w
1. Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w
którym naraża się człowieka na
którym naraża się człowieka na
bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty
bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty
życia albo nastąpienie skutków określonych
życia albo nastąpienie skutków określonych
w art. 156
w art. 156
§
§
1 lub 157
1 lub 157
§
§
1, podlega karze
1, podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.
pozbawienia wolności do lat 3.
§
§
2
2
.
.
Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest
Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest
ciężki uszczerbek na zdrowiu, sprawca
ciężki uszczerbek na zdrowiu, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od 6
podlega karze pozbawienia wolności od 6
miesięcy do lat 8.
miesięcy do lat 8.
§
§
3. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest
3. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest
śmierć człowieka
śmierć człowieka
, sprawc
, sprawc
a p
a p
odlega karze
odlega karze
pozbawienia wolności od roku do lat 10.
pozbawienia wolności od roku do lat 10.
INNE FORMY POZBAWIENIA
INNE FORMY POZBAWIENIA
ŻYCIA CZŁOWIEKA
ŻYCIA CZŁOWIEKA
Jest to śmierć w wyniku pobicia, nie jest to
Jest to śmierć w wyniku pobicia, nie jest to
zabójstwo „uprzywilejowane” ze względu na
zabójstwo „uprzywilejowane” ze względu na
charakter czynu, ale z powodu:
charakter czynu, ale z powodu:
•
niemożności ustalenia konkretnego sprawcy
niemożności ustalenia konkretnego sprawcy
śmiertelnego urazu, gdy w zdarzeniu brało
śmiertelnego urazu, gdy w zdarzeniu brało
udział kilka osób,
udział kilka osób,
•
miało miejsce pobicie, a sprawca lub
miało miejsce pobicie, a sprawca lub
sprawcy nie godzili się na skutek śmiertelny.
sprawcy nie godzili się na skutek śmiertelny.
23-letni mężczyzna Z.M. wracający do domu z dyskoteki
23-letni mężczyzna Z.M. wracający do domu z dyskoteki
został zaatakowany od tyłu przez jednego z
został zaatakowany od tyłu przez jednego z
napastników
napastników
, nieletniego
, nieletniego
T.Ż., który uderzył go raz w
T.Ż., który uderzył go raz w
twarz, następnie chwycił za kołnierz i przewrócił, a
twarz, następnie chwycił za kołnierz i przewrócił, a
następnie kopnął w lewy bok. Następnie drugi z
następnie kopnął w lewy bok. Następnie drugi z
napastników M.S., kopnął go raz w głowę butem typu
napastników M.S., kopnął go raz w głowę butem typu
„Martens” z noskiem obitym cienką blachą powleczoną
„Martens” z noskiem obitym cienką blachą powleczoną
skórą. Po kopnięciu tym pokrzywdzony Z.M. próbował
skórą. Po kopnięciu tym pokrzywdzony Z.M. próbował
się podnieść, ale zaraz upadł i za moment zmarł.
się podnieść, ale zaraz upadł i za moment zmarł.
Podczas sądowo lekarskich oględzin i sekcji zwłok
Podczas sądowo lekarskich oględzin i sekcji zwłok
stwierdzono: liczne, powierzchowne obrażenia twarzy,
stwierdzono: liczne, powierzchowne obrażenia twarzy,
przy braku podbiegnięć krwawych w powłokach
przy braku podbiegnięć krwawych w powłokach
miękkich czaszki, a w dole tylnym czaszki – pęknięty
miękkich czaszki, a w dole tylnym czaszki – pęknięty
duży tętniak tętnicy podstawnej, z masywnym
duży tętniak tętnicy podstawnej, z masywnym
krwotokiem podpajęczynówkowym i do komór
krwotokiem podpajęczynówkowym i do komór
mózgowych.
mózgowych.
Art. 158 k.k. – pobicie ze
Art. 158 k.k. – pobicie ze
skutkiem śmiertelnym
skutkiem śmiertelnym
Wyrokiem Sądu Okręgowego M.S. uznany został za winnego
Wyrokiem Sądu Okręgowego M.S. uznany został za winnego
czynu z art.
czynu z art.
158 § 3 k
158 § 3 k
.
.
k
k
.
.
[pobicie ze skutkiem śmiertelnym]
[pobicie ze skutkiem śmiertelnym]
i
i
art. 159 k
art. 159 k
.
.
k
k
.
.
[...z użyciem niebezpiecznego przedmiotu]
[...z użyciem niebezpiecznego przedmiotu]
i
i
skazany na karę 5 lat pozbawienia wolności.
skazany na karę 5 lat pozbawienia wolności.
Wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony do Sądu
Wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony do Sądu
Apelacyjnego, który w
Apelacyjnego, który w
orzeczeniu
orzeczeniu
OSA 2003/7/69
OSA 2003/7/69
stwierdził
stwierdził
:
:
Chociaż ś
Chociaż ś
mierć pokrzywdzonego
mierć pokrzywdzonego
należy bezpośrednio wiązać
należy bezpośrednio wiązać
właśnie z kopnięciem zadanym mu przez oskarżonego,
właśnie z kopnięciem zadanym mu przez oskarżonego,
była
była
ona
ona
wyłącznie następstwem pęknięcia
wyłącznie następstwem pęknięcia
,
,
nie wykazującego
nie wykazującego
dotychczas żadnych objawów i nierozpoznanego, dużego
dotychczas żadnych objawów i nierozpoznanego, dużego
tętniaka tętnicy podstawnej mózgu
tętniaka tętnicy podstawnej mózgu
.
.
Bez tej przyczyny kopnięcie, jakie pokrzywdzonemu zadał
Bez tej przyczyny kopnięcie, jakie pokrzywdzonemu zadał
oskarżony nie stanowiło dla niego żadnego poważnego
oskarżony nie stanowiło dla niego żadnego poważnego
zagrożenia, i to nie tylko dla życia, ale nawet dla jego
zagrożenia, i to nie tylko dla życia, ale nawet dla jego
zdrowia
zdrowia
.
.
Art. 158 k.k. – orzecznictwo
Art. 158 k.k. – orzecznictwo
Dla bytu przestępstwa z art. 158 § 3 k.k., a więc udziału
Dla bytu przestępstwa z art. 158 § 3 k.k., a więc udziału
w bójce lub pobiciu kwalifikowanym przez następstwo w
w bójce lub pobiciu kwalifikowanym przez następstwo w
postaci śmierci, koniecznym jest ustalenie, że biorący
postaci śmierci, koniecznym jest ustalenie, że biorący
udział w bójce lub pobiciu skutek śmiertelny
udział w bójce lub pobiciu skutek śmiertelny
przewidywał lub obiektywnie mógł przewidzieć.
przewidywał lub obiektywnie mógł przewidzieć.
Stwierdzenie Sądu
Stwierdzenie Sądu
[Okręgowego]
[Okręgowego]
, że kopnięcie
, że kopnięcie
człowieka ciężkim butem w głowę może stanowić
człowieka ciężkim butem w głowę może stanowić
zagrożenie nawet dla jego życia jest oczywiście zasadne,
zagrożenie nawet dla jego życia jest oczywiście zasadne,
ale to jeszcze nie rozstrzyga sprawy oskarżonego M.S.
ale to jeszcze nie rozstrzyga sprawy oskarżonego M.S.
Zagrożenia takiego nie powoduje bowiem każde
Zagrożenia takiego nie powoduje bowiem każde
kopnięcie w głowę, a tylko kopnięcie zadane z
kopnięcie w głowę, a tylko kopnięcie zadane z
odpowiednią siłą lub niebezpiecznie umiejscowione.
odpowiednią siłą lub niebezpiecznie umiejscowione.
W
W
sprawie oskarżonego M.S. jest bezsporne, że
sprawie oskarżonego M.S. jest bezsporne, że
wykonane przez niego kopnięcie było bardzo lekkie i w
wykonane przez niego kopnięcie było bardzo lekkie i w
sytuacji typowej, obiektywnie nie groziło
sytuacji typowej, obiektywnie nie groziło
pokrzywdzonemu żadnym poważnym obrażeniem.
pokrzywdzonemu żadnym poważnym obrażeniem.
Art. 158 k.k. – orzecznictwo
Art. 158 k.k. – orzecznictwo
Gdyby nie tętniak mózgu pokrzywdzonego, o czym oskarżony –
Gdyby nie tętniak mózgu pokrzywdzonego, o czym oskarżony –
co w sprawie wydaje się być oczywiste i nie budzące wątpliwości
co w sprawie wydaje się być oczywiste i nie budzące wątpliwości
– nie wiedział ani nie mógł wiedzieć (skoro o tętniaku nie wiedział
– nie wiedział ani nie mógł wiedzieć (skoro o tętniaku nie wiedział
nawet sam pokrzywdzony), skutki kopnięcia pokrzywdzonego
nawet sam pokrzywdzony), skutki kopnięcia pokrzywdzonego
przez oskarżonego w głowę ograniczyłyby się jedynie do
przez oskarżonego w głowę ograniczyłyby się jedynie do
stwierdzonych przez biegłego obrażeń tkanek zewnętrznych
stwierdzonych przez biegłego obrażeń tkanek zewnętrznych
głowy pokrzywdzonego (obrzęk skóry i drobne wybroczyny
głowy pokrzywdzonego (obrzęk skóry i drobne wybroczyny
krwawe), o jakich mowa w art. 157 § 2 k.k.
krwawe), o jakich mowa w art. 157 § 2 k.k.
W przypadku denata wystąpił nadzwyczajny zbieg okoliczności
W przypadku denata wystąpił nadzwyczajny zbieg okoliczności
polegający na tym, że urazy narzędziem tępym,
polegający na tym, że urazy narzędziem tępym,
tępokrawędzistym takim jak pięści, ręce, stopy obute, zadawane
tępokrawędzistym takim jak pięści, ręce, stopy obute, zadawane
z niewielką siłą doprowadziły do pęknięcia tętniaka, który do tego
z niewielką siłą doprowadziły do pęknięcia tętniaka, który do tego
momentu nie dawał żadnych objawów klinicznych
momentu nie dawał żadnych objawów klinicznych
(
(
.
.
..).
..).
Gdyby
Gdyby
denat miał zdrową tętnicę podstawną mózgu bez obecności
denat miał zdrową tętnicę podstawną mózgu bez obecności
tętniaka, to doznałby wyłącznie obrażeń innych niż określone w
tętniaka, to doznałby wyłącznie obrażeń innych niż określone w
art. 156 § 1 k.k. i nie naruszających czynności narządów ciała na
art. 156 § 1 k.k. i nie naruszających czynności narządów ciała na
czas dłuższy niż 7 dni.
czas dłuższy niż 7 dni.
Art. 158 k.k. – orzecznictwo
Art. 158 k.k. – orzecznictwo
INNE PRZESTĘPSTWA
INNE PRZESTĘPSTWA
PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
Art. 159 k.k. – Pobicie z użyciem
Art. 159 k.k. – Pobicie z użyciem
niebezpiecznego przedmiotu:
niebezpiecznego przedmiotu:
Kto, biorąc udział w bójce lub pobiciu
Kto, biorąc udział w bójce lub pobiciu
człowieka, używa broni palnej, noża
człowieka, używa broni palnej, noża
lub innego podobnie niebezpiecznego
lub innego podobnie niebezpiecznego
przedmiotu, podlega karze
przedmiotu, podlega karze
pozbawienia wolności od 6 miesięcy
pozbawienia wolności od 6 miesięcy
do lat 8.
do lat 8.
Dodatkow
Dodatkow
ą
ą
kwesti
kwesti
ą
ą
, jak
, jak
ą
ą
rozstrzyg
rozstrzyg
nął
nął
S
S
ą
ą
d jest: czy
d jest: czy
rzeczywi
rzeczywi
ś
ś
cie
cie
(...)
(...)
but, w który by
but, w który by
ł
ł
obuty oskar
obuty oskar
ż
ż
ony
ony
M.S. i którym kopn
M.S. i którym kopn
ął
ął
pokrzywdzonego, stanowi
pokrzywdzonego, stanowi
„
„
niebezpieczny przedmiot
niebezpieczny przedmiot
”
”
w rozumieniu art. 159 k.k?
w rozumieniu art. 159 k.k?
S
S
ą
ą
d Apelacyjny, bior
d Apelacyjny, bior
ą
ą
c pod uwag
c pod uwag
ę
ę
punkt odniesienia dla
punkt odniesienia dla
”niebezpiecznego przedmiotu”, którymi s
”niebezpiecznego przedmiotu”, którymi s
ą
ą
bro
bro
ń
ń
palna
palna
i nó
i nó
ż
ż
, stwierdza,
, stwierdza,
ż
ż
e „but typu „Martens”, nawet
e „but typu „Martens”, nawet
uwzgl
uwzgl
ę
ę
dniaj
dniaj
ą
ą
c jego szczególny sposób wykonania,
c jego szczególny sposób wykonania,
jakim jest to,
jakim jest to,
ż
ż
e czub buta jest ob
e czub buta jest ob
ł
ł
o
o
ż
ż
ony blach
ony blach
ą
ą
i
i
pokryty skór
pokryty skór
ą
ą
, tak bardzo różni si
, tak bardzo różni si
ę
ę
w swoich cechach,
w swoich cechach,
sta
sta
ł
ł
ych, obiektywnych w
ych, obiektywnych w
ł
ł
a
a
ś
ś
ciwo
ciwo
ś
ś
ciach oraz
ciach oraz
przeznaczeniu od broni palnej i no
przeznaczeniu od broni palnej i no
ż
ż
a,
a,
ż
ż
e mo
e mo
ż
ż
na
na
jednoznacznie wyklucza
jednoznacznie wyklucza
ć
ć
go z kr
go z kr
ę
ę
gu desygnatów
gu desygnatów
poj
poj
ę
ę
cia
cia
„
„
innego, podobnie niebezpiecznego
innego, podobnie niebezpiecznego
przedmiotu
przedmiotu
”
”
, wyra
, wyra
ż
ż
aj
aj
ą
ą
cego znami
cego znami
ę
ę
kwalifikuj
kwalifikuj
ą
ą
ce
ce
przest
przest
ę
ę
pstwa z art. 159 k.k.”
pstwa z art. 159 k.k.”
Art. 159 k.k. – orzecznictwo
Art. 159 k.k. – orzecznictwo
Art. 160 k.k. – Narażenie:
Art. 160 k.k. – Narażenie:
§ 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie
§ 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie
niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego
niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego
uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia
uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia
wolności do lat 3.
wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad
§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad
osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze
osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2
działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze
działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do
roku.
roku.
§ 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w §
§ 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w §
1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące
1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące
niebezpieczeństwo.
niebezpieczeństwo.
§ 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 3
§ 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 3
następuje na wniosek pokrzywdzonego.
następuje na wniosek pokrzywdzonego.
INNE PRZESTĘPSTWA
INNE PRZESTĘPSTWA
PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
Art. 162 k.k. – Nieudzielenie
Art. 162 k.k. – Nieudzielenie
pomocy:
pomocy:
§
§
1. Kto człowiekowi znajdującemu się w
1. Kto człowiekowi znajdującemu się w
położeniu grożącym bezpośrednim
położeniu grożącym bezpośrednim
niebezpieczeństwem utraty życia albo
niebezpieczeństwem utraty życia albo
ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie
ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie
udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez
udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez
narażenia siebie lub innej osoby na
narażenia siebie lub innej osoby na
niebezpieczeństwo utraty życia albo
niebezpieczeństwo utraty życia albo
ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,
ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,
podlega karze pozbawienia wolności do
podlega karze pozbawienia wolności do
lat 3.
lat 3.
INNE PRZESTĘPSTWA
INNE PRZESTĘPSTWA
PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
Art. 152 k.k. – Przerwanie ciąży za zgodą
Art. 152 k.k. – Przerwanie ciąży za zgodą
kobiety:
kobiety:
§ 1. Kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę z
§ 1. Kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę z
naruszeniem przepisów ustawy [
naruszeniem przepisów ustawy [
Ustawa o
Ustawa o
planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i
planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i
warunkach dopuszczalności przerywania ciąży
warunkach dopuszczalności przerywania ciąży
],
],
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto udziela kobiecie
§ 2. Tej samej karze podlega, kto udziela kobiecie
ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z
ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z
naruszeniem przepisów ustawy lub ją do tego
naruszeniem przepisów ustawy lub ją do tego
nakłania.
nakłania.
§ 3. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub
§ 3. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub
2, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do
2, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do
samodzielnego życia poza organizmem kobiety
samodzielnego życia poza organizmem kobiety
ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od
ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od
6 miesięcy do lat 8.
6 miesięcy do lat 8.
INNE PRZESTĘPSTWA
INNE PRZESTĘPSTWA
PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
Art. 153 k.k. – Przerwanie ciąży przemocą
Art. 153 k.k. – Przerwanie ciąży przemocą
lub podstępem:
lub podstępem:
§ 1. Kto stosując przemoc wobec kobiety
§ 1. Kto stosując przemoc wobec kobiety
ciężarnej lub w inny sposób bez jej zgody
ciężarnej lub w inny sposób bez jej zgody
przerywa ciążę albo przemocą, groźbą
przerywa ciążę albo przemocą, groźbą
bezprawną lub podstępem doprowadza kobietę
bezprawną lub podstępem doprowadza kobietę
ciężarną do przerwania ciąży, podlega karze
ciężarną do przerwania ciąży, podlega karze
pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Kto dopuszcza się czynu określonego w §
§ 2. Kto dopuszcza się czynu określonego w §
1, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do
1, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do
samodzielnego życia poza organizmem kobiety
samodzielnego życia poza organizmem kobiety
ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności
ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności
od roku do lat 10.
od roku do lat 10.
INNE PRZESTĘPSTWA
INNE PRZESTĘPSTWA
PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
Art. 154 k.k. – Śmierć kobiety ciężarnej:
Art. 154 k.k. – Śmierć kobiety ciężarnej:
§ 1. Jeżeli następstwem czynu określonego w
§ 1. Jeżeli następstwem czynu określonego w
art. 152 § 1 lub 2 jest śmierć kobiety ciężarnej,
art. 152 § 1 lub 2 jest śmierć kobiety ciężarnej,
sprawca podlega karze pozbawienia wolności
sprawca podlega karze pozbawienia wolności
od roku do lat 10.
od roku do lat 10.
§ 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w
§ 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w
art. 152 § 3 lub w art. 153 jest śmierć kobiety
art. 152 § 3 lub w art. 153 jest śmierć kobiety
ciężarnej, sprawca podlega karze pozbawienia
ciężarnej, sprawca podlega karze pozbawienia
wolności od lat 2 do 12.
wolności od lat 2 do 12.
INNE PRZESTĘPSTWA
INNE PRZESTĘPSTWA
PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
Art. 157a k.k. – Uszkodzenie ciała dziecka
Art. 157a k.k. – Uszkodzenie ciała dziecka
poczętego:
poczętego:
§ 1. Kto powoduje uszkodzenia ciała dziecka
§ 1. Kto powoduje uszkodzenia ciała dziecka
poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający
poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający
jego życiu, podlega grzywnie, karze
jego życiu, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia
ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do lat 2.
wolności do lat 2.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli
§ 2. Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli
uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka
uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka
poczętego są następstwem działań
poczętego są następstwem działań
leczniczych, koniecznych dla uchylenia
leczniczych, koniecznych dla uchylenia
niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub
niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub
życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego.
życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego.
§ 3. Nie podlega karze
§ 3. Nie podlega karze
matka
matka
dziecka
dziecka
poczętego, która dopuszcza się czynu
poczętego, która dopuszcza się czynu
określonego w § 1.
określonego w § 1.
INNE PRZESTĘPSTWA
INNE PRZESTĘPSTWA
PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
Art. 161 k.k. – Narażenie na zarażenie:
Art. 161 k.k. – Narażenie na zarażenie:
§ 1. Kto wiedząc, że jest zarażony wirusem HIV, naraża
§ 1. Kto wiedząc, że jest zarażony wirusem HIV, naraża
bezpośrednio inną osobę na takie zarażenie, podlega
bezpośrednio inną osobę na takie zarażenie, podlega
karze pozbawienia wolności do lat 3.
karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Kto wiedząc, że jest dotknięty chorobą
§ 2. Kto wiedząc, że jest dotknięty chorobą
weneryczną lub zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną
weneryczną lub zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną
lub realnie zagrażającą życiu, naraża bezpośrednio
lub realnie zagrażającą życiu, naraża bezpośrednio
inną osobę na zarażenie taką chorobą, podlega
inną osobę na zarażenie taką chorobą, podlega
grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do roku.
pozbawienia wolności do roku.
§ 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1. lub 2.
§ 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1. lub 2.
następuje na wniosek pokrzywdzonego.
następuje na wniosek pokrzywdzonego.
INNE PRZESTĘPSTWA
INNE PRZESTĘPSTWA
PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU
Art. 163 k.k. – Spowodowanie zdarzenia
Art. 163 k.k. – Spowodowanie zdarzenia
powszechnie niebezpiecznego.
powszechnie niebezpiecznego.
Jest to zdarzenie, które „zagraża życiu lub zdrowiu
Jest to zdarzenie, które „zagraża życiu lub zdrowiu
wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach”.
wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach”.
Jako rodzaje takich zdarzeń wymieniono: pożar,
Jako rodzaje takich zdarzeń wymieniono: pożar,
zawalenie się budowli, zalew (powódź), obsunięcie się
zawalenie się budowli, zalew (powódź), obsunięcie się
ziemi, skał lub śniegu (lawina) a także np. eksplozję
ziemi, skał lub śniegu (lawina) a także np. eksplozję
materiałów wybuchowych lub łatwopalnych oraz
materiałów wybuchowych lub łatwopalnych oraz
gwałtowne wyzwolenie energii jądrowej.
gwałtowne wyzwolenie energii jądrowej.
Jeżeli następstwem tego czynu jest śmierć człowieka
Jeżeli następstwem tego czynu jest śmierć człowieka
lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób – kara
lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób – kara
pozbawienia wolności od lat 2 do 12 (przy działaniu
pozbawienia wolności od lat 2 do 12 (przy działaniu
nieumyślnym – od 6 miesięcy do 8 lat). Karalne jest
nieumyślnym – od 6 miesięcy do 8 lat). Karalne jest
również spowodowanie bezpośredniego
również spowodowanie bezpośredniego
niebezpieczeństwa (art. 164 k.k.) ww. zdarzeń.
niebezpieczeństwa (art. 164 k.k.) ww. zdarzeń.
KATASTROFA POWSZECHNA
KATASTROFA POWSZECHNA
Art. 173 k.k. – Katastrofa w komunikacji.
Art. 173 k.k. – Katastrofa w komunikacji.
Jest to „spowodowanie katastrofy w ruchu
Jest to „spowodowanie katastrofy w ruchu
lądowym, wodnym lub powietrznym,
lądowym, wodnym lub powietrznym,
zagrażającej życiu wielu osób albo mieniu w
zagrażającej życiu wielu osób albo mieniu w
wielkich rozmiarach.”
wielkich rozmiarach.”
Jeżeli następstwem tego czynu jest śmierć
Jeżeli następstwem tego czynu jest śmierć
człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu
człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu
wielu osób – kara pozbawienia wolności od lat
wielu osób – kara pozbawienia wolności od lat
2 do 12 (przy działaniu nieumyślnym – od 6
2 do 12 (przy działaniu nieumyślnym – od 6
miesięcy do 8 lat). Karalne jest również
miesięcy do 8 lat). Karalne jest również
sprowadzenie niebezpieczeństwa (art. 174
sprowadzenie niebezpieczeństwa (art. 174
k.k.) i przygotowanie do spowodowania (art.
k.k.) i przygotowanie do spowodowania (art.
175 k.k.) ww. zdarzenia.
175 k.k.) ww. zdarzenia.
KATASTROFA KOMUNIKACYJNA
KATASTROFA KOMUNIKACYJNA
Są to zdarzenia o dość zróżnicowanym charakterze, których
Są to zdarzenia o dość zróżnicowanym charakterze, których
cechą wspólną, zasadniczą jest powszechność zagrożenia
cechą wspólną, zasadniczą jest powszechność zagrożenia
większej, nieokreślonej ilości osób i mienia w wielkich
większej, nieokreślonej ilości osób i mienia w wielkich
rozmiarach (ale niekoniecznie o „większej wartości”).
rozmiarach (ale niekoniecznie o „większej wartości”).
To, co odróżnia katastrofę od wypadku, to skala zdarzenia.
To, co odróżnia katastrofę od wypadku, to skala zdarzenia.
Według komentatorów prawa kryterium „większej liczby”
Według komentatorów prawa kryterium „większej liczby”
ofiar spełnia liczba większa niż
ofiar spełnia liczba większa niż
5
5
(poza sprawcą). W
(poza sprawcą). W
orzecznictwie SN katastrofę w ruchu lądowym zdefiniowano
orzecznictwie SN katastrofę w ruchu lądowym zdefiniowano
poprzez skutki o zasięgu powszechnym, następującą w
poprzez skutki o zasięgu powszechnym, następującą w
sposób nagły i bardzo groźny. Wywołane tą drogą zmiany
sposób nagły i bardzo groźny. Wywołane tą drogą zmiany
muszą się odznaczać powszechnością oraz szerokim
muszą się odznaczać powszechnością oraz szerokim
zakresem i wielką dotkliwością.
zakresem i wielką dotkliwością.
Popełnienie czynów określonych w ww. artykułach jest
Popełnienie czynów określonych w ww. artykułach jest
karalne, niezależnie od sposobu zachowania, które do niego
karalne, niezależnie od sposobu zachowania, które do niego
doprowadziło. Omawiane czyny mogą być zrealizowane w
doprowadziło. Omawiane czyny mogą być zrealizowane w
obu formach winy umyślnej (w zamiarze bezpośrednim lub
obu formach winy umyślnej (w zamiarze bezpośrednim lub
ewentualnym) i nieumyślnej (w następstwie lekkomyślności
ewentualnym) i nieumyślnej (w następstwie lekkomyślności
lub niedbalstwa).
lub niedbalstwa).
KATASTROFY
KATASTROFY
Art. 177 k.k. – spowodowanie wypadku w
Art. 177 k.k. – spowodowanie wypadku w
komunikacji.
komunikacji.
§ 1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady
§ 1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady
bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub
bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub
powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym
powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym
inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1
inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1
k.k., podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech.
k.k., podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech.
§ 2. Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby
§ 2. Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby
albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca podlega
albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca podlega
karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.
karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.
§ 3. Jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa,
§ 3. Jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa,
ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na jej
ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na jej
wniosek.
wniosek.
Zaostrzona odpowiedzialność karna za czyny z art. 173, 174
Zaostrzona odpowiedzialność karna za czyny z art. 173, 174
i 177 k.k. – jeżeli sprawca znajdował się w stanie
i 177 k.k. – jeżeli sprawca znajdował się w stanie
nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł
nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł
z miejsca wypadku – o „połowę w górę” od dolnego i
z miejsca wypadku – o „połowę w górę” od dolnego i
górnego wymiaru kary.
górnego wymiaru kary.
WYPADEK W KOMUNIKACJI
WYPADEK W KOMUNIKACJI
WYŁĄCZENIE
WYŁĄCZENIE
ODPOWIEDZIALNOŚCI
ODPOWIEDZIALNOŚCI
Wyłączenie odpowiedzialności karnej
Wyłączenie odpowiedzialności karnej
, także przy
, także przy
przestępstwie pozbawienia życia.
przestępstwie pozbawienia życia.
Art. 25 k.k. – Obrona konieczna:
Art. 25 k.k. – Obrona konieczna:
§
§
1. Nie popełnia przestępstwa, kto
1. Nie popełnia przestępstwa, kto
w obronie
w obronie
koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny
koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny
zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.
zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.
§
§
2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej,
2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej,
w szczególności gdy sprawca zastosował sposób
w szczególności gdy sprawca zastosował sposób
obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa
obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa
zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne
zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne
złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej
złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej
wymierzenia.
wymierzenia.
§
§
3. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli
3. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli
przekroczenie granic obrony koniecznej było
przekroczenie granic obrony koniecznej było
wynikiem strachu lub wzburzenia
wynikiem strachu lub wzburzenia
usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.
usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.
WYŁĄCZENIE
WYŁĄCZENIE
ODPOWIEDZIALNOŚCI
ODPOWIEDZIALNOŚCI
Art. 26 k.k. – Stan wyższej konieczności:
Art. 26 k.k. – Stan wyższej konieczności:
§
§
1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu
1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu
uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa
uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa
grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu
grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu
prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można
prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można
inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia
inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia
wartość niższą od dobra ratowanego.
wartość niższą od dobra ratowanego.
§
§
2. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto ratując
2. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto ratując
dobro chronione prawem w warunkach określonych
dobro chronione prawem w warunkach określonych
w
w
§
§
1 poświęca dobro, które nie przedstawia
1 poświęca dobro, które nie przedstawia
wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego.
wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego.
§
§
3. W razie przekroczenia granic stany wyższej
3. W razie przekroczenia granic stany wyższej
konieczności, sąd może zastosować nadzwyczajne
konieczności, sąd może zastosować nadzwyczajne
złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej
złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej
wymierzenia.
wymierzenia.
§
§
4. Przepisy
4. Przepisy
§
§
2 nie stosuje się, jeżeli sprawca
2 nie stosuje się, jeżeli sprawca
poświęca dobro, które ma szczególny obowiązek
poświęca dobro, które ma szczególny obowiązek
chronić, nawet z narażeniem się na
chronić, nawet z narażeniem się na
niebezpieczeństwo osobiste.
niebezpieczeństwo osobiste.
WYŁĄCZENIE
WYŁĄCZENIE
ODPOWIEDZIALNOŚCI
ODPOWIEDZIALNOŚCI
Art. 31 k.k. – Brak rozpoznania znaczenia czynu:
Art. 31 k.k. – Brak rozpoznania znaczenia czynu:
§
§
1. Nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby
1. Nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby
psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego
psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego
zakłócenia czynności psychicznych,
zakłócenia czynności psychicznych,
nie mógł w
nie mógł w
czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub
czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub
pokierować swoim postępowaniem
pokierować swoim postępowaniem
.
.
§
§
2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność
2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność
rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania
rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania
postępowaniem była
postępowaniem była
w znacznym stopniu
w znacznym stopniu
ograniczona
ograniczona
, sąd może zastosować nadzwyczajne
, sąd może zastosować nadzwyczajne
złagodzenie kary.
złagodzenie kary.
§
§
3. Przepisów
3. Przepisów
§
§
1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca
1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca
wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia lub
wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia lub
powodujący wyłączenie lub ograniczenie
powodujący wyłączenie lub ograniczenie
poczytalności, które przewidywał lub mógł
poczytalności, które przewidywał lub mógł
przewidzieć.
przewidzieć.
Podstawą prawną
odpowiedzialności cywilnej
jest art. 415 k.c.:
„Kto z winy swej wyrządził
drugiemu szkodę, obowiązany
jest do jej naprawienia.”
Obowiązek udowodnienia
zaistnienia i zakresu szkody
spoczywa na
powszkodowanym.
Odpowiedzialność cywilna
•Proces cywilny rozpoczyna pozew wniesiony
do sądu z żądaniem odszkodowania lub
zadośćuczynienia od sprawcy strat
materialnych lub spowodowania uszczerbku
na zdrowiu, prowadzącego do strat
materialnych.
•Uczestnicy postępowania:
powód
–
poszkodowany.
pozwany
(osoba fizyczna lub
prawna)
•Obie strony mogą mieć swych
pełnomocników.
Zasada konstytucyjna:
Art. 45.: Każdy ma prawo do sprawiedliwego
i jawnego rozpatrzenia sprawy bez
uzasadnionej zwłoki przez właściwy,
niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
Odpowiedzialność cywilna
• Odpowiedzialność cywilna jest niezależna
od odpowiedzialności karnej, zawodowej,
administracyjnej i służbowej.
• Celem tej odpowiedzialności jest
naprawienie szkody pacjenta.
• Szkodą jest każdy uszczerbek na dobrach
prawnie chronionych.
Wyróżnia się dwa rodzaje szkody:
•
szkodę majątkową
(uszczerbek materialny
na osobie lub mieniu),
•
szkodę niemajątkową
(doznaną krzywdę,
czyli cierpienie fizyczne i kalectwo).
Odpowiedzialność cywilna
Niewykonanie lub nienależyte wykonanie
zobowiązania powoduje odpowiedzialność
kontraktową w rozumieniu art. 471 k.c.
Wyrządzenie szkody spowodowane czynem
niedozwolonym powoduje
odpowiedzialność deliktową w rozumieniu
art. 415 k.c.
Jeżeli niewykonanie lub nienależyte
wykonanie przez dłużnika (sprawcę)
istniejącego zobowiązania jest jednoczenie
czynem niedozwolonym np. wyrządzeniem
szkody pacjentowi, uszkodzeniem ciała lub
powstaniem rozstroju zdrowia, to może on
odpowiadać z odpowiedzialności
kontraktowej bądź deliktowej. W tej
sytuacji zachodzi zbieg odpowiedzialności
w rozumieniu art. 443 k.c.
Odpowiedzialność cywilna
•
Odpowiedzialność cywilna jest
odpowiedzialnością majątkową dłużnika.
•
W zasadzie jest to odpowiedzialność
nieograniczona. Ograniczenia występują przy
egzekucji.
•
Dłużnik odpowiada za dług całym swoim
majątkiem obecnym i w przyszłości.
Przesłanki odpowiedzialności cywilnej:
•
Niewykonanie lub nienależyte wykonanie
zobowiązania,
•
Powstanie szkody o charakterze majątkowym
(na osobie lub mieniu) lub niemajątkowym
(krzywda),
•
Związek przyczynowy pomiędzy działaniem a
wyrządzoną szkodą.
Odpowiedzialność cywilna
Wysokość pieniężnego odszkodowania
odpowiadać musi wartości
materialnej szkody w znaczeniu art.
444 k.c.
Odszkodowanie obejmuje wszelkie
wynikłe wydatki poniesione przez
poszkodowanego lub jego rodzinę.
Odpowiedzialność cywilna
Zwrot kosztów za poniesione wydatki
przysługuje m.in. za:
• utracone zarobki podczas leczenia i
rehabilitacji,
• koszty pobytu w szpitalu,
• koszty zabiegów rehabilitacyjnych,
• nabycie protez i sprzętu rehabilitacyjnego,
• koszty dodatkowej opieki pielęgniarskiej,
• koszty konsultacji specjalistycznych,
• koszty niezbędnej diety,
• koszty przejazdów chorego na leczenie.
Odpowiedzialność cywilna
Jeżeli poszkodowany stał się inwalidą i
zachodzi ew. konieczność
przyuczenia poszkodowanego do
innego zawodu, sprawca
zobowiązany jest do pokrycia
kosztów kursów zawodowych,
praktyk oraz np. zakupu
odpowiednich podręczników.
Ponadto poszkodowany ma prawo do
czasowej lub stałej renty
wyrównawczej (z tytułu utraconych
zarobków do wysokości jak przed
szkodą).
Odpowiedzialność cywilna
Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub
doznania rozstroju zdrowia nastąpiła
śmierć poszkodowanego, z tytułu art.
446 k.c. rodzinie poszkodowanego
przysługuje zwrot kosztów leczenia i
pochówku.
Dzieciom osoby zmarłej (i innym
osobom będącym na jej utrzymaniu,
np. współmałżonkowi) wypłacana
jest również renta do czasu
uzyskania przez nie zdolności do
pracy zarobkowej. Na sprawcę
przechodzą również ew. obowiązki
alimentacyjne.
Odpowiedzialność cywilna
Sąd w myśl art. 445 k.c. może przyznać
poszkodowanemu odpowiednią sumę
tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za
doznaną krzywdę.
Przysługuje prawo do zadośćuczynienia za
cierpnie fizyczne i moralne, tzw. nawiązka
za ból. Sąd ustala wysokość tego
odszkodowania biorąc pod uwagę m.in.:
stopień oraz czas trwania cierpień
fizycznych i psychicznych (w tym zabiegi
operacyjne), trwałość skutków, rokowanie
na przyszłość, wiek (im młodszy
poszkodowany, tym wyższy stopień
krzywdy).
Odpowiedzialność cywilna
Poszkodowani mają również prawo do
zadośćuczynienia także w
przypadkach, gdy występuje
niemożność lub znaczne utrudnienie
w sferze aktywności społecznej, np.:
• wykonywania pracy twórczej,
• zawarcia związku małżeńskiego,
• posiadania dzieci,
• utrzymywania kontaktów
towarzyskich,
• uprawiania sportu itp.
Odpowiedzialność cywilna
Inną formą odpowiedzialności jest tzw.
odpowiedzialność solidarna w rozumieniu
art. 441 § 1 i § 2 k.c. W myśl tego artykułu
jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za
szkodę spowodowaną czynem
niedozwolonym, ich
odpowiedzialność jest solidarna np.
świadczenie zdrowotne udzielone było przez
zespół np. dwóch lekarzy, pielęgniarkę lub
innego pracownika ochrony zdrowia.
Odpowiedzialność cywilna
Pracownika zatrudnionego w zakładzie
leczniczym nie łączy z pacjentem żaden
stosunek umowny. Pracownik zakładu
leczniczego, realizujący działalność tego
zakładu, jest wobec pacjenta osobą trzecią. Za
szkody wyrządzone przez niego
odpowiedzialność cywilną ponosi zakład.
Zakład leczniczy ponosi odpowiedzialność
zarówno w przypadku, gdy został popełniony
błąd, jak i gdy szkoda jest wynikiem np. błędu
organizacyjnego.
Zakład leczniczy może wystąpić z
roszczeniem regresowym skierowanym do
pracownika, który szkodę zawinił.
Postępowanie takie wynika z przepisów
kodeksu pracy (art. 120 k.p.).
Odpowiedzialność cywilna
Zakład leczniczy ponosi odpowiedzialność za
następujące uchybienia w stosunku do
pacjenta:
• odmowę udzielenia pomocy medycznej,
• nie skierowanie pacjenta do specjalisty,
• brak odpowiednich kwalifikacji (decyzji)
personelu,
• zaniedbania dotyczące bezpieczeństwa
oraz higieny pacjenta,
• zarażenie pacjenta chorobą zakaźną,
• złe warunki sanitarne i złe warunki
leczenia,
• pozostawienie narzędzi lub materiałów w
polu operacyjnym,
Odpowiedzialność cywilna
Zakład leczniczy ponosi odpowiedzialność za
następujące uchybienia w stosunku do
pacjenta c.d.:
• postępowanie niezgodne z zasadami
aseptyki,
• działanie bez zgody pacjenta lub jego
opiekunów prawnych (w przypadku, gdy
uzyskanie takiej zgody było konieczne i
możliwe),
• przepisanie lub podanie niewłaściwego
leku,
• nie poinformowanie pacjenta o grożącym
mu, a możliwym do przewidzenia ryzyku
wykonywanych zabiegów operacyjnych lub
inwazyjnych metod diagnostycznych.
Odpowiedzialność cywilna
Odpowiedzialność cywilna
Zadaniem biegłego jest określenie rozmiaru i
rodzaju poniesionych szkód zdrowotnych, stopnia
obniżenia sprawności psychofizycznej i zdolności
do pracy, wpływu danego zdarzenia na
pogorszenie się istniejących wcześniej schorzeń
(obecnie i w przyszłości) oraz stopnia nasilenia się
dolegliwości bólowych , konieczności ponoszenia
dodatkowych wydatków na leki, rehabilitację,
specjalne odżywianie itd.
W opiniowaniu cywilnym (w przeciwieństwie do
karnego) należy również uwzględnić to, co tylko
częściowo było następstwem zdarzenia, np.
pogorszenie istniejącej choroby, ale również np.
przyczynienie się powoda, np. przez nieleczenie
lub niewłaściwe leczenie się, do obecnego
rozmiaru szkody zdrowotnej.
Opinię o stanie zdrowia powoda i stopniu doznanego
przez niego uszczerbku na zdrowiu poprzedza część
formalna (ustalenie tożsamości badanego) i opisowa:
opis okoliczności zdarzenia na podstawie akt sprawy,
wywiad zebrany od pacjenta oraz analiza
dokumentacji lekarskiej dotyczącej przebiegu jego
leczenia, a także wcześniejszego stanu zdrowia
powoda!
Badanie lekarskie przeprowadza się zwykle z
udziałem konsultantów – specjalistów z odpowiednich
dziedzin medycyny. W razie konieczności
przeprowadza się również lub zleca konieczne
badania dodatkowe (np. EKG, EEG, TK, RTG,
audiogram, badanie pola widzenia, badania
laboratoryjne).
W razie potrzeby można zlecić obserwację szpitalną
poszkodowanego (najczęściej obserwację
psychiatryczną), który może się na nią nie zgodzić,
ale będzie to miało wpływ na stopień orzeczonego
uszczerbku.
Odpowiedzialność cywilna
Odpowiedzialność cywilna
Opinia zawiera konkluzję o tym, które ze
stwierdzonych u badanego schorzeń i patologii
stanowią następstwo przebytego zdarzenia.
Określa się również czy były inne urazy i jakie są ew.
ich następstwa oraz które ze stanów chorobowych
mają podłoże samoistne.
Tylko następstwa zdrowotne (niewątpliwie lub z
wystarczającym prawdopodobieństwem) związane z
przedmiotowym zdarzeniem zostają zakwalifikowane
jako uszczerbek na zdrowiu.
Kategorie uszczerbku:
Stały – upośledzenie sprawności organizmu nie
rokujące poprawy nigdy (np. amputowana kończyna)
Długotrwały – upośledzenie sprawności organizmu
na okres dłuższy niż 6 miesięcy, rokujący poprawę.
Odpowiedzialność cywilna
Stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu określa się
w wartości procentowej od 0% (brak uszczerbku) do
100% (całkowity uszczerbek).
Dla ustalenia wartości uszczerbku korzysta się z
pomocy odpowiednich tabel zawartych w
(najczęściej używane):
• Załącznika do Rozporządzeniu Ministra Pracy i
Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r., Dz. U.
Nr 234 poz. 1974. (tzw. tabela ministerstwa lub
ZUS)
• Tabeli Norm Oceny Procentowej Trwałego
Uszczerbku na Zdrowiu” Powszechnego Zakładu
Ubezpieczeń S.A., załącznik do Zarządzenia Prezesa
Zarządu PZU S.A. nr 26/2003 z dn. 22 grudnia 2003
r. (tabela PZU)
Wartości procentów dla poszczególnych następstw
mają przedział (tzw. widełki) zależny od stopnia
ciężkości uszczerbku.
Odpowiedzialność cywilna
Tabela jest narzędziem biegłego a nie biegły
„dodatkiem” do tabeli!!! Niektóre firmy
ubezpieczeniowe nie korzystają z tabel.
Biegły może przekroczyć „widełki” dla danego
uszczerbku, zarówno „w górę” jak i „w dół” po
odpowiednim uzasadnieniu.
W razie braku pozycji w tabeli – odnosi się
uszczerbek do najbardziej „zbliżonego” następstwa i
jego ciężkości.
Uszczerbek łączny określony przez biegłego może
przekroczyć 100% - nie oznacza to, że poszkodowany
„stracił więcej zdrowia, niż miał”, stanowi jedynie
podstawę dla Sądu do ustalenia wysokości
zadośćuczynienia pieniężnego.
Wartość 1% uszczerbku (określonego w Ustawie o
ubezpieczeniu społecznym) = 20% przeciętnego
wynagrodzenia.
Firmy ubezpieczeniowe – wartość ustalają
indywidualnie.
Odpowiedzialność cywilna
Ocenie podlega również:
• całkowita utrata zdolności do pracy – niezdolny
do jakiejkolwiek pracy: wtedy do końca życia renta
w wysokości jak zarobki np. przed wypadkiem,
• częściowa utrata zdolności do pracy – utrata w
znacznym stopniu zdolności do wykonywania pracy
w związku z posiadanymi kwalifikacjami (nerw
krtaniowy → nauczyciel): wtedy refundacja
kosztów przekwalifikowania i renta „wyrównująca”
różnice zarobków,
Ww. istotne zwłaszcza w orzecznictwie
ubezpieczeniowym (ZUS, KRUS, KIZ) – orzekanie o
stopniu niepełnosprawności (dawne „grupy
inwalidzkie)
Odpowiedzialność cywilna
Ocenie podlega również rokowania na
przyszłość: możliwość „późnych”
następstw obrażeń – w przyszłości powód
będzie mógł się starać o dodatkowe
odszkodowanie – o ile wystąpią (np.
przyspieszone zmiany zwyrodnieniowe
złamanego stawu).
W określonych okolicznościach większa
jest wówczas również „wartość” 1%.
Odpowiedzialność cywilna
Odszkodowanie:
• za zniszczone np. w czasie wypadku ubranie, sprzęt
(telefon komórkowy) i inne przedmioty, będące
własnością poszkodowanego,
• koszty prywatnego leczenia i rehabilitacji (jeśli było
uzasadnione), prywatnej opieki pielęgniarskiej,
dojazdów na i z leczenia (np. koszty taksówki na
podstawie faktur, ale też koszty używania
prywatnego samochodu),
• koszty leczenia (faktury na leki z aptek i hurtowni)
– czy konieczne?
• koszty dodatkowego lub specjalnego żywienia
(bardzo rzadko konieczne),
…oraz wszystko inne, co tylko powodowi przyjdzie do
głowy, że „musiał” mieć i robić. Ocena lekarska – co
było zasadne.
Ustawa o Zakładach Opieki Zdrowotnej
Art. 19 a.
1. W razie zawinionego naruszenia praw pacjenta, o
których mowa w art. 18. ust. 2 [
Ochrona danych
zawartych w dokumentacji medycznej
] i ust. 3
pkt. 1 [
Udostępnienie dokumentacji osobom nie
upoważnionym
] oraz w art. 19 ust.1. pkt. 1 – 4 i
ust. 3 [
Złamanie praw pacjenta
], sąd może
przyznać poszkodowanemu odpowiednia sumę
tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną
krzywdę na podstawie art. 448 k.c.
2. W razie zawinionego naruszenia prawa pacjenta
do
umierania w spokoju i godności
sąd może, na
żądanie najbliższego członka rodziny, innego
przedstawiciela ustawowego lub opiekuna
faktycznego, zasądzić odpowiednia sumę
pieniężną na wskazany przez nich cel społeczny
na podstawie art. 448 k.c.
Odpowiedzialność cywilna
Kodeks cywilny.
Art. 448.:
W razie naruszenia
dobra osobistego
, sąd
może przyznać temu, czyje dobro osobiste
zostało naruszone odpowiednią sumę
tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za
doznana krzywdę lub na jego żądanie
zasądzić odpowiednia sumę pieniężną na
wskazany przez niego cel społeczny,
niezależnie od innych środków
potrzebnych do usunięcia skutków
naruszenia.
Odpowiedzialność cywilna
Ustawa o izbach lekarskich z dn.
17.05.1989 r. (Dz. U. nr 30, poz. 158)
Art. 4. 1. Zadaniem samorządu lekarzy jest w
szczególności:
1) sprawowanie pieczy i nadzoru nad należytym
i sumiennym wykonywaniem zawodu lekarza,
2) ustanawianie obowiązujących wszystkich
lekarzy zasad etyki i deontologii zawodowej
oraz dbałość o ich przestrzeganie, (…)
2. Zadania określone w ust. 1 samorząd lekarzy
wykonuje w szczególności przez: (…)
9) sprawowanie sądownictwa lekarskiego w
zakresie odpowiedzialności zawodowej lekarzy
oraz sądownictwa polubownego, (…)
Odpowiedzialność korporacyjna
Ustawa o izbach lekarskich z dn. 17.05.1989 r.
(Dz. U. nr 30, poz. 158)
Art. 41.
Członkowie samorządu lekarzy podlegają
odpowiedzialności zawodowej przed sądami
lekarskimi za postępowanie sprzeczne z zasadami
etyki i deontologii zawodowej oraz za naruszenie
przepisów o wykonywaniu zawodu lekarza.
Art. 42.
1. Sąd lekarski może orzec następujące kary:
1) upomnienie,
2) nagana,
3) zawieszenie prawa wykonywania zawodu lekarza
na okres od sześciu miesięcy do trzech lat,
4) pozbawienie prawa wykonywania zawodu
lekarza.
Odpowiedzialność korporacyjna
Ustawa o izbach lekarskich z dn.
17.05.1989 r. (Dz. U. nr 30, poz. 158)
Art. 48.
Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności
zawodowej o ten sam czyn toczy się
niezależnie od postępowania karnego lub
postępowania dyscyplinarnego, wszczętego w
jednostce organizacyjnej, w której przepisy
szczególne przewidują takie postępowanie.
Może ono być jednak zawieszone do czasu
ukończenia postępowania karnego.
Odpowiedzialność korporacyjna