Katedra Medycyny Sądowej

Akademii Medycznej we

Wrocławiu

Zabójstwo, zabójstwa

uprzywilejowane, inne formy

pozbawienia życia, inne

przestępstwa przeciwko życiu i

zdrowiu.

Zasady odpowiedzialności cywilnej.

MEDYCYNA SĄDOWA

ZABÓJSTWO

Pozbawienie życia człowieka to

zbrodnia

zabójstwa

choć jego formy uwzględnione w kodeksie

karnym są różnorodne, aczkolwiek wszystkie

karalne. W polskim prawie karnym nie ma

określenia „morderstwo” – w kodeksie

funkcjonuje jednak równoważne mu pojęcie

„zabójstwo kwalifikowane” – czyli „ze

szczególnym okrucieństwem”.

Art. 148 k.k. - zabójstwo:

1 – zabójstwo „zwykłe”:

Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia

wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat

pozbawienia wolności albo karze dożywotniego

pozbawienia wolności.

ZABÓJSTWO

2 – zabójstwo tzw. „kwalifikowane”:

Kto zabija człowieka:

1) ze szczególnym okrucieństwem,

2) w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem

[zabójstwo osoby gwałconej] albo rozbojem,

3) w wyniku motywacji zasługującej na szczególne

potępienie,

4) z użyciem bron

palnej lub materiałów

wybuchowych, podlega karze pozbawienia

wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25

lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego

pozbawienia wolności.

: Karze określonej w par. 2 podlega, kto jednym

czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był

wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo.

SZCZEGÓLNE POTĘPIENIE

Określenie to odnosi się do racji (motywów), które

ukształtowały decyzję sprawcy o popełnieniu

zabójstwa.

Muszą to być motywy, które w rozumieniu powszechnym

są jaskrawo naganne, wywołują w społeczeństwie

silne reakcje (oburzenie, potępienie, gniew).

Charakter taki może mieć np.:

•

zabicie człowieka na zlecenie za opłatą (płatne

zabójstwo),

•

zabójstwo w celu zagarnięcia cudzego majątku (np.

upozorowane na wypadek zabójstwo żony dla

uzyskania odszkodowania),

•

zaplanowane zabójstwo mające na celu pozbycie się

osoby niewygodnej (np. rywala do pożądanego

stanowiska, w sprawach majątkowych lub osobistych),

•

zabójstwo z zemsty.

ZABÓJSTWO

: Kto zabija człowieka pod wpływem silnego

wzburzenia usprawiedliwionego

okolicznościami, podlega karze pozbawienia

wolności od roku do lat 10.

Jest to zabójstwo zwane na

achodzie

„zabójstwem w afekcie”. Stan silnego

wzburzenia –

afekt

– ustalają biegli z zakresu

psychiatrii i psychologii. Natomiast

okoliczności usprawiedliwiające silne

wzburzenie wiążą się najczęściej z

nagannym zachowaniem się

pokrzywdzonego (np. ustawiczne

prowokowanie, znęcanie się, zdrada

małżeńska), przy czym naganność ta

podlega ocenie z punktu widzenia norm

moralnych i zasad współżycia społecznego

tj. kryteriów obiektywnych, a nie tylko

związanych z subiektywnym odczuciem

sprawcy.

ZABÓJSTWA UPRZYWILEJOWANE

Zabójstwa „uprzywilejowane” to:

Art. 149 k.k. – Dzieciobójstwo.

Art. 150 k.k. – Eutanazja

albo tzw. zabójstwo

eutanastyczne.

Pozostałe, wymienione w Kodeksie Karnym,

sposoby pozbawienia życia człowieka nie są

sensu stricte

zabójstwami

uprzywilejowanymi, chociaż są zagrożone

niższą karą niż „zwykłe” zabójstwo – w tym

rozumieniu są „uprzywilejowane”.

DZIECIOBÓJSTWO

Występek

dzieciobójstwa to realizacja art. 149 k.k.

Art. 149 k.k. – Dzieciobójstwo:

Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod

wpływem jego przebiegu, podlega karze

pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Dzieciobójstwo jest zatem uprzywilejowaną formą

pozbawienia życia, ze ścisłym określeniem

ofiary

(dziecko - „w okresie porodu”) i

sprawcy

(matka)

. Uprzywilejowanie polega na zagrożeniu

sprawcy znacznie niższą karą niż dla sprawcy

zwykłej zbrodni zabójstwa.

Niezgodne z prawem postępowanie to

występek i

zbrodnia

•

Zbrodnia

– przestępstwo zagrożone karą

pozbawienia wolności nie krótszą niż 3 lata.

•

Występek

– pozostałe przestępstwa.

EUTANAZJA

Art. 150 k.k. – Eutanazja:

§ 1. Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod

wpływem współczucia dla niego, podlega karze

pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. W wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować

nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić

od jej wymierzenia.

Eutanazja to

uprzywilejowany typ zabójstwa.

Jest

czynem przestępnym, który musi

obligatoryjnie

spełniać dwa warunki:

żądanie

przez przyszłą

ofiarę pozbawienia jej życia oraz

współczucie

sprawcy. Nie wystarczy tu sama zgoda ofiary na

pozbawienie jej życia, musi być żądanie, nawet z

elementami presji, ale wyrażone z pełnym

rozeznaniem co do znaczenia tego żądania. (Prof.

Andrzej Zoll – komentarz do Kodeksu Karnego).

INNE FORMY POZBAWIENIA

ŻYCIA CZŁOWIEKA

Art. 151 k.k. – Pomoc przy samobójstwie:

Kto namową lub przez udzielenie pomocy

doprowadza człowieka do targnięcia się na

własne życie, podlega karze pozbawienia

wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Nakłanianie do samobójstwa może zajść jedynie

w zamiarze bezpośrednim (nakłaniający chce,

żeby nakłaniany popełnił samobójstwo.

Natomiast pomoc przy samobójstwie to zarówno

świadome udzielenie pomocy w czynie

kończącym życie człowieka (zamiar

bezpośredni), jak i dostarczenie do tego

środków, gdy pomagający realnie może

przewidzieć, że samobójstwo zostanie później

dokonane i godzi się na to (zamiar

ewentualny) – udowodnienie takiej

okoliczności jest jednak mało

prawdopodobne.

INNE FORMY POZBAWIENIA

ŻYCIA CZŁOWIEKA

Art.

155

Art.

155

–

Nieumyślne

–

Nieumyślne

spowodowanie śmierci:

Kto nieumyślnie powoduje śmierć

człowieka, podlega karze pozbawienia

wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Decydujące znaczenie dla oceny prawnej

tego czynu ma określenie, czy śmierć

człowieka była skutkiem zachowania

się sprawcy (TAK) oraz ustalenie, czy

sprawca miał zamiar i świadomość

skutków jego popełnienia i na nie się

godził (NIE)

INNE FORMY POZBAWIENIA

ŻYCIA CZŁOWIEKA

Ten czyn przestępny niejednokrotnie przypisywany

jest lekarzom, popełniającym błąd lekarski i

dotyczy przypadków, w których doszło do śmierci

pacjenta. Taka kwalifikacja karna czynu lekarza

jest nieuzasadniona.

Przypadki takie dotyczą osób z zazwyczaj grożącymi

śmiercią bądź śmiertelnymi urazami lub

schorzeniami, przy leczeniu których lekarze

popełnili błędy, ale zazwyczaj nie te błędy (lub nie

tylko te błędy) doprowadziły do zgonu. Mogły one

co najwyżej

zmniejszyć lub zniweczyć szansę

przeżycia, o ile w ogóle taka szansa istniała.

Natomiast np. nieprawidłowe prowadzenie porodu, w

wyniku czego dochodzi do śmierci zupełnie

zdrowej kobiety (np. nie rozpoznanie, mimo

charakterystycznych objawów, pęknięcia macicy i

nie dokonanie zabiegu operacyjnego) spełnia

warunki nieumyślnego spowodowania śmierci

człowieka.

INNE FORMY POZBAWIENIA

ŻYCIA CZŁOWIEKA

Art. 158 k.k. – Pobicie (ze skutkiem

śmiertelnym):

1. Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w

którym naraża się człowieka na

bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty

życia albo nastąpienie skutków określonych

w art. 156

1 lub 157

1, podlega karze

pozbawienia wolności do lat 3.

Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest

ciężki uszczerbek na zdrowiu, sprawca

podlega karze pozbawienia wolności od 6

miesięcy do lat 8.

3. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest

śmierć człowieka

, sprawc

a p

odlega karze

pozbawienia wolności od roku do lat 10.

INNE FORMY POZBAWIENIA

ŻYCIA CZŁOWIEKA

Jest to śmierć w wyniku pobicia, nie jest to

zabójstwo „uprzywilejowane” ze względu na

charakter czynu, ale z powodu:

•

niemożności ustalenia konkretnego sprawcy

śmiertelnego urazu, gdy w zdarzeniu brało

udział kilka osób,

•

miało miejsce pobicie, a sprawca lub

sprawcy nie godzili się na skutek śmiertelny.

23-letni mężczyzna Z.M. wracający do domu z dyskoteki

został zaatakowany od tyłu przez jednego z

napastników

, nieletniego

T.Ż., który uderzył go raz w

twarz, następnie chwycił za kołnierz i przewrócił, a

następnie kopnął w lewy bok. Następnie drugi z

napastników M.S., kopnął go raz w głowę butem typu

„Martens” z noskiem obitym cienką blachą powleczoną

skórą. Po kopnięciu tym pokrzywdzony Z.M. próbował

się podnieść, ale zaraz upadł i za moment zmarł.

Podczas sądowo lekarskich oględzin i sekcji zwłok

stwierdzono: liczne, powierzchowne obrażenia twarzy,

przy braku podbiegnięć krwawych w powłokach

miękkich czaszki, a w dole tylnym czaszki – pęknięty

duży tętniak tętnicy podstawnej, z masywnym

krwotokiem podpajęczynówkowym i do komór

mózgowych.

Art. 158 k.k. – pobicie ze

skutkiem śmiertelnym

Wyrokiem Sądu Okręgowego M.S. uznany został za winnego

czynu z art.

158 § 3 k

[pobicie ze skutkiem śmiertelnym]

art. 159 k

[...z użyciem niebezpiecznego przedmiotu]

skazany na karę 5 lat pozbawienia wolności.

Wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony do Sądu

Apelacyjnego, który w

orzeczeniu

OSA 2003/7/69

stwierdził



Chociaż ś

mierć pokrzywdzonego

należy bezpośrednio wiązać

właśnie z kopnięciem zadanym mu przez oskarżonego,

była

ona

wyłącznie następstwem pęknięcia

nie wykazującego

dotychczas żadnych objawów i nierozpoznanego, dużego

tętniaka tętnicy podstawnej mózgu



Bez tej przyczyny kopnięcie, jakie pokrzywdzonemu zadał

oskarżony nie stanowiło dla niego żadnego poważnego

zagrożenia, i to nie tylko dla życia, ale nawet dla jego

zdrowia

Art. 158 k.k. – orzecznictwo



Dla bytu przestępstwa z art. 158 § 3 k.k., a więc udziału

w bójce lub pobiciu kwalifikowanym przez następstwo w

postaci śmierci, koniecznym jest ustalenie, że biorący

udział w bójce lub pobiciu skutek śmiertelny

przewidywał lub obiektywnie mógł przewidzieć.



Stwierdzenie Sądu

[Okręgowego]

, że kopnięcie

człowieka ciężkim butem w głowę może stanowić

zagrożenie nawet dla jego życia jest oczywiście zasadne,

ale to jeszcze nie rozstrzyga sprawy oskarżonego M.S.

Zagrożenia takiego nie powoduje bowiem każde

kopnięcie w głowę, a tylko kopnięcie zadane z

odpowiednią siłą lub niebezpiecznie umiejscowione.



sprawie oskarżonego M.S. jest bezsporne, że

wykonane przez niego kopnięcie było bardzo lekkie i w

sytuacji typowej, obiektywnie nie groziło

pokrzywdzonemu żadnym poważnym obrażeniem.

Art. 158 k.k. – orzecznictwo



Gdyby nie tętniak mózgu pokrzywdzonego, o czym oskarżony –

co w sprawie wydaje się być oczywiste i nie budzące wątpliwości

– nie wiedział ani nie mógł wiedzieć (skoro o tętniaku nie wiedział

nawet sam pokrzywdzony), skutki kopnięcia pokrzywdzonego

przez oskarżonego w głowę ograniczyłyby się jedynie do

stwierdzonych przez biegłego obrażeń tkanek zewnętrznych

głowy pokrzywdzonego (obrzęk skóry i drobne wybroczyny

krwawe), o jakich mowa w art. 157 § 2 k.k.



W przypadku denata wystąpił nadzwyczajny zbieg okoliczności

polegający na tym, że urazy narzędziem tępym,

tępokrawędzistym takim jak pięści, ręce, stopy obute, zadawane

z niewielką siłą doprowadziły do pęknięcia tętniaka, który do tego

momentu nie dawał żadnych objawów klinicznych

(

..).

Gdyby

denat miał zdrową tętnicę podstawną mózgu bez obecności

tętniaka, to doznałby wyłącznie obrażeń innych niż określone w

art. 156 § 1 k.k. i nie naruszających czynności narządów ciała na

czas dłuższy niż 7 dni.

Art. 158 k.k. – orzecznictwo

INNE PRZESTĘPSTWA

PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU

Art. 159 k.k. – Pobicie z użyciem

niebezpiecznego przedmiotu:

Kto, biorąc udział w bójce lub pobiciu

człowieka, używa broni palnej, noża

lub innego podobnie niebezpiecznego

przedmiotu, podlega karze

pozbawienia wolności od 6 miesięcy

do lat 8.

Dodatkow

kwesti

, jak

rozstrzyg

nął

d jest: czy

rzeczywi

cie

(...)

but, w który by

obuty oskar

ony

M.S. i którym kopn

ął

pokrzywdzonego, stanowi

„

niebezpieczny przedmiot

”

w rozumieniu art. 159 k.k?

d Apelacyjny, bior

c pod uwag

punkt odniesienia dla

”niebezpiecznego przedmiotu”, którymi s

bro

palna

i nó

, stwierdza,

e „but typu „Martens”, nawet

uwzgl

dniaj

c jego szczególny sposób wykonania,

jakim jest to,

e czub buta jest ob

ony blach

pokryty skór

, tak bardzo różni si

w swoich cechach,

sta

ych, obiektywnych w

ciwo

ciach oraz

przeznaczeniu od broni palnej i no

e mo

jednoznacznie wyklucza

go z kr

gu desygnatów

poj

cia

„

innego, podobnie niebezpiecznego

przedmiotu

”

, wyra

cego znami

kwalifikuj

przest

pstwa z art. 159 k.k.”

Art. 159 k.k. – orzecznictwo

Art. 160 k.k. – Narażenie:

§ 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie

niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego

uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia

wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad

osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze

pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2

działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze

ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do

roku.

§ 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w §

1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące

niebezpieczeństwo.

§ 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 3

następuje na wniosek pokrzywdzonego.

INNE PRZESTĘPSTWA

PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU

Art. 162 k.k. – Nieudzielenie

pomocy:

1. Kto człowiekowi znajdującemu się w

położeniu grożącym bezpośrednim

niebezpieczeństwem utraty życia albo

ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie

udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez

narażenia siebie lub innej osoby na

niebezpieczeństwo utraty życia albo

ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,

podlega karze pozbawienia wolności do

lat 3.

INNE PRZESTĘPSTWA

PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU

Art. 152 k.k. – Przerwanie ciąży za zgodą

kobiety:

§ 1. Kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę z

naruszeniem przepisów ustawy [

Ustawa o

planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i

warunkach dopuszczalności przerywania ciąży

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto udziela kobiecie

ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z

naruszeniem przepisów ustawy lub ją do tego

nakłania.

§ 3. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub

2, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do

samodzielnego życia poza organizmem kobiety

ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od

6 miesięcy do lat 8.

INNE PRZESTĘPSTWA

PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU

Art. 153 k.k. – Przerwanie ciąży przemocą

lub podstępem:

§ 1. Kto stosując przemoc wobec kobiety

ciężarnej lub w inny sposób bez jej zgody

przerywa ciążę albo przemocą, groźbą

bezprawną lub podstępem doprowadza kobietę

ciężarną do przerwania ciąży, podlega karze

pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. Kto dopuszcza się czynu określonego w §

1, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do

samodzielnego życia poza organizmem kobiety

ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności

od roku do lat 10.

INNE PRZESTĘPSTWA

PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU

Art. 154 k.k. – Śmierć kobiety ciężarnej:

§ 1. Jeżeli następstwem czynu określonego w

art. 152 § 1 lub 2 jest śmierć kobiety ciężarnej,

sprawca podlega karze pozbawienia wolności

od roku do lat 10.

§ 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w

art. 152 § 3 lub w art. 153 jest śmierć kobiety

ciężarnej, sprawca podlega karze pozbawienia

wolności od lat 2 do 12.

INNE PRZESTĘPSTWA

PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU

Art. 157a k.k. – Uszkodzenie ciała dziecka

poczętego:

§ 1. Kto powoduje uszkodzenia ciała dziecka

poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający

jego życiu, podlega grzywnie, karze

ograniczenia wolności albo pozbawienia

wolności do lat 2.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli

uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka

poczętego są następstwem działań

leczniczych, koniecznych dla uchylenia

niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub

życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego.

§ 3. Nie podlega karze

matka

dziecka

poczętego, która dopuszcza się czynu

określonego w § 1.

INNE PRZESTĘPSTWA

PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU

Art. 161 k.k. – Narażenie na zarażenie:

§ 1. Kto wiedząc, że jest zarażony wirusem HIV, naraża

bezpośrednio inną osobę na takie zarażenie, podlega

karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Kto wiedząc, że jest dotknięty chorobą

weneryczną lub zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną

lub realnie zagrażającą życiu, naraża bezpośrednio

inną osobę na zarażenie taką chorobą, podlega

grzywnie, karze ograniczenia wolności albo

pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Ściganie przestępstwa określonego w § 1. lub 2.

następuje na wniosek pokrzywdzonego.

INNE PRZESTĘPSTWA

PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU

Art. 163 k.k. – Spowodowanie zdarzenia

powszechnie niebezpiecznego.

Jest to zdarzenie, które „zagraża życiu lub zdrowiu

wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach”.

Jako rodzaje takich zdarzeń wymieniono: pożar,

zawalenie się budowli, zalew (powódź), obsunięcie się

ziemi, skał lub śniegu (lawina) a także np. eksplozję

materiałów wybuchowych lub łatwopalnych oraz

gwałtowne wyzwolenie energii jądrowej.

Jeżeli następstwem tego czynu jest śmierć człowieka

lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób – kara

pozbawienia wolności od lat 2 do 12 (przy działaniu

nieumyślnym – od 6 miesięcy do 8 lat). Karalne jest

również spowodowanie bezpośredniego

niebezpieczeństwa (art. 164 k.k.) ww. zdarzeń.

KATASTROFA POWSZECHNA

Art. 173 k.k. – Katastrofa w komunikacji.

Jest to „spowodowanie katastrofy w ruchu

lądowym, wodnym lub powietrznym,

zagrażającej życiu wielu osób albo mieniu w

wielkich rozmiarach.”

Jeżeli następstwem tego czynu jest śmierć

człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu

wielu osób – kara pozbawienia wolności od lat

2 do 12 (przy działaniu nieumyślnym – od 6

miesięcy do 8 lat). Karalne jest również

sprowadzenie niebezpieczeństwa (art. 174

k.k.) i przygotowanie do spowodowania (art.

175 k.k.) ww. zdarzenia.

KATASTROFA KOMUNIKACYJNA

Są to zdarzenia o dość zróżnicowanym charakterze, których

cechą wspólną, zasadniczą jest powszechność zagrożenia

większej, nieokreślonej ilości osób i mienia w wielkich

rozmiarach (ale niekoniecznie o „większej wartości”).

To, co odróżnia katastrofę od wypadku, to skala zdarzenia.

Według komentatorów prawa kryterium „większej liczby”

ofiar spełnia liczba większa niż

(poza sprawcą). W

orzecznictwie SN katastrofę w ruchu lądowym zdefiniowano

poprzez skutki o zasięgu powszechnym, następującą w

sposób nagły i bardzo groźny. Wywołane tą drogą zmiany

muszą się odznaczać powszechnością oraz szerokim

zakresem i wielką dotkliwością.

Popełnienie czynów określonych w ww. artykułach jest

karalne, niezależnie od sposobu zachowania, które do niego

doprowadziło. Omawiane czyny mogą być zrealizowane w

obu formach winy umyślnej (w zamiarze bezpośrednim lub

ewentualnym) i nieumyślnej (w następstwie lekkomyślności

lub niedbalstwa).

KATASTROFY

Art. 177 k.k. – spowodowanie wypadku w

komunikacji.

§ 1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady

bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub

powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym

inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1

k.k., podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech.

§ 2. Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby

albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca podlega

karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.

§ 3. Jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa,

ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na jej

wniosek.

Zaostrzona odpowiedzialność karna za czyny z art. 173, 174

i 177 k.k. – jeżeli sprawca znajdował się w stanie

nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł

z miejsca wypadku – o „połowę w górę” od dolnego i

górnego wymiaru kary.

WYPADEK W KOMUNIKACJI

WYŁĄCZENIE

ODPOWIEDZIALNOŚCI

Wyłączenie odpowiedzialności karnej

, także przy

przestępstwie pozbawienia życia.

Art. 25 k.k. – Obrona konieczna:

1. Nie popełnia przestępstwa, kto

w obronie

koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny

zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.

2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej,

w szczególności gdy sprawca zastosował sposób

obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa

zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne

złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej

wymierzenia.

3. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli

przekroczenie granic obrony koniecznej było

wynikiem strachu lub wzburzenia

usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.

WYŁĄCZENIE

ODPOWIEDZIALNOŚCI

Art. 26 k.k. – Stan wyższej konieczności:

1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu

uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa

grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu

prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można

inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia

wartość niższą od dobra ratowanego.

2. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto ratując

dobro chronione prawem w warunkach określonych

1 poświęca dobro, które nie przedstawia

wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego.

3. W razie przekroczenia granic stany wyższej

konieczności, sąd może zastosować nadzwyczajne

złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej

wymierzenia.

4. Przepisy

2 nie stosuje się, jeżeli sprawca

poświęca dobro, które ma szczególny obowiązek

chronić, nawet z narażeniem się na

niebezpieczeństwo osobiste.

WYŁĄCZENIE

ODPOWIEDZIALNOŚCI

Art. 31 k.k. – Brak rozpoznania znaczenia czynu:

1. Nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby

psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego

zakłócenia czynności psychicznych,

nie mógł w

czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub

pokierować swoim postępowaniem

2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność

rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania

postępowaniem była

w znacznym stopniu

ograniczona

, sąd może zastosować nadzwyczajne

złagodzenie kary.

3. Przepisów

1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca

wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia lub

powodujący wyłączenie lub ograniczenie

poczytalności, które przewidywał lub mógł

przewidzieć.

Podstawą prawną

odpowiedzialności cywilnej

jest art. 415 k.c.:

„Kto z winy swej wyrządził

drugiemu szkodę, obowiązany

jest do jej naprawienia.”

Obowiązek udowodnienia

zaistnienia i zakresu szkody

spoczywa na

powszkodowanym.

Odpowiedzialność cywilna

•Proces cywilny rozpoczyna pozew wniesiony

do sądu z żądaniem odszkodowania lub

zadośćuczynienia od sprawcy strat

materialnych lub spowodowania uszczerbku

na zdrowiu, prowadzącego do strat

materialnych.
•Uczestnicy postępowania:

powód

–

poszkodowany.

pozwany

(osoba fizyczna lub

prawna)
•Obie strony mogą mieć swych

pełnomocników.

Zasada konstytucyjna:
Art. 45.: Każdy ma prawo do sprawiedliwego

i jawnego rozpatrzenia sprawy bez

uzasadnionej zwłoki przez właściwy,

niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Odpowiedzialność cywilna

• Odpowiedzialność cywilna jest niezależna

od odpowiedzialności karnej, zawodowej,

administracyjnej i służbowej.
• Celem tej odpowiedzialności jest

naprawienie szkody pacjenta.
• Szkodą jest każdy uszczerbek na dobrach

prawnie chronionych.
Wyróżnia się dwa rodzaje szkody:
•

szkodę majątkową

(uszczerbek materialny

na osobie lub mieniu),
•

szkodę niemajątkową

(doznaną krzywdę,

czyli cierpienie fizyczne i kalectwo).

Odpowiedzialność cywilna

Niewykonanie lub nienależyte wykonanie

zobowiązania powoduje odpowiedzialność

kontraktową w rozumieniu art. 471 k.c.

Wyrządzenie szkody spowodowane czynem

niedozwolonym powoduje

odpowiedzialność deliktową w rozumieniu

art. 415 k.c.

Jeżeli niewykonanie lub nienależyte

wykonanie przez dłużnika (sprawcę)

istniejącego zobowiązania jest jednoczenie

czynem niedozwolonym np. wyrządzeniem

szkody pacjentowi, uszkodzeniem ciała lub

powstaniem rozstroju zdrowia, to może on

odpowiadać z odpowiedzialności

kontraktowej bądź deliktowej. W tej

sytuacji zachodzi zbieg odpowiedzialności

w rozumieniu art. 443 k.c.

Odpowiedzialność cywilna

•

Odpowiedzialność cywilna jest

odpowiedzialnością majątkową dłużnika.

•

W zasadzie jest to odpowiedzialność

nieograniczona. Ograniczenia występują przy

egzekucji.

•

Dłużnik odpowiada za dług całym swoim

majątkiem obecnym i w przyszłości.

Przesłanki odpowiedzialności cywilnej:
•

Niewykonanie lub nienależyte wykonanie

zobowiązania,

•

Powstanie szkody o charakterze majątkowym

(na osobie lub mieniu) lub niemajątkowym

(krzywda),

•

Związek przyczynowy pomiędzy działaniem a

wyrządzoną szkodą.

Odpowiedzialność cywilna

Wysokość pieniężnego odszkodowania

odpowiadać musi wartości

materialnej szkody w znaczeniu art.

444 k.c.

Odszkodowanie obejmuje wszelkie

wynikłe wydatki poniesione przez

poszkodowanego lub jego rodzinę.

Odpowiedzialność cywilna

Zwrot kosztów za poniesione wydatki

przysługuje m.in. za:

• utracone zarobki podczas leczenia i

rehabilitacji,

• koszty pobytu w szpitalu,
• koszty zabiegów rehabilitacyjnych,
• nabycie protez i sprzętu rehabilitacyjnego,
• koszty dodatkowej opieki pielęgniarskiej,
• koszty konsultacji specjalistycznych,
• koszty niezbędnej diety,
• koszty przejazdów chorego na leczenie.

Odpowiedzialność cywilna

Jeżeli poszkodowany stał się inwalidą i

zachodzi ew. konieczność

przyuczenia poszkodowanego do

innego zawodu, sprawca

zobowiązany jest do pokrycia

kosztów kursów zawodowych,

praktyk oraz np. zakupu

odpowiednich podręczników.

Ponadto poszkodowany ma prawo do

czasowej lub stałej renty

wyrównawczej (z tytułu utraconych

zarobków do wysokości jak przed

szkodą).

Odpowiedzialność cywilna

Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub

doznania rozstroju zdrowia nastąpiła

śmierć poszkodowanego, z tytułu art.

446 k.c. rodzinie poszkodowanego

przysługuje zwrot kosztów leczenia i

pochówku.

Dzieciom osoby zmarłej (i innym

osobom będącym na jej utrzymaniu,

np. współmałżonkowi) wypłacana

jest również renta do czasu

uzyskania przez nie zdolności do

pracy zarobkowej. Na sprawcę

przechodzą również ew. obowiązki

alimentacyjne.

Odpowiedzialność cywilna

Sąd w myśl art. 445 k.c. może przyznać

poszkodowanemu odpowiednią sumę

tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za

doznaną krzywdę.

Przysługuje prawo do zadośćuczynienia za

cierpnie fizyczne i moralne, tzw. nawiązka

za ból. Sąd ustala wysokość tego

odszkodowania biorąc pod uwagę m.in.:

stopień oraz czas trwania cierpień

fizycznych i psychicznych (w tym zabiegi

operacyjne), trwałość skutków, rokowanie

na przyszłość, wiek (im młodszy

poszkodowany, tym wyższy stopień

krzywdy).

Odpowiedzialność cywilna

Poszkodowani mają również prawo do

zadośćuczynienia także w

przypadkach, gdy występuje

niemożność lub znaczne utrudnienie

w sferze aktywności społecznej, np.:

• wykonywania pracy twórczej,
• zawarcia związku małżeńskiego,
• posiadania dzieci,
• utrzymywania kontaktów

towarzyskich,

• uprawiania sportu itp.

Odpowiedzialność cywilna

Inną formą odpowiedzialności jest tzw.
odpowiedzialność solidarna w rozumieniu
art. 441 § 1 i § 2 k.c. W myśl tego artykułu
jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za
szkodę spowodowaną czynem
niedozwolonym, ich
odpowiedzialność jest solidarna np.
świadczenie zdrowotne udzielone było przez
zespół np. dwóch lekarzy, pielęgniarkę lub
innego pracownika ochrony zdrowia.

Odpowiedzialność cywilna

Pracownika zatrudnionego w zakładzie
leczniczym nie łączy z pacjentem żaden
stosunek umowny. Pracownik zakładu
leczniczego, realizujący działalność tego
zakładu, jest wobec pacjenta osobą trzecią. Za
szkody wyrządzone przez niego
odpowiedzialność cywilną ponosi zakład.
Zakład leczniczy ponosi odpowiedzialność
zarówno w przypadku, gdy został popełniony
błąd, jak i gdy szkoda jest wynikiem np. błędu
organizacyjnego.
Zakład leczniczy może wystąpić z
roszczeniem regresowym skierowanym do
pracownika, który szkodę zawinił.
Postępowanie takie wynika z przepisów
kodeksu pracy (art. 120 k.p.).

Odpowiedzialność cywilna

Zakład leczniczy ponosi odpowiedzialność za

następujące uchybienia w stosunku do
pacjenta:

• odmowę udzielenia pomocy medycznej,

• nie skierowanie pacjenta do specjalisty,

• brak odpowiednich kwalifikacji (decyzji)

personelu,

• zaniedbania dotyczące bezpieczeństwa

oraz higieny pacjenta,

• zarażenie pacjenta chorobą zakaźną,

• złe warunki sanitarne i złe warunki

leczenia,

• pozostawienie narzędzi lub materiałów w

polu operacyjnym,

Odpowiedzialność cywilna

Zakład leczniczy ponosi odpowiedzialność za

następujące uchybienia w stosunku do
pacjenta c.d.:

• postępowanie niezgodne z zasadami

aseptyki,

• działanie bez zgody pacjenta lub jego

opiekunów prawnych (w przypadku, gdy
uzyskanie takiej zgody było konieczne i
możliwe),

• przepisanie lub podanie niewłaściwego

leku,

• nie poinformowanie pacjenta o grożącym

mu, a możliwym do przewidzenia ryzyku
wykonywanych zabiegów operacyjnych lub
inwazyjnych metod diagnostycznych.

Odpowiedzialność cywilna

Zadaniem biegłego jest określenie rozmiaru i
rodzaju poniesionych szkód zdrowotnych, stopnia
obniżenia sprawności psychofizycznej i zdolności
do pracy, wpływu danego zdarzenia na
pogorszenie się istniejących wcześniej schorzeń
(obecnie i w przyszłości) oraz stopnia nasilenia się
dolegliwości bólowych , konieczności ponoszenia
dodatkowych wydatków na leki, rehabilitację,
specjalne odżywianie itd.
W opiniowaniu cywilnym (w przeciwieństwie do
karnego) należy również uwzględnić to, co tylko
częściowo było następstwem zdarzenia, np.
pogorszenie istniejącej choroby, ale również np.
przyczynienie się powoda, np. przez nieleczenie
lub niewłaściwe leczenie się, do obecnego
rozmiaru szkody zdrowotnej.

Opinię o stanie zdrowia powoda i stopniu doznanego
przez niego uszczerbku na zdrowiu poprzedza część
formalna (ustalenie tożsamości badanego) i opisowa:
opis okoliczności zdarzenia na podstawie akt sprawy,
wywiad zebrany od pacjenta oraz analiza
dokumentacji lekarskiej dotyczącej przebiegu jego
leczenia, a także wcześniejszego stanu zdrowia
powoda!
Badanie lekarskie przeprowadza się zwykle z
udziałem konsultantów – specjalistów z odpowiednich
dziedzin medycyny. W razie konieczności
przeprowadza się również lub zleca konieczne
badania dodatkowe (np. EKG, EEG, TK, RTG,
audiogram, badanie pola widzenia, badania
laboratoryjne).
W razie potrzeby można zlecić obserwację szpitalną
poszkodowanego (najczęściej obserwację
psychiatryczną), który może się na nią nie zgodzić,
ale będzie to miało wpływ na stopień orzeczonego
uszczerbku.

Odpowiedzialność cywilna

Opinia zawiera konkluzję o tym, które ze
stwierdzonych u badanego schorzeń i patologii
stanowią następstwo przebytego zdarzenia.
Określa się również czy były inne urazy i jakie są ew.
ich następstwa oraz które ze stanów chorobowych
mają podłoże samoistne.
Tylko następstwa zdrowotne (niewątpliwie lub z
wystarczającym prawdopodobieństwem) związane z
przedmiotowym zdarzeniem zostają zakwalifikowane
jako uszczerbek na zdrowiu.
Kategorie uszczerbku:
Stały – upośledzenie sprawności organizmu nie
rokujące poprawy nigdy (np. amputowana kończyna)
Długotrwały – upośledzenie sprawności organizmu
na okres dłuższy niż 6 miesięcy, rokujący poprawę.

Odpowiedzialność cywilna

Stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu określa się
w wartości procentowej od 0% (brak uszczerbku) do
100% (całkowity uszczerbek).
Dla ustalenia wartości uszczerbku korzysta się z
pomocy odpowiednich tabel zawartych w
(najczęściej używane):

• Załącznika do Rozporządzeniu Ministra Pracy i
Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r., Dz. U.
Nr 234 poz. 1974. (tzw. tabela ministerstwa lub
ZUS)

• Tabeli Norm Oceny Procentowej Trwałego
Uszczerbku na Zdrowiu” Powszechnego Zakładu
Ubezpieczeń S.A., załącznik do Zarządzenia Prezesa
Zarządu PZU S.A. nr 26/2003 z dn. 22 grudnia 2003
r. (tabela PZU)
Wartości procentów dla poszczególnych następstw
mają przedział (tzw. widełki) zależny od stopnia
ciężkości uszczerbku.

Odpowiedzialność cywilna

Tabela jest narzędziem biegłego a nie biegły
„dodatkiem” do tabeli!!! Niektóre firmy
ubezpieczeniowe nie korzystają z tabel.
Biegły może przekroczyć „widełki” dla danego
uszczerbku, zarówno „w górę” jak i „w dół” po
odpowiednim uzasadnieniu.
W razie braku pozycji w tabeli – odnosi się
uszczerbek do najbardziej „zbliżonego” następstwa i
jego ciężkości.
Uszczerbek łączny określony przez biegłego może
przekroczyć 100% - nie oznacza to, że poszkodowany
„stracił więcej zdrowia, niż miał”, stanowi jedynie
podstawę dla Sądu do ustalenia wysokości
zadośćuczynienia pieniężnego.
Wartość 1% uszczerbku (określonego w Ustawie o
ubezpieczeniu społecznym) = 20% przeciętnego
wynagrodzenia.
Firmy ubezpieczeniowe – wartość ustalają
indywidualnie.

Odpowiedzialność cywilna

Ocenie podlega również:

• całkowita utrata zdolności do pracy – niezdolny
do jakiejkolwiek pracy: wtedy do końca życia renta
w wysokości jak zarobki np. przed wypadkiem,

• częściowa utrata zdolności do pracy – utrata w
znacznym stopniu zdolności do wykonywania pracy
w związku z posiadanymi kwalifikacjami (nerw
krtaniowy → nauczyciel): wtedy refundacja
kosztów przekwalifikowania i renta „wyrównująca”
różnice zarobków,
Ww. istotne zwłaszcza w orzecznictwie
ubezpieczeniowym (ZUS, KRUS, KIZ) – orzekanie o
stopniu niepełnosprawności (dawne „grupy
inwalidzkie)

Odpowiedzialność cywilna

Ocenie podlega również rokowania na
przyszłość: możliwość „późnych”
następstw obrażeń – w przyszłości powód
będzie mógł się starać o dodatkowe
odszkodowanie – o ile wystąpią (np.
przyspieszone zmiany zwyrodnieniowe
złamanego stawu).
W określonych okolicznościach większa
jest wówczas również „wartość” 1%.

Odpowiedzialność cywilna

Odszkodowanie:

• za zniszczone np. w czasie wypadku ubranie, sprzęt
(telefon komórkowy) i inne przedmioty, będące
własnością poszkodowanego,

• koszty prywatnego leczenia i rehabilitacji (jeśli było
uzasadnione), prywatnej opieki pielęgniarskiej,
dojazdów na i z leczenia (np. koszty taksówki na
podstawie faktur, ale też koszty używania
prywatnego samochodu),

• koszty leczenia (faktury na leki z aptek i hurtowni)
– czy konieczne?

• koszty dodatkowego lub specjalnego żywienia
(bardzo rzadko konieczne),
…oraz wszystko inne, co tylko powodowi przyjdzie do
głowy, że „musiał” mieć i robić. Ocena lekarska – co
było zasadne.

Ustawa o Zakładach Opieki Zdrowotnej
Art. 19 a.
1. W razie zawinionego naruszenia praw pacjenta, o

których mowa w art. 18. ust. 2 [

Ochrona danych

zawartych w dokumentacji medycznej

] i ust. 3

pkt. 1 [

Udostępnienie dokumentacji osobom nie

upoważnionym

] oraz w art. 19 ust.1. pkt. 1 – 4 i

ust. 3 [

Złamanie praw pacjenta

], sąd może

przyznać poszkodowanemu odpowiednia sumę
tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną
krzywdę na podstawie art. 448 k.c.

2. W razie zawinionego naruszenia prawa pacjenta

umierania w spokoju i godności

sąd może, na

żądanie najbliższego członka rodziny, innego
przedstawiciela ustawowego lub opiekuna
faktycznego, zasądzić odpowiednia sumę
pieniężną na wskazany przez nich cel społeczny
na podstawie art. 448 k.c.

Odpowiedzialność cywilna

Kodeks cywilny.
Art. 448.:
W razie naruszenia

dobra osobistego

, sąd

może przyznać temu, czyje dobro osobiste
zostało naruszone odpowiednią sumę
tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za
doznana krzywdę lub na jego żądanie
zasądzić odpowiednia sumę pieniężną na
wskazany przez niego cel społeczny,
niezależnie od innych środków
potrzebnych do usunięcia skutków
naruszenia.

Odpowiedzialność cywilna

Ustawa o izbach lekarskich z dn.

17.05.1989 r. (Dz. U. nr 30, poz. 158)

Art. 4. 1. Zadaniem samorządu lekarzy jest w

szczególności:

1) sprawowanie pieczy i nadzoru nad należytym

i sumiennym wykonywaniem zawodu lekarza,

2) ustanawianie obowiązujących wszystkich

lekarzy zasad etyki i deontologii zawodowej

oraz dbałość o ich przestrzeganie, (…)

2. Zadania określone w ust. 1 samorząd lekarzy

wykonuje w szczególności przez: (…)

9) sprawowanie sądownictwa lekarskiego w

zakresie odpowiedzialności zawodowej lekarzy

oraz sądownictwa polubownego, (…)

Odpowiedzialność korporacyjna

Ustawa o izbach lekarskich z dn. 17.05.1989 r.

(Dz. U. nr 30, poz. 158)

Art. 41.
Członkowie samorządu lekarzy podlegają

odpowiedzialności zawodowej przed sądami

lekarskimi za postępowanie sprzeczne z zasadami

etyki i deontologii zawodowej oraz za naruszenie

przepisów o wykonywaniu zawodu lekarza.

Art. 42.
1. Sąd lekarski może orzec następujące kary:

1) upomnienie,
2) nagana,
3) zawieszenie prawa wykonywania zawodu lekarza

na okres od sześciu miesięcy do trzech lat,

4) pozbawienie prawa wykonywania zawodu

lekarza.

Odpowiedzialność korporacyjna

Ustawa o izbach lekarskich z dn.

17.05.1989 r. (Dz. U. nr 30, poz. 158)

Art. 48.
Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności

zawodowej o ten sam czyn toczy się

niezależnie od postępowania karnego lub

postępowania dyscyplinarnego, wszczętego w

jednostce organizacyjnej, w której przepisy

szczególne przewidują takie postępowanie.

Może ono być jednak zawieszone do czasu

ukończenia postępowania karnego.

Odpowiedzialność korporacyjna

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
zasady odpowiedzialnosci cywilnej
Zabójstwa Odpowiedzialność cywilna
Zabójstwa Odpowiedzialność cywilna
025 odpowiedzialnosc cywilnaid 4009 ppt
Odpowiedzialność cywilna
ODPOWIEDZIALNOSC CYWILNA PRACOWNIKOW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ, Bezpieczeństwo Wewnętrzne - Administr
odpowiedzialnosc cywilna pielegniarki i poloznej
energia wód, BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE Akademia Marynarki Wojennej AMW, EMAS - zasady współpracy cywil
odpowiedzialnosc cywilna, Administracja, Prawo cywilne
RODZAJE ODPOWIEDZIALNOŚCI CYWILNEJ W POLSKIM PRAWIE Z OPISEM, PRAWO CYWILNE
10 Zasady prawa cywilnegoid 11 Nieznany (2)
45 pytan i 45 odpowiedzi z cywilnego, prawo cywilne(25)
Nida Zasady odpowiedniości. Opracowanie, polonistyka, przekład - materiały
Pojęcie odpowiedzialności cywilnej
Odpowiedzialność cywilna na zasadzie słuszności
Zasady?zpieczeństwa i odpowiedzialności prawnej opiekunów

więcej podobnych podstron

Zabójstwa zasady odpowiedzialności cywilnej

Document Outline