SYTUACJA POLSKICH
BANKÓW
SPÓŁDZIELCZYCH PO
WEJŚCIU POLSKI
DO UNII EUROPEJSKIEJ
Przygotował
Bartosz Kublik
Bank Spółdzielczy Ostrów
Mazowiecka
Rys historyczny polskich banków spółdzielczych
Formowanie się pierwszych spółdzielni oszczędnościowo –
pożyczkowych na ziemiach polskich następuje w
warunkach zaborów – pruskiego, rosyjskiego i
austriackiego. Spółdzielnie powstają w różnym otoczeniu
politycznym i ekonomiczno – prawnym.
Cele działania:
walka z lichwą
zapewnienie kredytu drobnemu rzemiosłu, handlowi
i rolnictwu
walka o zachowanie stanu posiadania Polaków w
warunkach silnej
presji państw i społeczeństw zaborców
Najstarsze polskie banki spółdzielcze:
Spółdzielczy Bank Ludowy w Śremie (1859 rok)
Towarzystwo Pożyczkowe dla Przemysłowców Miasta
Poznania
(1861 rok)
Towarzystwo Pożyczkowe w Brodnicy i Golubiu (1862
rok)
Spółdzielnia Kredytowa w Środzie Wielkopolskiej
(1864 rok)
Wiele z najstarszych instytucji działa do dzisiaj!
• W 1913 roku na ziemiach
polskich działa 5.029
spółdzielni oszczędnościowo –
pożyczkowych zrzeszających
2.131 tys. członków.
• Ujednolicenie zasad funkcjonowania
spółdzielczości w odrodzonej Polsce.
• Utworzenie ,,Związku Spółdzielni
Rolniczych i Zarobkowo – Gospodarczych
RP” w 1934 roku.
• 1937 rok – 3400 spółdzielni bankowych,
1.061 tys. członków, 148 mln zł wkładów
oszczędnościowych, 102 mln zł funduszy
własnych i 217 mln zł udzielonych
pożyczek.
• Liczne przedsięwzięcia na rzecz postępu
oświatowego i cywilizacyjnego w swoich
środowiskach.
• Zniszczenie spółdzielczości kredytowej w
okresie hitlerowskiej okupacji.
• Całkowita likwidacja spółdzielni na
terenach bezpośrednio włączonych do
Rzeszy oraz okupowanych przez ZSRR.
• Na terenie Generalnej Guberni przetrwało
około 35% przedwojennych spółdzielni
kredytowych.
• Zaangażowanie spółdzielców w ruch
oporu.
• Stopniowe poddawanie spółdzielczości
bankowej kontroli państwa po 1944 roku, a
następnie pozbawienie banków
spółdzielczych samodzielności i
przekształcenie w autonomiczne oddziały
Banku Gospodarki Żywnościowej.
• Bankowość spółdzielcza - podobnie jak
banki zajmujące się innymi gałęziami
gospodarki - w systemie
centralnie planowanym stanowiły system
zbiurokratyzowany wykonujący zadania
wynikające z odgórnie przyjętych zaleceń.
• Usamodzielnienie i kryzys bankowości
spółdzielczej w I połowie lat 90.
• 1990 rok – 1.662 banki spółdzielcze
• Upadek 131 banków spółdzielczych
• Trójstopniowy system zgodny z Ustawą z
1994 roku
• Masowy proces fuzji, skokowa poprawa
wyników
• Nowa Ustawa regulująca działalność
banków spółdzielczych z 2001 roku (system
dwustopniowy)
Stan obecny
• Trzy banki zrzeszające
wypełniające funkcje apeksowe
wobec zrzeszeń, prowadzące
własną działalność komercyjną i
uzupełniającą wobec banków
spółdzielczych
Liczba banków
spółdzielczych w
Polsce
MR Bank
13,61%
GBW
26,02%
Bank BPS
60,37%
3
3
54
54
+1
+1
15
15
3
3
80
80
Łącznie: 588
Łącznie: 588
Liczba Banków Spółdzielczych
Liczba Banków Spółdzielczych
w Polsce
w Polsce
Fundusze własne
banków spółdzielczych
GBW
27,76 %
MR Bank
13,27 %
Bank BPS + KBS
58,97 %
1,
1,
877
877
mld
mld
zł
zł
0
0
,
,
883
883
mld
mld
zł
zł
0
0
,
,
422
422
mld
mld
zł
zł
Łącznie
Łącznie
sektor:
sektor:
3,184 mld zł
3,184 mld zł
Suma Bilansowa
• Razem 33.917 mld PLN
Gospodarczy
Bank
Wielkopolski
28,76%
Bank Polskiej
Spółdzielczości
i KBS
58,16%
MR Bank
13,08%
Oferta BS
wszystkie rodzaje kredytów, w tym preferencyjne i
pomostowe
karty (VISA oraz MAESTRO, debetowe oraz kredytowe)
bankowość elektroniczna - home-banking, phone-
banking oraz bankowość internetowa
pełna obsługa dewizowa: realizują polecenia wypłaty w
obrocie zagranicznym, inkaso oraz akredytywę
dokumentową, czeki podróżne.
doradztwo w zakresie pozyskania środków UE
usługi finansowe po konkurencyjnych cenach.
Banki Spółdzielcze - polski kapitał – właścicielami jest miejscowa
ludność, małe i średnie firmy, samorządy. Banki Spółdzielcze -
uniwersalne instytucje finansowe wspierające lokalne inicjatywy.
3500 placówek, 1100 bankomatów. 5,5 mln rachunków.
Centrale w gminach, powiatach. Szybkie decyzje kredytowe.
Reinwestowanie lokalnego kapitału. Niezależność w połączeniu z
efektem sieci.
Suma bilansowa banków spółdzielczych na koniec 2005 roku
wyniosła 34 mld zł. i wzrosła o ponad 18,1% (w całej
bankowości o 9%). Udział banków spółdzielczych w aktywach
polskich banków (587.021 mln zł) wyniósł 5,8%, a liczony z bankami
zrzeszającymi około 7,6%. ROA netto 1,62%. ROE netto 16,63%. Dla
wszystkich banków odpowiednio 1,64% i 19,49%.
Wyniki sektora były wyższe od wyników roku ubiegłego. Wynik
finansowy brutto wzrósł w 2005 r o 6% i wyniósł 629 403 tys. zł.
Natomiast wynik netto w kwocie 508 612 tys. zł był o 7% wyższy niż
w 2004 r.
Należności od sektora niefinansowego – 18.299 mln zł (wzrost o
10%)
Wzrost o 15,6% należności od sektora budżetowego (samorządy)
przy spadku tej pozycji o 1,5% w całym systemie. Poziom kredytów
zagrożonych – 4,8% wobec 11,1% dla całego sektora bankowego.
Zobowiązania wobec sektora niefinansowego - 25.462,4 mln zł
stanowią 75,1% pasywów. Wzrost o 18,9% w 2005 roku. W całej
bankowości o 8,8%.
Udział w kredytowaniu:
• Przedsiębiorstw – 3,07%
• Przedsiębiorców indywidualnych –
18%
• Rolników – 64,7%
• Na obszarach Polski lokalnej te liczby
bywają znacznie wyższe (BS Ostrów
Maz. – 56% podmiotów gosp. Na
terenie powiatu)
Miejsce i rola banków
spółdzielczych w
bankowości polskiej
• ,,MFW i Bank Światowy podkreślają znaczenie stabilności
banków. Łatwo stworzyć zdrowe banki, które nie tracą
pieniędzy z powodu złych długów – po prostu trzeba od nich
wymagać, żeby inwestowały w amerykańskie bony skarbowe.
Wyzwanie polega nie tylko na tworzeniu zdrowych banków,
lecz także na tworzeniu takich zdrowych banków, które
dostarczałyby kredytu na potrzeby wzrostu ﴾...﴾ Banki
krajowe
są
bardziej
podatne
na
subtelne
formy
oddziaływania przez bank centralny, żeby zwiększyły kredyty
gdy gospodarka potrzebuje bodźca, lub ograniczyły, kiedy
występują oznaki przegrzania. Jest o wiele bardziej
prawdopodobne, że banki krajowe załatają dziury
w systemie kredytowym – zajmą się nieobsługiwanymi
grupami czy regionami. W USA wypełnienie takich luk
uznano za tak ważne, że w 1977 roku
uchwalono Ustawę o reinwestowaniu w społecznościach
lokalnych, nakładającą na banki obowiązek udzielania
kredytów takim upośledzonym grupom i obszarom”
Joseph E. Stiglitz ,,Globalizacja”
(autor – amerykański noblista z 2001 roku, były główny
ekonomista Banku Światowego)
,,Podstawowe cechy zdrowego systemu finansowego
to:
zdrowe finanse publiczne
stabilna polityka pieniężna
wiele różnorodnych instytucji bankowych o
różnym stopniu orientacji międzynarodowej
bank centralny stabilizujący system i nadzorujący
operacje międzynarodowej
dobrze funkcjonujący rynek kapitałowy”
P.L. Rousseau, R. Sylla
,,Finacial Systems, Economic Growth and
Globalization” (autorzy – profesorowie
Cambridge Uniwersity)
• ,,podstawowe znaczenie dla małych i średnich
przedsiębiorstw mają małe banki, które ze
względu na skalę i wymogi rozproszenia finansują
niewielkie przedsięwzięcia (...) Stąd kredytowe
zasilanie tego sektora zależy od wzrostu podaży
pieniądza w bankach spółdzielczych, ponieważ
tylko one zachowały wielkość adekwatną dla
sektora małych przedsiębiorstw. Warto pamiętać,
że
są
one
zorientowane
na
lokalną
przedsiębiorczość. Podejmowane działania, ich
mechanizmy i efekty są tu znane z autopsji i wielu
niesformalizowanych, choć użytecznych źródeł.”
Andrzej Sopoćko
,,Finansowanie wzrostu gospodarczego w Polsce”
(autor – prof. dr hab. Uniwersytetu Warszawskiego)
Tezy:
1. W zglobalizowanej gospodarce światowej rodzime sektory bankowości
spółdzielczej złożone z banków silnie powiązanych z lokalnymi
rynkami stabilizują systemy finansowe i gospodarki transformujących
się krajów. Stanowią konieczne uzupełnienie wielkich banków
zorientowanych na międzynarodowe korporacje, duże podmioty
krajowe, bankowość konsumencką i finansowanie deficytów państw.
2. Znaczenie banków spółdzielczych w finansowaniu polskiej gospodarki
może być większe niżby to wynikało z prostego zestawienia udziału
spółdzielców w wielkościach bilansowych sektora
bankowego. Wynika to z wiodącej roli w kredytowaniu
rolnictwa oraz małych i średnich przedsiębiorstw na terenach
wiejskich i małomiasteczkowych czyli tam, gdzie potrzeby nakładów
są największe.
3. Banki spółdzielcze wypełniają ważną rolę w edukacji ekonomicznej
,,zaniedbanych” grup społeczeństwa.
4. Banki spółdzielcze mogą być dla rządu najlepszym partnerem w
realizowaniu
ważnych
celów
ekonomiczno-społecznych,
jak
reformowanie rolnictwa, zmiana struktury gospodarki przez
pobudzanie małej i średniej przedsiębiorczości czy podnoszenie
poziomu cywilizacyjnego obszarów prowincjonalnych z udziałem
środków krajowych i europejskich.
Wymienione działania wpisują się w krajowy i lokalny charakter
bankowości spółdzielczej!
Sektor banków
spółdzielczych na tle
banków komercyjnych
Aktywa, depozyty i należności od sektora niefinansowego w
bankach spółdzielczych
Dynamika wielkości bilansowych wskazuje na jakościową
zmianę w funkcjonowaniu
sektora, która skutkuje odbudową zaufania klientów.
Przyrosty odnotowane są w warunkach b. niskiej w
ostatnich latach inflacji.
Podstawowe wielkości bilansowe – udział w sektorze
bankowym
Banki spółdzielcze po okresie utraty rynku odbudowują udział w nim. Wyższy udział
w kredytach dla podmiotów niefinansowych niż udział w aktywach sektora
bankowego dowodzi, że są one aktywniejszymi kredytodawcami, angażując
środki w większym stopniu w kredyty, a w mniejszym np. w papiery skarbowe.
Tym samym udział w rynku, jeśli wziąć pod uwagę tylko działalność z klientami
jest wyższy niż mierzony udziałem w sumie bilansowej sektora bankowego.
Odbudowa pozycji rynkowej odbywa się w warunkach szybko rosnącej konkurencji.
Placówki banków spółdzielczych
ZATRUDNIENIE W BANKACH SPÓŁDZIECZYCH
Udział banków spółdzielczych w wybranych elementach
rachunku wyników sektora bankowego.
Wskaźnik kosztów operacyjnych (C/I)
Odbudowa udziału w rynku dokonuje się przy
zwiększeniu liczby placówek i wzroście zatrudnienia.
Wyższy udział zatrudnienia i liczby placówek banków
spółdzielczych w stosunku do udziału mierzonego
sumą bilansową tłumaczy wyższy wskaźnik kosztów
operacyjnych w bankach spółdzielczych niż
w komercyjnych.
Z drugiej strony banki spółdzielcze nie powinny dążyć
za wszelką cenę do ograniczenia kosztów zatrudnienia
ze względu na wysoki stopień indywidualizacji
kontaktów, jakie posiadają ze swoimi klientami.
Konieczne są znaczne inwestycje w kapitał ludzki oraz
przebudowa struktury zatrudnienia (przeorientowanie
większej grupy pracowników na kontakt z klientem).
Wskaźnik C/I można poprawić przez większe wsparcie
procesów technologią.
Sektor polskich banków spółdzielczych jest
zróżnicowany.
Funkcjonują
w
nim
wielooddziałowe banki o sumie bilansowej
sięgającej
kilkuset
milionów
złotych,
zatrudniające kilkuset pracowników i ścierające
się z bankami komercyjnymi na
bardzo konkurencyjnych rynkach.
Funkcjonują też banki jednoodziałowe o sumie
bilansowej poniżej 10 milionów złotych. Małe
banki osiągają dobre wyniki ekonomiczne.
Pojawia się jednak pytanie o możliwość
sprostania wymaganiom klientów i utrzymania
udziału w rynku przy zaostrzającej się
konkurencji.
Różnice w działalności
banków spółdzielczych po
akcesji z
Unią Europejską
Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej jako bardzo
ważna cezura dla banków
spółdzielczych
Następstwa wynikające z rozwiązań prawnych i regulacyjnych
warunkowanych członkostwem np.:
konieczność osiągnięcia przez polskie banki spółdzielcze
funduszy własnych na poziomie 1 miliona euro nie później niż do
końca 2007 roku.
N
owa Umowa Kapitałowa jako wyzwanie dla banków
spółdzielczych i zrzeszających odnośnie opracowania metod
określenia adekwatności kapitałowej banków
Z projekcji Generalnego Inspektoratu Nadzoru Bankowego
opartej o dotychczasową dynamikę funduszy własnych wynika, że
około 100 banków może nie osiągnąć progu kapitałowego w
terminie. Projekcja nie bierze pod uwagę innych niż wynik
finansowy sposobów zwiększenia funduszy własnych, jak
pozyskanie nowych udziałowców, czy pożyczki podporządkowane
od banków zrzeszających.
Następstwa płynące ze swobody przepływu usług i kapitału
stawiają przed bankami
spółdzielczymi jeszcze większe niż dotychczas wyzwanie
sprostania konkurencji na rynku bankowym, która będzie się
nasilać.
Napływ ogromnych środków z funduszy europejskich jako
szansa dla polskich banków spółdzielczych.
Spodziewana ekspansja banków komercyjnych krajowych i
zagranicznych w związku z ogromnym potencjałem polskiego
rynku bankowego.
Ekspansja banków komercyjnych na rynkach stanowiących
tradycyjne domeny bankowości spółdzielczej.
Relacja aktywów banków do PKB na koniec 2003 roku wyniosła
w Polsce 60%. W krajach UE-15 – 278%. Udział kredytów
detalicznych w polskim PKB wynosi 7-8%. Średnia dla Unii to
50%.
Przy założeniu przyzwoitej dynamiki PKB ekspansja banków
komercyjnych na takim rynku jest nieunikniona.
Jednocześnie wraz z napływem dziesiątek miliardów euro na
tereny polskiej prowincji – do rolnictwa, małych i średnich firm
oraz samorządów wzrastać będzie atrakcyjność tych grup dla
banków komercyjnych.
Atuty banków spółdzielczych
w konkurencyjnym otoczeniu
• Możliwość wykorzystania logiki sieci przy.
Potencjał i skala sektora przy
decentralizacji całej struktury bankowości
spółdzielczej
• Konsekwentna orientacja na klientów
prywatnych, MŚP i rolnictwo i
samorządy
• Kompetencje i zrozumienie obsługiwanych
segmentów rynku
• Bliskość z klientami. Indywidualizacja i
personalizacja zamiast segmentacji
• Wiarygodność i tradycja. Orientacja na lokalne
środowiska (rozwój, miejsca pracy)
• Stworzone sieciowe relacje w najbliższym
otoczeniu w dobie rozmywania się granic
nowoczesnych organizacji