WSPÓŁCZYNNIK
WSPÓŁCZYNNIK
PRZYROSTU
PRZYROSTU
NATURALNEGO
NATURALNEGO
WSPÓŁCZYNNIK
WSPÓŁCZYNNIK
PRZYROSTU
PRZYROSTU
NATURALNEGO
NATURALNEGO
Przyrost naturalny
Przyrost naturalny
Jest to różnica między liczbą urodzeń i liczbą
Jest to różnica między liczbą urodzeń i liczbą
zgonów w badanym okresie na określonym
zgonów w badanym okresie na określonym
terytorium.
terytorium.
Obliczona na 1000, 10 000 lub 100 000
Obliczona na 1000, 10 000 lub 100 000
ludności
ludności
Współczynnik przyrostu to wartość względna wyrażana w
promilach ‰ (lub jeśli naturalnego jego wartość jest duża to w
procentach %). Obliczany jest za pomocą wzoru:
Gdzie:
W – współczynnik przyrostu naturalnego,
U – liczba urodzeń,
Z – liczba zgonów,
L – liczba ludności.
Różnica pomiędzy
Różnica pomiędzy
współczynnikami urodzeń
współczynnikami urodzeń
i zgonów
i zgonów
Warto zwrócić uwagę, że współczynnik
Warto zwrócić uwagę, że współczynnik
przyrostu
przyrostu
naturalnego może być również
naturalnego może być również
obliczany jako
obliczany jako
różnica między współczynnikiem
różnica między współczynnikiem
urodzeń
urodzeń
(rodności) i współczynnikiem zgonów:
(rodności) i współczynnikiem zgonów:
Wp
Wp
.
.
n
n
. =
. =
Wu
Wu
–
–
Wz
Wz
Przyrost naturalny w
Przyrost naturalny w
Polsce
Polsce
Zmiany wskaźnika przyrostu naturalnego w Polsce do
Zmiany wskaźnika przyrostu naturalnego w Polsce do
połowy lat pięćdziesiątych były niewielkie i kształtowały
połowy lat pięćdziesiątych były niewielkie i kształtowały
się na wysokim poziomie (około 20‰). W związku z tym
się na wysokim poziomie (około 20‰). W związku z tym
osoby urodzone w tamtych latach należą do
osoby urodzone w tamtych latach należą do
wyżu
wyżu
demograficznego
demograficznego
. Po roku 1955 następuje znaczny
. Po roku 1955 następuje znaczny
spadek poziomu wskaźnika przyrostu naturalnego do
spadek poziomu wskaźnika przyrostu naturalnego do
około 8,5‰ w roku 1970. Od roku 1976 notujemy stałą
około 8,5‰ w roku 1970. Od roku 1976 notujemy stałą
tendencję spadkową przyrostu naturalnego w Polsce. W
tendencję spadkową przyrostu naturalnego w Polsce. W
roku 2002 po raz pierwszy po II wojnie światowej
roku 2002 po raz pierwszy po II wojnie światowej
zanotowano ujemny wskaźnik przyrostu naturalnego.
zanotowano ujemny wskaźnik przyrostu naturalnego.
Dla lepszego zobrazowania zjawiska zamieszczono
Dla lepszego zobrazowania zjawiska zamieszczono
poniżej wykres zmian przyrostu naturalnego w
poniżej wykres zmian przyrostu naturalnego w
poszczególnych latach oraz kartogramy ukazujące
poszczególnych latach oraz kartogramy ukazujące
przyrost naturalny w poszczególnych województwach
przyrost naturalny w poszczególnych województwach
Polski
Polski
Zmiany przyrostu
Zmiany przyrostu
naturalnego w latach 1950
naturalnego w latach 1950
-2004
-2004
Tabela: Przyrost naturalny
Tabela: Przyrost naturalny
w Polsce w latach 2005 -
w Polsce w latach 2005 -
2008
2008
Przyrost rzeczywisty
Przyrost rzeczywisty
Z przyrostem ludności związane jest pojecie
Z przyrostem ludności związane jest pojecie
przyrostu rzeczywistego.
przyrostu rzeczywistego.
Przyrost
Przyrost
rzeczywisty
rzeczywisty
to suma przyrostu naturalnego i
to suma przyrostu naturalnego i
salda migracji . Może on być ujemny i
salda migracji . Może on być ujemny i
określamy go wzorem :
określamy go wzorem :
Prz = U - Z + I - E
Prz = U - Z + I - E
gdzie:
gdzie:
U - liczba urodzin,
U - liczba urodzin,
Z - liczba zgonów,
Z - liczba zgonów,
I - imigracja,
I - imigracja,
E - emigracja.
E - emigracja.
Zmiana przyrostu
Zmiana przyrostu
rzeczywistego w Polsce w
rzeczywistego w Polsce w
latach 1950-2001
latach 1950-2001
Współczynnik ruchu naturalnego ludności na
Współczynnik ruchu naturalnego ludności na
ziemiach polskich 1897 i 1957
ziemiach polskich 1897 i 1957
Lata
Lata
Współczynniki ( w promilach )
Współczynniki ( w promilach )
urodzeń
urodzeń
zgonów
zgonów
Przyrost
Przyrost
naturalny
naturalny
1897
1897
1957
1957
43,5
43,5
27,6
27,6
25,5
25,5
9,5
9,5
18,0
18,0
18,1
18,1
W
W
1897
1897
__________ X
__________ X
100
100
W
W
1957
1957
63,4
63,4
38,3
38,3
100,6
100,6
WSPÓŁCZYNNIK
WSPÓŁCZYNNIK
DYNAMIKI
DYNAMIKI
DEMOGRAFICZNEJ
DEMOGRAFICZNEJ
Współczynnik dynamiki
Współczynnik dynamiki
demograficznej
demograficznej
wyraża stosunek liczby
wyraża stosunek liczby
urodzeń w badanym roku do
urodzeń w badanym roku do
liczby zgonów w tymże roku
liczby zgonów w tymże roku
C
L
F
W
t
t
t
WSPÓŁCZYNNIK
WSPÓŁCZYNNIK
WYRAŻAMY
WYRAŻAMY
WZOREM:
WZOREM:
W
W
D
D
=U
=U
t
t
/Z
/Z
t
t
*C
*C
Gdzie:
Gdzie:
U – liczba urodzeń w badanym okresie
U – liczba urodzeń w badanym okresie
t,
t,
Z – Liczba zgonów w badanym okresie
Z – Liczba zgonów w badanym okresie
t,
t,
C - constans (na ogół C= 1,0)
C - constans (na ogół C= 1,0)
Różnica pomiędzy przyrostem
Różnica pomiędzy przyrostem
naturalnym a dynamiką
naturalnym a dynamiką
demograficzna
demograficzna
Przyrost naturalny wyraża bezwzględną różnicę między liczbami
Przyrost naturalny wyraża bezwzględną różnicę między liczbami
urodzeń i zgonów, nie wyraża więc wzajemnych proporcji między
urodzeń i zgonów, nie wyraża więc wzajemnych proporcji między
oboma składnikami. Współczynnik dynamiki demograficznej –
oboma składnikami. Współczynnik dynamiki demograficznej –
odwrotnie – jest niezależny od bezwzględnej wartości (poziomów)
odwrotnie – jest niezależny od bezwzględnej wartości (poziomów)
składników przyrostu naturalnego, zależy natomiast od ich
składników przyrostu naturalnego, zależy natomiast od ich
wzajemnych proporcji. Współczynnik dynamiki demograficznej może
wzajemnych proporcji. Współczynnik dynamiki demograficznej może
przyjmować wartości:
przyjmować wartości:
0 < W
0 < W
D
D
< 1 – gdy roczna liczba urodzeń nie kompensuje nawet
< 1 – gdy roczna liczba urodzeń nie kompensuje nawet
rocznej liczby zgonów (liczba ludności badanej
rocznej liczby zgonów (liczba ludności badanej
populacji maleje)
populacji maleje)
W
W
D
D
= 1 – gdy roczna liczba urodzeń równa się rocznej liczbie
= 1 – gdy roczna liczba urodzeń równa się rocznej liczbie
zgonów (lczba ludności badanej populacji nie ulega
zgonów (lczba ludności badanej populacji nie ulega
zmianie)
zmianie)
W
W
D
D
>1 – gdy roczna liczba urodzeń nie tylko kompensuje roczną
>1 – gdy roczna liczba urodzeń nie tylko kompensuje roczną
liczbę zgonów, lecz także daje nadwyżkę (mamy do
liczbę zgonów, lecz także daje nadwyżkę (mamy do
czynienia z reprodukcją rozszerzoną)
czynienia z reprodukcją rozszerzoną)
WSPÓŁCZYNNIK DYNAMIKI
WSPÓŁCZYNNIK DYNAMIKI
DEMOGRAFICZNEJ NA TERENIE ZIEM
DEMOGRAFICZNEJ NA TERENIE ZIEM
POLSKICH W LATACH 1896-1999
POLSKICH W LATACH 1896-1999
1986-1900
1986-1900
1,738
1,738
1920-1930
1920-1930
1,928
1,928
1938
1938
1,771
1,771
1950
1950
2,643
2,643
1955
1955
3,034
3,034
1960
1960
2,986
2,986
1970
1970
2,046
2,046
1980
1980
1,978
1,978
1990
1990
1,405
1,405
1996
1996
1,111
1,111
Bibliografia:
Bibliografia:
Holzer : demografia s259-264
Holzer : demografia s259-264
http://www.stat.gov.pl/dane_spol-
http://www.stat.gov.pl/dane_spol-
gosp/ludnosc/index.htm
gosp/ludnosc/index.htm
http://www.stat.gov.pl/dane_spol-
http://www.stat.gov.pl/dane_spol-
gosp/ludnosc/index.htm
gosp/ludnosc/index.htm