CZYNNOŚCI

PRAWNE

Kornelia Wielobób
Małgorzata Wołczyńska

CZYNNOŚĆ PRAWNA
taki stan faktyczny, w którego

skład wchodzi co najmniej jedno
oświadczenie woli
(uzewnętrzniona decyzja)
podmiotu prawa cywilnego (osoby
fizycznej, osoby prawnej), mające
na celu nawiązanie, zmianę lub
ustanie stosunku
cywilnoprawnego.

● zdolność do czynności prawnych

● autonomia osoby

-

umowy

przez

przystąpienie

(adhezyjne)

Art. 56 k.c. Czynność prawna wywołuje

nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz
również te, które wynikają z ustawy, z
zasad

współżycia

społecznego

i

z

ustalonych zwyczajów.

Skutki czynności prawnej wynikają

zatem zarówno z ustawy, jak i z
ustawowego

uznania

mocy

stron

czynności

do

kształtowania

swojej

sytuacji prawnej, które wyraża się
w sankcjonowaniu tego, co
one same postanowiły.

Art. 58 k.c.:

§ 1. Czynność prawna sprzeczna z ustawą

albo mająca na celu obejście ustawy jest
nieważna, chyba że właściwy przepis
przewiduje inny skutek [...]

§ 2. Nieważna jest czynność prawna

sprzeczna z zasadami
współżycia społecznego.

§ 3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko

część

czynności

prawnej,

czynność

pozostaje w mocy co do pozostałych części,
chyba że z okoliczności wynika, iż bez
postanowień

dotkniętych

nieważnością

czynność nie zostałaby dokonana.

Klasyfikacja czynności

prawnych:

1)  jednostronne i dwustronne (umowy) oraz

uchwały

2)   między żyjącymi i na wypadek śmierci
3)   konsensualne i realne
4) rozporządzające i zobowiązujące oraz o
podwójnym skutku
5)   przysparzające
6)   odpłatne i nieodpłatne
7)   kazualne i abstrakcyjne
 

a) Jednostronne: tylko jedna osoba jest

zobowiązana, a druga uprawniona, np.
testament, porzucenie rzeczy, przyjęcie i
odrzucenie spadku

 
b) Dwustronne (umowy): obie strony są

zarówno zobowiązane, jak i uprawnione do
określonych

czynności,

np.

umowa

sprzedaży czy najmu

 
c) Uchwały: czynności organów działających

kolegialnie np. uchwały kolektywnych
organów korporacyjnych osób prawnych

a) Na wypadek śmierci – skuteczność

czynności prawnych zależy do śmierci
osoby, która dokonała określonej
czynności. Korzyść z niej może odnieść
tylko osoba, która w chwili tej śmierci
istnieje (mortis causa).

 
b) Wszystkie pozostałe czynności są

czynnościami między żyjącymi (inter
vivos).

a) Konsensualne: częścią składową są

tylko

oświadczenia woli.
 
b) Realne: prócz oświadczenia woli

stron mamy też do czynienia z innymi
elementami np. wydawaniem rzeczy
(art. 835 k.c.), użyczeniem (art. 710
k.c.), zadatkiem (art. 394 k.c.)

 

a) Rozporządzające: czynność prawna, której

celem i bezpośrednim skutkiem jest

przeniesienie, obciążenie albo zniesienie

prawa majątkowego np. zbycie spadku (art.

1052 k.c.)

 
b) Zobowiązujące: czynność, która powiększa

pasywa osoby, która jej dokonuje, czyli

zobowiązuje

się

ona

do

świadczenia

względem innej osoby

c) Czynności prawne o podwójnym skutku to
czynności, które łączą dwie powyższe formy.
 

a)

Czynność

przysparzająca:

czynność,

której

skutkiem jest przysporzenie korzyści

majątkowej innej osobie. Pociąga ona za
sobą zwiększenie aktywów np. uzyskanie
prawa własności rzeczy lub zmniejszenie
pasywów, np. zwolnienie z
długu.

 
b) Inne czynności.
 

a) Odpłatne (obciążające): strona, która

dokonała przysporzenia otrzymuje
korzyść

majątkową,

stanowiącą

ekwiwalent tego przysporzenia

b) Nieodpłatne (pod tytułem darmym):

nie ma korzyści majątkowej

a) Czynności kazualne (przyczynowe): dla skuteczności czynności

konieczne jest istnienie causa, czyli przyczyny prawnej tej

czynności.

 
Causa solvendi – celem jest zwolnienie się z obowiązku ciążącego

na osobie dokonującej przysporzenia, czyli zmniejszenie jej

pasywów.

Causa obligandi vel acquirendi – celem jest nabycie prawa lub

innej korzyści majątkowej przez dokonującego przysporzenia,

czyli zwiększenie jego aktywów.

 
Causa donandi – czynności dokonuje się tylko po to, żeby nastąpiło

przysporzenie tylko na rzecz innej osoby, bez żadnego

ekwiwalentu.

 
Causa cavendi – czynność dokonana w celu zabezpieczenia

wierzytelności.

b) Czynności abstrakcyjne (oderwane): istnienie causa nie jest

konieczne dla skuteczności czynności prawnej.

 

Umowy to przede wszystkim źródło

powstawania stosunków prawnych z
zakresu zobowiązań.

Istotnym elementem umowy jest

zgodność oświadczeń woli
(konsens), a nie zgodność woli
wewnętrznej.

● Nieporozumienie jawne
● Nieporozumienie ukryte

Rokowania (negocjacje): polegają na

tym, że strony kolejno uzgadniają
poszczególne postanowienia przyszłej
umowy.

Art. 72 § 1 k.c. Jeżeli strony prowadzą

negocjacje w celu zawarcia oznaczonej
umowy, umowa zostaje zawarta, gdy
strony dojdą do porozumienia co do
wszystkich jej postanowień, które były
przedmiotem negocjacji.

 

Ponadto szczególny walor

normatywny

ma

art.

70

4

k.c.

Przyznaje on każdej ze stron umowy
zawartej

w

drodze

przetargu

uprawnienie

do

żądania

unieważnienia umowy, jeżeli druga
strona lub działająca z nią w
porozumienia

osoba

trzecia

sprzecznie z prawem lub zasadami
współżycia społecznego wpłynęła na
wynik przetargu.

Oferta i jej przyjęcie – podstawowy sposób zawarcia

umowy, ze względu na zakres stosowania w obrocie,

szczegółowo uregulowany w kodeksie cywilnym.

Oferta: oświadczenie woli jednej strony kierowane

do drugiej strony, które zawiera propozycję zawarcia

umowy i określa istotne jej postanowienia.

Oferta musi precyzować istotne postanowienia

umowy, czyli postanowienia przedmiotowo istotne;

jest to jej treść minimalna, której brak odbiera

oświadczeniu charakter oferty.

 

 
 
 

 

Oferent – jest związany swoją ofertą

Adresat oferty – posiada prawo

podmiotowe kształtujące, które polega

na

tym,

że

przez

jednostronne

oświadczenie woli (przyjęcie oferty)

może on doprowadzić do zawarcia

umowy, czyli do powstania, zmiany lub

ustania stosunku prawnego.

 

 
 

Jak długo oferent jest związany swoją ofertą? Art. 66

k.c.

1)  jeżeli oferent sam wyznacza w ofercie czas, w

ciągu którego będzie oczekiwał na odpowiedź,

wówczas oferta wiąże go, aż do upływu tego

terminu

2)   jeżeli termin w ofercie nie jest oznaczony:
a) oferta złożona w obecności drugiej osoby

powoduje, że przyjęcie oferty musi nastąpić

niezwłocznie, w przeciwnym razie przestaje ona

wiązać

b) we wszystkich innych wypadkach – oferta

„przestaje wiązać z upływem czasu, w którym

składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności

otrzymać

odpowiedź,

wysłaną

bez

nie

uzasadnionego opóźnienia”

Umowa jest zawarta, jeżeli adresat ofertę przyjął, tzn.

złożył oświadczenie, że ofertę akceptuje w całej

rozciągłości. Przyjęcie oferty z zastrzeżeniem zmian lub

uzupełnień poczytuje się za nową ofertę. Art. 68 k.c.

Przyjęcie oferty przez milczenie:
1)  gdy adresat oferty „mógł i powinien mówić” – brak

aktywnej reakcji adresata na przyjęcie oferty

2)  gdy strony umownie ustaliły, że brak odpowiedzi

negatywnej w określonym terminie oznaczać będzie

przyjęcie oferty

3) gdy szczególny przepis ustawy nadaje milczeniu

w określonych okolicznościach sens oświadczenia

woli o przyjęciu oferty

 
 
 
 

 

Krzyżówka:
 
1)      Czynność organów działających kolegialnie
2)      Czynność, której skutkiem jest przysporzenie

korzyści majątkowej innej osobie

3)      Umowy adhezyjne to inaczej umowy

przez ......................

4)      Jedna z cech charakterystycznych czynności prawnej
5)      Czynności prawne, których częścią składową są tylko

oświadczenia woli

6)      Negocjacje polegające na tym, że strony kolejno

uzgadniają poszczególne postanowienia przyszłej umowy

7)      ............... woli – jest jednym ze składników czynności

prawnej

8)      ................. do czynności prawnych – możność

nabywania własnym działaniem praw i zaciągania
zobowiązań w drodze czynności prawnych

9)

Czynności prawne, w których przysporzenie

następuje tylko po jednej stronie czynności

10) Odpowiedzialność sprzedającego względem

kupującego za wady fizyczne oraz prawne
sprzedawanej rzeczy

11) Oświadczenie woli jednej strony kierowane do

drugiej strony, które zawiera propozycję zawarcia
umowy i określa istotne jej postanowienia

12) Źródło powstawania stosunków prawnych z

zakresu zobowiązań

13) Causa ........... – czynności dokonuje się tylko po

to, żeby nastąpiło przysporzenie tylko na rzecz
innej osoby, bez żadnego ekwiwalentu

14) Stan prawny czynności, która jest sprzeczna z

ustawą albo ma na celu obejście ustawy

 

FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH:
• to sposób, w jaki czynność prawna zostaje

wyrażona na zewnątrz;

• może być złożona w formie dowolnej
(ustnie, pisemnie, per facta concludentia itp.)
• obowiązek nadania czynności prawnej

określonej formy istnieje tylko wówczas, gdy to

wynika z przepisów albo z zawartej

wcześniej przez strony umowy

• wyjątki (gdy konieczne jest zachowanie formy

szczególnej):

     forma pod rygorem nieważności (ad

solemnitatem)

     forma dla celów dowolnych (ad probationem)
     forma dla wywołania oznaczonych skutków

prawnych (ad eventum)

Obowiązek zachowania formy pod

rygorem nieważności zachodzi:

• gdy ustawa wyraźnie przewiduje

rygor nieważności

• z woli stron

skutkiem: nieważność czynności

prawnej

 

 

Skutkiem niezachowania formy szczególnej dla

celów dowodowych – OGRANICZENIA

DOWODOWE – niedopuszczalność

przeprowadzenia dowodu ze świadków lub z

przesłuchania stron na fakt dokonania

czynności.

      Umowa będzie ważna mimo niezachowania

formy pisemnej, ale w razie sporu strona nie

będzie mogła udowodnić faktu dojścia do skutku

czynności prawnej w postępowaniu przed sądem

      Ograniczenie dowodowe zostaje uchylone jeżeli:
1. obie strony zgodzą się na przeprowadzenie tych

dowodów;

lub
2. fakt dokonania czynności uprawdopodobniono

na piśmie.

FORMA DLA WYWOŁANIA

OZNACZONYCH SKUTKÓW PRAWNYCH

  Czynność prawna nie wywołuje

określonych, zamierzonych przez strony

i przewidzianych przez ustawę dla

zachowania danej formy skutków

prawnych.

  Ustawa wymaga formy ad eventum

najczęściej przez wzgląd na ochronę

osób trzecich nieuczestniczących w

dokonywaniu danej czynności prawnej.

 

TREŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNEJ (1)

• treść oświadczenia woli złożonego

przez stronę lub strony;

• skutki wynikające z ustawy dla

danego rodzaju czynności prawnych;

• skutki wynikające z zasad

współżycia społecznego;

• skutki wynikające z ustalonych

zwyczajów.

 

TREŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNEJ (2)

• zasada swobody umów – kształtowanie wzajemnych

uprawnień i zobowiązań w granicach prawa;

• zakaz zawierania umów, których treść lub cel

byłyby sprzeczne z ustawą, zasadami współżycia

społecznego i naturą stosunku prawnego,

którego umowa dotyczy;

• niemożność dokonywania innych czynności

prawnych niż ich przewidziane w ustawie typy, np.:

     w prawie spadkowym (zabrania się zawierania

innych umów o spadek po osobie żyjącej poza

umową o zrzeczenie się

dziedziczenia);

     w prawie rodzinnym (można zawierać

małżeńskie umowy majątkowe).

 

TREŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNEJ (3)

• sprzeczne z ustawą jest DOKONANIE

CZYNNOŚCI W CELU JEJ OBEJŚCIA;

• CZYNNOŚĆ W CELU OBEJŚCIA –

czynność, której treść nie narusza

bezpośrednio żadnego ustawowego

zakazu, a która została jednak

przedsięwzięta w celu skutku zakazanego

przez prawo.

 
 
 

RODZAJE SKŁADNIKÓW TREŚCI

CZYNNOŚCI PRAWNEJ:

• Elementy przedmiotowo istotne
• Elementy nieistotne
• Elementy podmiotowo istotne, w

szczególności:

     Polecenie
     Zadatek
     Odstępne
     Kara umowna
     Warunek
     Termin

WARUNEK
• Zastrzeżenie, mocą którego strona dokonująca

czynności prawnej uzależnia powstanie lub ustanie

skutku prawnego od zdarzenia przyszłego i

niepewnego;

• Nie we wszystkich typach czynność prawnych może

być zastrzeżony warunek (zakaz wynika jednak

tylko z wyraźnego zapisu ustawy)

( np. Art. 1018§1 Oświadczenie o przyjęciu lub o

odrzuceniu spadku złożone pod warunkiem lub z

zastrzeżeniem terminu jest nieważne)

• Warunki dzieli się na:
     Zawieszające i rozwiązujące;
     Dodatnie i ujemne;
     Zależne od:
  woli strony
  przypadku
  mieszane

TERMIN

• Zastrzeżenie w czynności prawnej,

przez które jej skutek zostaje
ograniczony

w czasie;
• Przy terminie brak jest elementu

niepewności;

• Podział:
      Początkowe
      Końcowe

WADLIWE CZYNNOŚCI PRAWNE

• Typy sankcji wadliwych czynności

prawnych:

     Nieważność bezwzględna
     Nieważność względna
     Bezskuteczność zawieszona
     Bezskuteczność względna